Шайх Саъдий Шерозий шоир Хусрав Деҳлавий ҳақида гапириб: «Хар кимса у дунёда бир нарса билан фахрланиши керак. Мен ана шу туркнинг кўксидаги куюги билан фахрланаман», — деган экан…

АМИР ХУСРАВ ДЕҲЛАВИЙ
РУБОИЙЛАР
Жамол Камол таржималари

Шайх Саъдий шоир  Амир Хусрав Деҳлавий ҳақида гапириб: «Хар кимса у дунёда бир нарса билан фахрланиши керак. Мен ана шу туркнинг кўксидаги куюги билан фахрланаман», — деган экан…
Хусрав Деҳлавий 1253 йилда Ҳиндистон шимолдаги Патёли шаҳрида, шаҳрисабзлик Амир Сайфуддин Муҳаммад оиласида дунёга келди. Асли туркий лочин уруғидан бўлган бу хонадон мўғуллар босқини даврида Ҳиндистонга кўчиб, шу ерда турғун бўлиб қолган эди.
Амир Хусравдан буюк адабий мерос қолди: беш достондан иборат «Хамса», «Дувалрони ва Хизрхон», «Нўҳ синеҳр», «Тўғлиқнома» асарлари шулар жумласидандир. Унинг қаламига мансуб минглаб ғазал ва рубоийлар нафақат форс, нафақат шарқ адабиётининг кўрки, балки жаҳон адабиёти дурдоналари сирасига киради.Миллатимизга мансублиги биз ўзбекларга ҳам фахрдир.
Хусрав Деҳлавий 1325 йилда вафот этди. Орадан салкам етти аср ўтди. Унинг асарлари дунёга таралиб, ҳамон севиб ўқилмокда, қабри халқ зиёратгоҳидир.
Амир Хусрав рубоийларида унинг кўксидаги куюги — оташин қалби акс этган.

1

Эй сарви чаман, жилвагари бўстон бўл,
Эй боди сабо, чаманда кез, сайрон бўл.
Эй гул, сабр айлаки, наргис мастдир,
Гул пардаси ичра бир нафас пинҳон бўл.

2

Жонона, шу лабларинг менга таскиндир,
Бир бўса тилармен, ошиғинг — мискиндир.
Дедингки, бу гапни қўй, лабимда туз кўп,
Ҳай, шўр демагил, шўр деганинг — шириндир…

3

Эй таъмаю ҳирс агарчи дохил сенга,
Тупроқ эмиш охири манзил сенга…
Тупроқни наъмунчалар безайсен, эй дўст?
Тупроқ бўладир бир куни ҳосил сенга…

4

Сендин нечаким жабру жафо кўргаймен,
Мен барчасига ўзни ризо кўргаймен.
Кўнгил борича мен сени кўрсам дейман,
Нур етганича кўзимда то, кўргаймен….

5

Кулсанг, санамо, нозли кўзинг ноз этгай,
Гул икки юзингда ўзни оғоз этгай
Гар ғунча лабингдин сўз тилар эрса, санам,
Гул-гул очилиб, ўзини пардоз этгай…

6

Дедимки, лабингда кўп шакарлар бордир.
Дедингки, кўзингда кўп гуҳарлар бордир.
Дедимки, фақирмен, дедингки, бас қил,
Юзингдин аён бўлдики, зарлар бордир…

7

Ишқинг мени ошуфтаи ҳайрон қилди,
Ақлимни олиб, бесару сомон қилди.
Ҳар нечаки сўйласам, ғамим кам бўлмас,
Ювган билан кетмади бу доғ, қон қилди…

8

Жонон, ичавер, айши мудоминг бўлсин,
Қоним тўкавер, бодаи жоминг бўлсин.
Май сенга ҳалол змиш, нигоро, лекин
Менсиз уни ҳўпласанг, ҳароминг бўлсин.

9

Эй ёр, асиру мубталомен сенсиз,
Шу бори жаҳондин ҳам жудомен сенсиз.
Менсиз не этарсан? — дея бир сўрамассен,
Қилмасман ўзимки, вой, нетомен сенсиз.

10

Жонон, ки жафойинг била гар ўлгаймен,
Амринг ва ризойинг била гар ўлгаймен.
Меҳринг била боз ўзимга жон топгаймен,
Жоним тўла меҳринг била боз бўлгаймен.

11

Чун шоми намоз бўлдию ёрим кетди,
Ҳижронзада қушману баҳорим кетди.
Ғам ичра нетайки, дили зорим кетди,
Тун ичра қолиб, сабру қарорим кетди…

12

Хўблар сари бошлагунчи йўл — роҳимдир,
Жону дилу кўз ҳамиша бадхоҳимдир.
Йўқ кимсаки, ҳолимни кўриб, ўртангай,
Ўртангучи бўлса, шу фақат оҳимдир…

13

Жоним, санамо, сидқу вафойингга фидо,
Бошим ҳаваси саждаи пойингга фидо.
Ўз ҳою ҳавоси била юргай ҳар гул,
Иллоки, дилим ҳою ҳавойингга фидо…

14

Йўқ, кўз деманг, ул фитнаи оламни кўринг,
Йўқ, соч деманг, ҳар ёнга сочилганни кўринг.
Ул дамки итоб этиб, ниқобин очса,
Вой, қош деманг, ул камони Рустамни кўринг…

15

Лаълинг каби, ёр, ғунчаи хандон йўқ,
Юзинг каби гул? Чаманда ул чандон йўқ.
Лаб тишлар эмиш лабингни кўрган писта,
Аммо на иложки, оғзида дандон йўқ…

16

Ул сарвки, сайр этарда шод ўлмишдир,
Дил эргашиб унга, номурод ўлмишдир.
Кўйнигда ғубор бўлиб таралган жоним
Охирда шамолу гирдибод ўлмишдир…

17

Бир кеча висолинг, санамим, ёр бўлгай,
Лаълинг дағи бир маҳрами асрор ўлгай.
Кўзимни сурай дейман оёғингга, вале,
Кўзим ёши бирла пойинг афгор ўлгай…

18

Ҳажр ичра мудом муниси ёрсен, эй ғам,
Бас, менга не ғамки, ғамгузорсен, эй ғам.
Кўнглимда макон тутибсен, эй, инсоф қил,
Ҳар нечаки бор эдинг ва борсен, эй ғам…

19

Ҳасратга кўмилганим муборак бўлсин,
Заҳматзада бўлганим муборак бўлсин.
Бир бора кўролмадим юзингни, эй ёр,
Кўйингда шу ўлганим муборак бўлсин…

20

Айёму висолу мавсуми дилдорлик —
Кечди бари, қолди менга шу ғамхорлик.
Тунларки санам васли-ла уйғоқ эрдим,
Туш эрди магар, аслидачи — бедорлик…

21

Дедим, кечаси қошима кел, кенглик қил,
Дедики, фиғону нолани энлик қил.
Дедимки, жафойинг била бир оҳ ургум.
Деди: бир эмас, менга деса, эллик қил…

22

Не зар тиланиб, сийнаси оташдирмиз.
Не таъна била кўнгли мушаввашдирмиз.
Бир бурда қуруқ нон била сув, тинч гўша.
Ё Раб, бу тириклик била биз хушдирмиз…

23

Эй тан, қаро ер масканинг бўлгусидир,
Ул чоғда кафан пироҳанинг бўлгусидир.
Дедингки, кейин уйим қоронғу гўрми?
Шошилмаки, унда равшанинг бўлгусидир.

24

Айёми бақога боқ, чунон ўтгусидир,
Сўнгсиз ғаму ранж ила равон ўтгусидир.
Ўтгувчи бирор дамга нажот йўқ, умр —
Афсуски, ўтарда ройгон ўтгусидир.

25

Навруз кечибон, ғунчага юз ноз келгай,
Гул чеҳрасига ишваю пардоз келгай.
Наврўз кетаркан — ўзидин кетгай гул,
Наврўз келаркан — ўзига боз келгай…

26

Кўйинг сари ҳар сафар келармен, роҳ йўқ,
Куйсам дағи ўртаниб, менга огоҳ йўқ.
Васлингни тилаб йироқда юз йил юрсам,
Сўнг бори унутсам сени? Йўқ, валлоҳ, йўқ…

27

Ҳар неки буюрса ёр, қилиб, кетгаймиз,
Юз нолаи зор қилиб, кейин кетгаймиз.
Хуш келмагай ҳеч ўзгача хизмат бизга,
Шу жонни нисор қилиб, кейин кетгаймиз…

28

Жоно, гаҳи боғу бўстондир, кўргил.
Вақти гулу вақти арғувондир, кўргил.
Гул деб нега сен қўлинг очарсан, эй жон,
Қўл очки, қўлингда гул ҳамондир, кўргил.

29

Маъшуқки лабин тилаб бу жон овора,
Васлига етолмайин кўнгил бечора.
Кўрдимки, лаби ёрилмиш эркан, сўрдим,
Кулдию жавоб айлади: шаккархора…

30

Йўқ йўқ, наинки дин учун ўлгаймен,
Ўлсам, ўша нозанин учун ўлгаймен.
Дедингки, фақирлик била умринг ўтди,
Айб айлама, ёр, мен чунин ўлгаймен…

Shayx Sa’diy shoir Amir Xusrav Dehlaviy haqida gapirib: «Xar kimsa u dunyoda bir narsa bilan faxrlanishi kerak. Men ana shu turkning ko’ksidagi kuyugi bilan faxrlanaman», — degan ekan…

AMIR XUSRAV DEHLAVIY
RUBOIYLAR
Jamol Kamol tarjimalari

Shayx Sa’diy shoir Amir Xusrav Dehlaviy haqida gapirib: «Xar kimsa u dunyoda bir narsa bilan faxrlanishi kerak. Men ana shu turkning ko’ksidagi kuyugi bilan faxrlanaman», — degan ekan…
Xusrav Dehlaviy 1253 yilda Hindiston shimoldagi Patyoli shahrida, shahrisabzlik Amir Sayfuddin Muhammad oilasida dunyoga keldi. Asli turkiy lochin urug’idan bo’lgan bu xonadon mo’g’ullar bosqini davrida Hindistonga ko’chib, shu yerda turg’un bo’lib qolgan edi.
Amir Xusravdan buyuk adabiy meros qoldi: besh dostondan iborat «Xamsa», «Duvalroni va Xizrxon», «No’h sinehr», «To’g’liqnoma» asarlari shular jumlasidandir. Uning qalamiga mansub minglab g’azal va ruboiylar nafaqat fors, nafaqat sharq adabiyotining ko’rki, balki jahon adabiyoti durdonalari sirasiga kiradi.Millatimizga mansubligi biz o’zbeklarga ham faxrdir.
Xusrav Dehlaviy 1325 yilda vafot etdi. Oradan salkam yetti asr o’tdi. Uning asarlari dunyoga taralib, hamon sevib o’qilmokda, qabri xalq ziyoratgohidir.
Amir Xusrav ruboiylarida uning ko’ksidagi kuyugi — otashin qalbi aks etgan.

1

Ey sarvi chaman, jilvagari bo’ston bo’l,
Ey bodi sabo, chamanda kez, sayron bo’l.
Ey gul, sabr aylaki, nargis mastdir,
Gul pardasi ichra bir nafas pinhon bo’l.

2

Jonona, shu lablaring menga taskindir,
Bir bo’sa tilarmen, oshig’ing — miskindir.
Dedingki, bu gapni qo’y, labimda tuz ko’p,
Hay, sho’r demagil, sho’r deganing — shirindir…

3

Ey ta’mayu hirs agarchi doxil senga,
Tuproq emish oxiri manzil senga…
Tuproqni na’munchalar bezaysen, ey do’st?
Tuproq bo’ladir bir kuni hosil senga…

4

Sendin nechakim jabru jafo ko’rgaymen,
Men barchasiga o’zni rizo ko’rgaymen.
Ko’ngil boricha men seni ko’rsam deyman,
Nur yetganicha ko’zimda to, ko’rgaymen….

5

Kulsang, sanamo, nozli ko’zing noz etgay,
Gul ikki yuzingda o’zni og’oz etgay
Gar g’uncha labingdin so’z tilar ersa, sanam,
Gul-gul ochilib, o’zini pardoz etgay…

6

Dedimki, labingda ko’p shakarlar bordir.
Dedingki, ko’zingda ko’p guharlar bordir.
Dedimki, faqirmen, dedingki, bas qil,
Yuzingdin ayon bo’ldiki, zarlar bordir…

7

Ishqing meni oshuftai hayron qildi,
Aqlimni olib, besaru somon qildi.
Har nechaki so’ylasam, g’amim kam bo’lmas,
Yuvgan bilan ketmadi bu dog’, qon qildi…

8

Jonon, ichaver, ayshi mudoming bo’lsin,
Qonim to’kaver, bodai joming bo’lsin.
May senga halol zmish, nigoro, lekin
Mensiz uni ho’plasang, haroming bo’lsin.

9

Ey yor, asiru mubtalomen sensiz,
Shu bori jahondin ham judomen sensiz.
Mensiz ne etarsan? — deya bir so’ramassen,
Qilmasman o’zimki, voy, netomen sensiz.

10

Jonon, ki jafoying bila gar o’lgaymen,
Amring va rizoying bila gar o’lgaymen.
Mehring bila boz o’zimga jon topgaymen,
Jonim to’la mehring bila boz bo’lgaymen.

11

Chun shomi namoz bo’ldiyu yorim ketdi,
Hijronzada qushmanu bahorim ketdi.
G’am ichra netayki, dili zorim ketdi,
Tun ichra qolib, sabru qarorim ketdi…

12

Xo’blar sari boshlagunchi yo’l — rohimdir,
Jonu dilu ko’z hamisha badxohimdir.
Yo’q kimsaki, holimni ko’rib, o’rtangay,
O’rtanguchi bo’lsa, shu faqat ohimdir…

13

Jonim, sanamo, sidqu vafoyingga fido,
Boshim havasi sajdai poyingga fido.
O’z hoyu havosi bila yurgay har gul,
Illoki, dilim hoyu havoyingga fido…

14

Yo’q, ko’z demang, ul fitnai olamni ko’ring,
Yo’q, soch demang, har yonga sochilganni ko’ring.
Ul damki itob etib, niqobin ochsa,
Voy, qosh demang, ul kamoni Rustamni ko’ring…

15

La’ling kabi, yor, g’unchai xandon yo’q,
Yuzing kabi gul? Chamanda ul chandon yo’q.
Lab tishlar emish labingni ko’rgan pista,
Ammo na ilojki, og’zida dandon yo’q…

16

Ul sarvki, sayr etarda shod o’lmishdir,
Dil ergashib unga, nomurod o’lmishdir.
Ko’ynigda g’ubor bo’lib taralgan jonim
Oxirda shamolu girdibod o’lmishdir…

17

Bir kecha visoling, sanamim, yor bo’lgay,
La’ling dag’i bir mahrami asror o’lgay.
Ko’zimni suray deyman oyog’ingga, vale,
Ko’zim yoshi birla poying afgor o’lgay…

18

Hajr ichra mudom munisi yorsen, ey g’am,
Bas, menga ne g’amki, g’amguzorsen, ey g’am.
Ko’nglimda makon tutibsen, ey, insof qil,
Har nechaki bor eding va borsen, ey g’am…

19

Hasratga ko’milganim muborak bo’lsin,
Zahmatzada bo’lganim muborak bo’lsin.
Bir bora ko’rolmadim yuzingni, ey yor,
Ko’yingda shu o’lganim muborak bo’lsin…

20

Ayyomu visolu mavsumi dildorlik —
Kechdi bari, qoldi menga shu g’amxorlik.
Tunlarki sanam vasli-la uyg’oq erdim,
Tush erdi magar, aslidachi — bedorlik…

21

Dedim, kechasi qoshima kel, kenglik qil,
Dediki, fig’onu nolani enlik qil.
Dedimki, jafoying bila bir oh urgum.
Dedi: bir emas, menga desa, ellik qil…

22

Ne zar tilanib, siynasi otashdirmiz.
Ne ta’na bila ko’ngli mushavvashdirmiz.
Bir burda quruq non bila suv, tinch go’sha.
YO Rab, bu tiriklik bila biz xushdirmiz…

23

Ey tan, qaro yer maskaning bo’lgusidir,
Ul chog’da kafan pirohaning bo’lgusidir.
Dedingki, keyin uyim qorong’u go’rmi?
Shoshilmaki, unda ravshaning bo’lgusidir.

24

Ayyomi baqoga boq, chunon o’tgusidir,
So’ngsiz g’amu ranj ila ravon o’tgusidir.
O’tguvchi biror damga najot yo’q, umr —
Afsuski, o’tarda roygon o’tgusidir.

25

Navruz kechibon, g’unchaga yuz noz kelgay,
Gul chehrasiga ishvayu pardoz kelgay.
Navro’z ketarkan — o’zidin ketgay gul,
Navro’z kelarkan — o’ziga boz kelgay…

26

Ko’ying sari har safar kelarmen, roh yo’q,
Kuysam dag’i o’rtanib, menga ogoh yo’q.
Vaslingni tilab yiroqda yuz yil yursam,
So’ng bori unutsam seni? Yo’q, valloh, yo’q…

27

Har neki buyursa yor, qilib, ketgaymiz,
Yuz nolai zor qilib, keyin ketgaymiz.
Xush kelmagay hech o’zgacha xizmat bizga,
Shu jonni nisor qilib, keyin ketgaymiz…

28

Jono, gahi bog’u bo’stondir, ko’rgil.
Vaqti gulu vaqti arg’uvondir, ko’rgil.
Gul deb nega sen qo’ling ocharsan, ey jon,
Qo’l ochki, qo’lingda gul hamondir, ko’rgil.

29

Ma’shuqki labin tilab bu jon ovora,
Vasliga yetolmayin ko’ngil bechora.
Ko’rdimki, labi yorilmish erkan, so’rdim,
Kuldiyu javob ayladi: shakkarxora…

30

Yo’q yo’q, nainki din uchun o’lgaymen,
O’lsam, o’sha nozanin uchun o’lgaymen.
Dedingki, faqirlik bila umring o’tdi,
Ayb aylama, yor, men chunin o’lgaymen…