Дунёда нима кўп, мамлакат, эл-элат, миллатлару халқлар, турли рангдаги ва диндаги одамлар кўп. Ўша мамлакату элларнинг, ўша миллатлару одамларнинг шоирлари бор. Биз дунёда ҳукмронлик ўрнатган ахбарот таъсирида Ғарб давлатларини  яхшироқ биламиз, уларнинг шоиру ёзувчиларини кўпроқ ўқиймиз. Аммо, дунёда биз унчалик яхши билмаган мамлакатлару халқларнинг ҳам танилган, ўша элга манзур шоирлари, ёзувчилари бор. Болалигимда индонезиялик адиб Абдул Муис ёзган  «Сурапати» асарини ўқиганманим  ҳамон ёдимда. Индонез халқининг миллий қаҳрамонига бағишланган бу китобни  яна топиб, ўқигим келади. Бугун биз сизга Малайзия шоири Аванг Абдуллоҳнинг шеърларини тақдим этарканмиз, дунё ва унинг адабиёти чексиз эканини эслатмоқчимиз. Тепадаги муқовани ҳам машҳур «Малайзия онаси»  асари билан безадик.

Аванг АБДУЛЛОҲ
ОНАМ АЙТАР ЭДИ
Карим Баҳриев таржималари

Аванг Абдуллоҳ малайзиялик шоир. У 1953 йилда туғилган. Малай тилида ижод қилади. Шу пайтгача 30 дан ортиқ шеърий китоби (ҳар бири 3-4 мартадан) малай ва инглиз тилларида нашр этилган.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — I

Бу — тулпор.
Кўринча одамлар уни миниб юрадилар.
Аммо гоҳида
Одамларни ҳам от қилиб минишади, болам.
Шунинг учун,
Дерди яна онам,
Кўпгина одамлар
Ҳайвондай яшашади.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — II

Бу — сичқон.
Одамлар ёмон кўрадилар уни:
Сичқон ҳаммасини “яхшилаш”га ҳаракат қилиб,
Ҳамма яхши нарсани расво қилади.
Аммо, дерди яна онам,
Аксарият одамлар,
Сичқонга ўхшайди.
Улар — сафсатабозлар
Ва сиёсатбозлар.
Улар ҳаётимизни “яхшилаш” баҳонасида,
Одамдай яшашга қўймайдилар.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — III

Бу — қуён.
У ҳаммадан устомон.
Аммо, дерди яна онам,
У ўта кеккайган.
Тошбақа билан югуриш мусобақасида,
Барибир ундан зўрман, ўтиб кетаман-ку,
Бироз дам олай, деб
Йўлда ухлаб қолган,
Ютқазган.
Айрим одамлар ҳам унга ўхшайдилар —
Кўп гапирадилар-у, амал қилмайдилар.
Юраётирлар, аммо уйқудадирлар.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — VI

Бу — бўри.
У оқшомлари овга чиқади,
Топиб қийратади қўйларни.
Аммо, дерди яна онам,
Бизнинг орамизда ҳам
Бўридан-да оч одамлар бор,
Тунда
Ёвузликни ўйлаб ётарлар.
Бўридан хавфлидир —
Бўри терисини ёпинган одам.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — V

Бу — парвона.
У ёруғликка,
Нурга талпинар,
Рақс тушар олов елида.
Аммо, дерди яна онам,
Қишлоқдан чиққан йигитлар,
Шаҳар томон отилар экан,
Ҳаётини ёқади унда,
Оловга маҳлиё бўлган капалак,
Парвона сингари,
Ҳаққоний йўлларини топа олмаслар.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — VI

Бу — дарё.
Унда сув оқади.
Дарёни пичоқда бўлмайди кесиб.
Икки томонида
Тикка қирғоқлар,
Одат ва анъаналардан бунёд бўлган қирғоқлар.
Аммо, дерди яна онам,
Бу ерда бир дарахт ўсади,
Илдизлари
Мангуликка туташган.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — VII

Бу — денгиз.
Унинг тўлқинлари асовдир.
Бу тўлқинларда
Ўтар балиқчининг бутун ҳаёти.
Аммо, дерди яна онам,
Декабрда
Мовий денгиз
Қоп-қораяди,
Баъзи жойлари қизаради —
Балиқчининг қайиғини
Шиддатли тўлқинлар
Парчалагани ҳақида хабар келади.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — VIII

Бу – товуқ.
Туғади бор-йўғи битта тухум,
Шовқини бутун қишлоқни босади.
Аммо, дерди яна онам,
Одамлар гоҳида
Товуқ аввал бўлганми ё тухум,
Деб баҳслашадилар.
Улар бўлмағур бир баҳс сабаб
Қон тўкишга тайёрдир.
Кўплари кўрдирлар, товуқ сингари:
Келажакларини туман қоплаган,
Кўзларига чапланган дунё ранглари.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — IX

Бу – олов.
Қип-қизил,
Жуда ҳам иссиқ.
У ёмон куйдирар.
У — душман,
Аммо у — дўст ҳам.
Аммо, дерди яна онам,
Биз ўрганишимиз шарт
Ичимиздаги оловни
Ўчиришни.
Сабрли одам —
Дунёнинг энг буюк неъмати.

ОНАМ АЙТАР ЭДИ — X

Бу — тоғ.
Унинг чўққисига интилар ҳамма.
Аммо, дерди яна онам,
Юқорига чиқаётган одам,
Оёғи остидагиларни тепкилар,
Босиб чиқар тепага.
Тепага чиқиб олгач,
Пастга қарамай қўяди.
Бир куни қулайди,
Синади
Қоқилиб
Ўзининг кибрига,
Жаҳолатига.

Dunyoda nima ko’p, mamlakat, el-elat, millatlaru xalqlar, turli rangdagi va dindagi odamlar ko’p. O’sha mamlakatu ellarning, o’sha millatlaru odamlarning shoirlari bor. Biz dunyoda hukmronlik o’rnatgan axbarot ta’sirida G’arb davlatlarini ko’proq bilamiz, ularning shoiru yozuvchilarini ko’proq o’qiymiz.Ammo, dunyoda biz unchalik yaxshi bilmagan mamlakatlaru xalqlarning ham tanilgan, o’sha elga manzur shoirlari, yozuvchilari bor. Bolaligimda indoneziyalik adib Abdul Muis «Surapati» asarini o’qiganmanim yodimda. Indonez xalqining milliy qahramoniga bag’ishlangan bu kitob yana topib, o’qigim keladi. Bugun biz sizga Malayziya shoiri Avang Abdullohning she’rlarini taqdim etarkanmiz, dunyo va uning adabiyoti cheksiz ekanini eslatmoqchimiz. Tepadagi muqovani ham mashhur «Malayziya onasi» asari bilan bezadik.

Avang ABDULLOH
ONAM AYTAR EDI
Karim Bahriev tarjimalari

Avang Abdulloh malayziyalik shoir. U 1953 yilda tug’ilgan. Malay tilida ijod qiladi. Shu paytgacha 30 dan ortiq she’riy kitobi (har biri 3-4 martadan) malay va ingliz tillarida nashr etilgan.

ONAM AYTAR EDI — I

Bu — tulpor.
Ko’rincha odamlar uni minib yuradilar.
Ammo gohida
Odamlarni ham ot qilib minishadi, bolam.
Shuning uchun,
Derdi yana onam,
Ko’pgina odamlar
Hayvonday yashashadi.

ONAM AYTAR EDI — II

Bu — sichqon.
Odamlar yomon ko’radilar uni:
Sichqon hammasini “yaxshilash”ga harakat qilib,
Hamma yaxshi narsani rasvo qiladi.
Ammo, derdi yana onam,
Aksariyat odamlar,
Sichqonga o’xshaydi.
Ular — safsatabozlar
Va siyosatbozlar.
Ular hayotimizni “yaxshilash” bahonasida,
Odamday yashashga qo’ymaydilar.

ONAM AYTAR EDI — III

Bu — quyon.
U hammadan ustomon.
Ammo, derdi yana onam,
U o’ta kekkaygan.
Toshbaqa bilan yugurish musobaqasida,
Baribir undan zo’rman, o’tib ketaman-ku,
Biroz dam olay, deb
Yo’lda uxlab qolgan,
Yutqazgan.
Ayrim odamlar ham unga o’xshaydilar —
Ko’p gapiradilar-u, amal qilmaydilar.
Yurayotirlar, ammo uyqudadirlar.

ONAM AYTAR EDI — VI

Bu — bo’ri.
U oqshomlari ovga chiqadi,
Topib qiyratadi qo’ylarni.
Ammo, derdi yana onam,
Bizning oramizda ham
Bo’ridan-da och odamlar bor,
Tunda
Yovuzlikni o’ylab yotarlar.
Bo’ridan xavflidir —
Bo’ri terisini yopingan odam.

ONAM AYTAR EDI — V

Bu — parvona.
U yorug’likka,
Nurga talpinar,
Raqs tushar olov yelida.
Ammo, derdi yana onam,
Qishloqdan chiqqan yigitlar,
Shahar tomon otilar ekan,
Hayotini yoqadi unda,
Olovga mahliyo bo’lgan kapalak,
Parvona singari,
Haqqoniy yo’llarini topa olmaslar.

ONAM AYTAR EDI — VI

Bu — daryo.
Unda suv oqadi.
Daryoni pichoqda bo’lmaydi kesib.
Ikki tomonida
Tikka qirg’oqlar,
Odat va an’analardan bunyod bo’lgan qirg’oqlar.
Ammo, derdi yana onam,
Bu yerda bir daraxt o’sadi,
Ildizlari
Mangulikka tutashgan.

ONAM AYTAR EDI — VII

Bu — dengiz.
Uning to’lqinlari asovdir.
Bu to’lqinlarda
O’tar baliqchining butun hayoti.
Ammo, derdi yana onam,
Dekabrda
Moviy dengiz
Qop-qorayadi,
Ba’zi joylari qizaradi —
Baliqchining qayig’ini
Shiddatli to’lqinlar
Parchalagani haqida xabar keladi.

ONAM AYTAR EDI — VIII

Bu – tovuq.
Tug’adi bor-yo’g’i bitta tuxum,
Shovqini butun qishloqni bosadi.
Ammo, derdi yana onam,
Odamlar gohida
Tovuq avval bo’lganmi yo tuxum,
Deb bahslashadilar.
Ular bo’lmag’ur bir bahs sabab
Qon to’kishga tayyordir.
Ko’plari ko’rdirlar, tovuq singari:
Kelajaklarini tuman qoplagan,
Ko’zlariga chaplangan dunyo ranglari.

ONAM AYTAR EDI — IX

Bu – olov.
Qip-qizil,
Juda ham issiq.
U yomon kuydirar.
U — dushman,
Ammo u — do’st ham.
Ammo, derdi yana onam,
Biz o’rganishimiz shart
Ichimizdagi olovni
O’chirishni.
Sabrli odam —
Dunyoning eng buyuk ne’mati.

ONAM AYTAR EDI — X

Bu — tog’.
Uning cho’qqisiga intilar hamma.
Ammo, derdi yana onam,
Yuqoriga chiqayotgan odam,
Oyog’i ostidagilarni tepkilar,
Bosib chiqar tepaga.
Tepaga chiqib olgach,
Pastga qaramay qo’yadi.
Bir kuni qulaydi,
Sinadi
Qoqilib
O’zining kibriga,
Jaholatiga.