Нафақат рус адабиёти ва илм-фани, балки жаҳон маданияти тарихида ўчмас из қолдирган таниқли шоир Николай Гумилёв, машҳур шоира Анна Ахматова ва атоқли этнограф, туркшунос олим Лев Гумилёв бир оиланинг аъзолари эди. Уларнинг ҳар бири ҳақида ёзилган асарларнинг ўзидан улкан кутубхона ташкил этса бўлади. Уларни оилавий ришталар билан баробар шеър деган юксак тушунча ҳам боғлаб туради.Бугун сизни жаҳон шеъриятининг олтин дафтарига номлари қайд этилган шоирлар мушоирасига даъват этамиз
БИР ОИЛА МУШОИРАСИ:
Николай Гумилёв, Анна Ахматова,
Лев Гумилёв
Николай Гумилёв
ШЕЪРЛАР
Машҳур рус шоири, “Кумуш аср” деб ном олган ХIХ аср охиридаги адабиётнинг энг ёрқин вакилларидан бири Николай Гумилёв 1886 йилнинг 15 апрелида Кронштадтда туғилган.
Николай Гумилёв рус шеъриятидаги оқимларнинг бири — акмеизм асосчиси ҳисобланади. Ашаддий сайёҳ бўлган шоир рус шеъриятига олис ва нотаниш мамлакатлар оҳанглари,рангларини олиб киришга интилган. У машҳур рус шоираси Анна Ахматова билан оила қурган. Бу никоҳдан буюк рус олими Лев Гумилёв дунёга келган (Юқоридаги суратда Николай Гумилёв рафиқаси Анна Ахматова ва ўғли Лев билан).
Шоир 1921 йилнинг 24 августида аксилинқилобий ташкилот аъзоси сифатида болшевиклар томонидан отиб рашланган.
ФОРСЧАГА НАЗИРА
Сўзинг — булбул,сўзларинг гулдур,
Сўзинг – маржон,сўзларинг дурдир.
Йиртқич эрур менинг сўзларим,
Тишлари бор,шохлари бордир.
Сен деб телба бўлдим,эй, сулув…
Яноқларинг шерозий гулдек,
Уларни деб юзларим сўлди.
Сенинг тилла сочларингни деб
Тиллам адо, зар адо бўлди.
Хонавайрон бўлдим,эй, сулув…
Нигоҳларинг феруза монанд,
Ё қоқ тунда ёқилган чироқ.
Етти кеча-кундуз бедорман,
Остонангдан кетолмай йироқ.
Кўзим қонга тўлди,эй, сулув…
Сен уйингдан чиқмайсан,мен ҳам
Майхонада ҳар шому саҳар.
Сен мағрурсан,шу сабаб алам
Қўлларимда ўйнатар ханжар.
Эл мазахлар мени,эй,сулув…
Токи қуёш,токи худо бор,
Бир кун менга бўлажаксан ёр.
САЖДАГОҲДА ҚАСАМЁД ЭТАР…
Саждагоҳда қасамёд этар
Хочни ўпиб,толиб хаёлга:
“Содиқ қолгум то ўлим қадар
Ул нигоҳи ойдек аёлга”.
Лек,унутди тезда онтини,
Ўзга ёрлар дилин маст этди.
Бир кун сўйиб кетдилар уни
Ва у жаннат пойига етди.
“Сен эмасми, — Бир хитоб янграр, —
Қасам ичган ботиб хаёлга,
Содиқ қолгум деб ўлим қадар
Ул нигоҳи ойдек аёлга.
Бор,кўринма кўзга,жаннатдан
Сени қувар Кўк ҳукмрони,
Ким қасамни унутар экан,
Ўлиб кетар кўрмай худони”.
У бўлса жим — ғамгин,тиз букмай —
Шивирлади толиб хаёлга:
“Учрамаган бўлсам мен нетай.
Ул нигоҳи ойдек аёлга”.
* * *
Мен севмайман энди дилбарни,
Азоблардан чарчадим десам,
Кимнингдир оқ рангсиз қўллари
Дилим қисар бамисли ғуссам.
Ва кимнингдир маъюс кўзлари
«Ортга қайт» деб шивирлар майин.
Тун ичидан тинмай сўзлайди,
Ёлворишлар янграр тинмайин.
Яна йиғлаб, яна қийналиб,
Яна қарғаб унут ҳисларни,
Мен ўпаман рангсиз қўлларни,
Мен ўпаман маҳзун кўзларни
Хуршид Даврон таржималари
* * *
Қарғамасман, ёр, сени бешак,
Ҳижрон юки кетмади дилдан.
Юрагимда ягона тилак:
Бўса олсам ул азиз қўлдан.
Болаликда неки ўй сурдим,
Бариси ҳам ушалди магар —
Мени қучган қўлларда кўрдим
Ялтирашин совуққон ханжар.
Висолнинг хуш титроғи эмас,
Туҳфанг ажал даҳшати, инон.
Йўл олганим кўзингдан кетмас
Мукаммал бахт ороли томон.
Гулноз Мўминова таржимаси
Анна АХМАТОВА
ШЕЪРЛАР
Машҳур рус шоираси Анна Ахматова (ҳақиқий исм-фамилияси Горенко Анна Андреевна) 1889 йил 23 июнда Одесса шаҳри яқинида туғилиб, 1966 йилнинг 5 мартида Москва вилояти Домодедово шашарчасида оламдан ўтган; Санкт-Петербургда дафн этилган.
Шоира асосан Петербургда яшаган. Биринчи шеърлар китоби «Оқшом» 1910 йилда чиққан. «Тасбеҳ» (1914), «Оқ гала» (1917), «Баргизуб» (1921) ва бошқа шеърий китобларидаги шеърларида лирик кечинмалар, танҳолик туйғулари ифодаланган. Унинг ижодида 30-йиллар қатағони даҳшати ўзига хос тарзда ифодасини топган. 2-жаҳон уруши йилларида Тошкентда яшаб, «Тошкент шеърлари» (1944) туркумини яратган. «Қаҳрамонсиз поэма» (1940 — 62) асари Анна Ахматова ижодининг чўққиси ҳисобланади. «Вақтнинг тез ўтиши» (1965) китобида шоира ижодининг сўнгги палласининг ўзига хос томонлари акс этган.
Шарқ, Ғарбий Оврупо шоирлари ижодидан таржималар қилган (Корея мумтоз шеърияти (1958); Шарқ мумтоз шеърияти (1969)). Шеърлари ўзбек тилига таржима қилинган (1966, 1969).
ҚЎЙКЎЗ ҚИРОЛ
Чорасиз дард, сенга-да иқбол!
Ўлди кеча тун қўйкўз қирол.
Куз оқшоми дим ва ол эди.
Эрим уйга қайтганда деди:
«Биласанми, юз берди овда,
Ётган экан эман олдида.
Шўрлик қиролича! Ёш қолди,
Бир кечада сочи оқарди».
Трубкасин сўнг олиб беун
Чиқиб кетди ишламоқ учун.
Ҳозир қизим уйғотиб, куйиб
Қўйкўзига боқарман тўйиб.
Саси келар чорбоғдан толнинг:
«Бу дунёдан кетди қиролинг».
САЙР
Жиғам тегар извош шифтига,
Боқдим унинг кўзига ҳуркак.
Дард чекарди, аммо шифога
Не тилашин билмасди юрак.
Шом тинч эди, булутли осмон
Остида ғам қучганди уни
Ва сиёҳ-ла кўҳна албомда
Чизилгандек Булон ўрмони.
Бензин иси, настарин иси,
Роҳат дилга эди бегона:
Қўлларини қимирлатмасдан
Тиззамга у тегинди яна.
* * *
На асрору на изтироб, ғам
Ва на қисмат битган ихтиёр —
Ўхшар эди сўнгсиз ва мубҳам
Курашга бу висол, бу дийдор.
Мен тонгданоқ боқиб йўлингга,
Ташрифингни пойлардим… Бироқ,
Букилган бу икки қўлимга
Санчиларди сезилмай титроқ.
Ва дармонсиз бармоқлар ила
Эзғилардим дастурхон учин.
Мен туйгандим ўша зиқ палла
Тор эканин замин биз учун.
1914
* * *
Қудуқ тубидаги оқ тошдек бесас
Кўксимда ётибди хотирам маним.
Уни унутмайман, унутгим келмас,
У менинг қувончим, у менинг ғамим.
Кимдаким яқинроқ келса-ю, кейин
Кўзларимга боқса, кўради уни.
Бу ғамгин қиссамни тинглаган сайин
Ҳасратим қоплагай унинг кўксини.
Яратган дилларда қолсин дея ғам,
Ўлдиролмай одам тафаккурини,
Уларни буюмга айлантирган дам
Менинг хотирамга айландинг сен ҳам.
1916
Хуршид Даврон таржималари
* * *
Боғланмаган кўнгил кўнгилга,
Кетавергин истасанг агар.
Ким шаҳд билан чиқаркан йўлга,
Шаксиз, уни кутади бахтлар.
Нолимайман, тўкмасман ашким,
Тақдиримга битилмаган бахт.
Бўса олма, таслим бўлса ким —
Уни ажал ўпади шу вақт.
Ҳазин кун-ла ташлашиб қадам
Қиш кунлари ўтаркан оппоқ,
Мен танлаган ўша одамдан,
Оҳ, наҳотки бўлсанг яхшироқ?
* * *
Жиддий боқма ҳамма нарсага,
Чекмай десанг бир кун надомат.
Кўнгил қадрин билмас кимсага
Дилни очмоқ керакмас, албат.
Ким учундир эпизодсан, бас —
Оддий чизиқ дайри фанода.
Йўқ, йўқ, ҳушни олар уфқмас,
Сен заррасан ёруғ дунёда.
Нолсан — ҳечлик, йўқлик тимсоли
Ким учундир, олмагайсан тан.
Зирқирашдан бўлолса холи
Қалбинг, қаҳ-қаҳ ургунг дафъатан.
Жилмаясан қараб: кўзгуда
Малак турар сурганча хаёл.
Кўз ёшинг арт, бошингни кўтар,
Гўзалликнинг ўзисан, аёл!
* * *
Тошдек оғир ва метин бир сўз
Қулаб тушди тирик бағримга.
Сезган эдим — на ҳожат афсус?
Ишонаман ахир сабримга!
Бугун кўпдир юмушим: зотан
Хотирамни этгайман барбод.
Токи тошга айлансин дийдам
Ва қайтадан бошлайин ҳаёт.
Йўқса… Бу ёз шитирлаб чунон
Ташқарида бошлаб қолар тўй.
Менга эса танишдир мудом —
Ёп-ёруғ кун, ҳувиллаган уй.
22 июн. 1939.
Фавворали уй.
Гулноз Мўминова таржималари
Лев ГУМИЛЁВ
ШЕЪРЛАР
Таниқли тарихчи-этнограф, археолог, шарқшунос, ёзувчи ва таржимон Лев Николаевич Гумилёв 1912 йилнинг 1 октябрида Санкт-Петербург шаҳрида рус адабиётининг атоқли сиймолари — Анна Ахматова ва Николай Гумилёв оиласида туғилган. Ёшлигидан тарих илмига бўлган қизиқан, 18 ёшидан археология экспедицияларида иштирок этган. 1934 йили Ленинград университетининг тарих факультетига ўқишга кирган. Тўрт маротаба қамоққа олинган. Сўнгги марта қамоққа олинганда (1938 йилда) шимолдаги Норильск лагерида 5 йил сақланган. 1944 йили Қизил армия сафига кириб, Берлин жангларида иштирок этган. Урушдан кейин экстерн, яъни қисқа муддатда тўрт йиллик имтиҳонларни топшириб тарих факультети дипломини олади. 1948 йили илмий ишини муваффақиятли ёқлаб, тарих фанлари номзоди даражаси олади. 1949 йили яна қамоққа олинади. Етти йил давомида Қозоғистон, Олтой ва Сибирдаги лагерларда сақланади.
1961 йили тарих бўйича докторлик илмий ишини ёқлайди. Унинг илмий мероси 12 та монография ва 200 дан ортиқ мақолалардан иборат. Олим этногенез мактабининг асосчиси ҳисобланади. Шунингдек, унинг туркшунослик бўйича ёзган китоблари, хусусан, «Хунну.Ўрта Осиё қадимги даврларда», «Қадимги турклар», «Гунлар», «Хазариянинг инкишофи» ва бошқа китоблари эътиборга сазовордир.
Лев Гумилёв илмий иш билан бирга ёшлигидан адабиётга қизиқади, умри давомида шеър ёзади ва форс шеъриятидан таржималар қилади.
Атоқли олим 1992 йилнинг 15 июнида вафот этган.
* * *
Менга шивирлайсан: эртага. Эрта
Тақдир бизга бошқа ҳукмини битгай.
Эрта фақат ёлғиз Тангри измида,
Вақт ҳам ёлғиз унга итоат этгай.
У бизга майдай маст қилгувчи, Данте
Сатридай бетакрор муҳлат тутганда —
Иккиланма, токи зулмат чўкмасин,
Қувонч ёнимиздан ўтиб кетганда.
Хуршид Даврон таржимаси
Nafaqat rus adabiyoti va ilm-fani, balki jahon madaniyati tarixida o‘chmas iz qoldirgan taniqli shoir Nikolay Gumilyov, mashhur shoira Anna Axmatova va atoqli etnograf, turkshunos olim Lev Gumilyov bir oilaning a’zolari edi. Ularning har biri haqida yozilgan asarlarning o‘zidan ulkan kutubxona tashkil etsa bo‘ladi. Ularni oilaviy rishtalar bilan barobar she’r degan yuksak tushuncha ham bog‘lab turadi.Bugun sizni jahon she’riyatining oltin daftariga nomlari qayd etilgan shoirlar mushoirasiga da’vat etamiz
BIR OILA MUSHOIRASI:
Nikolay Gumilyov, Anna Axmatova,
Lev Gumilyov
Nikolay Gumilyov
SHE’RLAR
Mashhur rus shoiri, “Kumush asr” deb nom olgan XIX asr oxiridagi adabiyotning eng yorqin vakillaridan biri Nikolay Gumilyov 1886 yilning 15 aprelida Kronshtadtda tug’ilgan. Nikolay Gumilyov rus she’riyatidagi oqimlarning biri — akmeizm asoschisi hisoblanadi. Ashaddiy sayyoh bo’lgan shoir rus she’riyatiga olis va notanish mamlakatlar ohanglari,ranglarini olib kirishga intilgan. U mashhur rus shoirasi Anna Axmatova bilan oila qurgan. Bu nikohdan buyuk rus olimi Lev Gumilyov dunyoga kelgan (Pastdagi suratda Nikolay Gumilyov rafiqasi Anna Axmatova va o’g’li Lev bilan).
Shoir 1921 yilning 24 avgustida aksilinqilobiy tashkilot a’zosi sifatida bolsheviklar tomonidan otib rashlangan.
FORSCHAGA NAZIRA
So’zing — bulbul,so’zlaring guldur,
So’zing – marjon,so’zlaring durdir.
Yirtqich erur mening so’zlarim,
Tishlari bor,shoxlari bordir.
Sen deb telba bo’ldim,ey, suluv…
Yanoqlaring sheroziy guldek,
Ularni deb yuzlarim so’ldi.
Sening tilla sochlaringni deb
Tillam ado, zar ado bo’ldi.
Xonavayron bo’ldim,ey, suluv…
Nigohlaring feruza monand,
YO qoq tunda yoqilgan chiroq.
Yetti kecha-kunduz bedorman,
Ostonangdan ketolmay yiroq.
Ko’zim qonga to’ldi,ey, suluv…
Sen uyingdan chiqmaysan,men ham
Mayxonada har shomu sahar.
Sen mag’rursan,shu sabab alam
Qo’llarimda o’ynatar xanjar.
El mazaxlar meni,ey,suluv…
Toki quyosh,toki xudo bor,
Bir kun menga bo’lajaksan yor.
SAJDAGOHDA QASAMYOD ETAR…
Sajdagohda qasamyod etar
Xochni o’pib,tolib xayolga:
“Sodiq qolgum to o’lim qadar
Ul nigohi oydek ayolga”.
Lek,unutdi tezda ontini,
O’zga yorlar dilin mast etdi.
Bir kun so’yib ketdilar uni
Va u jannat poyiga yetdi.
“Sen emasmi, — Bir xitob yangrar, —
Qasam ichgan botib xayolga,
Sodiq qolgum deb o’lim qadar
Ul nigohi oydek ayolga.
Bor,ko’rinma ko’zga,jannatdan
Seni quvar Ko’k hukmroni,
Kim qasamni unutar ekan,
O’lib ketar ko’rmay xudoni”.
U bo’lsa jim — g’amgin,tiz bukmay —
Shivirladi tolib xayolga:
“Uchramagan bo’lsam men netay.
Ul nigohi oydek ayolga”.
* * *
Men sevmayman endi dilbarni,
Azoblardan charchadim desam,
Kimningdir oq rangsiz qo’llari
Dilim qisar bamisli g’ussam.
Va kimningdir ma’yus ko’zlari
«Ortga qayt» deb shivirlar mayin.
Tun ichidan tinmay so’zlaydi,
Yolvorishlar yangrar tinmayin.
Yana yig’lab, yana qiynalib,
Yana qarg’ab unut hislarni,
Men o’paman rangsiz qo’llarni,
Men o’paman mahzun ko’zlarni
Xurshid Davron tarjimalari
* * *
Qarg‘amasman, yor, seni beshak,
Hijron yuki ketmadi dildan.
Yuragimda yagona tilak:
Bo‘sa olsam ul aziz qo‘ldan.
Bolalikda neki o‘y surdim,
Barisi ham ushaldi magar —
Meni quchgan qo‘llarda ko‘rdim
Yaltirashin sovuqqon xanjar.
Visolning xush titrog‘i emas,
Tuhfang ajal dahshati, inon.
Yo‘l olganim ko‘zingdan ketmas
Mukammal baxt oroli tomon.
Gulnoz Mo‘minova tarjimasi
Anna AXMATOVA
SHE’RLAR
Mashhur rus shoirasi Anna Axmatova (haqiqiy ism-familiyasi Gorenko Anna Andreevna) 1889 yil 23 iyunda Odessa shahri yaqinida tug’ilib, 1966 yilning 5 martida Moskva viloyati Domodedovo shasharchasida olamdan o’tgan; Sankt-Peterburgda dafn etilgan.
Shoira asosan Peterburgda yashagan. Birinchi she’rlar kitobi «Oqshom» 1910 yilda chiqqan. «Tasbeh» (1914), «Oq gala» (1917), «Bargizub» (1921) va boshqa she’riy kitoblaridagi she’rlarida lirik kechinmalar, tanholik tuyg’ulari ifodalangan. Uning ijodida 30-yillar qatag’oni dahshati o’ziga xos tarzda ifodasini topgan. 2-jahon urushi yillarida Toshkentda yashab, «Toshkent she’rlari» (1944) turkumini yaratgan. «Qahramonsiz poema» (1940 — 62) asari Anna Axmatova ijodining cho’qqisi hisoblanadi. «Vaqtning tez o’tishi» (1965) kitobida shoira ijodining so’nggi pallasining o’ziga xos tomonlari aks etgan. Sharq, G’arbiy Ovrupo shoirlari ijodidan tarjimalar qilgan (Koreya mumtoz she’riyati (1958); Sharq mumtoz she’riyati (1969)). She’rlari o’zbek tiliga tarjima qilingan (1966, 1969).
QO’YKO’Z QIROL
Chorasiz dard, senga-da iqbol!
O’ldi kecha tun qo’yko’z qirol.
Kuz oqshomi dim va ol edi.
Erim uyga qaytganda dedi:
«Bilasanmi, yuz berdi ovda,
Yotgan ekan eman oldida.
Sho’rlik qirolicha! Yosh qoldi,
Bir kechada sochi oqardi».
Trubkasin so’ng olib beun
Chiqib ketdi ishlamoq uchun.
Hozir qizim uyg’otib, kuyib
Qo’yko’ziga boqarman to’yib.
Sasi kelar chorbog’dan tolning:
«Bu dunyodan ketdi qiroling».
SAYR
Jig’am tegar izvosh shiftiga,
Boqdim uning ko’ziga hurkak.
Dard chekardi, ammo shifoga
Ne tilashin bilmasdi yurak.
Shom tinch edi, bulutli osmon
Ostida g’am quchgandi uni
Va siyoh-la ko’hna albomda
Chizilgandek Bulon o’rmoni.
Benzin isi, nastarin isi,
Rohat dilga edi begona:
Qo’llarini qimirlatmasdan
Tizzamga u tegindi yana.
* * *
Na asroru na iztirob, g’am
Va na qismat bitgan ixtiyor —
O’xshar edi so’ngsiz va mubham
Kurashga bu visol, bu diydor.
Men tongdanoq boqib yo’lingga,
Tashrifingni poylardim… Biroq,
Bukilgan bu ikki qo’limga
Sanchilardi sezilmay titroq.
Va darmonsiz barmoqlar ila
Ezg’ilardim dasturxon uchin.
Men tuygandim o’sha ziq palla
Tor ekanin zamin biz uchun.
1914
* * *
Quduq tubidagi oq toshdek besas
Ko’ksimda yotibdi xotiram manim.
Uni unutmayman, unutgim kelmas,
U mening quvonchim, u mening g’amim.
Kimdakim yaqinroq kelsa-yu, keyin
Ko’zlarimga boqsa, ko’radi uni.
Bu g’amgin qissamni tinglagan sayin
Hasratim qoplagay uning ko’ksini.
Yaratgan dillarda qolsin deya g’am,
O’ldirolmay odam tafakkurini,
Ularni buyumga aylantirgan dam
Mening xotiramga aylanding sen ham.
1916
Xurshid Davron tarjimalari
* * *
Bog‘lanmagan ko‘ngil ko‘ngilga,
Ketavergin istasang agar.
Kim shahd bilan chiqarkan yo‘lga,
Shaksiz, uni kutadi baxtlar.
Nolimayman, to‘kmasman ashkim,
Taqdirimga bitilmagan baxt.
Bo‘sa olma, taslim bo‘lsa kim —
Uni ajal o‘padi shu vaqt.
Hazin kun-la tashlashib qadam
Qish kunlari o‘tarkan oppoq,
Men tanlagan o‘sha odamdan,
Oh, nahotki bo‘lsang yaxshiroq?
* * *
Jiddiy boqma hamma narsaga,
Chekmay desang bir kun nadomat.
Ko‘ngil qadrin bilmas kimsaga
Dilni ochmoq kerakmas, albat.
Kim uchundir epizodsan, bas —
Oddiy chiziq dayri fanoda.
Yo‘q, yo‘q, hushni olar ufqmas,
Sen zarrasan yorug‘ dunyoda.
Nolsan — hechlik, yo‘qlik timsoli
Kim uchundir, olmagaysan tan.
Zirqirashdan bo‘lolsa xoli
Qalbing, qah-qah urgung daf’atan.
Jilmayasan qarab: ko‘zguda
Malak turar surgancha xayol.
Ko‘z yoshing art, boshingni ko‘tar,
Go‘zallikning o‘zisan, ayol!
* * *
Toshdek og‘ir va metin bir so‘z
Qulab tushdi tirik bag‘rimga.
Sezgan edim — na hojat afsus?
Ishonaman axir sabrimga!
Bugun ko‘pdir yumushim: zotan
Xotiramni etgayman barbod.
Toki toshga aylansin diydam
Va qaytadan boshlayin hayot.
Yo‘qsa… Bu yoz shitirlab chunon
Tashqarida boshlab qolar to‘y.
Menga esa tanishdir mudom —
Yop-yorug‘ kun, huvillagan uy.
22 iyun. 1939.
Favvorali uy.
Gulnoz Mo‘minova tarjimalari
Lev GUMILYOV
SHE’RLAR
Taniqli tarixchi-etnograf, arxeolog, sharqshunos, yozuvchi va tarjimon Lev Nikolaevich Gumilyov 1912 yilning 1 oktyabrida Sankt-Peterburg shahrida rus adabiyotining atoqli siymolari — Anna Axmatova va Nikolay Gumilyov oilasida tug’ilgan. Yoshligidan tarix ilmiga bo’lgan qiziqan, 18 yoshidan arxeologiya ekspeditsiyalarida ishtirok etgan. 1934 yili Leningrad universitetining tarix fakul`tetiga o’qishga kirgan. To’rt marotaba qamoqqa olingan. So’nggi marta qamoqqa olinganda (1938 yilda) shimoldagi Noril`sk lagerida 5 yil saqlangan. 1944 yili Qizil armiya safiga kirib, Berlin janglarida ishtirok etgan. Urushdan keyin ekstern, ya’ni qisqa muddatda to’rt yillik imtihonlarni topshirib tarix fakul`teti diplomini oladi. 1948 yili ilmiy ishini muvaffaqiyatli yoqlab, tarix fanlari nomzodi darajasi oladi. 1949 yili yana qamoqqa olinadi. Yetti yil davomida Qozog’iston, Oltoy va Sibirdagi lagerlarda saqlanadi.
1961 yili tarix bo’yicha doktorlik ilmiy ishini yoqlaydi. Uning ilmiy merosi 12 ta monografiya va 200 dan ortiq maqolalardan iborat. Olim etnogenez maktabining asoschisi hisoblanadi. Shuningdek, uning turkshunoslik bo’yicha yozgan kitoblari, xususan, «Xunnu.O’rta Osiyo qadimgi davrlarda», «Qadimgi turklar», «Gunlar», «Xazariyaning inkishofi» va boshqa kitoblari e’tiborga sazovordir.
Lev Gumilyov ilmiy ish bilan birga yoshligidan adabiyotga qiziqadi, umri davomida she’r yozadi va fors she’riyatidan tarjimalar qiladi.
Atoqli olim 1992 yilning 15 iyunida vafot etgan.
* * *
Menga shivirlaysan: ertaga. Erta
Taqdir bizga boshqa hukmini bitgay.
Erta faqat yolg’iz Tangri izmida,
Vaqt ham yolg’iz unga itoat etgay.
U bizga mayday mast qilguvchi, Dante
Satriday betakror muhlat tutganda —
Ikkilanma, toki zulmat cho’kmasin,
Quvonch yonimizdan o’tib ketganda.
Xurshid Davron tarjimasi
