Бугунги ўзбек таржима мактабида Аъзам Обиднинг ўз ўрни пайдо бўлгани шак-шубҳасиздир. У ўзбек шеъриятини бошқа тилларга таржима қилиш билан баб-баробар жаҳон адабиётининг энг сара намуналарини ўзбекчалаштир билан фаол шуғулланади. Бугун унинг таржимасида ХХ аср француз шоирларидан айримларининг ижоди намуналарини тақдим этмоқдамиз.
ХХ АСР ФРАНЦУЗ ШЕЪРИЯТИДАН
Француз тилидан Аъзам Обид таржималари
Мари Ноэл (1883-1967)
МАРҲУМ ВА УНИНГ ҚЎЛЛАРИ…
Осилтириб қўлларин марҳум
Бир кун кириб келди жаннатга
«Қай ўлкадан келдинг, жон қизим,
Қолган мисол худди кулфатга?
— Мен заминдан келдим бу томон
Унда ажиб юртим бор эди,
Янги фасл ичра бир рафиқ
Асли дўсту вафодор эди.
У доим уч атиргул берди,
Лекин асло тутмади бошоқ.
Гуллар ҳали очилмай туриб,
Кулча пишмасидан аввалроқ.
Лек кеча у мени алдади,
Мана бугун ўлиб, шундаман.
— Кўп қайғурма, етар, жон қизим,
Кўз ёшинг ҳайф, бўлди, индама.
Истасанг, биз ўша юртингга
Юборамиз бир малак дарҳол
У бевафо дўстингни топиб
Келтиради бунга бемалол
— Йўқ, йўқ, сира керакмас, Ота,
Уни ерда қолдиринг, майли.
Унинг топган янги гўзали
Ҳақиқатда мендан чиройли,
Афсус! Лекин истамам асло
Усиз кун-тун тўкмоғимни ёш.
Яна бир бор ўлиб қоламан
Бундай ғамга етмагай бардош.
Франсиз Карко (1886-1958)
ЯРИМ ТУН
Берк кўчанинг тўрида,
Қўноқхона бирида
Ёмғир ёғар ярим тун.
Соат жиринглар, сезгум,
Кимдир йиғлайди эзгин
Кўча нурланар бутун.
Ким ўтар бундан шу пайт,
Кўз очар қандай зулмат?
Яна не қилар таъқиб,
Берк кўчанинг ичида
Шу ёмғирли кечада?
Пьер Реверди (1889-1960)
КЎЧМАНЧИ
Эшик очмас кўзини
Ўткинчи қўл кезинур
Синдирар узоқда шиша ўзини
Бурқсийди чироқ
Учқунлар бир-бирин этар ярқироқ
Осмон ҳам тус олмиш тим қора
Томга бир қара
Бир неча ҳайвон
Соясиз туради, фақат
Бир нигоҳ
Битта қора доғ
Ҳеч кимса ичига кирмас хонадон
БЎРОННИНГ ТУҒИЛИШИ
Зим-зиё самонинг бурчи ҳам
Бори юз айланар дам-бадам
Бир қилич
Ярим шар картаси
Остида Ҳавонинг пардасин
Жуда ҳам солиқдир қабоғи
Ёришар хонанинг у ёғи
Бир булут қулайди ногаҳон
Чақмоқдан тун чиқар шу замон
КEЧИКИШ
Мен қаттиқман
Мен-да мулойим
Қўлдан бердим вақтни беҳуда
Ухламасдан ўй сурдим доим
Туриб юрдим ҳатто уйқуда
Қай ерларни кезсам-да аммо
Ўз йўқлигим топдим сарсари
Ҳеч бир ёқдан чиқмадим асло
Ёлғиз ҳеч нарсадан ташқари
Лекин сақлагайман ичдаги сирим
Бу макон – кўп бора куйдирган яшин
Бир юрак – ҳар сўзнинг изи яширин
Бир жойки умримнинг чиқмайди саси
Филип Супо (1897-1990)
ЯКШАНБА
Учоқ тикар телеграф ипи
булоқ бир хил қўшиқ айтади
извошлар учрашувида зарғалдоқ иштаҳа
лекин локомотив ҳайдовчиларин
кўзлари оппоқ
хоним ўзин кулгусини
яширди дарахтзорга.
КЎМИЛГАН
Кийим сотувчи Жаноб Мируар
Кеча кечаси ўлди Парижда
Тун эди
Кеч эди
Тун қоронғи бўлди Парижда.
Франсиз Пикабиа (1897-1953)
ТЎНТАРИЛИШЛАР
Оқмас сувнинг ўзгариши
Ловиялар
Афюн
Портлаш
Оёғим остига тебраниб кирар
Сурнинг садоси
Унинг узуқ-юлуқ иэроглифи
Тўсиқ
Вайрон бўлган
Хонадон
Айни тушда сеҳрли қуршов
Ҳар томондан ўралган макон
Туғилади
Қучоқлашнинг ажиб усули
Ва Йўқлик.
Поль Элюар (1895-1952)
ОШИҚ
Қабоғимга қўнди бир дилдор,
Сочларимга илашмиш сочи,
Унда менинг қўлим шакли бор,
Кўзларимнинг рангига-да мос,
Соям ичра беркингай қочиб
Худди кўкка отилган бир тош.
Ажаб, ҳар он кўзлари очиқ,
Ухлашимга бермайди изн.
Эриб битар ҳаттоки қуёш, —
Минг орзуси нурларга тўлиқ,
Кулдирар ва оқизар кўз ёш,
Гапиртирар, фақат бир сўз йўқ.
Луи Арагон (1897-1982)
АВВАЛДАН ОЛИНГАН МУЛОҲАЗА
Ўйинга тушаман мў‘жиза аро
Ер устига чизиб минглаб қуёшни
Минг битта дўстларим — минг бир хил қароқ
Улар нигоҳидан ёритар аён
Йўл узра тўкилмиш ёқилғи ёши
Учоқ омборидан йўқотилган қон
Шу таҳлит ҳатлагум кейинги кунга
Турфа ранг айлана, нақадар гўзал
Нақ ўчоқ бошида милтиқдай турган
Ўт шамол рангига кирган бир маҳал
Ҳаёт оҳ оҳиста автомобил ҳам
Олдинда югурик қувончли хатар
Бағримга маёқлар ўти илашар.
Рене Шар (1907-1988)
ҚУШЧА…
Симёғочда сайрайди бир қуш:
Ҳаёт осон ердаги гулга
Бизнинг дўзах қилади хомуш.
Сўнг эзила бошлайди шамол
Юлдузларнинг ўйлаб бағри хун
Оҳ нодонлар, қилманг хомхаёл
Ерда бори фалокат бутун!
Атанасе Ванчев де Траси (1940)
***
Мункиллаган аёл
Ҳаддан ортиқ эҳтиёт, оғир
Кесиб ўта бошлар кўчани.
Томчи-томчи қуйилар ёмғир.
Содиқ,
Эски, туссиз соябон
Тўсар майин, оппоқ сочини.
О шошилмай, аста очади
Мангуликка кенг қулочини!
***
Сайёҳ,
Мен раҳматли бўлганим ондан
Бир кимсани учратсанг ногоҳ
Илоҳларни севгувчи чиндан
Ва билгувчи уларни паноҳ
Салом бериб, ҳаловат иста,
Кўрсат унга майин илтифот,
Лазиз сўзлар дегил оҳиста.
Айтиб бергил, сайёҳ, йил оша
Қачонлардир бунда батавфиқ
Пок инсонлар ўтганин яшаб,
Яратганга самимий рафиқ.
Иймони бут, қалблари ҳалим,
Топганлари ҳузурбахш ҳайрат
Иқбол, азоб, кўзёшга лим-лим,
Тўлишганин сен ул зотга айт!
Фақат, кўзёш қилмагил нуқул,
Қўй қабримга бир даста сунбул.
Манба: «Соғинтириб кетгум қадамларимни», Тошкент,»Истиқлол», 2006
Bugungi o’zbek tarjima maktabida A’zam Obidning o’z o’rni paydo bo’lgani shak-shubhasizdir. U o’zbek she’riyatini boshqa tillarga tarjima qilish bilan bab-barobar jahon adabiyotining eng sara namunalarini o’zbekchalashtir bilan faol shug’ullanadi. Bugun uning tarjimasida XX asr frantsuz shoirlaridan ayrimlarining ijodi namunalarini taqdim etmoqdamiz.
XX ASR FRANTSUZ SHE’RIYATIDAN
Frantsuz tilidan A’zam Obid tarjimalari
Mari Noel (1883-1967)
MARHUM VA UNING QO’LLARI…
Osiltirib qo’llarin marhum
Bir kun kirib keldi jannatga
«Qay o’lkadan kelding, jon qizim,
Qolgan misol xuddi kulfatga?
— Men zamindan keldim bu tomon
Unda ajib yurtim bor edi,
Yangi fasl ichra bir rafiq
Asli do’stu vafodor edi.
U doim uch atirgul berdi,
Lekin aslo tutmadi boshoq.
Gullar hali ochilmay turib,
Kulcha pishmasidan avvalroq.
Lek kecha u meni aldadi,
Mana bugun o’lib, shundaman.
— Ko’p qayg’urma, yetar, jon qizim,
Ko’z yoshing hayf, bo’ldi, indama.
Istasang, biz o’sha yurtingga
Yuboramiz bir malak darhol
U bevafo do’stingni topib
Keltiradi bunga bemalol
— Yo’q, yo’q, sira kerakmas, Ota,
Uni yerda qoldiring, mayli.
Uning topgan yangi go’zali
Haqiqatda mendan chiroyli,
Afsus! Lekin istamam aslo
Usiz kun-tun to’kmog’imni yosh.
Yana bir bor o’lib qolaman
Bunday g’amga yetmagay bardosh.
Fransiz Karko (1886-1958)
YARIM TUN
Berk ko’chaning to’rida,
Qo’noqxona birida
Yomg’ir yog’ar yarim tun.
Soat jiringlar, sezgum,
Kimdir yig’laydi ezgin
Ko’cha nurlanar butun.
Kim o’tar bundan shu payt,
Ko’z ochar qanday zulmat?
Yana ne qilar ta’qib,
Berk ko’chaning ichida
Shu yomg’irli kechada?
Pyer Reverdi (1889-1960)
KO’CHMANCHI
Eshik ochmas ko’zini
O’tkinchi qo’l kezinur
Sindirar uzoqda shisha o’zini
Burqsiydi chiroq
Uchqunlar bir-birin etar yarqiroq
Osmon ham tus olmish tim qora
Tomga bir qara
Bir necha hayvon
Soyasiz turadi, faqat
Bir nigoh
Bitta qora dog’
Hech kimsa ichiga kirmas xonadon
BO’RONNING TUG’ILISHI
Zim-ziyo samoning burchi ham
Bori yuz aylanar dam-badam
Bir qilich
Yarim shar kartasi
Ostida Havoning pardasin
Juda ham soliqdir qabog’i
Yorishar xonaning u yog’i
Bir bulut qulaydi nogahon
Chaqmoqdan tun chiqar shu zamon
KECHIKISH
Men qattiqman
Men-da muloyim
Qo’ldan berdim vaqtni behuda
Uxlamasdan o’y surdim doim
Turib yurdim hatto uyquda
Qay yerlarni kezsam-da ammo
O’z yo’qligim topdim sarsari
Hech bir yoqdan chiqmadim aslo
Yolg’iz hech narsadan tashqari
Lekin saqlagayman ichdagi sirim
Bu makon – ko’p bora kuydirgan yashin
Bir yurak – har so’zning izi yashirin
Bir joyki umrimning chiqmaydi sasi
Filip Supo (1897-1990)
YAKSHANBA
Uchoq tikar telegraf ipi
buloq bir xil qo’shiq aytadi
izvoshlar uchrashuvida zarg’aldoq ishtaha
lekin lokomotiv haydovchilarin
ko’zlari oppoq
xonim o’zin kulgusini
yashirdi daraxtzorga.
KO’MILGAN
Kiyim sotuvchi Janob Miruar
Kecha kechasi o’ldi Parijda
Tun edi
Kech edi
Tun qorong’i bo’ldi Parijda.
Fransiz Pikabia (1897-1953)
TO’NTARILISHLAR
Oqmas suvning o’zgarishi
Loviyalar
Afyun
Portlash
Oyog’im ostiga tebranib kirar
Surning sadosi
Uning uzuq-yuluq ieroglifi
To’siq
Vayron bo’lgan
Xonadon
Ayni tushda sehrli qurshov
Har tomondan o’ralgan makon
Tug’iladi
Quchoqlashning ajib usuli
Va Yo’qlik.
Pol Elyuar (1895-1952)
OSHIQ
Qabog’imga qo’ndi bir dildor,
Sochlarimga ilashmish sochi,
Unda mening qo’lim shakli bor,
Ko’zlarimning rangiga-da mos,
Soyam ichra berkingay qochib
Xuddi ko’kka otilgan bir tosh.
Ajab, har on ko’zlari ochiq,
Uxlashimga bermaydi izn.
Erib bitar hattoki quyosh, —
Ming orzusi nurlarga to’liq,
Kuldirar va oqizar ko’z yosh,
Gapirtirar, faqat bir so’z yo’q.
Lui Aragon (1897-1982)
AVVALDAN OLINGAN MULOHAZA
O’yinga tushaman mo’‘jiza aro
Yer ustiga chizib minglab quyoshni
Ming bitta do’stlarim — ming bir xil qaroq
Ular nigohidan yoritar ayon
Yo’l uzra to’kilmish yoqilg’i yoshi
Uchoq omboridan yo’qotilgan qon
Shu tahlit hatlagum keyingi kunga
Turfa rang aylana, naqadar go’zal
Naq o’choq boshida miltiqday turgan
O’t shamol rangiga kirgan bir mahal
Hayot oh ohista avtomobil ham
Oldinda yugurik quvonchli xatar
Bag’rimga mayoqlar o’ti ilashar.
Rene Shar (1907-1988)
QUSHCHA…
Simyog’ochda sayraydi bir qush:
Hayot oson yerdagi gulga
Bizning do’zax qiladi xomush.
So’ng ezila boshlaydi shamol
Yulduzlarning o’ylab bag’ri xun
Oh nodonlar, qilmang xomxayol
Yerda bori falokat butun!
Atanase Vanchev de Trasi (1940)
***
Munkillagan ayol
Haddan ortiq ehtiyot, og’ir
Kesib o’ta boshlar ko’chani.
Tomchi-tomchi quyilar yomg’ir.
Sodiq,
Eski, tussiz soyabon
To’sar mayin, oppoq sochini.
O shoshilmay, asta ochadi
Mangulikka keng qulochini!
***
Sayyoh,
Men rahmatli bo’lganim ondan
Bir kimsani uchratsang nogoh
Ilohlarni sevguvchi chindan
Va bilguvchi ularni panoh
Salom berib, halovat ista,
Ko’rsat unga mayin iltifot,
Laziz so’zlar degil ohista.
Aytib bergil, sayyoh, yil osha
Qachonlardir bunda batavfiq
Pok insonlar o’tganin yashab,
Yaratganga samimiy rafiq.
Iymoni but, qalblari halim,
Topganlari huzurbaxsh hayrat
Iqbol, azob, ko’zyoshga lim-lim,
To’lishganin sen ul zotga ayt!
Faqat, ko’zyosh qilmagil nuqul,
Qo’y qabrimga bir dasta sunbul.
Manba: «Sog’intirib ketgum qadamlarimni», Toshkent,»Istiqlol», 2006
