Анна Ахматованинг биринчи шеърий тўплами “Оқшом” номи билан 1912 йилда чоп этилиб, муваффақият қозонади. 1914 йилда унинг иккинчи – “Тасбиҳ” тўплами эълон қилинади ва у бу тўплами билан бутун Россия бўйлаб шуҳрат қозонади. Шоиранинг истеъдодини ўз вақтида пайқаган В.В.Маяковский унга шундай баҳо беради: “Анна Ахматова шеърлари яхлитлиги билан эътиборга моликдир, улар ҳар қандай танқидга дош бера олади, ҳар қандай тазйиқда дарз кетмайди”.
Анна Ахматова
ШЕЪРЛАР
* * *
Қуёш тафти сўниб борар юракда.
Дала заъфарон.
Илк қорга чулғаниб еллар эсмакда,
Қораяр осмон.
Сойлардаги сувлар урмайди тўлқин –
Муз қотган бу чоғ.
Қушлар чуввос солмас, ҳорғин олар тин
Яйдоқ, бўм-бўш боғ.
Толлар юпун-яланг – тўлиб ангизга
Йўлга қарар зор.
Эҳтимол, яхшидир чиндан ҳам – сизга
Бўлмаганим ёр.
Қуёш тафти сўниб борар юракда.
Бу не? Нечук иш?
Балки, етиб келар шу кечада, ҳа,
Қаҳрин сочиб қиш.
МУҲАББАТ
Гоҳ илондек қошингда унсиз,
Қилар сенга сеҳру жодулар.
Гоҳ деразанг ёнида кундуз
Оқ кабутар бўлиб “ғув-ғув”лар.
Гоҳ шабнамда жилоланар шан,
Гоҳ гул ўйнар ўйчан, шикаста…
Хуллас, сени ором бағридан
Ғамлар сари етаклар аста.
Най сасидан бўлиб гоҳ зада,
Ҳўнграб қолар чиройли, шоён.
Бироқ уни ёт бир жилвада
Таниб қолмоқ қўрққулик, ёмон.
* * *
Гулдан чамбар таққан қизалоқ,
Най чалувчи чўпон бола ҳам,
Ўрмондаги кесишган сўқмоқ
Ва чироқлар – оқшом тушган дам, –
Бари ёдда. Кўзим олдида,
Юрагимда асрайман барин!
Фақат у йўқ менинг қалбимда,
Хаёлимдан фақат у нари.
Биллур орзу дарз кетди, синди,
Исинайин, олов беринг, оҳ!
Вужуд титрар… Қошимга энди
Қайтмагай у – хуш-хандон илоҳ.
* * *
Эшик ярим очилган,
Жўка бўй тарар шу тоб…
Столда унутилган
Хипчин ҳамда оқ қўлқоп.
Чироқнинг нури ғамгин…
Ёғдуси унинг хира,
Нега сен кетиб қолдинг,
Тушунмадим мен сира…
Эртага бирам ҳарир,
Ёрқин тонг отар, бешак.
Ҳаёт, ахир, гўзалдир,
Тентаклик қилма, юрак.
Ҳа, сен ёмон чарчадинг,
Ҳасратим санчди тикан…
Биласанми – ўқувдим,
Қалблар ҳеч ўлмас экан.
* * *
Кунларингга ғам-кадар қўнса,
Тутиб турмам, кетгин, кета қол.
Кимки агар эркин қуш бўлса,
Кутар уни, албат, бахт-иқбол.
Йиғламасман кечиб ўзимдан,
Маҳкумдирман ёлғиз ўтгали.
Ўпма мени сўлғин юзимдан, –
Ўлим келар мени ўпгали.
Эзди дилни мубҳамлик, фироқ
Ва қиш бўйи зерикдик қордан.
Айтгин, айтгин, ниманг яхшироқ
Менинг кўнглим тусаган ёрдан?
* * *
Кийиб олмиш яйдоқ боғ,
Муздан либос – ярқироқ.
Мендан кетган чекар оҳ,
Ортга йўл йўқдир бироқ.
Ўчган қуёш оташи –
Дарчадек бўм-бўш, гирён;
Кимнинг қиёфадоши
Бош суққан, менга аён.
Бир мунг аро дил ёнар,
Озурда юрак музлар.
Ях остида товланар
Кечаги қаро излар.
Уфқларга тушар кўлка –
Мудҳиш бир ғам нафаси.
Ва қотиб қолар кўкда
Кечиккан турна саси.
* * *
Дилгирликдан безиб кетди жон,
Юрагимга ҳар лаҳза оғу.
Тепаликда турар тегирмон,
Йиллаб балки сукут сақлар у.
Дайди ари излаб юрар бол
Чечакларни оралаб – сўлган.
Чорлайман сув парисин алҳол,
Аммоки сув париси ўлган.
Сув ўтларин тутиб чоҳида
Қуриб ётар кўл ҳам, ҳойнаҳой.
Оқ қайиннинг яйдоқ шохида
Ялтиллайди янги чиққан ой.
Ҳамма нарса ажиб ва рангин,
Теракларда майин илтижо!
Тўкиб дилдан ҳасратлар чангин,
Тупроқ бўлгим келаётир, о!
ОҚ ТУНДА
Эшикни қулфламадим,
Ёқмадим шамни эса.
Ҳорганман, лекин, билгин –
Кўз юммасман бу кеча.
Кўргайман – нурланар тун
Арчазор уфқлар бўйлаб.
Сасларга қулоқ тутгум
Сеникими деб ўйлаб.
Лек бўлдим мотамсаро,
Кўрдинг менга ғамни эп.
Ишонган эдим-ку, о,
Сени қайтиб келар деб.
* * *
Қалб йўғрилиб шан хаёлларга,
Кўрмасдим гап-сўзинг адоғин.
Эрта кузак гавжум толларга
Ёйган эди сариқ байроғин.
Муртад юртда кездик саргардон,
Пушаймондан энди диллар хун.
Гангисак ҳам чорасиз, ҳайрон,
Жилмаймоқчи бўламиз нечун?
Юз бургандик одми қисматдан,
Не ёзуқ бу – бўлдик мунглиғ, хор…
Мен ғам аро ташлаб кетмасман
Далли, дарвеш дўстимни зинҳор.
* * *
Мовий узумзорлар бўйи ифорли…
Дилни сархуш қилар олис-олислар.
Сенинг овозингда туймадим зорни,
Энди менга ётдир ачиниш ҳислар.
Мискин руҳ ажиб бир сурур туяди…
Чайир новдаларда мевалар сара.
Кўкдаги булутлар парча муз каби
Зангори дарёда сузарлар, қара.
Қуёш чарақлайди, нур сочар ёрқин,
Тўлқинларга айтгин дардинг бўлса гар.
Балки бергай улар сенга бир таскин,
Балки юз-кўзингни силаб ўпарлар.
* * *
Севгинг сўрамам, бас, дилимдан – бу аҳд,
Уни ўзга қўллар қучмишдир маҳкам…
Ишонгил, мен сенинг ёрингга ҳеч вақт
Йўлламасман рашким тўла хатлар ҳам.
Бироқ айтар сўзим шудир, қулоқ сол:
Ундан шеърларим сен қизғанма тақир,
Суратларимни ҳам тақдим эта қол –
Ошиқлар мард бўлар одатда, ахир!
Маъшуқаларга-чи, унингдек гўл, ғўр –
Мутлақ ғолибликка эришсалар, бас;
Юлдузлар уларга бермас оташ-қўр,
Илк кунлар сафосин улар ҳеч туймас…
Оддий, жўн бахтингга бўлиб андармон
Сен яшар экансан, топган каби ганж,
Дафъатан шуур-ла англагунг аён,
Ҳаммаси аянчли, ҳаммаси жирканч, –
Келма сен тантана кечамга маним
У чоғ танимасман сени мутлақо.
Нимада ҳам сенга кўмак берайин,
Халос этолмайман бахтдан мен асло.
* * *
Кўзларим беизн жавдирар ҳар бор
Не қилай, бир титроқ ёқар ичимни –
Тилга олишганда қошимда такрор
Кўркам ва жарангдор қисқа исмни.
Дала сўқмоғидан бораман ёлғиз,
Ғўлалар тахлами бир ёнда қат-қат.
Бунда хуш эпкинлар кезар тизгинсиз,
Баҳорий шўхликлар қилишиб фақат.
Орзиққан юрагим эшитар шу он
Олис-олислардан бир тансиқ мужда.
Биламан: у – тирик, юрар у шодмон,
Ғамларни енгишни билади жуда.
* * *
Шамол, мени дафн қил, шамол!
Хешларимдан йўқ дил умиди,
Қўнмоқдадир шом шафағи ол,
Таралмоқда намчил ер ҳиди.
Бир пайт мен ҳам эдим сен янглиғ,
Яшар эдим хуш-хандон, эркин.
Энди эса мурдаман совуқ,
Юзларимни силамас ҳеч ким.
Қанотинг бос бу мажруҳ танга,
Ўра уни тунга зимзиё.
Ҳамда айтгин ҳарир туманга,
Бош устимда ўқисин дуо.
Тоинки мен – бир шўрлик осон
Мангуликка кўз юмайин жим.
Шамол, шамол, куйла сен шоён
Баҳор васфин, баҳорим маним.
* * *
Бизлар шўх-шаддотмиз, қавммиз хуррам,
Жунбушга тушсак гар, жўшар қиёмат.
Деворда – қуш, гуллар сурати пурғам,
Мовий осмонларни қўмсарлар фақат.
Узун трубкангни тутасан сен,
Кўтарилар ундан тутун киройи.
Мен ҳам калта этак кўйлагим кийдим,
Бўлай деб янада кўҳли, чиройли.
Дарчалар тақа-тақ, ғуборлар инган,
Ташқарида наҳот аёз ёки қор?
Атрофга термилар кўзларинг зимдан,
Мушукникидан-да ҳуркак, эҳтиёткор.
О, юрак недандир озурда, беҳуд,
Сўнгги сониями – боққан жилвагар?
Муқом қилаётган анови вужуд
Дўзахга тушгайдир шаксиз, муқаррар.
* * *
Энтикардим мен ёлғиз дамда
Ўйлаб хумор кўзларингизни.
Энди эса узлат хонамда
Алам билан эслайман сизни.
Сиз Неванинг у қирғоғида
Ёт қўлларга асирсиз, ҳамдард.
Менинг машҳур замондошим, ҳа,
Бари содир бўлди пировард –
Сиз айтгандек – севгингни ўлдир,
Дегандингиз, ургандек ханжар.
Мана, бу кун паймонам тўлди,
Лекин қонда ишқ ортар баттар.
Агарда мен сўнсам, тугасам,
Шеърларимни ким ёзгай сизга?
Ким бахш этгай бетакрор жаранг
Айтилмаган ҳар битта сўзга?
* * *
Биз битта косадан ҳеч вақт ичмаймиз
На сувни ва на-да шаробни гулгун.
Тонглар уйғонмаймиз бир ёстиқда биз,
Бирга энтикмаймиз чўкканида тун.
Сен нафас оласан кундан, мен – ойдан,
Лекин тирикмиз биз бир севги билан.
Меҳрли дўст менга доим гиргиттон,
Сенинг ҳамдамингдир ҳар вақт мунис ёр.
Кўзларинг ҳадиги мен учун аён,
Чеккан оҳларимга сенсан сабабкор.
Биз шошмаймиз бот-бот висолга ҳеч вақт,
Шаънимиз асрамоқ биз учун қисмат.
Шеърларимга сенинг илҳоминг ёрдир,
Сенинг шеърларингда – мен талпинган бахт.
Уларда шундайин бир олов борки,
Ўчира олгайдир на қўрқув, на вақт.
Билсайдинг қанчалар соғинганим, о,
Сени узоқдан бир кўрмоқни ҳатто!
* * *
Дарёда муз қарсиллар ногоҳ,
Осмон гўё недандир зада.
Азоблайсан нега мени, оҳ,
Билолмайман – айбим нимада.
Сочаверма қаҳрингни ҳарчанд,
Керак бўлса – ўлдир, мендан кеч.
Истамайсан сен мендан фарзанд,
Ёқмас сенга шеърларим ҳам ҳеч.
Маҳв эт, майли, менга берма эрк!
Лиммо-лимдир кўнглим сабрга.
Сенга умрим бердим, ғуссам лек
Ўзим билан кетгай қабрга.
* * *
О, хаста ҳолимни сўраб келдингми,
Менинг тортинчоғим, беозоргинам…
Гарчи ётар эдим мажолсиз, мунгли,
Келмасанг-да сендан йўқ эди гинам.
Қўлингда гулчамбар – омонат, одми,
Мени тугади деб ўйловдингми ё?
Далли жилмайишинг кўп оғир ботди –
Унда меҳрмиди ёки истеҳзо?
Ўлим ваҳми энди мен-чун ҳеч, бекор!
Қолсанг қошимда гар тағин бирор дам,
Сўрагум худодан ажру истиғфор –
Сенга ва яна сен севганларга ҳам.
* * *
Шундай кунлар бўлар баҳор олдидан:
Қалин қор остида энтикар ўтлоқ,
Яланғоч новдалар қўшиқ куйлар шан,
Эпкинлар эсади илиқ ва юмшоқ,
Вужудинг туюлар қушдайин енгил,
Боқасан уйингга ажиб ҳайратда,
Эскиган қўшиққа тўйса ҳамки дил,
Куйлайсан янгидек уни бу пайтда.
* * *
Кўз юмар эканман, мунаввар қалбим
Мангулик ўйига яна бўлар ғарқ…
Кўҳна китоблардан битиклар қадим,
Тўсдек қаро зулмат аро уриб чарх –
Келиб рўпарамга, майлига, ғаддор
Даҳшатлар шевасин этингиз талқин,
Фақат хотирамга тегманг сиз зинҳор,
Сўнгги нафасгача қолсин у ёрқин.
Тоинки азоблар силсиласида
Сен менга туюлма ёт сиймо бўлиб;
Майли, қийноқ ортсин яна юз ҳисса,
Турсанг бас қошимда сен масрур, кулиб.
Ўлим ўз оғусин сўнгги сония
Босгайдир лабимга бамисли малҳам.
Шундан сўнг одамлар келиб, қабрга
Кўмгайлар вужудим, овозимни ҳам.
* * *
Ишқнинг хотираси бунчалар аччиқ!
Куйлайман – заҳрини ютиб мен тун-кун,
Бошқаларга эса – бу олов тансиқ,
Бедор кечаларда исинмоқ учун.
Зериккан қалбларга у бергай сафо,
Мени тортар фақат ҳасрат комига…
Тангрим, шу сабаб мен куйладимми, о,
Шу сабаб тушдимми севги домига!
Тутқаз қўлларимга шундайин оғу –
Айласин, майлига, мени соқов-гунг
Ҳамда достон бўлган қисматимни у
Йўқликка ғарқ этсин, қолдирмай бир мунг.
* * *
Шону шуҳрат ўткинчи шаксиз,
Ҳавасмиди бу туйғу менга…
Яшамадим бенаво, ёлғиз,
Мен бахт бердим жазманларимга.
Бири мудом яшар омонда,
Юрагида муҳаббат саси…
Бугунги кун катта майдонда
Кўркам ҳайкал эрур бошқаси.
* * *
Ҳақиқий севгини ҳеч нарса билан
Янглиштириб бўлмас, билмас у таъма.
Сен тўним мўйнасин тузатаркансан,
Қиласан кўксимни совуқдан пана.
Сўнг дейсан ҳаяжон туймайин тақир,
Илк севги ҳақида чиройли сўзлар.
Сезиб турибман-ку нигоҳинг, ахир,
Бир оч ютоқиш-ла нимани кўзлар!
* * *
Сўнгги бор учрашган эдик ўшанда,
Нева бўйи ҳар гал эди сўлим, шан…
Бу кеч кўпирарди дарё ўзанда,
Шаҳар хавотирда эди тошқиндан.
У ёз ҳақида сўзлаб, деди сўнг,
Шоирлик бу – аёл ишимас сира.
Шунда разм солганча шоҳ қасрига чўнг,
Юксак Петропавловск қалъасига-да! –
Туйдим, бирдан ўзга тус олди ҳаво,
Бошим айлантирди унинг хуш иси.
Ва ато этилди менга шу асно
Барча телба қўшиқларим сўнггиси.
* * *
Бисёрдир севилган қалбда карашма!
Ўкинчли юракнинг нажоти узлат.
Нақ кўзим ўнгида беором чашма
Замҳарир остида бормоқда музлаб.
Беюпанч руҳимга фараҳ берар ўй:
Аламнок вужудим совугай бир кун.
У чоғ хатларимни менинг асраб қўй,
Биз ҳақда авлодлар ҳукм этсин учун, –
Токи улар сендан туйсинлар фахр,
Доно, жасур бўлиб кўрингин у чоғ;
Сенинг таржимаи ҳолингда, ахир,
Бўлиши мумкинми кемтик ёхуд доғ?
О, нақадар тотли тириклик жоми,
О, нақадар чигал ишқнинг риштаси!..
Майли, қачонлардир менинг ҳам номим
Ўқишсин дарсликдан келажак насл.
Бу ғамли қиссани англашсин теран,
Ўтли ишқ жазмига қолсинлар қойил…
Севгингни қизғанган эдинг сен мендан,
Аччиқ шон-шуҳратга эт энди ноил.
* * *
Яна қиш – чанғилар кумуш қор узра
Майин ғичирлар.
Ойдин кенгликларни буркаб нуфузга,
Оқарар қирлар.
Олисларда милт-милт чироқлар бу дам
Сукутга чўмар.
Сўқмоқлар, бутазор, ҳатто сойни ҳам
Оппоқ қор кўмар.
Сув париси макон тутган мажнунтол,
Йўлдан қоча қол.
Зоғлар тўп-тўп… Энди уларга хушҳол
Бағринг оча қол.
Мирпўлат Мирзо таржималари
ЭНГ ҚАДИМИЙ СИРЛАР
1
Пойимда танти куз! Ажиб наҳорни
Атай зориқтириб олиб келишди.
Ортга қайта олмас ўн беш баҳорни
Ердан кўтаролмай армоним жўшди.
Мен унга шу қадар зориқиб боқдим,
Борлиғим қамради ардоқли хотир.
Кузнинг қаламида оловли оқди
Ҳеч кимга айтилмас энг қадимий сир.
2
Қуёшли хотирлар сўнаётир жим,
Майсалар сарғиш.
Қор-қировли кунлар ушлайди қўлим,
Гўё совуқ туш.
Тўлиб-тошиб оққан сувлар қайдадир,
Музлик бепоён.
Мўъжизалар қайтмас, дардларим оғир
Ўйлар беомон.
Дарахтларнинг боши осмонда, шамол
Куйлайди сўлим.
Умр йўлдошингиз эмасман, малол
Келмасин, жоним…
Қуёшли хотирлар сўлмоқда, нечун
Зим-зиё, олам?
О, балки!.. Келишга улгурар бу тун
Аёзли қиш ҳам.
3
Соз чалади бола, соз чалар,
Қизча гулдан ўрар гулчамбар.
Икки йўл бор кесишган дилбар
Ўрмон қадар, далалар қадар.
Ёдга тушар олис муҳаббат,
Қайта ёнмас олов ва ҳайрат.
Ёшлик ўтди, сўнди ҳарорат,
Фақат ўчай демас хотирот.
Исинай шу ўтда бир пас
Изн беринг, совуқ едим…О!..
Тиласам ҳам, кутсам ҳам келмас
Овозлари қанотли худо.
4
Сен мени дафн эт, дафн эт, шамол,
Келишмади ҳатто энг яқинларим.
Бошим узра кезар бесас, бемалол
Саргардон шом ила замин унлари.
Мен ҳам эдим сендек армоним йўқ, ҳур,
Фақат жуда-жуда келди яшагим.
Музлаб бораяпман, музлаяпман, кўр,
Ҳеч кимсиз, ҳеч несиз кетмоқдаман жим.
Кўксимдаги тубсиз ярани бекит,
Шомнинг ним қоронғу нафаси билан.
Мовий туманларга етказ, амр эт,
Тиловат қилишсин руҳ саси билан.
Ёлғизликда енгил тортсин бу жоним,
Бир куни сўнгги йўл бўлса чин ёрим,
Улуғвор гиёҳлар бирла бетиним
Шовуллаб чорласин қайтмас баҳорим…
5. СЎНГГИ ҚАДАҲ СЎЗИ
Ичадурман вайрон бўлган уй,
Заҳарханда ҳаётим учун.
Иккимиз ҳам ёлғизмиз-ку, қўй,
Сенинг учун ичгайман бу тун.
Мени сотган лабдаги рўё,
Кўзлардаги ўлик қаҳр учун.
Бешафқат ва бўм-бўш бу дунё,
Худо дариғ тутган меҳр учун.
6
Бу ерни танладим айтайин ишон,
Қаерда зерикмоқ-барибир менга!
Баланд тепаликда мудрар тегирмон,
Йиллар тилсиз, сукут сақларлар бунда.
Оҳиста сузади қовжираб қолган
Зарпечак устида асаларилар.
Ҳовуз ёнидаман, хаёлим олган
Сув париси бевақт жон берди, дерлар.
Занглаган балчиқлар қалинлашади,
Саёзлашиб борар шундай кенг ҳовуз.
Терак учларига яқинлашади
Нозиккина ҳилол ердан узмай кўз.
Борлиқ янгиланар, яна кўз очар,
Мирза тераклардан намхуш ҳид анқир.
Сукутдаман. Сукунатим жон сочар
Яна сенинг бўлмоқ учун, она ер.
7. ОСИЁ
Осиё, қадалдим қароқларингга,
Ичимга киргандай кўринди ичинг.
Сукунатнинг ўлмас қучоқларига
Сочилди ўйларим ҳавасли, қизғин.
Термиз саратони каби ёлқинли
Хотиралар оқди идрокларимда.
Карвонлари оғир, қадимий жонли,
Парчаланган вулқон ирмоқларидай.
Кўксимдан отилган бўзларимни жим
Ўзгалар кафтида ичгандай бўлдим.
8. ГУЛЛАЁТГАН ТОШКЕНТ
Айтиб бўлмас кучнинг азми, амри-ла
Шаҳар бирданига нурланиб кетди
Ҳар битта ҳовлига севинч, сабр ила
Энг оппоқ, энг енгил хаёллар етди.
Юракда бир ажиб нафасли оҳанг,
Уйғонди бу олам хушсурат, дилбар.
Анҳорлар тубида осмон жилваранг,
Туйғулар тўлиқди, дилда йўқ кадар.
Хотиралар ўчмас, тиниқ ёнарлар
Олис юлдузлардан тонг чоғи ҳайрат.
Сочлари тун каби толим оналар
Қўлларида гуллай бошлайди ҳаёт.
Ойгул Суюндиқова таржималари
Anna Axmatova
SHE’RLAR
* * *
Quyosh tafti so’nib borar yurakda.
Dala za’faron.
Ilk qorga chulg’anib yellar esmakda,
Qorayar osmon.
Soylardagi suvlar urmaydi to’lqin –
Muz qotgan bu chog’.
Qushlar chuvvos solmas, horg’in olar tin
Yaydoq, bo’m-bo’sh bog’.
Tollar yupun-yalang – to’lib angizga
Yo’lga qarar zor.
Ehtimol, yaxshidir chindan ham – sizga
Bo’lmaganim yor.
Quyosh tafti so’nib borar yurakda.
Bu ne? Nechuk ish?
Balki, yetib kelar shu kechada, ha,
Qahrin sochib qish.
MUHABBAT
Goh ilondek qoshingda unsiz,
Qilar senga sehru jodular.
Goh derazang yonida kunduz
Oq kabutar bo’lib “g’uv-g’uv”lar.
Goh shabnamda jilolanar shan,
Goh gul o’ynar o’ychan, shikasta…
Xullas, seni orom bag’ridan
G’amlar sari yetaklar asta.
Nay sasidan bo’lib goh zada,
Ho’ngrab qolar chiroyli, shoyon.
Biroq uni yot bir jilvada
Tanib qolmoq qo’rqqulik, yomon.
* * *
Guldan chambar taqqan qizaloq,
Nay chaluvchi cho’pon bola ham,
O’rmondagi kesishgan so’qmoq
Va chiroqlar – oqshom tushgan dam, –
Bari yodda. Ko’zim oldida,
Yuragimda asrayman barin!
Faqat u yo’q mening qalbimda,
Xayolimdan faqat u nari.
Billur orzu darz ketdi, sindi,
Isinayin, olov bering, oh!
Vujud titrar… Qoshimga endi
Qaytmagay u – xush-xandon iloh.
* * *
Eshik yarim ochilgan,
Jo’ka bo’y tarar shu tob…
Stolda unutilgan
Xipchin hamda oq qo’lqop.
Chiroqning nuri g’amgin…
Yog’dusi uning xira,
Nega sen ketib qolding,
Tushunmadim men sira…
Ertaga biram harir,
Yorqin tong otar, beshak.
Hayot, axir, go’zaldir,
Tentaklik qilma, yurak.
Ha, sen yomon charchading,
Hasratim sanchdi tikan…
Bilasanmi – o’quvdim,
Qalblar hech o’lmas ekan.
* * *
Kunlaringga g’am-kadar qo’nsa,
Tutib turmam, ketgin, keta qol.
Kimki agar erkin qush bo’lsa,
Kutar uni, albat, baxt-iqbol.
Yig’lamasman kechib o’zimdan,
Mahkumdirman yolg’iz o’tgali.
O’pma meni so’lg’in yuzimdan, –
O’lim kelar meni o’pgali.
Ezdi dilni mubhamlik, firoq
Va qish bo’yi zerikdik qordan.
Aytgin, aytgin, nimang yaxshiroq
Mening ko’nglim tusagan yordan?
* * *
Kiyib olmish yaydoq bog’,
Muzdan libos – yarqiroq.
Mendan ketgan chekar oh,
Ortga yo’l yo’qdir biroq.
O’chgan quyosh otashi –
Darchadek bo’m-bo’sh, giryon;
Kimning qiyofadoshi
Bosh suqqan, menga ayon.
Bir mung aro dil yonar,
Ozurda yurak muzlar.
Yax ostida tovlanar
Kechagi qaro izlar.
Ufqlarga tushar ko’lka –
Mudhish bir g’am nafasi.
Va qotib qolar ko’kda
Kechikkan turna sasi.
* * *
Dilgirlikdan bezib ketdi jon,
Yuragimga har lahza og’u.
Tepalikda turar tegirmon,
Yillab balki sukut saqlar u.
Daydi ari izlab yurar bol
Chechaklarni oralab – so’lgan.
Chorlayman suv parisin alhol,
Ammoki suv parisi o’lgan.
Suv o’tlarin tutib chohida
Qurib yotar ko’l ham, hoynahoy.
Oq qayinning yaydoq shoxida
Yaltillaydi yangi chiqqan oy.
Hamma narsa ajib va rangin,
Teraklarda mayin iltijo!
To’kib dildan hasratlar changin,
Tuproq bo’lgim kelayotir, o!
OQ TUNDA
Eshikni qulflamadim,
Yoqmadim shamni esa.
Horganman, lekin, bilgin –
Ko’z yummasman bu kecha.
Ko’rgayman – nurlanar tun
Archazor ufqlar bo’ylab.
Saslarga quloq tutgum
Senikimi deb o’ylab.
Lek bo’ldim motamsaro,
Ko’rding menga g’amni ep.
Ishongan edim-ku, o,
Seni qaytib kelar deb.
* * *
Qalb yo’g’rilib shan xayollarga,
Ko’rmasdim gap-so’zing adog’in.
Erta kuzak gavjum tollarga
Yoygan edi sariq bayrog’in.
Murtad yurtda kezdik sargardon,
Pushaymondan endi dillar xun.
Gangisak ham chorasiz, hayron,
Jilmaymoqchi bo’lamiz nechun?
Yuz burgandik odmi qismatdan,
Ne yozuq bu – bo’ldik munglig’, xor…
Men g’am aro tashlab ketmasman
Dalli, darvesh do’stimni zinhor.
* * *
Moviy uzumzorlar bo’yi iforli…
Dilni sarxush qilar olis-olislar.
Sening ovozingda tuymadim zorni,
Endi menga yotdir achinish hislar.
Miskin ruh ajib bir surur tuyadi…
Chayir novdalarda mevalar sara.
Ko’kdagi bulutlar parcha muz kabi
Zangori daryoda suzarlar, qara.
Quyosh charaqlaydi, nur sochar yorqin,
To’lqinlarga aytgin darding bo’lsa gar.
Balki bergay ular senga bir taskin,
Balki yuz-ko’zingni silab o’parlar.
* * *
Sevging so’ramam, bas, dilimdan – bu ahd,
Uni o’zga qo’llar quchmishdir mahkam…
Ishongil, men sening yoringga hech vaqt
Yo’llamasman rashkim to’la xatlar ham.
Biroq aytar so’zim shudir, quloq sol:
Undan she’rlarim sen qizg’anma taqir,
Suratlarimni ham taqdim eta qol –
Oshiqlar mard bo’lar odatda, axir!
Ma’shuqalarga-chi, uningdek go’l, g’o’r –
Mutlaq g’oliblikka erishsalar, bas;
Yulduzlar ularga bermas otash-qo’r,
Ilk kunlar safosin ular hech tuymas…
Oddiy, jo’n baxtingga bo’lib andarmon
Sen yashar ekansan, topgan kabi ganj,
Daf’atan shuur-la anglagung ayon,
Hammasi ayanchli, hammasi jirkanch, –
Kelma sen tantana kechamga manim
U chog’ tanimasman seni mutlaqo.
Nimada ham senga ko’mak berayin,
Xalos etolmayman baxtdan men aslo.
* * *
Ko’zlarim beizn javdirar har bor
Ne qilay, bir titroq yoqar ichimni –
Tilga olishganda qoshimda takror
Ko’rkam va jarangdor qisqa ismni.
Dala so’qmog’idan boraman yolg’iz,
G’o’lalar taxlami bir yonda qat-qat.
Bunda xush epkinlar kezar tizginsiz,
Bahoriy sho’xliklar qilishib faqat.
Orziqqan yuragim eshitar shu on
Olis-olislardan bir tansiq mujda.
Bilaman: u – tirik, yurar u shodmon,
G’amlarni yengishni biladi juda.
* * *
Shamol, meni dafn qil, shamol!
Xeshlarimdan yo’q dil umidi,
Qo’nmoqdadir shom shafag’i ol,
Taralmoqda namchil yer hidi.
Bir payt men ham edim sen yanglig’,
Yashar edim xush-xandon, erkin.
Endi esa murdaman sovuq,
Yuzlarimni silamas hech kim.
Qanoting bos bu majruh tanga,
O’ra uni tunga zimziyo.
Hamda aytgin harir tumanga,
Bosh ustimda o’qisin duo.
Toinki men – bir sho’rlik oson
Mangulikka ko’z yumayin jim.
Shamol, shamol, kuyla sen shoyon
Bahor vasfin, bahorim manim.
* * *
Bizlar sho’x-shaddotmiz, qavmmiz xurram,
Junbushga tushsak gar, jo’shar qiyomat.
Devorda – qush, gullar surati purg’am,
Moviy osmonlarni qo’msarlar faqat.
Uzun trubkangni tutasan sen,
Ko’tarilar undan tutun kiroyi.
Men ham kalta etak ko’ylagim kiydim,
Bo’lay deb yanada ko’hli, chiroyli.
Darchalar taqa-taq, g’uborlar ingan,
Tashqarida nahot ayoz yoki qor?
Atrofga termilar ko’zlaring zimdan,
Mushuknikidan-da hurkak, ehtiyotkor.
O, yurak nedandir ozurda, behud,
So’nggi soniyami – boqqan jilvagar?
Muqom qilayotgan anovi vujud
Do’zaxga tushgaydir shaksiz, muqarrar.
* * *
Entikardim men yolg’iz damda
O’ylab xumor ko’zlaringizni.
Endi esa uzlat xonamda
Alam bilan eslayman sizni.
Siz Nevaning u qirg’og’ida
Yot qo’llarga asirsiz, hamdard.
Mening mashhur zamondoshim, ha,
Bari sodir bo’ldi pirovard –
Siz aytgandek – sevgingni o’ldir,
Degandingiz, urgandek xanjar.
Mana, bu kun paymonam to’ldi,
Lekin qonda ishq ortar battar.
Agarda men so’nsam, tugasam,
She’rlarimni kim yozgay sizga?
Kim baxsh etgay betakror jarang
Aytilmagan har bitta so’zga?
* * *
Biz bitta kosadan hech vaqt ichmaymiz
Na suvni va na-da sharobni gulgun.
Tonglar uyg’onmaymiz bir yostiqda biz,
Birga entikmaymiz cho’kkanida tun.
Sen nafas olasan kundan, men – oydan,
Lekin tirikmiz biz bir sevgi bilan.
Mehrli do’st menga doim girgitton,
Sening hamdamingdir har vaqt munis yor.
Ko’zlaring hadigi men uchun ayon,
Chekkan ohlarimga sensan sababkor.
Biz shoshmaymiz bot-bot visolga hech vaqt,
Sha’nimiz asramoq biz uchun qismat.
She’rlarimga sening ilhoming yordir,
Sening she’rlaringda – men talpingan baxt.
Ularda shundayin bir olov borki,
O’chira olgaydir na qo’rquv, na vaqt.
Bilsayding qanchalar sog’inganim, o,
Seni uzoqdan bir ko’rmoqni hatto!
* * *
Daryoda muz qarsillar nogoh,
Osmon go’yo nedandir zada.
Azoblaysan nega meni, oh,
Bilolmayman – aybim nimada.
Sochaverma qahringni harchand,
Kerak bo’lsa – o’ldir, mendan kech.
Istamaysan sen mendan farzand,
Yoqmas senga she’rlarim ham hech.
Mahv et, mayli, menga berma erk!
Limmo-limdir ko’nglim sabrga.
Senga umrim berdim, g’ussam lek
O’zim bilan ketgay qabrga.
* * *
O, xasta holimni so’rab keldingmi,
Mening tortinchog’im, beozorginam…
Garchi yotar edim majolsiz, mungli,
Kelmasang-da sendan yo’q edi ginam.
Qo’lingda gulchambar – omonat, odmi,
Meni tugadi deb o’ylovdingmi yo?
Dalli jilmayishing ko’p og’ir botdi –
Unda mehrmidi yoki istehzo?
O’lim vahmi endi men-chun hech, bekor!
Qolsang qoshimda gar tag’in biror dam,
So’ragum xudodan ajru istig’for –
Senga va yana sen sevganlarga ham.
* * *
Shunday kunlar bo’lar bahor oldidan:
Qalin qor ostida entikar o’tloq,
Yalang’och novdalar qo’shiq kuylar shan,
Epkinlar esadi iliq va yumshoq,
Vujuding tuyular qushdayin yengil,
Boqasan uyingga ajib hayratda,
Eskigan qo’shiqqa to’ysa hamki dil,
Kuylaysan yangidek uni bu paytda.
* * *
Ko’z yumar ekanman, munavvar qalbim
Mangulik o’yiga yana bo’lar g’arq…
Ko’hna kitoblardan bitiklar qadim,
To’sdek qaro zulmat aro urib charx –
Kelib ro’paramga, mayliga, g’addor
Dahshatlar shevasin etingiz talqin,
Faqat xotiramga tegmang siz zinhor,
So’nggi nafasgacha qolsin u yorqin.
Toinki azoblar silsilasida
Sen menga tuyulma yot siymo bo’lib;
Mayli, qiynoq ortsin yana yuz hissa,
Tursang bas qoshimda sen masrur, kulib.
O’lim o’z og’usin so’nggi soniya
Bosgaydir labimga bamisli malham.
Shundan so’ng odamlar kelib, qabrga
Ko’mgaylar vujudim, ovozimni ham.
* * *
Ishqning xotirasi bunchalar achchiq!
Kuylayman – zahrini yutib men tun-kun,
Boshqalarga esa – bu olov tansiq,
Bedor kechalarda isinmoq uchun.
Zerikkan qalblarga u bergay safo,
Meni tortar faqat hasrat komiga…
Tangrim, shu sabab men kuyladimmi, o,
Shu sabab tushdimmi sevgi domiga!
Tutqaz qo’llarimga shundayin og’u –
Aylasin, mayliga, meni soqov-gung
Hamda doston bo’lgan qismatimni u
Yo’qlikka g’arq etsin, qoldirmay bir mung.
* * *
Shonu shuhrat o’tkinchi shaksiz,
Havasmidi bu tuyg’u menga…
Yashamadim benavo, yolg’iz,
Men baxt berdim jazmanlarimga.
Biri mudom yashar omonda,
Yuragida muhabbat sasi…
Bugungi kun katta maydonda
Ko’rkam haykal erur boshqasi.
* * *
Haqiqiy sevgini hech narsa bilan
Yanglishtirib bo’lmas, bilmas u ta’ma.
Sen to’nim mo’ynasin tuzatarkansan,
Qilasan ko’ksimni sovuqdan pana.
So’ng deysan hayajon tuymayin taqir,
Ilk sevgi haqida chiroyli so’zlar.
Sezib turibman-ku nigohing, axir,
Bir och yutoqish-la nimani ko’zlar!
* * *
So’nggi bor uchrashgan edik o’shanda,
Neva bo’yi har gal edi so’lim, shan…
Bu kech ko’pirardi daryo o’zanda,
Shahar xavotirda edi toshqindan.
U yoz haqida so’zlab, dedi so’ng,
Shoirlik bu – ayol ishimas sira.
Shunda razm solgancha shoh qasriga cho’ng,
Yuksak Petropavlovsk qal’asiga-da! –
Tuydim, birdan o’zga tus oldi havo,
Boshim aylantirdi uning xush isi.
Va ato etildi menga shu asno
Barcha telba qo’shiqlarim so’nggisi.
* * *
Bisyordir sevilgan qalbda karashma!
O’kinchli yurakning najoti uzlat.
Naq ko’zim o’ngida beorom chashma
Zamharir ostida bormoqda muzlab.
Beyupanch ruhimga farah berar o’y:
Alamnok vujudim sovugay bir kun.
U chog’ xatlarimni mening asrab qo’y,
Biz haqda avlodlar hukm etsin uchun, –
Toki ular sendan tuysinlar faxr,
Dono, jasur bo’lib ko’ringin u chog’;
Sening tarjimai holingda, axir,
Bo’lishi mumkinmi kemtik yoxud dog’?
O, naqadar totli tiriklik jomi,
O, naqadar chigal ishqning rishtasi!..
Mayli, qachonlardir mening ham nomim
O’qishsin darslikdan kelajak nasl.
Bu g’amli qissani anglashsin teran,
O’tli ishq jazmiga qolsinlar qoyil…
Sevgingni qizg’angan eding sen mendan,
Achchiq shon-shuhratga et endi noil.
* * *
Yana qish – chang’ilar kumush qor uzra
Mayin g’ichirlar.
Oydin kengliklarni burkab nufuzga,
Oqarar qirlar.
Olislarda milt-milt chiroqlar bu dam
Sukutga cho’mar.
So’qmoqlar, butazor, hatto soyni ham
Oppoq qor ko’mar.
Suv parisi makon tutgan majnuntol,
Yo’ldan qocha qol.
Zog’lar to’p-to’p… Endi ularga xushhol
Bag’ring ocha qol.
Ruschadan Mirpo’lat Mirzo tarjimalari
ENG QADIMIY SIRLAR
1
Poyimda tanti kuz! Ajib nahorni
Atay zoriqtirib olib kelishdi.
Ortga qayta olmas o’n besh bahorni
Yerdan ko’tarolmay armonim jo’shdi.
Men unga shu qadar zoriqib boqdim,
Borlig’im qamradi ardoqli xotir.
Kuzning qalamida olovli oqdi
Hech kimga aytilmas eng qadimiy sir.
2
Quyoshli xotirlar so’nayotir jim,
Maysalar sarg’ish.
Qor-qirovli kunlar ushlaydi qo’lim,
Go’yo sovuq tush.
To’lib-toshib oqqan suvlar qaydadir,
Muzlik bepoyon.
Mo»jizalar qaytmas, dardlarim og’ir
O’ylar beomon.
Daraxtlarning boshi osmonda, shamol
Kuylaydi so’lim.
Umr yo’ldoshingiz emasman, malol
Kelmasin, jonim…
Quyoshli xotirlar so’lmoqda, nechun
Zim-ziyo, olam?
O, balki!.. Kelishga ulgurar bu tun
Ayozli qish ham.
3
Soz chaladi bola, soz chalar,
Qizcha guldan o’rar gulchambar.
Ikki yo’l bor kesishgan dilbar
O’rmon qadar, dalalar qadar.
Yodga tushar olis muhabbat,
Qayta yonmas olov va hayrat.
Yoshlik o’tdi, so’ndi harorat,
Faqat o’chay demas xotirot.
Isinay shu o’tda bir pas
Izn bering, sovuq yedim…O!..
Tilasam ham, kutsam ham kelmas
Ovozlari qanotli xudo.
4
Sen meni dafn et, dafn et, shamol,
Kelishmadi hatto eng yaqinlarim.
Boshim uzra kezar besas, bemalol
Sargardon shom ila zamin unlari.
Men ham edim sendek armonim yo’q, hur,
Faqat juda-juda keldi yashagim.
Muzlab borayapman, muzlayapman, ko’r,
Hech kimsiz, hech nesiz ketmoqdaman jim.
Ko’ksimdagi tubsiz yarani bekit,
Shomning nim qorong’u nafasi bilan.
Moviy tumanlarga yetkaz, amr et,
Tilovat qilishsin ruh sasi bilan.
Yolg’izlikda yengil tortsin bu jonim,
Bir kuni so’nggi yo’l bo’lsa chin yorim,
Ulug’vor giyohlar birla betinim
Shovullab chorlasin qaytmas bahorim…
5. SO’NGGI QADAH SO’ZI
Ichadurman vayron bo’lgan uy,
Zaharxanda hayotim uchun.
Ikkimiz ham yolg’izmiz-ku, qo’y,
Sening uchun ichgayman bu tun.
Meni sotgan labdagi ro’yo,
Ko’zlardagi o’lik qahr uchun.
Beshafqat va bo’m-bo’sh bu dunyo,
Xudo darig’ tutgan mehr uchun.
6
Bu yerni tanladim aytayin ishon,
Qaerda zerikmoq-baribir menga!
Baland tepalikda mudrar tegirmon,
Yillar tilsiz, sukut saqlarlar bunda.
Ohista suzadi qovjirab qolgan
Zarpechak ustida asalarilar.
Hovuz yonidaman, xayolim olgan
Suv parisi bevaqt jon berdi, derlar.
Zanglagan balchiqlar qalinlashadi,
Sayozlashib borar shunday keng hovuz.
Terak uchlariga yaqinlashadi
Nozikkina hilol yerdan uzmay ko’z.
Borliq yangilanar, yana ko’z ochar,
Mirza teraklardan namxush hid anqir.
Sukutdaman. Sukunatim jon sochar
Yana sening bo’lmoq uchun, ona yer.
7. OSIYO
Osiyo, qadaldim qaroqlaringga,
Ichimga kirganday ko’rindi iching.
Sukunatning o’lmas quchoqlariga
Sochildi o’ylarim havasli, qizg’in.
Termiz saratoni kabi yolqinli
Xotiralar oqdi idroklarimda.
Karvonlari og’ir, qadimiy jonli,
Parchalangan vulqon irmoqlariday.
Ko’ksimdan otilgan bo’zlarimni jim
O’zgalar kaftida ichganday bo’ldim.
8. GULLAYOTGAN TOSHKENT
Aytib bo’lmas kuchning azmi, amri-la
Shahar birdaniga nurlanib ketdi
Har bitta hovliga sevinch, sabr ila
Eng oppoq, eng yengil xayollar yetdi.
Yurakda bir ajib nafasli ohang,
Uyg’ondi bu olam xushsurat, dilbar.
Anhorlar tubida osmon jilvarang,
Tuyg’ular to’liqdi, dilda yo’q kadar.
Xotiralar o’chmas, tiniq yonarlar
Olis yulduzlardan tong chog’i hayrat.
Sochlari tun kabi tolim onalar
Qo’llarida gullay boshlaydi hayot.
Oygul Suyundiqova tarjimalari
