Хоккулар Басёгача ҳам ёзилган, Бироқ бу жанр айнан Басё ижодида ўзининг энг мукаммаллигига етди. Исса, Кикакку, Бусон каби кўплаб етук япон шоирлари унинг шогирдлари ҳисобланади.
БАСЁ
ХОККУЛАР
Жаббор Эшонқул таржималари
Басё (Ҳақиқий исми Мацуо — Мунэфуса, 16-14-1694) — Иго вилоятигаг қарашли Хонсю оролида самурай оиласида туғилган. Басё унинг тахаллуси. Бу японча бананли чайла деган маънони бнлдиради. Басё япон классик шеъриятида ўзига хос мактаб яратган улкан санъаткор ҳисобланади, Япон шеъриятидаги хокку (хайкай, хайку) жанрининг тараққиёти бевосита Басё номи билан боғлиқ. Хоккулар Басёгача ҳам ёзилган, Бироқ бу жанр айнан Басё ижодида ўзининг энг мукаммаллигига етди. Исса, Кикакку, Бусон каби кўплаб етук япон шоирлари унинг шогирдлари ҳисобланади.
***
Яп-яланғоч новдада,
Қарға ёлғиз ўтирар.
Кеч кузакнинг оқшоми.
***
Оқиб борар заъфар барг.
Айт-чи, қайси қирғоқда,
Уйғонарсан, чирилдоқ?
***
Куз шамоли иззиллар тинмай.
Менинг шеърим англайсиз шунда,
Гар далада тунаб қолсангиз.
***
Кузги ой тантанаси.
Ҳар тарафим гўёки кўлмак,
Тўрт томоним қоп-қоронғи тун.
***
Виқорла қадам ташлар,
Қарқара анғиз бўйлаб,
Қишлоқда кузак фасли.
Кузги оқшомда
Гўё ҳозир қўнғироқлар ҳам
Бонг уради жавобан
Чирилдоқлар чириллашига.
Дўстимга
Ҳузуримга кел дўстим,
Дийдор ҳам бир ғанимат.
Учиб тушди илк япроқ.
Дўстимнинг суратига
Биз томонга қараб қўй…
Мен ҳам соғиндим, нетай?
Кечки кузак фаслида.
***
Япроқлар тўкилди,
Дунё заъфарон рангда.
Фақат шамол увиллар.
***
Боғга ниҳол экилди,
Унга далда бермоқчун,
Шивирлар куз ёмғири.
***
Шамнаб томчиларини,
Тўкмай, чайқалиб турар,
Кузги хаги бутоғи.
***
Биринчи қўзиқорин.
Кузги шабнамлар сизни,
Ҳали санаб бўлмади.
Шоир Мацукура Ранраннинг бевақт ўлимини эслаб йиғлайман
Қайдасан, суянчиғим?
Тутдан қилинган ҳассам,
Куз шамоли синдирди.
Тўққизинчи ойнинг учинчи куни Ранран қабрини зиёрат қилдим
Ошиқ эдинг сен унга..
Энди ойнинг ўроғи,
Қабринг бошидан кетмас.
***
Куз ёмғири тинмас, қалин туманда,
Кўриб бўлмас, гарчанд, Фудзи чўққисин,
Бироқ у кўнгилга беради таскин.
***
Бу ерда шаҳид бўлган
Ёсимото қалбидек,
Ғамгинсан, куз шамоли.
***
Куз шамоли маҳв этмиш,
Боғу-роғ, ҳамда сени,
Эй, Фуванинг қўрғони.
***
Йўқ, йўқ, шукрки, йўлда ногоҳ ҳалок бўлмадим,
Бироқ, энди кеч кузги, сокин осмон остида,
Йўлда тунаб қолишлар, сўнгига етди чоғи.
Бир пайтлар бу йўлларда дайдиб юрган «Телба шеърлар»нинг моҳир устаси Тикусайни беихтиёр хотирлаб қолдим
«Телба шеърлар»… Кеч кузги бўрон.
Устимдаги жанда кийимим билан,
Ғариб Тикусайга қолдим-ку ўхшаб.
Бевақт оламдан ўтган шоир Иссёнинг қабри устида
Нега жимсан, эй, қабр?
Қирдаги кузги шамол,
Ёлғиз оҳу фарёдим.
***
Нурин сочар қизарган қуёш,
Олис кенглик ортида..бироқ
Этни жунжитар кузнинг шамоли!
***
Оқ қоядан-да оқроқ,
Тоштоғ қиялигидан,
Кўчган бу кузги бўрон.
Basyo (Haqiqiy ismi Matsuo — Munefusa, 16-14-1694) — Igo viloyatigag qarashli Xonsyu orolida samuray oilasida tug’ilgan. Basyo uning taxallusi. Bu yaponcha bananli chayla degan ma’noni bnldiradi. Basyo yapon klassik she’riyatida o’ziga xos maktab yaratgan ulkan san’atkor hisoblanadi, Yapon she’riyatidagi xokku (xaykay, xayku) janrining taraqqiyoti bevosita Basyo nomi bilan bog’liq. Xokkular Basyogacha ham yozilgan, Biroq bu janr aynan Basyo ijodida o’zining eng mukammalligiga yetdi. Issa, Kikakku, Buson kabi ko’plab yetuk yapon shoirlari uning shogirdlari hisoblanadi.
BASYO
XOKKULAR
Jabbor Eshonqul tarjimalari
Yap-yalang’och novdada,
Qarg’a yolg’iz o’tirar.
Kech kuzakning oqshomi.
***
Oqib borar za’far barg.
Ayt-chi, qaysi qirg’oqda,
Uyg’onarsan, chirildoq?
***
Kuz shamoli izzillar tinmay.
Mening she’rim anglaysiz shunda,
Gar dalada tunab qolsangiz.
***
Kuzgi oy tantanasi.
Har tarafim go’yoki ko’lmak,
To’rt tomonim qop-qorong’i tun.
***
Viqorla qadam tashlar,
Qarqara ang’iz bo’ylab,
Qishloqda kuzak fasli.
Kuzgi oqshomda
Go’yo hozir qo’ng’iroqlar ham
Bong uradi javoban
Chirildoqlar chirillashiga.
Do’stimga
Huzurimga kel do’stim,
Diydor ham bir g’animat.
Uchib tushdi ilk yaproq.
Do’stimning suratiga
Biz tomonga qarab qo’y…
Men ham sog’indim, netay?
Kechki kuzak faslida.
***
Yaproqlar to’kildi,
Dunyo za’faron rangda.
Faqat shamol uvillar.
***
Bog’ga nihol ekildi,
Unga dalda bermoqchun,
Shivirlar kuz yomg’iri.
***
Shamnab tomchilarini,
To’kmay, chayqalib turar,
Kuzgi xagi butog’i.
***
Birinchi qo’ziqorin.
Kuzgi shabnamlar sizni,
Hali sanab bo’lmadi.
Shoir Matsukura Ranranning bevaqt o’limini eslab yig’layman
Qaydasan, suyanchig’im?
Tutdan qilingan hassam,
Kuz shamoli sindirdi.
To’qqizinchi oyning uchinchi kuni Ranran qabrini ziyorat qildim
Oshiq eding sen unga..
Endi oyning o’rog’i,
Qabring boshidan ketmas.
***
Kuz yomg’iri tinmas, qalin tumanda,
Ko’rib bo’lmas, garchand, Fudzi cho’qqisin,
Biroq u ko’ngilga beradi taskin.
***
Bu yerda shahid bo’lgan
Yosimoto qalbidek,
G’amginsan, kuz shamoli.
***
Kuz shamoli mahv etmish,
Bog’u-rog’, hamda seni,
Ey, Fuvaning qo’rg’oni.
***
Yo’q, yo’q, shukrki, yo’lda nogoh halok bo’lmadim,
Biroq, endi kech kuzgi, sokin osmon ostida,
Yo’lda tunab qolishlar, so’ngiga yetdi chog’i.
Bir paytlar bu yo’llarda daydib yurgan «Telba she’rlar»ning mohir ustasi Tikusayni
beixtiyor xotirlab qoldim
«Telba she’rlar»… Kech kuzgi bo’ron.
Ustimdagi janda kiyimim bilan,
G’arib Tikusayga qoldim-ku o’xshab.
Bevaqt olamdan o’tgan shoir Issyoning qabri ustida
Nega jimsan, ey, qabr?
Qirdagi kuzgi shamol,
Yolg’iz ohu faryodim.
***
Nurin sochar qizargan quyosh,
Olis kenglik ortida..biroq
Etni junjitar kuzning shamoli!
***
Oq qoyadan-da oqroq,
Toshtog’ qiyaligidan,
Ko’chgan bu kuzgi bo’ron.
