20 июль — Шоир Эшқобил Шукур  таваллуд топган кун.

Бугунги кунда таниқли шоир ва журналистлар Эшқобил Шукур 4–синфда ўқир, аълочи ва фаол эди. Эшқобил зукколиги билан бошқалардан ажралиб турар эди. 1976 йилнинг 6 январида ҳозирги Тўхта Шобуров номли жамоа хўжалиги клубида эндиликда Ўзбекистон Қаҳрамони, Ўзбекистон халқ шоири Абдулла Ориповнинг китобхонлар билан учрашуви бўлиб ўтди. Шунда 6-синф ўқувчиси Эшқобил Шукуров «Муаллим» шеърини учрашув қатнашчиларига ўқиб берди.

Қўлимга илк бора бериб қаламни,
Ақлимга танитиб катта оламни,
Елга берма дея, ҳатто бир дамни,
Йўлимни ёритган доно муаллим.

Бирлари ўргатиб сирли самони,
Бирлари сўйлатиб азим дарёни,
Қалбимга бахш этди нуру зиёни,
Йўлимни ёритган доно муаллим.

Ўша учрашувда Абдулла Орипов, Эшқобилга «Оқ йўл» тилади (Эшқобил Шукурга ўрта мактабда адабиётдан дарс берган ўқитувчиси Тўра Раззоқов хотираларидан).

ЭШҚОБИЛ ШУКУР
ШЕЪРЛАР

СЕВГИНИНГ БИР КУНИ

Айланар оғир-оғир,
Оғир-оғир фалаклар.
Оғир-оғир силкиниб,
Куйлайдилар тераклар.

Ой сўнар аста-аста,
Аста-аста юлдузлар.
Аста-аста тебраниб,
Кириб келар кундузлар.

Учади енгил-енгил,
Енгил-енгил хаёллар.
Енгил-енгил сочингга
Шўнғийдилар шамоллар.

Уйлайсан ёниб-ёниб,
Ёниб-ёниб ўтар кун.
Ёниб-ёниб даричанг –
Саждагоҳга келар тун.

Тушларинг ширин-ширин,
Ширин-ширин мени бор.
Ширин-ширин таъбири:
Унинг мену сени бор.

Яшайсан бахтли-бахтли,
Дардли-дардли кутасан.
Дардли-дардли ўзингга
Шивирлайсан: «Севаман…

БОЙҚАРО. 1501

Эмраниб-энтикиб келдим қошингга,
Бесамар кунларим сочларин юлди.
Оғир бир савдолар қалқир бошимда,
Менинг юрагимда Навоий ўлди.

Куёшга сўзим йўқ. Сўзим йўқ ойга,
Сен менинг ҳолимга куясан, ҳаёт.
Ўзи ботармиди қоп-қора лойга
Оппоқ қушларини учирган Ҳирот.

Қошингга эмраниб келдим, ўзбегим,
Шоиринг кетдими мендан норизо.
Яхши бўлармиди халқин, ўзлигин
Шоирнинг қалбидан топса подшо.

Ўзбегим, биламан ҳаммасин, бироқ,
Билмагандан оғир энди билганим.
Минг бор ўлганингдан кўра хавфлироқ
Юрагингда шоир бир бор ўлгани.

* * *

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Каптарлар дон териб едилар ундан.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Юлдузлар қон сўриб эдилар ундан.

Менинг қўлим очиқ, кўлларим очиқ,
Турналар арғимчок солдилар унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Йўлларнинг излари қолдилар унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Кун ва тун бир-бирин топдилар унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Қутблар бир-бирин ўпдилар унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Эркакка топинди бор аёл унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Илк бор мева тугди мажнунтол унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Кезди сулувларнинг қўллари унда.

Менинг қўлим очиқ, қўлларим очиқ,
Сенинг кўлларингдан айрилган кундан!

ЭНГ ҚАДИМГИ ҚЎШИҚ

Юлдузлар титрар, ҳайрон,
Осмоннинг ҳолига вой.
Қора кенглиқдан кечиб,
Қиз кўксига кўнди ой.

Қизнинг мармар танида
Пориллайди ол дурлар.
Минг тола сочга шўнғиб,
Чарс-чурс синади нурлар.

Ваҳм туш оғушида
Чайқалиб қўяр овул.
Кўзларини ишқалаб
Уйғонади қоровул.

Қизнинг қоқ кўкрагидан
Нур шарқирар мисли сой.
Эрийди… Адо бўлмас
Қиз кўксига қўнган Ой.

Юлдузлар дор ташлайди,
Қитиқланар юраклар.
Дунёни севиб қолар
Шивирлашган тераклар.

Овулнинг вужудига
Оқади оқ ёғдулар.
Йигит Ойга ташланар,
Кўлида олов ханжар.

Юлдузлар титрар, ҳайрон,
Осмоннинг ҳолига вой
Қизнинг кўксида қолди
Иккига бўлинган Ой…

* * *

Юракни уйғотиб юборинг…
Тинглайин юлдузлар қўнғироғини,
Майин қора ўтни кечиб ўтаркан,
Шамолларнинг нафис титроғи ила
Юракни уйғотиб юборинг…

Қора ҳаволарда ойдин хўрсиниқ,
Суйгум келаётир куйиб-куйиб мен.
Уйқулар оқади сув каби тиниқ,
Тушларни томоша қилай тўйиб мен.

Юракни уйғотиб юборинг…
Суйгум келаётир…
Гул косаларга
Қуйиб кўзларимни ичар юлдузлар.
Парча-парча ойдай кулгулар билан
Ўн саккизга кириб туғилган қизлар,
Юракни уйғотиб юборинг…

* * *

Дарахтим, мен яна қошингга келдим.
Қайтмас кунларимнинг хотири учун,
Умримнинг айтилмас бор сири учун.
Дарахтим, мен яна қошингга келдим.

Япроқлар юзида ой нури ўйнар„
Атрофда бўғилиб сукунат йиғлар.
Дарахтим, мен яна қошингга келдим.

Умрим эрталарга бўй чўзаётир,
Ўтмиш кунларимдан олдим хавотир,
Дарахтим, мен яна қошингга келдим.

* * *

Иккимиз ялпизлар ичида эдик…
Беомон ўрдилар уларни,
Яшил доғлар қолди юзларимизда.

Иккимиз юлдузлар ичида эдик…
Бенарвон урдилар уларни,
Синиқлари кирди кўзларимизга.

Иккимиз кўз ёшлар ичида эдик…
Бу аччиқ ёшлардан, куюк ёшлардан
Ғийбат бозорларин безади улар.

Иккимиз сулб* тошлар ичида эдик…
Бу бахтсиз тошлардан, шўрлик тошлардан
Ўзларига ҳайкал ясади улар.

“Сулб” – мустаҳкам, қаттиқ маъносида.

ҚАДИМИЙ БИТИКТОШЛАРГА ЁЗУВЛАР

I. Сўз

Баридан муқаддас сўз бўлди фақат —
Тангрилар инсондан қизғанган даҳо,
Боши бир ёқадан чиққан мамлакат,
Мангуликни йўргаклаган ибтидо.

Баридан муқаддас сўз бўлди фақат…
Оламдан ўтганни тупроқ остига,
Тупроқнинг устига сўзни қўйдилар,
Қуёшдан уялиб, ойдан уялиб,
Яланғоч юраклар сўзни кийдилар.

II.Ташлаб кетилган минг йилликлар

Бечора бўм-бўш уй, эй, сағир…
Рауф Парфи

Чўккан харобадай мунғайиб ётган
Минг йилликлар ичра тирик жон борми?
Барбод бўлган эллар фалакка отган —
Исён қолдиқлари ё фиғон борми?

Ким бор, минг йилликлар харобасида,
Бирон-бир нафас ё бир товуш борми?
Чўғ тишлаб зулматнинг исканжасида
Эркинлик қўшиғин айтган қуш борми?

Садо йўқ… Садо йўқ!
На дард, на зорлар…
Сўз ҳайкалдай ўсган тош елкасидан.
Оғзин очиб ётар тилсиз мозорлар,
Барбод бўлган эллар хотирасидай.

III . Унутилган сўзлар

Бошингиз устида йиғлайман,
Кўзим қароғида тунларни санаб,
Синган тобутлардан излайман,
Сўзларим излайман юрагим қонаб.

Руҳимда ҳансирар оғир қадамлар —
Сўнгги дармонига суянган сабот.
Сизни тили билан туқкдн одамлар
Хотираси билан ўлдирса, наҳот…

IV. Битиктошлар ҳомиласи

Оғироёқ тошларнинг ҳомиласи — шоирлар,
Уч минг йилдан бери дарднинг тишлари билан
Аямай юрагин тишлаб келган шоирлар.
Тошларнинг тор қорнида уч минг йилдан бери
Юзлаб машраблар ягона бир шеърни айтар,
Тошларнинг тўлғори ҳақида у шеър…
У шеър…
Оғироёқ тошларнинг ҳомиласи — шоирлар…

V. Ўлмас аскарлар

Кўз ўнгимдан саф-саф сўз аскарлари,
Мунглуқ яловларни кўтариб ўтар.
Ўтмишнинг қон юзли тош дафтарлари Менга
Бир халқ шаклидаги сўзларни тутар:

Қайсининг қўли йўқ… Қайсин оёғи…
Барининг оғзига тўлган юлдузлар.
Маъюс ҳилпирайди идрок байроғи,
Келар суяклари қисирлаб сўзлар.

Баҳайбат ўйиқ бор кўкракларида,
Замонларнинг даҳшатлари дастидан.
Бир Ватанни тутиб киприкларида,
Бир халқ чиқиб келар ернинг остидан.

VI. Мағастви

Мағастви, Мағастви, буюк буддавий,
Ҳар кимда ўзгача руҳий тантана,
Камолот пойида вужуд деган сатҳ,
Сен йўлбарс қошига бординг мардона.

Бординг, қирмиз тўлқин вужуд сатҳида,
Шовуллаб руҳингга бағишлар баёт.
Оч барс ҳолсиз ётар оёқ остида,
Ўмган томирингдан тўкилар ҳаёт.

Сен шундай мардона-мардона бординг,
Оч йўлбарс танига куч бўлайин деб,
Етти боласига сут бўлайин деб.
Гўзал вужудингдан кечиб юбординг

Мағастви, Мағастви, буюк буддавий,
Томирингдан оқкан чечакларингдан
Руҳнинг осмонига учди юлдузлар.
Йўлбарснинг қуриган эмчакларидан
Сут каби тизиллаб тўкилди сўзлар.

VII. Қошғарий ёди

Сиз нега нотинчсиз, Маҳмуд Қошғарий?
Тошни ёриб чиқар улуғ йўлчилар
Тошлар тўлғоғига доя бўлмасми
Ўзбекистондаги тилчилар?

Сиз нега нотинчсиз, Маҳмуд Қошғарий?
Тилнинг чеҳрасини ёрган қамчилар
Синмасми, Эрк деган Сўзга айланса
Ўзбекистондаги ҳамма тилчилар.

Сиз нега нотинчсиз, Маҳмуд Қошғарий?
Ҳоритиб қўйдими адашган йиллар.
Тунлари «Девон луғатит турк»да
Қушлардай чуғурлаб чиқмасми диллар.

Сиз нега нотинчсиз, Маҳмуд Қошғарий?
Тил — эга, давлар аниқловчилар
Йиғларми, ўлган сўз узра «болам!» деб
Ўзбекистондаги тилчилар.

Сиз нега нотинчсиз, Маҳмуд Қошғарий?
Юрақдай ёрилиб бормокда тошлар,
Улардан шоирлар чиқиб келмокда,
Кўксини тўлдирган алвон қуёшлар.

VIII. Мутолаадан сўнг

Айланар сўзларга суриниб дилгир
Шафақларга тўлиб қолган кенгликлар.
Сўзларга суриниб тиниб-тинчимай
Фалак елинларин соғар ерликлар.

Қуроқ кўрпаларга айланиб тушлар,
Олов нафас билан аврар бизларни.
Тун ва тонг оралирида қисилган қушлар,
Олмадай чўқийди қадим сўзларни.

Битиктошлар дардин кўзимга битдим,
Кўнглимга чўктириб нолаларини.
Кул бўлган боғлардан тергани кетдим,
Боболарнинг олтин олмаларини.

* * *

Сочлари сумбул-сумбул…Сочлари…
Келбат кериб келаётган келиной,
Ой билан очиб кўнгил… қошлари
Ойнинг камин тўлаётган келиной.

Сочингизнинг савдолари бошимда,
Ичингизда сирлар кетди сиз билан,
Дардларингиз қолди менинг тошимда.

Хилъати тарақ-тарақ, хилъати
Ярақ-ярақ келаётган келиной.
Сарв ила бас бойлашиб келбати,
Сарвнинг камин тўлаётган келиной.

Сарв қаддингиз савдолари бўйнимда,
Очилмаган гуллар кетди сиз билан,
Бир ўчоғ чўғ қолди менинг қўйнимда.
Сочлари сумбул-сумбул… Сочлари…

ЧАНҚОВУЗ

Тилим тийилди менинг,
сўзим қийилди менинг,
Пўлат тил топиб олдим,
ҳаво сўз топиб олдим.

Чанқовуз чанқаб колди –
Кўз ёшга чайқаб олдим.

Чанқаган оғзим менинг,
чарнаган* ўзим менинг,
Калбнинг ёруғ қаъридан
синмас тил топиб олдим.

Чанқовуз чанқаб қолди –
Дардимга чайқаб олдим.

Корачақмок чўқилаб
бағрим ўйилди менинг,
Тилим тийилди менинг,
сўзим қийилди менинг.
Пўлат тил топиб олдим,
ҳаво сўз топиб олдим.

Чанқовуз чанқаб колди –
Оловга чайқаб олдим.

ХАЛҚ ОҲАНГИДА

Ойбулутнннг орасидан ойдай келинлар келар,
Кунбулутнинг орасидан кундай келинлар келар.

Тарам-тарам сочлар, мана, бойлар кўнгилни,
Қалам-қалам қошлар яна найлар кўнгилни.

Тоғларимнинг тошларида тонглар ёрилди,
Оҳларимнинг ёшларидан тунлар тирилди.

Ойбулутнинг орасидан ойдай келинлар келар,
Кунбулутнинг орасидан кундай келинлар келар.

Дарбозада дарахшона оловлар ёнсин,
Сочлар сирин сулб, мастона куёвлар олсин.

Ойдин ой ҳам бағрингга жим ботар бирам-ей,
Гулчамбардай бўйнингга қўл осар жўрам-ей.

Ойбулутнинг орасидан ойдай келинлар келар,
Кунбулутнинг орасидан кундай келинлар келар.

ГЎРЎҒЛИ

Гоҳо ботирларни туғар қабрлар,
Гоҳо туғадилар етим қасосни.
Ер остига кирса барча шоирлар,
Осмондан кутинглар улуғ овозни.

Гоҳо ботирларни туғар қабрлар,
Марҳумлар дунёсин ижоди каби.
Ер устига чиқар аввал шоирлар
Дард тутган қабрлар фарёди каби.

ҚАЛБ МАНЗАРАЛАРИ

I

Ё раббим! Бу дилга илҳом ато қил,
Бу тилни бу дилга тамом ато қил.

Биза бу жон надир, бу жаҳон надир,
Беш кунлик бўстонда минг вайрон надир.

Вайрон тан экилган ёлғон бўстон не,
Тан дондай сочилган бу гўристон не?

Бир ён фосиқлар-у, бир ён ғофиллар,
Нафс базмидан фосиқ ғофил кўнгиллар.

Базм аро ҳолимдан пирлар норизо,
Гоҳ ҳалол, гоҳ ҳаром жонимға ғизо.

Не бўлиб истадим илоҳий ором,
Бир қўлим ҳалол-у, бир қўлим ҳаром.

Ёраббим! Бу дилга ўзинг қувват бер,
Бу ҳайрон сувратга субҳон сийрат бер.

Йибординг…Қайтмоққа ўзинг навбат бер,
Ёраббим! Хайр қил – ҳайрат бер.

Мен ҳам бир бандангман, мен – зарра, улғайт,
Бомдоддан хуфтонга беш карра улғайт.

Каломдан каломга етолсам, шукр,
Осмонингга ойдай ботолсам, шукр.

Ёраббим! Бу дилга илҳом ато қил,
Бу тилни бу дилга тамом ато қил.

II

Қулингман, мен сени билмоғ истарам,
Дунёни саломат кўрмоғ истарам.

Ўт билан ўйнашиб ўтмоғда бу дил,
Тоғ билан қайрашиб йитмоғда бу тил.
Сен – дарё, сен – дарё, муаззам дарё,
Адашган балиғдай қумлоғда бу дил.

Қулингман, мен сени билмоғ истарам,
Руҳимни саломат кўрмоғ истарам.

Воҳ, қақнус боласи, эй дил, на бўлди,
Осмоннинг эчлиси сингил, на бўлди?
Мен сени дунёга қушдай учирдим,
Кўз ёш пиёласи чил-чил… на бўлди?..

Қулингман, мен сени билмоғ истарам,
Дилимни саломат кўрмоғ истарам.

Кўксимда қамалиб ётибди бир ой…
Қизғалдоқ қонига ботибди бу ой.
Ғофилман… Мен ҳали ҳаётдан ўтмай,
Менинг ҳаётимдан ўтибди бу ой.

Қулингман, мен сени билмоғ истарам,
Ул ойни саломат кўрмоғ истарам.

III

«…гул вақтинг бўлди».
Омон Матжон

Ай дил, ҳушёр бўлғил, саҳар вақти бу,
Ўз ичу тошингга сафар вақти бу.

Билмам завол қайдан ва иқбол қайдан
Сен қай сори юрсанг зафар вақти бу.

Ай дил, тараб айла, ҳурсан, озодсан,
Сенга тонг, вужудга маҳшар вақти бу.

Теграмда чақмоқлар гуллаб ётадир,
Ҳатто кесакнинг ҳам гуҳар вақти бу.

Мен тилло товоқда бошим келтирдим,
Ай дил, қабул айла, самар вақти бу.

Ҳикмат узлатдадур, узлат юракда
Жон қушин Оллоҳга сайрар вақти бу.

Ай дил, ҳушёр бўлғил, саҳар вақти бу,
Ўз ичу ташингга сафар вақти бу.

Эшқобил Шукур 1962 йил Сурхондарё вилоятининг Қумқўрғон туманидаги Боймоқли қишлоғида туғилган. ТошДУнинг филология факультетини битирган (1984). Илк шеърлар тўплами — «Юракни ўрганиш» (1984). Шундан сўнг унинг «Сочлари сумбул-сумбул» (1988), «Тунги гуллар» (1989), «Яшил қушлар» (1995), «Ҳамал айвони» (2003) шеърий китоблари ва 2005 йилда «Кўҳна боғ ривоятлари» насрий китоби нашр этилган. «Нақшбанд», «Ибтидо хатоси» каби достонлари, «Насойим ул-муҳаббатга сайр» туркуми, шунингдек, «Оқибат оқшоми», «Дунёнинг кўчиши» каби қиссалари ҳам бор.

Eshqobil Shukur 1962 yil Surxondaryo viloyatining Qumqo’rg’on tumanidagi Boymoqli qishlog’ida tug’ilgan. ToshDUning filologiya fakul`tetini bitirgan (1984). Ilk she’rlar to’plami — «Yurakni o’rganish» (1984). Shundan so’ng uning «Sochlari sumbul-sumbul» (1988), «Tungi gullar» (1989), «Yashil qushlar» (1995), «Hamal ayvoni» (2003) she’riy kitoblari va 2005 yilda «Ko’hna bog’ rivoyatlari» nasriy kitobi nashr etilgan. «Naqshband», «Ibtido xatosi» kabi dostonlari, «Nasoyim ul-muhabbatga sayr» turkumi, shuningdek, «Oqibat oqshomi», «Dunyoning ko’chishi» kabi qissalari ham bor.

ESHQOBIL SHUKUR
SHE’RLAR

SEVGINING BIR KUNI

Aylanar og’ir-og’ir,
Og’ir-og’ir falaklar.
Og’ir-og’ir silkinib,
Kuylaydilar teraklar.

Oy so’nar asta-asta,
Asta-asta yulduzlar.
Asta-asta tebranib,
Kirib kelar kunduzlar.

Uchadi yengil-yengil,
Yengil-yengil xayollar.
Yengil-yengil sochingga
Sho’ng’iydilar shamollar.

Uylaysan yonib-yonib,
Yonib-yonib o’tar kun.
Yonib-yonib darichang –
Sajdagohga kelar tun.

Tushlaring shirin-shirin,
Shirin-shirin meni bor.
Shirin-shirin ta’biri:
Uning menu seni bor.

Yashaysan baxtli-baxtli,
Dardli-dardli kutasan.
Dardli-dardli o’zingga
Shivirlaysan: «Sevaman…

BOYQARO. 1501

Emranib-entikib keldim qoshingga,
Besamar kunlarim sochlarin yuldi.
Og’ir bir savdolar qalqir boshimda,
Mening yuragimda Navoiy o’ldi.

Kuyoshga so’zim yo’q. So’zim yo’q oyga,
Sen mening holimga kuyasan, hayot.
O’zi botarmidi qop-qora loyga
Oppoq qushlarini uchirgan Hirot.

Qoshingga emranib keldim, o’zbegim,
Shoiring ketdimi mendan norizo.
Yaxshi bo’larmidi xalqin, o’zligin
Shoirning qalbidan topsa podsho.

O’zbegim, bilaman hammasin, biroq,
Bilmagandan og’ir endi bilganim.
Ming bor o’lganingdan ko’ra xavfliroq
Yuragingda shoir bir bor o’lgani.

* * *

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Kaptarlar don terib yedilar undan.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Yulduzlar qon so’rib edilar undan.

Mening qo’lim ochiq, ko’llarim ochiq,
Turnalar arg’imchok soldilar unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Yo’llarning izlari qoldilar unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Kun va tun bir-birin topdilar unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Qutblar bir-birin o’pdilar unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Erkakka topindi bor ayol unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Ilk bor meva tugdi majnuntol unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Kezdi suluvlarning qo’llari unda.

Mening qo’lim ochiq, qo’llarim ochiq,
Sening ko’llaringdan ayrilgan kundan!

ENG QADIMGI QO’SHIQ

Yulduzlar titrar, hayron,
Osmonning holiga voy.
Qora kengliqdan kechib,
Qiz ko’ksiga ko’ndi oy.

Qizning marmar tanida
Porillaydi ol durlar.
Ming tola sochga sho’ng’ib,
Chars-churs sinadi nurlar.

Vahm tush og’ushida
Chayqalib qo’yar ovul.
Ko’zlarini ishqalab
Uyg’onadi qorovul.

Qizning qoq ko’kragidan
Nur sharqirar misli soy.
Eriydi… Ado bo’lmas
Qiz ko’ksiga qo’ngan Oy.

Yulduzlar dor tashlaydi,
Qitiqlanar yuraklar.
Dunyoni sevib qolar
Shivirlashgan teraklar.

Ovulning vujudiga
Oqadi oq yog’dular.
Yigit Oyga tashlanar,
Ko’lida olov xanjar.

Yulduzlar titrar, hayron,
Osmonning holiga voy
Qizning ko’ksida qoldi
Ikkiga bo’lingan Oy…

* * *

Yurakni uyg’otib yuboring…
Tinglayin yulduzlar qo’ng’irog’ini,
Mayin qora o’tni kechib o’tarkan,
Shamollarning nafis titrog’i ila
Yurakni uyg’otib yuboring…

Qora havolarda oydin xo’rsiniq,
Suygum kelayotir kuyib-kuyib men.
Uyqular oqadi suv kabi tiniq,
Tushlarni tomosha qilay to’yib men.

Yurakni uyg’otib yuboring…
Suygum kelayotir…
Gul kosalarga
Quyib ko’zlarimni ichar yulduzlar.
Parcha-parcha oyday kulgular bilan
O’n sakkizga kirib tug’ilgan qizlar,
Yurakni uyg’otib yuboring…

* * *

Daraxtim, men yana qoshingga keldim.
Qaytmas kunlarimning xotiri uchun,
Umrimning aytilmas bor siri uchun.
Daraxtim, men yana qoshingga keldim.

Yaproqlar yuzida oy nuri o’ynar„
Atrofda bo’g’ilib sukunat yig’lar.
Daraxtim, men yana qoshingga keldim.

Umrim ertalarga bo’y cho’zayotir,
O’tmish kunlarimdan oldim xavotir,
Daraxtim, men yana qoshingga keldim.

* * *

Ikkimiz yalpizlar ichida edik…
Beomon o’rdilar ularni,
Yashil dog’lar qoldi yuzlarimizda.

Ikkimiz yulduzlar ichida edik…
Benarvon urdilar ularni,
Siniqlari kirdi ko’zlarimizga.

Ikkimiz ko’z yoshlar ichida edik…
Bu achchiq yoshlardan, kuyuk yoshlardan
G’iybat bozorlarin bezadi ular.

Ikkimiz sulb* toshlar ichida edik…
Bu baxtsiz toshlardan, sho’rlik toshlardan
O’zlariga haykal yasadi ular.

“Sulb” – mustahkam, qattiq ma’nosida.

QADIMIY BITIKTOSHLARGA YOZUVLAR

I. So’z

Baridan muqaddas so’z bo’ldi faqat —
Tangrilar insondan qizg’angan daho,
Boshi bir yoqadan chiqqan mamlakat,
Mangulikni yo’rgaklagan ibtido.

Baridan muqaddas so’z bo’ldi faqat…
Olamdan o’tganni tuproq ostiga,
Tuproqning ustiga so’zni qo’ydilar,
Quyoshdan uyalib, oydan uyalib,
Yalang’och yuraklar so’zni kiydilar.

II.Tashlab ketilgan ming yilliklar

Bechora bo’m-bo’sh uy, ey, sag’ir…
Rauf Parfi

Cho’kkan xarobaday mung’ayib yotgan
Ming yilliklar ichra tirik jon bormi?
Barbod bo’lgan ellar falakka otgan —
Isyon qoldiqlari yo fig’on bormi?

Kim bor, ming yilliklar xarobasida,
Biron-bir nafas yo bir tovush bormi?
Cho’g’ tishlab zulmatning iskanjasida
Erkinlik qo’shig’in aytgan qush bormi?

Sado yo’q… Sado yo’q!
Na dard, na zorlar…
So’z haykalday o’sgan tosh yelkasidan.
Og’zin ochib yotar tilsiz mozorlar,
Barbod bo’lgan ellar xotirasiday.

III . Unutilgan so’zlar

Boshingiz ustida yig’layman,
Ko’zim qarog’ida tunlarni sanab,
Singan tobutlardan izlayman,
So’zlarim izlayman yuragim qonab.

Ruhimda hansirar og’ir qadamlar —
So’nggi darmoniga suyangan sabot.
Sizni tili bilan tuqkdn odamlar
Xotirasi bilan o’ldirsa, nahot…

IV. Bitiktoshlar homilasi

Og’iroyoq toshlarning homilasi — shoirlar,
Uch ming yildan beri dardning tishlari bilan
Ayamay yuragin tishlab kelgan shoirlar.
Toshlarning tor qornida uch ming yildan beri
Yuzlab mashrablar yagona bir she’rni aytar,
Toshlarning to’lg’ori haqida u she’r…
U she’r…
Og’iroyoq toshlarning homilasi — shoirlar…

V. O’lmas askarlar

Ko’z o’ngimdan saf-saf so’z askarlari,
Mungluq yalovlarni ko’tarib o’tar.
O’tmishning qon yuzli tosh daftarlari Menga
Bir xalq shaklidagi so’zlarni tutar:

Qaysining qo’li yo’q… Qaysin oyog’i…
Barining og’ziga to’lgan yulduzlar.
Ma’yus hilpiraydi idrok bayrog’i,
Kelar suyaklari qisirlab so’zlar.

Bahaybat o’yiq bor ko’kraklarida,
Zamonlarning dahshatlari dastidan.
Bir Vatanni tutib kipriklarida,
Bir xalq chiqib kelar yerning ostidan.

VI. Mag’astvi

Mag’astvi, Mag’astvi, buyuk buddaviy,
Har kimda o’zgacha ruhiy tantana,
Kamolot poyida vujud degan sath,
Sen yo’lbars qoshiga bording mardona.

Bording, qirmiz to’lqin vujud sathida,
Shovullab ruhingga bag’ishlar bayot.
Och bars holsiz yotar oyoq ostida,
O’mgan tomiringdan to’kilar hayot.

Sen shunday mardona-mardona bording,
Och yo’lbars taniga kuch bo’layin deb,
Yetti bolasiga sut bo’layin deb.
Go’zal vujudingdan kechib yubording

Mag’astvi, Mag’astvi, buyuk buddaviy,
Tomiringdan oqkan chechaklaringdan
Ruhning osmoniga uchdi yulduzlar.
Yo’lbarsning qurigan emchaklaridan
Sut kabi tizillab to’kildi so’zlar.

VII. Qoshg’ariy yodi

Siz nega notinchsiz, Mahmud Qoshg’ariy?
Toshni yorib chiqar ulug’ yo’lchilar
Toshlar to’lg’og’iga doya bo’lmasmi
O’zbekistondagi tilchilar?

Siz nega notinchsiz, Mahmud Qoshg’ariy?
Tilning chehrasini yorgan qamchilar
Sinmasmi, Erk degan So’zga aylansa
O’zbekistondagi hamma tilchilar.

Siz nega notinchsiz, Mahmud Qoshg’ariy?
Horitib qo’ydimi adashgan yillar.
Tunlari «Devon lug’atit turk»da
Qushlarday chug’urlab chiqmasmi dillar.

Siz nega notinchsiz, Mahmud Qoshg’ariy?
Til — ega, davlar aniqlovchilar
Yig’larmi, o’lgan so’z uzra «bolam!» deb
O’zbekistondagi tilchilar.

Siz nega notinchsiz, Mahmud Qoshg’ariy?
Yuraqday yorilib bormokda toshlar,
Ulardan shoirlar chiqib kelmokda,
Ko’ksini to’ldirgan alvon quyoshlar.

VIII. Mutolaadan so’ng

Aylanar so’zlarga surinib dilgir
Shafaqlarga to’lib qolgan kengliklar.
So’zlarga surinib tinib-tinchimay
Falak yelinlarin sog’ar yerliklar.

Quroq ko’rpalarga aylanib tushlar,
Olov nafas bilan avrar bizlarni.
Tun va tong oralirida qisilgan qushlar,
Olmaday cho’qiydi qadim so’zlarni.

Bitiktoshlar dardin ko’zimga bitdim,
Ko’nglimga cho’ktirib nolalarini.
Kul bo’lgan bog’lardan tergani ketdim,
Bobolarning oltin olmalarini.

* * *

Sochlari sumbul-sumbul…Sochlari…
Kelbat kerib kelayotgan kelinoy,
Oy bilan ochib ko’ngil… qoshlari
Oyning kamin to’layotgan kelinoy.

Sochingizning savdolari boshimda,
Ichingizda sirlar ketdi siz bilan,
Dardlaringiz qoldi mening toshimda.

Xil’ati taraq-taraq, xil’ati
Yaraq-yaraq kelayotgan kelinoy.
Sarv ila bas boylashib kelbati,
Sarvning kamin to’layotgan kelinoy.

Sarv qaddingiz savdolari bo’ynimda,
Ochilmagan gullar ketdi siz bilan,
Bir o’chog’ cho’g’ qoldi mening qo’ynimda.
Sochlari sumbul-sumbul… Sochlari…

CHANQOVUZ

Tilim tiyildi mening,
so’zim qiyildi mening,
Po’lat til topib oldim,
havo so’z topib oldim.

Chanqovuz chanqab koldi –
Ko’z yoshga chayqab oldim.

Chanqagan og’zim mening,
charnagan* o’zim mening,
Kalbning yorug’ qa’ridan
sinmas til topib oldim.

Chanqovuz chanqab qoldi –
Dardimga chayqab oldim.

Korachaqmok cho’qilab
bag’rim o’yildi mening,
Tilim tiyildi mening,
so’zim qiyildi mening.
Po’lat til topib oldim,
havo so’z topib oldim.

Chanqovuz chanqab koldi –
Olovga chayqab oldim.

XALQ OHANGIDA

Oybulutnnng orasidan oyday kelinlar kelar,
Kunbulutning orasidan kunday kelinlar kelar.

Taram-taram sochlar, mana, boylar ko’ngilni,
Qalam-qalam qoshlar yana naylar ko’ngilni.

Tog’larimning toshlarida tonglar yorildi,
Ohlarimning yoshlaridan tunlar tirildi.

Oybulutning orasidan oyday kelinlar kelar,
Kunbulutning orasidan kunday kelinlar kelar.

Darbozada daraxshona olovlar yonsin,
Sochlar sirin sulb, mastona kuyovlar olsin.

Oydin oy ham bag’ringga jim botar biram-yey,
Gulchambarday bo’yningga qo’l osar jo’ram-yey.

Oybulutning orasidan oyday kelinlar kelar,
Kunbulutning orasidan kunday kelinlar kelar.

GO’RO’G’LI

Goho botirlarni tug’ar qabrlar,
Goho tug’adilar yetim qasosni.
Yer ostiga kirsa barcha shoirlar,
Osmondan kutinglar ulug’ ovozni.

Goho botirlarni tug’ar qabrlar,
Marhumlar dunyosin ijodi kabi.
Yer ustiga chiqar avval shoirlar
Dard tutgan qabrlar faryodi kabi.

QALB MANZARALARI

I

YO rabbim! Bu dilga ilhom ato qil,
Bu tilni bu dilga tamom ato qil.

Biza bu jon nadir, bu jahon nadir,
Besh kunlik bo’stonda ming vayron nadir.

Vayron tan ekilgan yolg’on bo’ston ne,
Tan donday sochilgan bu go’riston ne?

Bir yon fosiqlar-u, bir yon g’ofillar,
Nafs bazmidan fosiq g’ofil ko’ngillar.

Bazm aro holimdan pirlar norizo,
Goh halol, goh harom jonimg’a g’izo.

Ne bo’lib istadim ilohiy orom,
Bir qo’lim halol-u, bir qo’lim harom.

Yorabbim! Bu dilga o’zing quvvat ber,
Bu hayron suvratga subhon siyrat ber.

Yibording…Qaytmoqqa o’zing navbat ber,
Yorabbim! Xayr qil – hayrat ber.

Men ham bir bandangman, men – zarra, ulg’ayt,
Bomdoddan xuftonga besh karra ulg’ayt.

Kalomdan kalomga yetolsam, shukr,
Osmoningga oyday botolsam, shukr.

Yorabbim! Bu dilga ilhom ato qil,
Bu tilni bu dilga tamom ato qil.

II

Qulingman, men seni bilmog’ istaram,
Dunyoni salomat ko’rmog’ istaram.

O’t bilan o’ynashib o’tmog’da bu dil,
Tog’ bilan qayrashib yitmog’da bu til.
Sen – daryo, sen – daryo, muazzam daryo,
Adashgan balig’day qumlog’da bu dil.

Qulingman, men seni bilmog’ istaram,
Ruhimni salomat ko’rmog’ istaram.

Voh, qaqnus bolasi, ey dil, na bo’ldi,
Osmonning echlisi singil, na bo’ldi?
Men seni dunyoga qushday uchirdim,
Ko’z yosh piyolasi chil-chil… na bo’ldi?..

Qulingman, men seni bilmog’ istaram,
Dilimni salomat ko’rmog’ istaram.

Ko’ksimda qamalib yotibdi bir oy…
Qizg’aldoq qoniga botibdi bu oy.
G’ofilman… Men hali hayotdan o’tmay,
Mening hayotimdan o’tibdi bu oy.

Qulingman, men seni bilmog’ istaram,
Ul oyni salomat ko’rmog’ istaram.

III

«…gul vaqting bo’ldi».
Omon Matjon

Ay dil, hushyor bo’lg’il, sahar vaqti bu,
O’z ichu toshingga safar vaqti bu.

Bilmam zavol qaydan va iqbol qaydan
Sen qay sori yursang zafar vaqti bu.

Ay dil, tarab ayla, hursan, ozodsan,
Senga tong, vujudga mahshar vaqti bu.

Tegramda chaqmoqlar gullab yotadir,
Hatto kesakning ham guhar vaqti bu.

Men tillo tovoqda boshim keltirdim,
Ay dil, qabul ayla, samar vaqti bu.

Hikmat uzlatdadur, uzlat yurakda
Jon qushin Ollohga sayrar vaqti bu.

Ay dil, hushyor bo’lg’il, sahar vaqti bu,
O’z ichu tashingga safar vaqti bu.