Шопенгауер 30 ёшида «Олам ирода ва тасаввур сифатида» деб номланган энг машҳур асарини ёзган.У биринчи бўлиб «руҳий ҳаловат» атамасини қўллаган. «Энг олий даражадаги турфа ва давомий ҳузур-ҳаловат руҳий ҳаловатдир…» деб ёзганди файласуф.

Артур Шопенгауэр
УЙҚУДАГИ УЙҒОҚЛИК

   Олмон файласуфи Артур Шопенгауер (1788-1860) ўзига тўқ савдогар оиласида дунёга келди. У аввал тижорат, тиббиётдан сабоқ олиб, кейин фалсафани ўргана бошлади. 1809 йилдан бошлаб Германиядаги энг машҳур Геттинген дорилфунунида ўқиди. Тиббиёт, физика, зоология, фалакиётшунослик, табиий тарих, психология, мантиқ, инсон мияси анатомияси фанларини ўрганди. 1811 йилдан эса Берлин дорилфунунида Фихте ҳамда Шлеермахер маърузаларини тинглаб, фалсафадан сабоқ олди. У инглиз, франтсуз, италян ва испан тилларини мукаммал билган.
Шопенгауер 30 ёшида «Олам ирода ва тасаввур сифатида» деб номланган энг машҳур асарини ёзган.У биринчи бўлиб «руҳий ҳаловат» атамасини қўллаган. «Энг олий даражадаги турфа ва давомий ҳузур-ҳаловат руҳий ҳаловатдир…» деб ёзганди файласуф. Шопенгауернинг қуйидаги асарлари маълум:«Кўз ва гуллар тўғрисида» (1816), «Олам ирода ва тасаввур сифатида» (1819), «Ахлоқнинг асоси» (1841), «Этиканинг икки асосий муаммоси» (1841), «Дин ҳақида» (1851), «Парерга ва Парамипоменон» (1851), «Севги метафизикаси». Бу асар икки жилддан иборат бўлиб, «Парерга» – лотинча «Қўшимча асарлар» деган маънони англатади. Шопенгауернинг машҳур «Турмуш ҳикматлари» тўплами ҳам ана шу китобга киритилган.
Артур Шопенгауер 1860 йилда вафот этди.

* * *

Муваққатликкина барқарордир.

* * *

Эркинлик ўзгага зиён етказмай истаганингни қила олиш имконидир.

* * *

Мушкулотни енгмоқ – шудир тирикликдан баҳра олмоқ.

* * *

Соф ва чинакам муҳаббат – ҳамдардлик, ҳамдардликсиз муҳаббат – худбинликдир.

* * *

Хоҳиш-истак эҳтиёжманд, бинобарин, у ноқислик ва изтироб ҳосиласидир.

* * *

Бадбахт бўлмаслик учун ўта бахтли бўлиш истагидан тийилиш лозим.

* * *

Ўртамиёналарнинг камтарлиги – софдиллик, буюкларники эса муғомбирликдир.

* * *

Пул худди денгиз сувига ўхшайди. Ичасан-у, чанқоғинг қонмайди.

* * *

Ҳаёт – туш, уйқу, ўлим эса уйғоқликдир.

* * *

Умримизнинг дастлабки қирқ йили – асосий матн, қолган ўттиз йили – унга ёзилган изоҳ.

* * *

Дўст ростгўйман дейди, аслида эса душмандан ростгўйини топиб бўпсиз.

* * *

Тарих – зоологиянинг давомидир.

* * *

Ёввойилар бир-бирини ғажиса, ёввошлар алдайди.

* * *

Аксар одамлар яхши муомалага лойиқ эмас. Шунинг учунми ҳаммага бирдек эҳтиром кўрсатиш кишига малол келади.

* * *

Хушмуомалалик – заковат, қўполлик эса тентаклик нишонаси.

* * *

Хушмуомалалик бамисоли пуфлаб шиширилган резина ёстиқ – ичи бўш бўлса-да, турмуш зарбаларини юмшата олади.

* * *

Фан ва дин тарозининг икки палласига ўхшайди – бири кўтарилса, иккинчиси тушади.

* * *

Инсон қанчалик жиддий бўла олса, у шунчалик самимий кула билади.

* * *

Ўқиш, мутолаа ўзганинг мияси билан фикрлаш демакдир.

* * *

Озчилик каби ўйлаб, кўпчилик каби сўйлаш лозим.

* * *

Туғма ақл-идрок таълимнинг ўрнини босиши мумкин, бироқ таълим унинг ўрнини боса олмайди.

* * *

Кўплар ақлини йўқотмайди, чунки уларда ақлнинг ўзи йўқ-да.

* * *

Шайтоннинг шохи, тентакнинг бутоғи бўлади деб ўйлаган одам панд ейди.

* * *

Ўзимиздаги бор нарсани деярли эсга олмаймиз, йўғини эса ўйлаганимиз-ўйлаган.

* * *

Озчилик фикрлайди аммо кўпчилик ўзини ҳақ деб ўйлайди.

* * *

Даҳо билан телбанинг ўхшашлиги шундаки улар ўзга бир оламда яшайди.

* * *

Душманим билмасин десанг дўстингга айтма.

Манба: “Тафаккур” журнали 2014 йил 3-сони

Олмончадан Мирзаали Акбаров таржимаси

O’zimizdagi bor narsani deyarli esga olmaymiz, yo’g’ini esa o’ylaganimiz-o’ylagan.

Artur Shopengauer
UYQUDAGI UYG’OQLIK

 Olmon faylasufi Artur Shopengauer (1788-1860) o’ziga to’q savdogar oilasida dunyoga keldi. U avval tijorat, tibbiyotdan saboq olib, keyin falsafani o’rgana boshladi. 1809 yildan boshlab Germaniyadagi eng mashhur Gettingen dorilfununida o’qidi. Tibbiyot, fizika, zoologiya, falakiyotshunoslik, tabiiy tarix, psixologiya, mantiq, inson miyasi anatomiyasi fanlarini o’rgandi. 1811 yildan esa Berlin dorilfununida Fixte hamda Shleermaxer ma’ruzalarini tinglab, falsafadan saboq oldi. U ingliz, frantsuz, italyan va ispan tillarini mukammal bilgan.
Shopengauer 30 yoshida «Olam iroda va tasavvur sifatida» deb nomlangan eng mashhur asarini yozgan.U birinchi bo’lib «ruhiy halovat» atamasini qo’llagan. «Eng oliy darajadagi turfa va davomiy huzur-halovat ruhiy halovatdir…» deb yozgandi faylasuf. Shopengauerning quyidagi asarlari ma’lum:«Ko’z va gullar to’g’risida» (1816), «Olam iroda va tasavvur sifatida» (1819), «Axloqning asosi» (1841), «Etikaning ikki asosiy muammosi» (1841), «Din haqida» (1851), «Parerga va Paramipomenon» (1851), «Sevgi metafizikasi». Bu asar ikki jilddan iborat bo’lib, «Parerga» – lotincha «Qo’shimcha asarlar» degan ma’noni anglatadi. Shopengauerning mashhur «Turmush hikmatlari» to’plami ham ana  shu kitobga kiritilgan.
Artur Shopengauer 1860 yilda vafot etdi.

* * *

Muvaqqatlikkina barqarordir.

* * *

Erkinlik o’zgaga ziyon yetkazmay istaganingni qila olish imkonidir.

* * *

Mushkulotni yengmoq – shudir tiriklikdan bahra olmoq.

* * *

Sof va chinakam muhabbat – hamdardlik, hamdardliksiz muhabbat – xudbinlikdir.

* * *

Xohish-istak ehtiyojmand, binobarin, u noqislik va iztirob hosilasidir.

* * *

Badbaxt bo’lmaslik uchun o’ta baxtli bo’lish istagidan tiyilish lozim.

* * *

O’rtamiyonalarning kamtarligi – sofdillik, buyuklarniki esa mug’ombirlikdir.

* * *

Pul xuddi dengiz suviga o’xshaydi. Ichasan-u, chanqog’ing qonmaydi.

* * *

Hayot – tush, uyqu, o’lim esa uyg’oqlikdir.

* * *

Umrimizning dastlabki qirq yili – asosiy matn, qolgan o’ttiz yili – unga yozilgan izoh.

* * *

Do’st rostgo’yman deydi, aslida esa dushmandan rostgo’yini topib bo’psiz.

* * *

Tarix – zoologiyaning davomidir.

* * *

Yovvoyilar bir-birini g’ajisa, yovvoshlar aldaydi.

* * *

Aksar odamlar yaxshi muomalaga loyiq emas. Shuning uchunmi hammaga birdek ehtirom ko’rsatish kishiga malol keladi.

* * *

Xushmuomalalik – zakovat, qo’pollik esa tentaklik nishonasi.

* * *

Xushmuomalalik bamisoli puflab shishirilgan rezina yostiq – ichi bo’sh bo’lsa-da, turmush zarbalarini yumshata oladi.

* * *

Fan va din tarozining ikki pallasiga o’xshaydi – biri ko’tarilsa, ikkinchisi tushadi.

* * *

Inson qanchalik jiddiy bo’la olsa, u shunchalik samimiy kula biladi.

* * *

O’qish, mutolaa o’zganing miyasi bilan fikrlash demakdir.

* * *

Ozchilik kabi o’ylab, ko’pchilik kabi so’ylash lozim.

* * *

Tug’ma aql-idrok ta’limning o’rnini bosishi mumkin, biroq ta’lim uning o’rnini bosa olmaydi.

* * *

Ko’plar aqlini yo’qotmaydi, chunki ularda aqlning o’zi yo’q-da.

* * *

Shaytonning shoxi, tentakning butog’i bo’ladi deb o’ylagan odam pand yeydi.

* * *

O’zimizdagi bor narsani deyarli esga olmaymiz, yo’g’ini esa o’ylaganimiz-o’ylagan.

* * *

Ozchilik fikrlaydi ammo ko’pchilik o’zini haq deb o’ylaydi.

* * *

Daho bilan telbaning o’xshashligi shundaki ular o’zga bir olamda yashaydi.

* * *

Dushmanim bilmasin desang do’stingga aytma.

Manba: “Tafakkur” jurnali 2014 yil 3-soni

Olmon tilidan Mirzaali Akbarov tarjimasi