20 февраль – машҳур япон шоири Ишикава Такубоку таваллуд топган кун
Буюк япон шоири Ишикава Такубоку (1886 – 1912) шеърияти инсоний меҳр ва муҳаббат заминига илдиз отиб юксалган юксак дарахтга монанд. Унинг шеърларини мутолаа қилиш ўқувчидан юксак ички маданият ва чуқур инсоний комилликни талаб қилади. Умуман, япон шеъри умумжаҳон адабиётидаги бирон бир бошқа шеъриятга ўхшамайди. У гўё, бошқа шеърий маданиятлардан фарқли равишда, қатъий шакл ва оҳангга бўйсунмайдигандай, гўё инсон юрагининг самимий кечинмаларининг эркин ифодаси бўлиб кўринса-да, аслида фақат унгагина хос «кўзга кўринмас» қоидалар ва талаблар асосида ривожланган. Бу қоида ва талаблардан келиб чиққан мақсад битта: Инсон туйғулари: муҳаббат, соғинч,изтироб, қувонч очиқ эмас, ботиний ишоралар орқали ифода этилиши, калит каби берк эшикларни очиб, сизни ичкарига — қалб оламига олиб кириши керак.
ИШИКАВА ТАКУБОКУ
МУҲАББАТ ҚЎШИҚЛАРИ
* * *
Ловиллаган юзимни
Шиддат ила боссам
Қор уюмига…
Мен севмоқ истайман
Шундай шиддаткор!
* * *
Оппоқ қўллар,
Улкан қўллар.
Ҳамманинг тилида у:
“Қандай гўзал, ажойиб қўллар!”
Ниҳоят, мен уларни кўрдим.
* * *
Қари қиз деб ном олган
Синглимнинг хатини ўқийман тонгда.
Билмайман негадир
Ишқий мактуб ўқиётгандай
Сездим ўзимни…
* * *
Ўзимга ўхшамай қоламан баъзан –
Аҳмоқлик қиламан
Болалар каби,
Йўқ, йўқ, севган одамга
Ҳеч ўхшамайман.
* * *
Ҳаёлимдан кетмайди:
Нақадар ақлли
Менинг барча дардларим!
Гул сотиб олдим.
Хотиним билан ёлғиз кечган шом.
* * *
Бир аёл бор –
Сўзимдан чиқмайди сира,
Не истасам айлагай бажо.
Мен-чи…
Мен қийналаман шу аёлни деб.
* * *
Билимга ташналикдан
Ёнар эди кўзларим.
Опам ташвиш билан мендан сўрарди:
“Ростини айт,
Севиб қолдингми?”
* * *
Жуда эрта,
Жуда эрта билдим мен
Севги қудратини ва қайғусини.
Жуда эрта
Қаридим.
* * *
Бугун тушди хотирамга
Биринчи бор сирдош дўстимга
Илк севгим ҳақида сўйлаб берган
Ўша оқшом,
Ўша олис тун.
* * *
Йирик-йирик
Қизил гулли
Нозик ёмғирпўш
Шундайгина ўнгимда турар!
Олти яшар бола севгиси.
* * *
Бир-бирига тегиб-тегмай
Кетаётган елкалар аро
Бир дақиқа кўзга чалиндинг –
Мен шуниям
Ёзиб қўйдим кундалигимга.
* * *
Гўё қачонлардир
Бешикда ётиб
Тушларимда
Уни кўрганман.
У менга шундай азиз.
* * *
Бўтакўзлар!
Қанча сўзни
Айтди бу гуллар
Уни менга сукут сақлаган
Қиз юборибди.
* * *
Ой ёғдуси –
Менинг соғинчим
Тўлдирди-да осмонни, ерни,
Сўнг айланди
Куз кечасига.
* * *
Пинжимга суқулиб
Турди кечаси
У қорлар аро.
Қандай илиқ эди
Унинг қўллари.
* * *
Хонамда
Жимгина
Йиғларди аёл…
Эсласам,
Китобда ўқигандайман…
* * *
Тушимда
Қулоғимга чалинди овозинг,
Жуда кўп вақт бўпти
Эшитганимга!
Қачон эди, ўзим билмайман.
* * *
Шамолдан жунжикиб
Одамлардан йўл суриштирган
Йўловчи каби –
Худди шундай, худди шундай
Сўзлашсам мен сен билан.
* * *
Гўё уларнинг туби ҳам
Ёруғликни эмиб яшаган…
Ҳамон кўриб турибман
Кўз ўнгимда
Кўзларимнинг қорачиқларин.
* * *
Ёлғиз, муқаддас ва азиз
Туйғуларимни
Сенга тўкиб сочмадим –
Бироқ, улар
Ҳамон кўксимда.
* * *
Оппоқ абажурдаги
Йиртиқ каби
Кўзга ташланмас
Айрилиқ
Ёди.
* * *
Улар айтганидек, гўзал экан
Пешонангга тушиб турса
Бир тутам сочинг…
Тикилиб тўймадим
Сен ёзаётганда.
* * *
Тоғ фарзанди ғурбатда
Тоғларин
Ёдлагандек,
Қайғу они
Сени ўйлайман.
* * *
Унутгандек бўламан,
Бироқ,
Оддий нарса
Ёдга солар –
Унитолмайман!
* * *
Эшитдим-ки,
Бемор экансан.
Эшитдим-ки, туриб кетибсан:
Тшрт юз чақирим сендан йироқда
Тушда юрган каби сездим ўзимни.
* * *
Кўча-кўйда тўсатдан
Таниш чеҳра кўзга чалинса,
Учиб кетар
Дилим кўксимдан –
Ачинмайсанми?
* * *
Ортда қолган
Умримдаги
Бор нарсани унутиб
Ўй сураман –
Биласанми ким ҳақда?
* * *
Йиллар кечар тинимсиз.
Йиллар кечгани сайин
Сендан узоқларда
Яна қаттиқроқ
Сени севаман!
* * *
Исикарига яқин
Гўзал боғда
Сенинг уйинг бор…
Тўкилдими
Олмалар гули?
* * *
Баҳор кўчасидан
Бораман, ана
Остонада
Чиройли ёзув –
Аёлнинг исми.
* * *
Кичкина
Зангори кўзадан
Сут қуймоқда
Титроқ қўл…
Суюкли қўл.
* * *
Бўса олдим
Жуда узоқ
Ва хайрлашдик.
Ярим тун кўчасида
Олис тонгнинг шуъласи.
* * *
“У бугун келади”, — дедилар менга.
Жуда эрта турдим,
Оппоқ кўйлагимнинг енгида
Кирни кўриб
Ташвишга тушдим.
* * *
Тепаликнинг ёнбағрида,
Яшил буғдойзор
Аро оқиб ўтган
Сўқмоқ устида
Топиб олдим мен қизил тароқ.
* * *
Ботқоқдаги
Нилуфар каби
Чўкмас
Қайғу
Мастлик қаърига.
* * *
— Бечора муҳаббатим! –
Шивирлайман ўзимга-ўзим.
Ярим тун ўтиб бўлди.
Манқалга ўчаётган
Кўмирлардан соламан.
* * *
Мен ногоҳ титраб кетдим!
Бу ўша,
Ўша азиз бўса эди.
Чинор япроғи учиб тушаркан
Сирғалди яноғимда.
* * *
Мен уни кутдим,
Шундай кутдим-ки!
У эса келмади.
Мен столни суриб қўйдим
Бошқа бир ерга.
* * *
Кўч-кўроннинг орасидан
Оёғимнинг остига тушди
Эски сурат.
Сарғайган суратда
Аёлнинг юзи.
* * *
Қани улар?
Қаерга яширдим уларни? –
Хотинимнинг
Саккиз йил аввал
Менга битган мактубларини.
20 fevral – mashhur yapon shoiri Ishikava Takuboku tavallud topgan kun
Buyuk yapon shoiri Ishikava Takuboku (1886 – 1912) she’riyati insoniy mehr va muhabbat zaminiga ildiz otib yuksalgan yuksak daraxtga monand. Uning she’rlarini mutolaa qilish o’quvchidan yuksak ichki madaniyat va chuqur insoniy komillikni talab qiladi. Umuman, yapon she’ri umumjahon adabiyotidagi biron bir boshqa she’riyatga o’xshamaydi. U go’yo, boshqa she’riy madaniyatlardan farqli ravishda, qat’iy shakl va ohangga bo’ysunmaydiganday, go’yo inson yuragining samimiy kechinmalarining erkin ifodasi bo’lib ko’rinsa-da, aslida faqat ungagina xos «ko’zga ko’rinmas» qoidalar va talablar asosida rivojlangan. Bu qoida va talablardan kelib chiqqan maqsad bitta: Inson tuyg’ulari: muhabbat, sog’inch,iztirob, quvonch ochiq emas, botiniy ishoralar orqali ifoda etilishi, kalit kabi berk eshiklarni ochib, sizni ichkariga — qalb olamiga olib kirishi kerak.
ISHIKAVA TAKUBOKU
MUHABBAT QO’SHIQLARI
* * *
Lovillagan yuzimni
Shiddat ila bossam
Qor uyumiga…
Men sevmoq istayman
Shunday shiddatkor!
* * *
Oppoq qo’llar,
Ulkan qo’llar.
Hammaning tilida u:
“Qanday go’zal, ajoyib qo’llar!”
Nihoyat, men ularni ko’rdim.
* * *
Qari qiz deb nom olgan
Singlimning xatini o’qiyman tongda.
Bilmayman negadir
Ishqiy maktub o’qiyotganday
Sezdim o’zimni…
* * *
O’zimga o’xshamay qolaman ba’zan –
Ahmoqlik qilaman
Bolalar kabi,
Yo’q, yo’q, sevgan odamga
Hech o’xshamayman.
* * *
Hayolimdan ketmaydi:
Naqadar aqlli
Mening barcha dardlarim!
Gul sotib oldim.
Xotinim bilan yolg’iz kechgan shom.
* * *
Bir ayol bor –
So’zimdan chiqmaydi sira,
Ne istasam aylagay bajo.
Men-chi…
Men qiynalaman shu ayolni deb.
* * *
Bilimga tashnalikdan
Yonar edi ko’zlarim.
Opam tashvish bilan mendan so’rardi:
“Rostini ayt,
Sevib qoldingmi?”
* * *
Juda erta,
Juda erta bildim men
Sevgi qudratini va qayg’usini.
Juda erta
Qaridim.
* * *
Bugun tushdi xotiramga
Birinchi bor sirdosh do’stimga
Ilk sevgim haqida so’ylab bergan
O’sha oqshom,
O’sha olis tun.
* * *
Yirik-yirik
Qizil gulli
Nozik yomg’irpo’sh
Shundaygina o’ngimda turar!
Olti yashar bola sevgisi.
* * *
Bir-biriga tegib-tegmay
Ketayotgan yelkalar aro
Bir daqiqa ko’zga chalinding –
Men shuniyam
Yozib qo’ydim kundaligimga.
* * *
Go’yo qachonlardir
Beshikda yotib
Tushlarimda
Uni ko’rganman.
U menga shunday aziz.
* * *
Bo’tako’zlar!
Qancha so’zni
Aytdi bu gullar
Uni menga sukut saqlagan
Qiz yuboribdi.
* * *
Oy yog’dusi –
Mening sog’inchim
To’ldirdi-da osmonni, yerni,
So’ng aylandi
Kuz kechasiga.
* * *
Pinjimga suqulib
Turdi kechasi
U qorlar aro.
Qanday iliq edi
Uning qo’llari.
* * *
Xonamda
Jimgina
Yig’lardi ayol…
Eslasam,
Kitobda o’qigandayman…
* * *
Tushimda
Qulog’imga chalindi ovozing,
Juda ko’p vaqt bo’pti
Eshitganimga!
Qachon edi, o’zim bilmayman.
* * *
Shamoldan junjikib
Odamlardan yo’l surishtirgan
Yo’lovchi kabi –
Xuddi shunday, xuddi shunday
So’zlashsam men sen bilan.
* * *
Go’yo ularning tubi ham
Yorug’likni emib yashagan…
Hamon ko’rib turibman
Ko’z o’ngimda
Ko’zlarimning qorachiqlarin.
* * *
Yolg’iz, muqaddas va aziz
Tuyg’ularimni
Senga to’kib sochmadim –
Biroq, ular
Hamon ko’ksimda.
* * *
Oppoq abajurdagi
Yirtiq kabi
Ko’zga tashlanmas
Ayriliq
Yodi.
* * *
Ular aytganidek, go’zal ekan
Peshonangga tushib tursa
Bir tutam soching…
Tikilib to’ymadim
Sen yozayotganda.
* * *
Tog’ farzandi g’urbatda
Tog’larin
Yodlagandek,
Qayg’u oni
Seni o’ylayman.
* * *
Unutgandek bo’laman,
Biroq,
Oddiy narsa
Yodga solar –
Unitolmayman!
* * *
Eshitdim-ki,
Bemor ekansan.
Eshitdim-ki, turib ketibsan:
Tshrt yuz chaqirim sendan yiroqda
Tushda yurgan kabi sezdim o’zimni.
* * *
Ko’cha-ko’yda to’satdan
Tanish chehra ko’zga chalinsa,
Uchib ketar
Dilim ko’ksimdan –
Achinmaysanmi?
* * *
Ortda qolgan
Umrimdagi
Bor narsani unutib
O’y suraman –
Bilasanmi kim haqda?
* * *
Yillar kechar tinimsiz.
Yillar kechgani sayin
Sendan uzoqlarda
Yana qattiqroq
Seni sevaman!
* * *
Isikariga yaqin
Go’zal bog’da
Sening uying bor…
To’kildimi
Olmalar guli?
* * *
Bahor ko’chasidan
Boraman, ana
Ostonada
Chiroyli yozuv –
Ayolning ismi.
* * *
Kichkina
Zangori ko’zadan
Sut quymoqda
Titroq qo’l…
Suyukli qo’l.
* * *
Bo’sa oldim
Juda uzoq
Va xayrlashdik.
Yarim tun ko’chasida
Olis tongning shu’lasi.
* * *
“U bugun keladi”, — dedilar menga.
Juda erta turdim,
Oppoq ko’ylagimning yengida
Kirni ko’rib
Tashvishga tushdim.
* * *
Tepalikning yonbag’rida,
Yashil bug’doyzor
Aro oqib o’tgan
So’qmoq ustida
Topib oldim men qizil taroq.
* * *
Botqoqdagi
Nilufar kabi
Cho’kmas
Qayg’u
Mastlik qa’riga.
* * *
— Bechora muhabbatim! –
Shivirlayman o’zimga-o’zim.
Yarim tun o’tib bo’ldi.
Manqalga o’chayotgan
Ko’mirlardan solaman.
* * *
Men nogoh titrab ketdim!
Bu o’sha,
O’sha aziz bo’sa edi.
Chinor yaprog’i uchib tusharkan
Sirg’aldi yanog’imda.
* * *
Men uni kutdim,
Shunday kutdim-ki!
U esa kelmadi.
Men stolni surib qo’ydim
Boshqa bir yerga.
* * *
Ko’ch-ko’ronning orasidan
Oyog’imning ostiga tushdi
Eski surat.
Sarg’aygan suratda
Ayolning yuzi.
* * *
Qani ular?
Qaerga yashirdim ularni? –
Xotinimning
Sakkiz yil avval
Menga bitgan maktublarini.
