15  феврал  — Тўра Сулаймон таваллуд топган кун

Шоирни кўкка кўтаришда ҳам, ерга уришда ҳам кўҳна Шарқ кўмакка муҳтожлик сезмаган – унисини ҳам, бунисини ҳам қойиллатган. Аммо, ғурур, қаноат сустлиги туфайли ёки нафс ва манфаат хуружи боис баъзан энг истеъдодли шоирлар ҳам қадр-қимматларини ўзлари ерга қориштирган. Шунга қарамасдан, одамлар шоир деганда ҳақгўй, қатъиятли, ҳатто бир қадар қайсар, шижоати руҳиятида аксланиб турадиган эркин ва бутун Шахсни тасаввур этишган…

“БИР БАХШИНИНГ ОРТИДА…”
Иброҳим ҲАҚҚУЛ
филология фанлари доктори

Ардоқли шоир Тўра Сулаймон 1934 йил 15 февралда Бахмал туманида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (1999). ТошДУнинг ўзбек филологияси факультетини тугатган (1964). Ижоди 50-йилларда бошланган. Илк шеърлар тўплами — «Истар кўнгил» (1962). «Мен қайга борар бўлсам» (1965), «Жаҳонгашта» (1970), «Ҳамқишлоқларим», «Интизор» (1973), «Сирдарё қўшиқлари» (1974), «Илтижо» (1976), «Алхазар» (1976), «Тўйбоши» (1977), «Сизни эслайман» (1980), «Қоракўзгинам» (1981), «Гулшан» (1988), «Сарвиноз» (1990), «Харсанг» (1994), «Жаҳоннома», «Гул бир ён, чаман бир ён» (1996), «Ёвқочди» (1998), «Сайхон» (2003) каби асарлар муаллифи. Кўплаб шеърлари қўшиқ қилинган. Публицистик мақолалар тўплами ҳам бор («Мамлакатнинг таянч нуқтаси», 2004). 2005 йил Гулистон шаҳрида вафот этган.

Бу фоний дунёни тарк этиб кетган ёзувчи ва шоирлар жуда кўп. Лекин кенг миқёсда улардан камдан-камининг туғилган куни ҳар йил хотирланади. Ўзбекистон халқ шоири Тура Сулаймоннинг таваллуд санаси муносабати билан йиғин ўтказиш Сирдарёда анъана бўлиб қолди. Бу жуда яхши ва хайрли иш, албатта. Чунки Тўра Сулаймон мақтаса – мақтагудек, фахрланса – фахр этгудек шоир. Унинг шахсияти ҳақиқатда сийрак учрайдиган бир шахсият.

Биз бугун бу йиғилишга Тўра акага ҳурмат баланд ва самимият билан хотирлайдиган атоқли ижодкорлар – шоир Хуршид Даврон ва ёзувчи Эркин Аъзам билан бирга келмоқчи эдик. Қарангки, иккаласи ҳам келолмади. Хуршид Даврон Андижонга Мирзо Бобур тавaллуд кунига бағишланган тадбирларга таклиф этилган экан. Эркин Аъзамнинг ҳам зарур иши чиқиб, Сизлардан узр сўрашимни айтиб, “Жўра, Тўра Сулаймон назари кўп баланд шоир эди… Арзончи эмасди”, деди.

Мен эса “Арзончи бўлса, Тўра Сулаймон бўлармиди? Ёки “Тўра Сулаймон бир ён, Гўрўғли Султон бир ён” дея ўзбекнинг афсонавий бир қаҳрамони билан “ринг”га чиқармиди?” дедим.

“Йиғинда шу гапларни айтинг-да”, деди Эркин. Мана, айтдим. Бу ёғи икки жумла энди ўзимнинг фикр-мулоҳазаларим. Шоирни кўкка кўтаришда ҳам, ерга уришда ҳам кўҳна Шарқ кўмакка муҳтожлик сезмаган – унисини ҳам, бунисини ҳам қойиллатган. Аммо, ғурур, қаноат сустлиги туфайли ёки нафс ва манфаат хуружи боис баъзан энг истеъдодли шоирлар ҳам қадр-қимматларини ўзлари ерга қориштирган. Шунга қарамасдан, одамлар шоир деганда ҳақгўй, қатъиятли, ҳатто бир қадар қайсар, шижоати руҳиятида аксланиб турадиган эркин ва бутун Шахсни тасаввур этишган. Бунақа зотларни бугун учратиш анча қийин. Нима кўп – Ўзбекистонда шоирликка даъвогар кўп. Бахшиёна нафаси, ҳаддини билиши, самимияти, дардчиллиги билан улар орасида Тўра акани эслатадигани йўқ. Чунки Тўра Сулаймон инсон ва шоир ўлароқ кимгадир тақлид қилиб, кимгадир ўхшашни сира ўйламаган – фақат ўзига ўхшаб, ўзининг шахсий дунёсини ҳар нимадан баланд билиб яшаган. Шу учун ҳам кексаликни у ўзгача бир қаноат билан қарши олганди:

Қор тамоми қўнмишдир бошга,
Қарамасдан кўнгилга, ёшга.
Буюк тоғлар мисоли бошим
Яқин бўлар энди қуёшга…

Ўзбекистоннинг вилоятларида, айтайлик, Бухоро, Самарқанд, Андижон ё Хоразмда Тўра Сулаймон билан тенгдош, сафдош шоирлар яшаб ўтишган. Агар адашмасам, улардан бирортаси ҳам умр бўйи кун кечириб ўтган диёрининг тимсоли даражасига юксалишда Тўра Сулаймонга тенглашолмаган. Сирдарёликларнинг меҳр ва эҳтиромини кузатсангиз:

Тўра Сулаймон деган
Бир бахшиси бор экан,
Бир бахшининг ортида –
Минг яхшиси бор экан, —

деган сўзларининг ростлигига ҳеч шак келтирмайсиз. Қонида бахшилик, оқинлик ҳиссиёти жўшганда, ўзини у Эргаш Жуманбулбул ўрнида тасаввур этиб, юрт кезиб жафокаш элининг ғам-андуҳ, ижтимоий ҳасрат ва надоматларини мардона оҳангларда тасвирлаб кетган. Тўра Сулаймон сийратидан шеърга кўчган риндлик, дарвешлик ҳолатларини ҳам мен эътиборга молик, деб биламан.

Бизнингча, Тўра Сулаймон келажаги кафолатланган қалам соҳиби, тама, хушомад, маддоҳлик офатига йўлиқиб у ҳеч пайт шоирлигини сотмаган ва турланиб-тусланишга эҳтиёж ҳам сезмаган. Агар ҳозир Тўра Сулаймон ҳаёт бўлганида, миллат ва жонажон юрт қисматидаги янгиланиш ҳамда ҳаётий эврилишлардан қалби илҳомга тўлиб, тиним билмай ижод қиларди.

2017 йил, 12 февраль

ТЎРА СУЛАЙМОН
ШЕЪРЛАР

 ИЛТИЖО

Баҳор келса, бошланур боғда булбул хониши,
Саъва, қумри нағмаси, суралай товланиши.
Қирларда лола сайли, қишлоқларда йилбоши:
Тўхтагай табиатдан ҳаққушлар зорланиши
Баҳор, кетма менинг боғимдан.

Қилмиши қинғир зотга давр қайда, даврон қайда?
Ватангадо кимсага беминнат макон қайда?
Ёлғиз отга оламда ном қайда, нишон қайда?
Баҳор, сенсиз саҳрою тоғу тошга жон қайда?
Кетма, Баҳор, менинг боғимдан.

Ўлмасликка ишора – ўланга ошиқлигим.
Саодатга ишора – замонга ошиқлигим.
Теранликка ишора – уммонга ошиқлигим,
Гўзалликка ишора – бўстонга ошиқлигим.
Баҳор, кетма менинг боғимдан.

Бу кун қай бир ерда қиш, қайда хазон резгилик,
Қайларда ёз, қайда куз, қайда жондан безгилик.
Кўкламнинг ҳар нафаси умрга арзигулик
Боғсиз, боғбонсиз ерда не ҳам қилсин эзгулик…
Кетма, Баҳор, менинг боғимдан.

Гиёҳ билан қопланмиш кўҳна қабр бошлари,
Майсадаги шудринглар – кимларнинг кўзёшлари?
Бу ерда ётар отам ҳам узангидошлари
Ҳар баҳор эслар уни қавми-қариндошлари,
Баҳор, кетма менинг боғимдан.

Ёз бўйи қорга зорман, қишда баҳорга зорман,
Чаманда гул бўйига интиқман, интизорман,
Куз келмай хазон бўлган севги, гулдан безорман,
Баҳорсиз ҳам диёрсиз эл ичра беназарман.
Баҳор, кетма, менинг боғимдан

УМР ЎТМОҚДАДИР ДАРЁ МИСОЛИ

Эсиз, болаликни қолдириб ортда,
Умр ўтмоқдадир дарё мисоли.
Қолдириб-қолдирмай из бу ҳаётда,
Умр ўтмоқдадир дарё мисоли.

Оппоқ тонгни улаб тийраи шомга,
Бирда шак келтириб сирли оламга,
Гоҳо таъзим қилиб бадкор, бадномга,
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Қай кезлар ушалмай орзу-армонлар,
Бирда ғолиб келиб тулкисимонлар,
Бирда бой берилиб бебаҳо онлар,
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Денгиздай мавж уриб, қирғоқдан тошиб,
Юрар йўлимиздан бирда адашиб,
Ким биландир зимдан мансаб талашиб
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Яратиб не сирлар, не мўъжизалар,
Қутлуғ кун кетидан кун ўтказилар.
Беҳуда ўтган дам – кўнгил эзилар…
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Ҳар тонгда тўрғайдан олдин уйғониб,
Чаманлар яратиш ишқида ёниб,
Бирда-чи: эътиқод, имондин тониб
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Эрта билан боғлиқ – не дамларимиз,
Билиб-билмай босган қадамларимиз,
Хайрли иш, алам, қарамларимиз
Умр ўтмоқдадир дарё мисоли.

Кексалик мўралаб эшик қоқмоқда,
Болалик қайтадан қайтарилмоқда…
Биздан эрта кунга нелар қолмоқда?
Умр ўтмоқдадир, умр ўтмоқда.

Ўлмас созни ўйлаб дегинг келмайди,
Ўчмас издан сўйлаб дегинг келмайди,
Мангуликка бўйлаб дегинг келмайди
Умр ўтмоқдадир дарё мисоли…

ЎХШАР

Куйга куй уланур базм оқшоми,
Еру кўк хазонсиз фаслга ўхшар.
Базм оқшоми, бу – назм оқшоми,
Тўйхона баҳорий сайлга ўхшар.

Меҳнат, муҳаббатсиз кечган умрнинг,
Ёмғирсиз булутдай кўчган умрнинг,
Шам мисол бир ёниб ўчган умрнинг
Мазмуни эскирган нақлга ўхшар.

Ҳаққушга хатарсиз ошён муносиб,
Кўклам қушларига чаман муносиб.
Йигит-қизга аҳду паймон муносиб,
Бусиз кўнгил зилу замбилга ўхшар.

Куёвга вафоли қаллиқ ярашмиш,
Тиллари шакар ҳам болли ярашмиш.
На бахтки, юзлари холли ярашмиш
Келин гулга, куёв булбулга ўхшар.

Келин қайнонага эш бўлиб юрса,
Бўйқизлар ичинда пеш бўлиб юрса,
Таъби равшан вақти хуш бўлиб юрса,
Юрган ери райҳои, жамбилга ўхшар.

Келинчак бор уйнинг кўрки бўлакча,
Келиннинг куёвга эрки бўлакча.
Бошида укпари, бўрки бўлакча,
Сочлари саҳройи сумбулга ўхшар.

Манзил, муроди бир, аҳди бир бўлмиш,
Орзу-ўйлари бир, бахти бир бўлмиш,
Тақдир, талпиниши, тахти бир бўлмиш
Икки ёшнинг йўли бир хилга ўхшар.

Осмонидан ўлан аримас бу эл,
Юзга кирмай эли қаримас бу эл,
Теграсига қазо даримас бу эл
Олтин дарвозали Чамбилга ўхшар.

ТЕБРАТАР

Қадимги қимизчи чоллар қўшиғи

Шамол шамолни тебратар.
Шамол булутни тебратар.
Булут ёмғирни тебратар.
Ёмғир тупроқни тебратар.
Тупроқ майсани тебратар.
Майса бияни тебратар.
Бия қимизни тебратар.
Қимиз йигитни тебратар
Йигит сулувни тебратар.
Сулув бешикни тебратар.
Бешик болани тебратар.
Бола дунёни тебратар.

КЕЛАРМИСАН?

Кўзларим йўлларингда
зор, гирён, келармисан?
Дилдорсиз не ҳам қилсин
танда жон, келармисан?

Бу ташна лаб, ташна дил,
бу ошуфта кўнгилга
Жон ато қила билмиш
Зарафшон, келармисан?

Гулшаннинг қулф уриши
абри найсон биландир,
Сен билан боғ-роғларим
бехазон, келармисан?

Севиб, севилмаганлар
бебахт бир кимсалардир.
Сенингсиз бўлмас бағрим
фаровон, келармисан?

Ёр меҳри, диёр меҳри,
эл меҳри турган ерда
Не ҳожат менга тахти
Сулаймон, келармисан?

СОЗЧИ ҚЎШИҒИ

Олти ой эримас Оқтовнинг қори,
Кўкида чарх урар қарчиғай, сори.
Ўзига мос бўлса йигитнинг ёри,
Бахтидан шод бўлса онаизори.

Мақтовин келтирар сайроқ торим, ҳей.
Яхшилик бор ерда шай бўлган созсан,
Тунлари тўлишган ой бўлган созсан.
Ташна лаб дилларга сой бўлган созсан.

Не эзгу куйларга бой бўлган созсан,
Сайрасанг қолмагай нола, зорим, ҳей.
Жонимга пайваста боғ, бодомзорим,
Булбуллар маскани – гулу гулзорим.

Жаҳонда тенги кам озод диёрим.
Бу юртда бўлмагай нолаи зорим.
Ватанга армуғон дилда борим, ҳей.
Армоним йўқ дўсту ўртоқлар билан

Зап йигит-қиз, бахти барҳақлар билан.
Меҳнаткаш, йўллари порлоқлар билан –
Ғайрати дарёдай қайноқлар билан
Яшнагай шу улуғ лолазорим, ҳей.

МУҚАДДАС ҚЎШИҚ

Ассалом, она юрт, тонглар ўлкаси,
Таъриф-тавсифингнинг йўқ ниҳояси.
Сенга бағишланур муқаддас қўшиқ,
Бу – ўзбек элининг ўз мадҳияси.

Кўҳна ота юртим, қадим Туроним,
Ўз бешик, ўз тилим, шавкатим, шоним.
Етти иқлим ичра тенги топилмас –
Тупроқ, тоши олтин Ўзбекистоним.

То башар бор экан, бор экан қуёш,
Бирлашган элга ёв отолмагай тош.
Ёвқур йигитларинг, лочин қизларинг
Ғанимлар олдида эгмаганлар бош.

Дастурхони очиқ, хирмони баланд,
Самовий тоғлари номига монанд.
Оламга машҳур не зотлар Ватани,
Меҳринг қон-қардошлар меҳрига пайванд.

Сен – тошқин Жайҳуним, теран Сайҳуним,
Сен – менинг ўтмишим, сен – ёруғ куним.
Елкадош ўлкалар билан ҳамнафас,
Шонли Туркистоним – Ўзбекистоним.

Гулинг гулзор бўлсин, қирларинг ўрмон,
Дарёларинг денгиз, кўлларинг уммон.
Ҳудудинг дахлсиз, яловинг юксак,
Сен – Шарқнинг машъали, сен – доруломон.

ҚАЙТА КЕТМАС БЎЛИБ КЕЛДИНГМИ, БАҲОР

Еру самовотда Наврўз нафаси,
Боғу бўстонларда андалиб саси,
Бу нафас, бу саснинг йўқ муқояси.
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Дастлаб тонг чоғинда кўргандим сени,
Сўнг Тангри тоғинда кўргандим сени,
Қизлар ёноғинда кўргандим сени.
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Малак ҳолатинда кўргандим сени,
Қушлар қанотинда кўргандим сени,
Куйчи баётинда кўргандим сени.
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Ҳали айтилмаган таърифинг қанча,
Сен то ўру қирни айланмагунча
Боғлар гулга кирмас, очилмас ғунча.
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Қошлари ўсмалим, кўзи сурмалим,
Этак-этак гулли, бари бурмалим,
Сени дунёда ҳеч кима бермалим!
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Сен қайта яралиш, ёшлик тимсоли,
Ҳаёт бахш этгувчи Масиҳ мисоли.
Сенсиз одамзоднинг не кечар ҳоли?
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Тўрт фаслнинг танҳо маликаси сен,
Тугал гўзалликнинг ниҳояси сен,
Ошиқ-маъшуқларнинг таманноси сен!
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

Ер бирла осмоннинг тиллақоши сен,
Айтар қўшиғимнинг аввал-боши сен,
Олтин бешигимнинг сафардоши сен!
Қайта кетмас бўлиб келдингми, баҳор?

15 fevral — To‘ra Sulaymon  tavallud topgan kun

Shoirni ko‘kka ko‘tarishda ham, yerga urishda ham ko‘hna Sharq ko‘makka muhtojlik sezmagan – unisini ham, bunisini ham qoyillatgan. Ammo, g‘urur, qanoat sustligi tufayli yoki nafs va manfaat xuruji bois ba’zan eng iste’dodli shoirlar ham qadr-qimmatlarini o‘zlari yerga qorishtirgan. Shunga qaramasdan, odamlar shoir deganda haqgo‘y, qat’iyatli, hatto bir qadar qaysar, shijoati ruhiyatida akslanib turadigan erkin va butun Shaxsni tasavvur etishgan…

“BIR BAXSHINING ORTIDA…”
Ibrohim HAQQUL
filologiya fanlari doktori

Ardoqli shoir To‘ra Sulaymon 1934 yil 15 fevralda Baxmal tumanida tug‘ilgan. O‘zbekiston xalq shoiri (1999). ToshDUning o‘zbek filologiyasi fakultetini tugatgan (1964). Ijodi 50-yillarda boshlangan. Ilk she’rlar to‘plami — «Istar ko‘ngil» (1962). «Men qayga borar bo‘lsam» (1965), «Jahongashta» (1970), «Hamqishloqlarim», «Intizor» (1973), «Sirdaryo qo‘shiqlari» (1974), «Iltijo» (1976), «Alxazar» (1976), «To‘yboshi» (1977), «Sizni eslayman» (1980), «Qorako‘zginam» (1981), «Gulshan» (1988), «Sarvinoz» (1990), «Xarsang» (1994), «Jahonnoma», «Gul bir yon, chaman bir yon» (1996), «Yovqochdi» (1998), «Sayxon» (2003) kabi asarlar muallifi. Ko‘plab she’rlari qo‘shiq qilingan. Publitsistik maqolalar to‘plami ham bor («Mamlakatning tayanch nuqtasi», 2004). 2005 yil Guliston shahrida vafot etgan.

Bu foniy dunyoni tark etib ketgan yozuvchi va shoirlar juda ko‘p. Lekin keng miqyosda ulardan kamdan-kamining tug‘ilgan kuni har yil xotirlanadi. O‘zbekiston xalq shoiri Tura Sulaymonning tavallud sanasi munosabati bilan yig‘in o‘tkazish Sirdaryoda an’ana bo‘lib qoldi. Bu juda yaxshi va xayrli ish, albatta. Chunki To‘ra Sulaymon maqtasa – maqtagudek, faxrlansa – faxr etgudek shoir. Uning shaxsiyati haqiqatda siyrak uchraydigan bir shaxsiyat.

Biz bugun bu yig‘ilishga To‘ra akaga hurmat baland va samimiyat bilan xotirlaydigan atoqli ijodkorlar – shoir Xurshid Davron va yozuvchi Erkin A’zam bilan birga kelmoqchi edik. Qarangki, ikkalasi ham kelolmadi. Xurshid Davron Andijonga Mirzo Bobur tavallud kuniga bag‘ishlangan tadbirlarga taklif etilgan ekan. Erkin A’zamning ham zarur ishi chiqib, Sizlardan uzr so‘rashimni aytib, “Jo‘ra, To‘ra Sulaymon nazari ko‘p baland shoir edi… Arzonchi emasdi”, dedi.

Men esa “Arzonchi bo‘lsa, To‘ra Sulaymon bo‘larmidi? Yoki “To‘ra Sulaymon bir yon, Go‘ro‘g‘li Sulton bir yon” deya o‘zbekning afsonaviy bir qahramoni bilan “ring”ga chiqarmidi?” dedim.

“Yig‘inda shu gaplarni ayting-da”, dedi Erkin. Mana, aytdim. Bu yog‘i ikki jumla endi o‘zimning fikr-mulohazalarim. Shoirni ko‘kka ko‘tarishda ham, yerga urishda ham ko‘hna Sharq ko‘makka muhtojlik sezmagan – unisini ham, bunisini ham qoyillatgan. Ammo, g‘urur, qanoat sustligi tufayli yoki nafs va manfaat xuruji bois ba’zan eng iste’dodli shoirlar ham qadr-qimmatlarini o‘zlari yerga qorishtirgan. Shunga qaramasdan, odamlar shoir deganda haqgo‘y, qat’iyatli, hatto bir qadar qaysar, shijoati ruhiyatida akslanib turadigan erkin va butun Shaxsni tasavvur etishgan. Bunaqa zotlarni bugun uchratish ancha qiyin. Nima ko‘p – O‘zbekistonda shoirlikka da’vogar ko‘p. Baxshiyona nafasi, haddini bilishi, samimiyati, dardchilligi bilan ular orasida To‘ra akani eslatadigani yo‘q. Chunki To‘ra Sulaymon inson va shoir o‘laroq kimgadir taqlid qilib, kimgadir o‘xshashni sira o‘ylamagan – faqat o‘ziga o‘xshab, o‘zining shaxsiy dunyosini har nimadan baland bilib yashagan. Shu uchun ham keksalikni u o‘zgacha bir qanoat bilan qarshi olgandi:

Qor tamomi qo‘nmishdir boshga,
Qaramasdan ko‘ngilga, yoshga.
Buyuk tog‘lar misoli boshim
Yaqin bo‘lar endi quyoshga…

O‘zbekistonning viloyatlarida, aytaylik, Buxoro, Samarqand, Andijon yo Xorazmda To‘ra Sulaymon bilan tengdosh, safdosh shoirlar yashab o‘tishgan. Agar adashmasam, ulardan birortasi ham umr bo‘yi kun kechirib o‘tgan diyorining timsoli darajasiga yuksalishda To‘ra Sulaymonga tenglasholmagan. Sirdaryoliklarning mehr va ehtiromini kuzatsangiz:

To‘ra Sulaymon degan
Bir baxshisi bor ekan,
Bir baxshining ortida –
Ming yaxshisi bor ekan, —

degan so‘zlarining rostligiga hech shak keltirmaysiz. Qonida baxshilik, oqinlik hissiyoti jo‘shganda, o‘zini u Ergash Jumanbulbul o‘rnida tasavvur etib, yurt kezib jafokash elining g‘am-anduh, ijtimoiy hasrat va nadomatlarini mardona ohanglarda tasvirlab ketgan. To‘ra Sulaymon siyratidan she’rga ko‘chgan rindlik, darveshlik holatlarini ham men e’tiborga molik, deb bilaman.

Bizningcha, To‘ra Sulaymon kelajagi kafolatlangan qalam sohibi, tama, xushomad, maddohlik ofatiga yo‘liqib u hech payt shoirligini sotmagan va turlanib-tuslanishga ehtiyoj ham sezmagan. Agar hozir To‘ra Sulaymon hayot bo‘lganida, millat va jonajon yurt qismatidagi yangilanish hamda hayotiy evrilishlardan qalbi ilhomga to‘lib, tinim bilmay ijod qilardi.

12 fevral 2017 yil

TO‘RA SULAYMON
SHE’RLAR

ILTIJO

Bahor kelsa, boshlanur bog‘da bulbul xonishi,
Sa’va, qumri nag‘masi, suralay tovlanishi.
Qirlarda lola sayli, qishloqlarda yilboshi:
To‘xtagay tabiatdan haqqushlar zorlanishi
Bahor, ketma mening bog‘imdan.

Qilmishi qing‘ir zotga davr qayda, davron qayda?
Vatangado kimsaga beminnat makon qayda?
Yolg‘iz otga olamda nom qayda, nishon qayda?
Bahor, sensiz sahroyu tog‘u toshga jon qayda?
Ketma, Bahor, mening bog‘imdan.

O‘lmaslikka ishora – o‘langa oshiqligim.
Saodatga ishora – zamonga oshiqligim.
Teranlikka ishora – ummonga oshiqligim,
Go‘zallikka ishora – bo‘stonga oshiqligim.
Bahor, ketma mening bog‘imdan.

Bu kun qay bir yerda qish, qayda xazon rezgilik,
Qaylarda yoz, qayda kuz, qayda jondan bezgilik.
Ko‘klamning har nafasi umrga arzigulik
Bog‘siz, bog‘bonsiz yerda ne ham qilsin ezgulik…
Ketma, Bahor, mening bog‘imdan.

Giyoh bilan qoplanmish ko‘hna qabr boshlari,
Maysadagi shudringlar – kimlarning ko‘zyoshlari?
Bu yerda yotar otam ham uzangidoshlari
Har bahor eslar uni qavmi-qarindoshlari,
Bahor, ketma mening bog‘imdan.

Yoz bo‘yi qorga zorman, qishda bahorga zorman,
Chamanda gul bo‘yiga intiqman, intizorman,
Kuz kelmay xazon bo‘lgan sevgi, guldan bezorman,
Bahorsiz ham diyorsiz el ichra benazarman.
Bahor, ketma, mening bog‘imdan

UMR O‘TMOQDADIR DARYO MISOLI

Esiz, bolalikni qoldirib ortda,
Umr o‘tmoqdadir daryo misoli.
Qoldirib-qoldirmay iz bu hayotda,
Umr o‘tmoqdadir daryo misoli.

Oppoq tongni ulab tiyrai shomga,
Birda shak keltirib sirli olamga,
Goho ta’zim qilib badkor, badnomga,
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

Qay kezlar ushalmay orzu-armonlar,
Birda g‘olib kelib tulkisimonlar,
Birda boy berilib bebaho onlar,
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

Dengizday mavj urib, qirg‘oqdan toshib,
Yurar yo‘limizdan birda adashib,
Kim bilandir zimdan mansab talashib
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

Yaratib ne sirlar, ne mo‘’jizalar,
Qutlug‘ kun ketidan kun o‘tkazilar.
Behuda o‘tgan dam – ko‘ngil ezilar…
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

Har tongda to‘rg‘aydan oldin uyg‘onib,
Chamanlar yaratish ishqida yonib,
Birda-chi: e’tiqod, imondin tonib
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

Erta bilan bog‘liq – ne damlarimiz,
Bilib-bilmay bosgan qadamlarimiz,
Xayrli ish, alam, qaramlarimiz
Umr o‘tmoqdadir daryo misoli.

Keksalik mo‘ralab eshik qoqmoqda,
Bolalik qaytadan qaytarilmoqda…
Bizdan erta kunga nelar qolmoqda?
Umr o‘tmoqdadir, umr o‘tmoqda.

O‘lmas sozni o‘ylab deging kelmaydi,
O‘chmas izdan so‘ylab deging kelmaydi,
Mangulikka bo‘ylab deging kelmaydi
Umr o‘tmoqdadir daryo misoli…

O‘XSHAR

Kuyga kuy ulanur bazm oqshomi,
Yeru ko‘k xazonsiz faslga o‘xshar.
Bazm oqshomi, bu – nazm oqshomi,
To‘yxona bahoriy saylga o‘xshar.

Mehnat, muhabbatsiz kechgan umrning,
Yomg‘irsiz bulutday ko‘chgan umrning,
Sham misol bir yonib o‘chgan umrning
Mazmuni eskirgan naqlga o‘xshar.

Haqqushga xatarsiz oshyon munosib,
Ko‘klam qushlariga chaman munosib.
Yigit-qizga ahdu paymon munosib,
Busiz ko‘ngil zilu zambilga o‘xshar.

Kuyovga vafoli qalliq yarashmish,
Tillari shakar ham bolli yarashmish.
Na baxtki, yuzlari xolli yarashmish
Kelin gulga, kuyov bulbulga o‘xshar.

Kelin qaynonaga esh bo‘lib yursa,
Bo‘yqizlar ichinda pesh bo‘lib yursa,
Ta’bi ravshan vaqti xush bo‘lib yursa,
Yurgan yeri rayhoi, jambilga o‘xshar.

Kelinchak bor uyning ko‘rki bo‘lakcha,
Kelinning kuyovga erki bo‘lakcha.
Boshida ukpari, bo‘rki bo‘lakcha,
Sochlari sahroyi sumbulga o‘xshar.

Manzil, murodi bir, ahdi bir bo‘lmish,
Orzu-o‘ylari bir, baxti bir bo‘lmish,
Taqdir, talpinishi, taxti bir bo‘lmish
Ikki yoshning yo‘li bir xilga o‘xshar.

Osmonidan o‘lan arimas bu el,
Yuzga kirmay eli qarimas bu el,
Tegrasiga qazo darimas bu el
Oltin darvozali Chambilga o‘xshar.

TЕBRATAR

Qadimgi qimizchi chollar qo‘shig‘i

Shamol shamolni tebratar.
Shamol bulutni tebratar.
Bulut yomg‘irni tebratar.
Yomg‘ir tuproqni tebratar.
Tuproq maysani tebratar.
Maysa biyani tebratar.
Biya qimizni tebratar.
Qimiz yigitni tebratar
Yigit suluvni tebratar.
Suluv beshikni tebratar.
Beshik bolani tebratar.
Bola dunyoni tebratar.

KЕLARMISAN?

Ko‘zlarim yo‘llaringda
zor, giryon, kelarmisan?
Dildorsiz ne ham qilsin
tanda jon, kelarmisan?

Bu tashna lab, tashna dil,
bu oshufta ko‘ngilga
Jon ato qila bilmish
Zarafshon, kelarmisan?

Gulshanning qulf urishi
abri nayson bilandir,
Sen bilan bog‘-rog‘larim
bexazon, kelarmisan?

Sevib, sevilmaganlar
bebaxt bir kimsalardir.
Seningsiz bo‘lmas bag‘rim
farovon, kelarmisan?

Yor mehri, diyor mehri,
el mehri turgan yerda
Ne hojat menga taxti
Sulaymon, kelarmisan?

SOZCHI QO‘SHIG‘I

Olti oy erimas Oqtovning qori,
Ko‘kida charx urar qarchig‘ay, sori.
O‘ziga mos bo‘lsa yigitning yori,
Baxtidan shod bo‘lsa onaizori.

Maqtovin keltirar sayroq torim, hey.
Yaxshilik bor yerda shay bo‘lgan sozsan,
Tunlari to‘lishgan oy bo‘lgan sozsan.
Tashna lab dillarga soy bo‘lgan sozsan.

Ne ezgu kuylarga boy bo‘lgan sozsan,
Sayrasang qolmagay nola, zorim, hey.
Jonimga payvasta bog‘, bodomzorim,
Bulbullar maskani – gulu gulzorim.

Jahonda tengi kam ozod diyorim.
Bu yurtda bo‘lmagay nolai zorim.
Vatanga armug‘on dilda borim, hey.
Armonim yo‘q do‘stu o‘rtoqlar bilan

Zap yigit-qiz, baxti barhaqlar bilan.
Mehnatkash, yo‘llari porloqlar bilan –
G‘ayrati daryoday qaynoqlar bilan
Yashnagay shu ulug‘ lolazorim, hey.

MUQADDAS QO‘SHIQ

Assalom, ona yurt, tonglar o‘lkasi,
Ta’rif-tavsifingning yo‘q nihoyasi.
Senga bag‘ishlanur muqaddas qo‘shiq,
Bu – o‘zbek elining o‘z madhiyasi.

Ko‘hna ota yurtim, qadim Turonim,
O‘z beshik, o‘z tilim, shavkatim, shonim.
Yetti iqlim ichra tengi topilmas –
Tuproq, toshi oltin O‘zbekistonim.

To bashar bor ekan, bor ekan quyosh,
Birlashgan elga yov otolmagay tosh.
Yovqur yigitlaring, lochin qizlaring
G‘animlar oldida egmaganlar bosh.

Dasturxoni ochiq, xirmoni baland,
Samoviy tog‘lari nomiga monand.
Olamga mashhur ne zotlar Vatani,
Mehring qon-qardoshlar mehriga payvand.

Sen – toshqin Jayhunim, teran Sayhunim,
Sen – mening o‘tmishim, sen – yorug‘ kunim.
Yelkadosh o‘lkalar bilan hamnafas,
Shonli Turkistonim – O‘zbekistonim.

Guling gulzor bo‘lsin, qirlaring o‘rmon,
Daryolaring dengiz, ko‘llaring ummon.
Hududing daxlsiz, yaloving yuksak,
Sen – Sharqning mash’ali, sen – dorulomon.

QAYTA KЕTMAS BO‘LIB KЕLDINGMI, BAHOR

Yeru samovotda Navro‘z nafasi,
Bog‘u bo‘stonlarda andalib sasi,
Bu nafas, bu sasning yo‘q muqoyasi.
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Dastlab tong chog‘inda ko‘rgandim seni,
So‘ng Tangri tog‘inda ko‘rgandim seni,
Qizlar yonog‘inda ko‘rgandim seni.
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Malak holatinda ko‘rgandim seni,
Qushlar qanotinda ko‘rgandim seni,
Kuychi bayotinda ko‘rgandim seni.
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Hali aytilmagan ta’rifing qancha,
Sen to o‘ru qirni aylanmaguncha
Bog‘lar gulga kirmas, ochilmas g‘uncha.
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Qoshlari o‘smalim, ko‘zi surmalim,
Etak-etak gulli, bari burmalim,
Seni dunyoda hech kima bermalim!
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Sen qayta yaralish, yoshlik timsoli,
Hayot baxsh etguvchi Masih misoli.
Sensiz odamzodning ne kechar holi?
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

To‘rt faslning tanho malikasi sen,
Tugal go‘zallikning nihoyasi sen,
Oshiq-ma’shuqlarning tamannosi sen!
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

Yer birla osmonning tillaqoshi sen,
Aytar qo‘shig‘imning avval-boshi sen,
Oltin beshigimning safardoshi sen!
Qayta ketmas bo‘lib keldingmi, bahor?

To’ra Sulaymon. Qorako’zginam by Khurshid Davron on Scribd

To’ra Sulaymon. Iltijo by Khurshid Davron on Scribd