Турк дунёсининг буюк шоири Нозим Ҳикмат 1902 йили Туркиянинг Селаник воҳасида туғилган. Бошланғич таълимни Гўзтепа Тошмактаби, Галатасарой лицейи ва Нишонтоши Намуна мактабларида олган. Баҳрия мактабида беш йил ўқигач, соғлиғи ёмонлашгани туфайли кетишга мажбур бўлган. Маълум муддат Батумда қолгандан сўнг Россияга ўтиб, Москва Шарқ Университетида иқтисод ва жамиятшунослик соҳасида ўқиган. Юртига қайтишида анча пайт Ҳара қамоқхонасида ушлаб турилган. Сўнг Истанбулга жойлашиб, турли газета ва журналларда, киностудияларда ишлаган. Иш фаолияти давомида илк драмалари, шеърий китобларини нашр эттирган. Турли газеталарда Ўрхон Салим тахаллуси билан бош мақолалар ёза бошлади. Турли тазйиқлар сўнгида Туркиядан чиқиб кетишга қарор қилган. Варшава ва Москвада яшаган. 1963 йили Москвада вафот этган.

Шеър китоблари: «835 сатр» (1929), «Жаконд билан Си-Я-У (1929), «Борган 3″ (1930), «1+1+1″ (В. Ноил билан бирга, 1930), «Овозини йўқотган шаҳар» (1931), «Бенрид ўзини нега ўлдирди» (1932), «Тунда келган телеграф» (1932*), «Таранта Бабуга мактублар» (1935), «Симавна қозисининг ўғли Шайх Бадриддин достони» (1936), «Қутулиш жанги достони» (1965), «Мамлакатимдан инсон манзаралари» (1966, 1967), «Соат 22-22 шеърлар» (1965), «Рубоийлар» (1966), «Тўрт қамоқхонадан» (1966), «Янги шеърлар» (1966), «Сўнгти шеърлари» (1970), «Тўла асарлари» (1980, саккиз жилд).

Илк асарларида лирик ва эпик жанрни омухта қилган Нозим Ҳикмат, «Шайх Бадриддин достони» билан девон (классик) шеърияти, халқ оҳанглари ва модерн шеър унсурлари асосида ўзига хос янги бир услубни қўллади. Нозим Ҳикматни «давр билан ҳамнафас шоир», шеъриятини эса маълум маънода «тарих китоби» ёхуд ўзининг ҳаёт тарихи десак янглишмаймиз.

НОЗИМ ҲИКМАТ
ШЕЪРЛАР
Рауф Парфи таржималари

БУЛУТЛАР КЕЗАЁТИР

Булутлар кезаётир.
Жанубга олиб борманг,
Мен ўлим истамайман.

Мен ўлим истамайман –
Шимолга олиб борманг.

Шарққа олиб бормангиз –
Мен ўлим истамайман.

Мен ўлим истамайман –
Ғарбга олиб борманггиз.

Бунда қолдирманг мени,
Бир ерга олиб боринг.

Мен ўлим истамайман.
Мен ўлим истамайман.

* * *

Сен менинг сархушлигимсан,
На уйғондим,
на уйғона олурман,
на уйғонишни хоҳлайман.
Бошим оғир,
тизларим пачақланган,
эгни-бошим лой ичида.
Ёниб ўчаётган шуълангга қараб,
йиқилиб-туриб борурман.

* * *

Дунёни топширайлик болаларга,ҳеч бўлмаса бир кунга,
Ол алвон бир шар каби берайлик, ўйнасинлар.
Ўйнасинлар қўшиқлар куйлаб юлдузлар орасида.
Дунёни болаларга топширайлик.
Улкан бир олма каби, топширайлик иссиқ бир нон каби,
Ҳеч бўлмаса бир кун тўйсинлар.
Дунёни болаларга топширайлик.
Бир кун бўлса ҳам ўргансин дунё йўлдошликни.
Болалар дунёни олажак қўлларимиздан,
Ўлимсиз дарахтлар экажаклар.

* * *

Чинор бўлсам, дам олсам кўлкасида.
Китоб бўлсам,ўқисам уйқусиз кечаларимда юрагим сиқилмасдан.
Қалам бўлишни истамайман ўз қўлимда ҳам,
Эшик бўлсам, яхшиларга очилсам,ёмонларга ёпилсам,
Дераза бўлсам пардасиз,икки қаноти очиқ бир дераза
ва шаҳар тўлса хонама.
Сўз бўлсам, чақирсам адолатга,эзгуликка,гўзалликка,
Сўз бўлсам,севгимни сўйласам оҳиста.

* * *

Инсонларнинг қўшиқлари ўзларидан гўзалдир,
ўзларидан умидли,
ўзларидан кадарли
яна-да узун умри ўзларидан.
Севдим инсонлардан кўра қўшиқларини.
Инсонсиз яшай олдим.
Қўшиқсиз ҳеч қачон.
Ёримни алдадим балки,
қўшиғини ҳеч қачон.
Ҳеч қачон алдамади мени қўшиқлар ҳам.
Қўшиқларни англадим қайси тилда айтилса-да,
бу дунёда еб-ичганларимнинг,
айланиб юрганларимнинг,
кўриб-эшитганларимнинг,
туйганларимнинг,
билганларимнинг ҳеч бири,ҳеч бири
мени бахтиёр этмади қўшиқлар қадар.

NOZIM HIKMAT
SHE’RLAR
Rauf Parfi tarjimalari

Turkiyaning Selanik vohasida tug‘ilgan. Boshlang‘ich ta’limni Go‘ztepa Toshmaktabi, Galatasaroy litseyi va Nishontoshi Namuna maktablarida olgan. Bahriya maktabida besh yil o‘qigach, sog‘lig‘i yomonlashgani tufayli ketishga majbur bo‘lgan. Ma’lum muddat Batumda qolgandan so‘ng Rossiyaga o‘tib, Moskva Sharq Universitetida iqtisod va jamiyatshunoslik sohasida o‘qigan. Yurtiga qaytishida ancha payt Hara qamoqxonasida ushlab turilgan. So‘ng Istanbulga joylashib, turli gazeta va jurnallarda, kinostudiyalarda ishlagan. Ish faoliyati davomida ilk dramalari, she’riy kitoblarini nashr ettirgan. Turli gazetalarda O’rxon Salim taxallusi bilan bosh maqolalar yoza boshladi. Turli tazyiqlar so‘ngida Turkiyadan chiqib ketishga qaror qilgan. Varshava va Moskvada yashagan. Moskvada vafot etgan.
She’r kitoblari: «835 satr» (1929), «Jakond bilan Si-Ya-U (1929), «Borgan 3» (1930), «1+1+1» (V. Noil bilan birga, 1930), «Ovozini yo‘qotgan shahar» (1931), «Benrid o‘zini nega o‘ldirdi» (1932), «Tunda kelgan telegraf» (1932*), «Taranta Babuga maktublar» (1935), «Simavna qozisining o‘g‘li Shayx Badriddin dostoni» (1936), «Qutulish jangi dostoni» (1965), «Mamlakatimdan inson manzaralari» (1966, 1967), «Soat 22-22 she’rlar» (1965), «Ruboiylar» (1966), «To‘rt qamoqxonadan» (1966), «Yangi she’rlar» (1966), «So‘ngti she’rlari» (1970), «To‘la asarlari» (1980, sakkiz jild).
Ilk asarlarida lirik va epik janrni omuxta qilgan Nozim Hikmat, «Shayx Badriddin dostoni» bilan devon (klassik) she’riyati, xalq ohanglari va modern she’r unsurlari asosida o‘ziga xos yangi bir uslubni qo‘lladi. Nozim Hikmatni «davr bilan hamnafas shoir», she’riyatini esa ma’lum ma’noda «tarix kitobi» yoxud o‘zining hayot tarixi desak yanglishmaymiz.

BULUTLAR KEZAYOTIR

Bulutlar kezayotir.
Janubga olib bormang,
Men o’lim istamayman.

Men o’lim istamayman –
Shimolga olib bormang.

Sharqqa olib bormangiz –
Men o’lim istamayman.

Men o’lim istamayman –
G’arbga olib bormanggiz.

Bunda qoldirmang meni,
Bir yerga olib boring.

Men o’lim istamayman.
Men o’lim istamayman.

* * *

Sen mening sarxushligimsan,
Na uyg’ondim,
na uyg’ona olurman,
na uyg’onishni xohlayman.
Boshim og’ir,
tizlarim pachaqlangan,
egni-boshim loy ichida.
Yonib o’chayotgan shu’langga qarab,
yiqilib-turib borurman.

* * *

Dunyoni topshiraylik bolalarga,hech bo’lmasa bir kunga,
Ol alvon bir shar kabi beraylik, o’ynasinlar.
O’ynasinlar qo’shiqlar kuylab yulduzlar orasida.
Dunyoni bolalarga topshiraylik.
Ulkan bir olma kabi, topshiraylik issiq bir non kabi,
Hech bo’lmasa bir kun to’ysinlar.
Dunyoni bolalarga topshiraylik.
Bir kun bo’lsa ham o’rgansin dunyo yo’ldoshlikni.
Bolalar dunyoni olajak qo’llarimizdan,
O’limsiz daraxtlar ekajaklar.

* * *

Chinor bo’lsam, dam olsam ko’lkasida.
Kitob bo’lsam,o’qisam uyqusiz kechalarimda yuragim siqilmasdan.
Qalam bo’lishni istamayman o’z qo’limda ham,
Eshik bo’lsam, yaxshilarga ochilsam,yomonlarga yopilsam,
Deraza bo’lsam pardasiz,ikki qanoti ochiq bir deraza
va shahar to’lsa xonama.
So’z bo’lsam, chaqirsam adolatga,ezgulikka,go’zallikka,
So’z bo’lsam,sevgimni so’ylasam ohista.

* * *

Insonlarning qo’shiqlari o’zlaridan go’zaldir,
o’zlaridan umidli,
o’zlaridan kadarli
yana-da uzun umri o’zlaridan.
Sevdim insonlardan ko’ra qo’shiqlarini.
Insonsiz yashay oldim.
Qo’shiqsiz hech qachon.
Yorimni aldadim balki,
qo’shig’ini hech qachon.
Hech qachon aldamadi meni qo’shiqlar ham.
Qo’shiqlarni angladim qaysi tilda aytilsa-da,
bu dunyoda yeb-ichganlarimning,
aylanib yurganlarimning,
ko’rib-eshitganlarimning,
tuyganlarimning,
bilganlarimning hech biri,hech biri
meni baxtiyor etmadi qo’shiqlar qadar.