Бугун (17.08.2018) ўзбек адабиёти яна бир азим чиноридан айрилди. Ўзбекистон халқ шоири Ҳалима Худойбердиева вафот этди. Буюк шоира, яхши инсон эди опа. Аллоҳ раҳматига олсин. Инна лиллаҳи ва инна илаҳи рожиун.
Ҳалима Худойбердиева 1947 йил 17 майда Сирдарё вилоятининг Боёвут туманида Умматқул Худойберди ўғли ва Шафоат Хонназар қизи оиласида дунёга келган. Ўзбекистон халқ шоири (1992). Тошкент давлат университетининг журналистика факултетини тугатган (1972). «Саодат» журналида адабий ходим, бўлим мудири (1972-75), бош муҳаррир ўринбосари ва бош муҳаррир (1982-94), Ёшлар нашриётида бўлим мудири (1978-82), Ўзбекистон Хотин-қизлар қўмитаси раиси (1990-94), «Ёзувчи» нашриётида етакчи муҳаррир (1996-98), «Санам» журналида бош муҳаррир ўринбосари (1998-2003), 2004 йилдан «XXI аср» газетасида бўлим муҳаррири бўлиб ишлаган.
Ҳалима Худойбердиеванинг илк шеърлари ўқувчилик йилларида Янгиер тумани газетасида босилган (1964). Шундан кейин унинг «Илк муҳаббат» (1968), «Оқ олмалар» (1973), «Чаман» (1974), «Суянч тоғларим» (1976), «Бобо қуёш» (1977), «Иссиқ қор» (1979), «Садоқат» (1983), «Муқаддас аёл» (1987), «Бу кунларга етганлар бор», «Ҳурлик ўти» (1993), «Тўмариснинг айтгани» (1996) «Йўлдадирман» (2005) ва бошқа шеърий китоблари нашр этилган.
Ҳалима Худойбердиева ўзбек шеъриятига самимий инсоний туйғу ва фазилатлар — севги ва садоқат, меҳр ва мурувватни тараннум этувчи шоира, ўзбек хотин-қизлари орзу ва армонларининг куйчиси сифатида кириб келди. У дастлабки шеърий тўпламларидан бошлаб ўз ижодида аёл ва она образларининг сеҳрли қирраларини очишга, уларнинг нафақат жамиятнинг тўлақонли ва фаол аъзолари, балки шу жамиятнинг кўрки ва безаги эканлигини уқтиришга интилди. Унинг тасаввуридаги аёл ҳар қандай халқ ва мамлакатнинг келажаги — соғлом ва баркамол ёшларни етказиб берувчи мўъжизавий кучдир. Ҳалима Худойбердиева айни шу нуқтаи назардан ўзбек аёлларининг ўй-хаёлларини, ички кечинмаларини ёрқин тасвирлайди, замондошларида аёлларга нисбатан ҳурмат ва муҳаббат туйғуларини ўстиришга интилади.
Ҳалима Худойбердиеванинг шеърлари кўплаб хорижий тилларга таржима қилинган. Тўфон Миннуллиннинг «Алла» пьесаси Ҳалима Худойбердиеванинг авторлаштирилган таржимасида Ўзбек Миллий академик драма театри саҳнасида қўйилган. Шунингдек, шоиранинг халқ орасида «Суянч тоғларим», «Бобо қуёш», «Иссиқ қор», «Садоқат» ва «Муқаддас аёл» каби қатор шеърий тўпламлари севиб мутолаа қилинади.
У Фазу Алиева, Силва Капутикян, Иброҳим Юсупов ижодидан таржималар қилган.
Биринчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси депутати. Ҳамза номидаги Ўзбекистон Давлат мукофоти лауреати (1990).
Марҳуманинг оила аъзоларига ва яқинларига чуқур ҳамдардлик изҳор этамиз.
ҲАЛИМА ХУДОЙБЕРДИЕВА
ЮРАГИМДА БИР ЙЎЛБАРС ЁТАР
МАШЪАЛА
Ҳақиқат машъаласини
Кўтарган қўлларим куйди.
Қайта-қайта босилган-у,
Кўкарган йўлларим куйди.
Қанчалаб ойларим куйди,
Қанчалаб йилларим куйди.
Сочим тўлқини минг тола,
Минг тола қилларим куйди.
Гоҳ дўстларим тонди ҳақдан,
Нажотлар кутдим фалакдан.
Бўлолмай ҳақ билан яктан,
Айтолмай тилларим куйди.
Машраб додлаб елар менда,
Усмон бежо кулар менда,
Куюк иси келар мендан,
Вужуду дилларим куйди.
Бу машъала куйиб кетган,
Кафтларимда илдиз отган.
Ўт кўтариб кетаётган,
Бўйсунмас қўлларим куйди.
Шундай яшаб ўламан мен,
Дейман тушиб чўкка – қасам!
Ерга қасам,
Кўкка қасам!
Қай кун машъал кўтармасам
Шул кун кетган бўламан мен.
Ҳақиқат машъаласини
Кўтарган қўлларим куйди…
АЁЛ ЎТИБ БОРАР
Сен сўрама, мен ҳам айтмайин,
Курагимнинг синганини қарс.
Шовқин солма, мен уйғотмайин,
Юрагимда ётар бир йўлбарс.
Баланд бир ўт ёнган ичимни,
Мен совутиб яшашим керак.
Ўз-ўзимга сарфлаб кучимни,
Мен овутиб яшашим керак.
Аёл ўтиб борар, шўх юриб,
Шамолларда соч ёйган аёл.
Ич-ичида йўлбарс ўкириб,
Сиртдан майин жилмайган аёл!
БИЛМАСЛАР
Кўрдим қишлоқ, гўзал шаҳарлар кўрдим,
Оҳорлари кетиб борар, билмаслар.
Жамалаксоч пари-пайкарлар кўрдим,
Баҳорлари кетиб борар, билмаслар.
Тугмак бўлса етмас белбоғ учлари,
Дунё молин маҳкам тишлар тишлари.
Боғларининг ширинзабон қушлари,
Олқорлари кетиб борар, билмаслар.
Отлари-я, қорабайир отлари
Гижинглайди, деб ўйласам, додлади.
Ёли бўрон бўлганлигин ёдлади –
Шунқорлари кетиб борар, билмаслар.
Кузатиб бу дунёнинг ўр-қирини,
Билмай қолдим келмак-кетмак сирини.
Ёлғон ёрлар ялашиб бир-бирини,
Чин ёрлари кетиб борар, билмаслар.
Чарсиллаган бир ўт ёнар ичимда,
Мен шеър айтсам, айтмадим тил учинда.
Бу талотўп, қув-қув, чоп-чоп ичинда,
Ҳалима ҳам ўтиб борар, билмаслар.
БАРГ ТУШИБДИ ЕРЛАРГА
Онам ўлди. Бор дарёлар
Қурийди деб қўрқдим мен.
Бутун олам қора кийди,
Кўк кийди деб қўрқдим мен.
Ҳар гуллаган боғчаю боғ,
Ўт олгайдир мен кирган чоғ.
Руҳ, вужудим бошдан оёқ
Чўғ кийди деб қўрқдим мен.
Тошлар синдирди шонамни,
Ажал чопди пешонамни.
Энди қушлар фақат ғамни,
Чўқийди деб қўрқдим мен.
Қаролиғлар шамни енгди,
Тўзғинликлар ғамни енгди.
Кўзим фақат ғамни энди
Ўқийди деб қўрқдим мен.
Аммо…
Ё Ра-а-аб!
Гул-гул, қуш-қуш.
Барг тушмади ерларга.
Мен кезарман танҳо, беҳуш
Тушунмай бу сирларга…
Онам ўлди. Бор дарёлар
Қурийди деб қўрқдим мен.
КЎЛ
Кўнглингиз бир уйдир ланг очиқ,
Ўтган-кетган кираверади.
Менинг кўнглим – кўзи ёшли жиқ,
Бу ҳолатни кўраверади.
Кўнглингиз бир ойна – очиқ, ланг
Ўтган-кетган ороланади.
Бу ҳолатдан менга тегар санг,
Менинг кўнглим яраланади.
Кўнглингиз – кўл. Тозармоқ учун
Оромини бузгиси келмас.
Менинг кўнглим эса балиқ – жим
Лойқа сувда сузгиси келмас.
Ишқ деганнинг кўприклари қил,
У етгайдир – оҳи етганга.
Балиқлари ташлаб кетган кўл –
Бир кун қолар ўтган-кетганга.
ЕРДА ҚОЛГАН СЎЗЛАРИМ
Ўзни урдим ўтгаю чўққа,
Кимга ботдим,
Ким менга ботди.
Гоҳ байроқдай юксалдим кўкка,
Гоҳо поймол ерларда ётдим.
Давом этгай ҳали бу жангим,
Бас келгайман зару зўрларга,
Қанотимдан айирма, Тангрим,
Киргунимча қаро гўрларга.
Кирганда ҳам тинмас бўзларим,
Бўлар улар шараф ё шарар.
Менинг ерда қолган сўзларим,
Болаларни кўкка кўтарар!
БЕРАР БЎЛСАНГ…
Тўқни кияр тўни бор,
Берар бўлсанг очга бер.
Даланг машоқларини
Терар бўлсанг очга бер.
Қизни берсанг, хор қилмай,
Жондан суйганига бер.
Шу қиздан бошқасидан
Ўзин тийганига бер.
Қизни берсанг, қўрғони
Бўладиганига бер.
Мабодо бермас бўлсанг,
Ўладиганига бер.
Юртни берсанг осмонин
Кўтаргич қанотга бер.
Ўлса, ерни аёлдай
Қучиб ётар зотга бер.
ЭРК
ЭРКка тўйин!
Бари ёлғон,
Шу йўлгина чин.
Бу йўлда юрмайсан, учасан.
Фақат унда кетмоқлик учун
Ўзинг бор-йўғингдан кечасан.
Отланаркан тонг ёки кечда,
Ичга тўлдир озодлик куйин.
Бор лаш-лушинг бирма-бир еч-да,
Бошдан-оёқ
ҲУРЛИКни кийин!
ЭРКка тўйин!
Керак тамоми
Муҳтожликдан ўзни қутқармоқ.
Худойимнинг тоза йўлида
Қандай байрам кишансиз бормоқ!
Қайиролмас ҳеч ким шохингни,
Қирқилади ғилофу қинлар.
Бошингдаги эрк кулохингни,
Бошинг олмай ололмасинлар!
ХАЙРЛАШУВ
Сиз кетдингиз,
Дийдорингиз соғинтирди,
Маъюс ғам дарёларида кечиб юрдим.
Айрилиқ – ўқ, юрагимни тешиб кирди,
Сувми, қонми билмадим не ичиб юрдим.
Кетдингизми,
Энди сизам тушми, Она,
Маҳшаргача энди хайру ҳушми, Она?!
Узилдингиз,
Узилмади тилло занжир,
Тилло занжирингиз ўша қутичада.
Ҳар кўрганда юрагимга ботар ханжар,
Ҳар кўрганда жизғанакман, ўт ичида.
Жон дегани шунчаям мўрт, бўшми, Она,
Маҳшаргача энди хайру ҳушми, Она?!
У борида кўнглим бургут, сор эди-ку,
Бугун оғир қордайми, тумандай юрар.
Биродарлар, кеча онам бор эди-ку…
Бугун у йўқ,
Бугун у йўқ, қандай юрай!?
Она ҳам бир учар-кетар қушми, Она,
Маҳшаргача энди хайру ҳушми, Она?!
Хазон олди ўсар эмиш гуллар бўйи,
Кетар олди қолдингиз сал берман қараб.
Оёғингизни уқалаб тунлар бўйи
Оппоқ пахта сочларингиз ювиб, тараб
Ўрай десам…
Икки қўлим бўшми, Она,
Маҳшаргача энди хайру ҳушми, Она?!
Оҳ, дўстларим, бу дунёда қуши борлар,
Қушингизни асранг,
Кўнгил додлари – бу!
Эй, дунёда тишламоққа тиши борлар,
Тишсиз қолган бир одамнинг фарёди – бу!
Она – фарзанд оғзидаги тишми, Она,
Маҳшаргача энди хайру ҳушми, Она?!
Сиз кетдингиз,
Дийдорингиз соғинтирди…
ВАТАН ДЕБ…
Кўзи ёшлиларни кўп кўрдим зиёд,
Диллар бор, ҳар нарса ўксинтиради.
Йиғлашга мойилни йиғлатар ҳаёт,
Синишга мойилни… у синдиради.
Кўкрак қафасингда яшаса йўлбарс
Ўлгач ҳам ўкириб турса бўлади.
Ҳар Оллоҳдан олиб турса дарс
Оллоҳ билан бирга юрса бўлади.
Ўғлим, кўз ёшинг арт, сўзимни уққин,
Менам “Болам – алп” деб кўкрак керайин.
Ёш тўксанг “Озодлик” учун ёш тўккин,
Йиғласанг “Ватан” деб йиғла, кўрайин.
Бошқа ҳолатларда кўз ёши увол…
ОНА ЭЛИМ
Она элим, дўстингга дўсту
Душманингга хавфу хатарман.
Жилғалардай чулдираб ўсдим,
Илдизингдан келган хабарман.
Ёнган они ё сўнган они
Кетган борми меҳрингга қониб.
Тонготарда сен деб, уйғониб,
Кунботарда сен деб ботарман.
САҲРОДА
Тўхтама, тўхтасанг тамом сен,
Тўхтаган соатга ўхшама.
Тўхтасанг ўликсен, тамомсен,
Юрганим учунам яхшиман.
Саҳрода саратон, бошда дор,
Бошгамас, олдинга тикилгин.
Олдинда… олдинда қудуқ бор,
Йиқилсанг олдинга йиқилгин.
Майлига, куйсин ер, куйсин кўк,
Ишон, айланмаймиз кўмирга.
Ўн йиқил, юз йиқил, ўлим йўқ,
Олдинда қудуқ бор, қимирла!
“Кўз кўрмас” дейсанми, кўз тубан,
Қудуқни кўзсиз ҳам кўрамиз.
Юзтубан то қулаб тушгунча,
Туролмай қолгунча турамиз!
Қани тур!!!
ЎЗИМНИ ЎРГАТДИМ
Тўлдими, албатта тошаркан у жом,
Мудом тўлмасликка ўзни ўргатдим.
Қорайса қорайиб келаверсин шом,
Осон ўлмасликка ўзни ўргатдим.
Яшасам-да боғнинг гиёҳларидай,
Куч-қудрат яширин гиёҳларимда.
Топталсам-да тўфон туёқларида,
Синиб сўлмасликка ўзни ўргатдим.
Билмам қайда ўсдим, қандай ўсдим, бас,
Бу зеру забар матоҳ менинг пўстиммас.
Кўкдан тушолмаслар – менинг дўстиммас,
Мен пастлик, хасликка ўзни ўргатдим.
Жумлага, жумладан менга ҳам равон,
Берсин қодир Худо, аммо юпун, оч.
Бахтсизнинг олдида ярқиратиб тож,
Бахтли бўлмасликка ўзни ўргатдим.
Тўлдими, албатта тошаркан у жом,
Мудом тўлмасликка ўзни ўргатдим…
ПОЛВОН ДАРАХТ ҚУЛАСА…
Дейман бир дўстни ўйлаб,
Хаёлларга чўмаркан –
Полвон дарахт қуласа,
Тупроқ қандай кўмаркан?
Маҳзун ёдини ёдлаб,
Кўз ёшлари томаркан.
Жонон дарахт қуласа,
Тупроқ қандай кўмаркан?
Дилга тушган ёнғиндан
Сувлар чак-чак томаркан.
Юваверса ёмғирлар
Тупроқ қандай кўмаркан?
Тоғдай бошинг қайдаю
Кўзин қай куч юмаркан.
Тирик ёнган жондай у,
Тупроқ қандай кўмаркан?
Кетди Ота муроди,
Одам қайтиб келаркан.
Шундай катта муродни
Тупроқ қандай кўмаркан?
ҚИЗҒОНИШ
Сен бир тоғсан. Арслонлари, қулонлари меники,
Бировларга на қулон, на қилингни бермасман.
Тушунарсан Сендан ўзга бойлиги йўқ фақирни,
Боғ эмас, бир қовжираган гулингни ҳам бермасман.
Чор тарафдан чирмашганман
худди ток новдасидай,
Бир лаҳзага на ўнгинг, на
сўлингни ҳам бермасман.
Соғинч ёшимдан сув сепиб
сочим билан супурдим,
Қоровуллаб сенинг келар
йўлингни ҳам бермасман.
Ялинаман…
Мен ўчгунча сен ўчмай тур,
ўчмагин!
Агар ўчсанг совиб қолган
кулингни ҳам бермасман!
ИНЖУЛАР
Белим сириб боғласам куч, тоб келармикин,
Оқарманми ё ўйим сароб келармикин.
Агар афғон шамолидан йиғлаб ўтинсам,
Навоийнинг ҳидларини обкелармикин?
* * *
Кўклам ҳам гоҳ алдар, ғўр, боли йўқдир,
Алдашга ёздайин дажжоли йўқдир.
Куздан бир амаллаб алданмай ўтсам,
Қишнинг алдашгаям мажоли йўқдир.
* * *
Ҳаётида гуллигича гул,
Йўллигича қолаверди йўл.
Чунки у бир ошиқ сўровди,
Худо берди битта қоровул.
* * *
Куйиб ўз жонима озор чеккизаман мен,
Ердан униб чиқмас уруғ эккизаман мен.
Расулуллоҳ тўғрилолмай кетган дунёга
Нечун таҳрир қаламини теккизаман мен.
* * *
Гарчанд зоҳирим баланд, сархушману қодирман,
Дунё ғамларин қумдай ичимга солодурман.
Сочдан тирноғим қадар қум босмаган ерим йўқ,
Мен бунда юриб турган дашти Карбалодурман.
* * *
Ранжимангиз, сойга, қирга кетгайман,
Шуурга кетгайман, шеърга кетгайман.
Қачон кетсам фақат сиз томон кетдим,
Сиздан кетсам, қаро ерга кетгайман.
* * *
Менам ўз-ўзимча роз айтдим, кетдим,
Не айтдим. Ўзимга хос айтдим. Кетдим.
Бу дунёга келиб бор қилган ишим –
Бир-икки сўз айтдим. Рост айтдим, кетдим.
* * *
Биз ўтсак-да гоҳо ҳалолликка зор,
Биз ўтсак-да гоҳо шайтонга дўст, ёр.
Аждодларга тортар гўдак томири,
Болалар ичида авлиёлар бор.
* * *
Яхшилик қил, билмаганга мен тан, билади,
Бахт қадрини бахт деб юрак ёрган билади.
Бу бойларнинг саховату ҳотамтойлигин
Гадо бўлиб эшигига борган билади.
Bugun o‘zbek adabiyoti yana bir azim chinoridan ayrildi. O‘zbekiston xalq shoiri Halima Xudoyberdiyeva vafot etdi. Buyuk shoira, yaxshi inson edi opa. Alloh rahmatiga olsin. Inna lillahi va inna ilahi rojiun.
Halima Xudoyberdiyeva 1947 yil 17 mayda Sirdaryo viloyatining Boyovut tumanida Ummatqul Xudoyberdi o‘g‘li va Shafoat Xonnazar qizi oilasida dunyoga kelgan. O‘zbekiston xalq shoiri (1992). Toshkent davlat universitetining jurnalistika fakultetini tugatgan (1972). “Saodat” jurnalida adabiy xodim, bo‘lim mudiri (1972-75), bosh muharrir o‘rinbosari va bosh muharrir (1982-94), Yoshlar nashriyotida bo‘lim mudiri (1978-82), O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi raisi (1990-94), “Yozuvchi” nashriyotida yetakchi muharrir (1996-98), “Sanam” jurnalida bosh muharrir o‘rinbosari (1998-2003), 2004 yildan “XXI asr” gazetasida bo‘lim muharriri bo‘lib ishlagan.
Halima Xudoyberdiyevaning ilk she’rlari o‘quvchilik yillarida Yangiyer tumani gazetasida bosilgan (1964). Shundan keyin uning “Ilk muhabbat” (1968), “Oq olmalar” (1973), “Chaman” (1974), “Suyanch tog‘larim” (1976), “Bobo quyosh” (1977), “Issiq qor” (1979), “Sadoqat” (1983), “Muqaddas ayol” (1987), “Bu kunlarga yetganlar bor”, “Hurlik o‘ti” (1993), “To‘marisning aytgani” (1996) “Yo‘ldadirman” (2005) va boshqa she’riy kitoblari nashr etilgan.
Halima Xudoyberdiyeva o‘zbek she’riyatiga samimiy insoniy tuyg‘u va fazilatlar — sevgi va sadoqat, mehr va muruvvatni tarannum etuvchi shoira, o‘zbek xotin-qizlari orzu va armonlarining kuychisi sifatida kirib keldi. U dastlabki she’riy to‘plamlaridan boshlab o‘z ijodida ayol va ona obrazlarining sehrli qirralarini ochishga, ularning nafaqat jamiyatning to‘laqonli va faol a’zolari, balki shu jamiyatning ko‘rki va bezagi ekanligini uqtirishga intildi. Uning tasavvuridagi ayol har qanday xalq va mamlakatning kelajagi — sog‘lom va barkamol yoshlarni yetkazib beruvchi mo‘jizaviy kuchdir. Halima Xudoyberdiyeva ayni shu nuqtai nazardan o‘zbek ayollarining o‘y-xayollarini, ichki kechinmalarini yorqin tasvirlaydi, zamondoshlarida ayollarga nisbatan hurmat va muhabbat tuyg‘ularini o‘stirishga intiladi.
Halima Xudoyberdiyevaning she’rlari ko‘plab xorijiy tillarga tarjima qilingan. To‘fon Minnullinning “Alla” pyesasi Halima Xudoyberdiyevaning avtorlashtirilgan tarjimasida O‘zbek Milliy akademik drama teatri sahnasida qo‘yilgan. Shuningdek, shoiraning xalq orasida “Suyanch tog‘larim”, “Bobo quyosh”, “Issiq qor”, “Sadoqat” va “Muqaddas ayol” kabi qator she’riy to‘plamlari sevib mutolaa qilinadi.
U Fazu Aliyeva, Silva Kaputikyan, Ibrohim Yusupov ijodidan tarjimalar qilgan.
Birinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Hamza nomidagi O‘zbekiston Davlat mukofoti laureati (1990).
Marhumaning oila a’zolariga va yaqinlariga chuqur hamdardlik izhor etamiz.
HALIMA XUDOYBERDIEVA
YURAGIMDA BIR YO’LBARS YOTAR
MASH’ALA
Haqiqat mash’alasini
Ko‘targan qo‘llarim kuydi.
Qayta-qayta bosilgan-u,
Ko‘kargan yo‘llarim kuydi.
Qanchalab oylarim kuydi,
Qanchalab yillarim kuydi.
Sochim to‘lqini ming tola,
Ming tola qillarim kuydi.
Goh do‘stlarim tondi haqdan,
Najotlar kutdim falakdan.
Bo‘lolmay haq bilan yaktan,
Aytolmay tillarim kuydi.
Mashrab dodlab yelar menda,
Usmon bejo kular menda,
Kuyuk isi kelar mendan,
Vujudu dillarim kuydi.
Bu mash’ala kuyib ketgan,
Kaftlarimda ildiz otgan.
O‘t ko‘tarib ketayotgan,
Bo‘ysunmas qo‘llarim kuydi.
Shunday yashab o‘laman men,
Deyman tushib cho‘kka – qasam!
Yerga qasam,
Ko‘kka qasam!
Qay kun mash’al ko‘tarmasam
Shul kun ketgan bo‘laman men.
Haqiqat mash’alasini
Ko‘targan qo‘llarim kuydi…
AYOL O‘TIB BORAR
Sen so‘rama, men ham aytmayin,
Kuragimning singanini qars.
Shovqin solma, men uyg‘otmayin,
Yuragimda yotar bir yo‘lbars.
Baland bir o‘t yongan ichimni,
Men sovutib yashashim kerak.
O‘z-o‘zimga sarflab kuchimni,
Men ovutib yashashim kerak.
Ayol o‘tib borar, sho‘x yurib,
Shamollarda soch yoygan ayol.
Ich-ichida yo‘lbars o‘kirib,
Sirtdan mayin jilmaygan ayol!
BILMASLAR
Ko‘rdim qishloq, go‘zal shaharlar ko‘rdim,
Ohorlari ketib borar, bilmaslar.
Jamalaksoch pari-paykarlar ko‘rdim,
Bahorlari ketib borar, bilmaslar.
Tugmak bo‘lsa yetmas belbog‘ uchlari,
Dunyo molin mahkam tishlar tishlari.
Bog‘larining shirinzabon qushlari,
Olqorlari ketib borar, bilmaslar.
Otlari-ya, qorabayir otlari
Gijinglaydi, deb o‘ylasam, dodladi.
Yoli bo‘ron bo‘lganligin yodladi –
Shunqorlari ketib borar, bilmaslar.
Kuzatib bu dunyoning o‘r-qirini,
Bilmay qoldim kelmak-ketmak sirini.
Yolg‘on yorlar yalashib bir-birini,
Chin yorlari ketib borar, bilmaslar.
Charsillagan bir o‘t yonar ichimda,
Men she’r aytsam, aytmadim til uchinda.
Bu taloto‘p, quv-quv, chop-chop ichinda,
Halima ham o‘tib borar, bilmaslar.
BARG TUSHIBDI YERLARGA
Onam o‘ldi. Bor daryolar
Quriydi deb qo‘rqdim men.
Butun olam qora kiydi,
Ko‘k kiydi deb qo‘rqdim men.
Har gullagan bog‘chayu bog‘,
O‘t olgaydir men kirgan chog‘.
Ruh, vujudim boshdan oyoq
Cho‘g‘ kiydi deb qo‘rqdim men.
Toshlar sindirdi shonamni,
Ajal chopdi peshonamni.
Endi qushlar faqat g‘amni,
Cho‘qiydi deb qo‘rqdim men.
Qarolig‘lar shamni yengdi,
To‘zg‘inliklar g‘amni yengdi.
Ko‘zim faqat g‘amni endi
O‘qiydi deb qo‘rqdim men.
Ammo…
Yo Ra-a-ab!
Gul-gul, qush-qush.
Barg tushmadi yerlarga.
Men kezarman tanho, behush
Tushunmay bu sirlarga…
Onam o‘ldi. Bor daryolar
Quriydi deb qo‘rqdim men.
KO‘L
Ko‘nglingiz bir uydir lang ochiq,
O‘tgan-ketgan kiraveradi.
Mening ko‘nglim – ko‘zi yoshli jiq,
Bu holatni ko‘raveradi.
Ko‘nglingiz bir oyna – ochiq, lang
O‘tgan-ketgan orolanadi.
Bu holatdan menga tegar sang,
Mening ko‘nglim yaralanadi.
Ko‘nglingiz – ko‘l. Tozarmoq uchun
Oromini buzgisi kelmas.
Mening ko‘nglim esa baliq – jim
Loyqa suvda suzgisi kelmas.
Ishq deganning ko‘priklari qil,
U yetgaydir – ohi yetganga.
Baliqlari tashlab ketgan ko‘l –
Bir kun qolar o‘tgan-ketganga.
YERDA QOLGAN SO‘ZLARIM
O‘zni urdim o‘tgayu cho‘qqa,
Kimga botdim,
Kim menga botdi.
Goh bayroqday yuksaldim ko‘kka,
Goho poymol yerlarda yotdim.
Davom etgay hali bu jangim,
Bas kelgayman zaru zo‘rlarga,
Qanotimdan ayirma, Tangrim,
Kirgunimcha qaro go‘rlarga.
Kirganda ham tinmas bo‘zlarim,
Bo‘lar ular sharaf yo sharar.
Mening yerda qolgan so‘zlarim,
Bolalarni ko‘kka ko‘tarar!
BЕRAR BO‘LSANG…
To‘qni kiyar to‘ni bor,
Berar bo‘lsang ochga ber.
Dalang mashoqlarini
Terar bo‘lsang ochga ber.
Qizni bersang, xor qilmay,
Jondan suyganiga ber.
Shu qizdan boshqasidan
O‘zin tiyganiga ber.
Qizni bersang, qo‘rg‘oni
Bo‘ladiganiga ber.
Mabodo bermas bo‘lsang,
O‘ladiganiga ber.
Yurtni bersang osmonin
Ko‘targich qanotga ber.
O‘lsa, yerni ayolday
Quchib yotar zotga ber.
ERK
ERKka to‘yin!
Bari yolg‘on,
Shu yo‘lgina chin.
Bu yo‘lda yurmaysan, uchasan.
Faqat unda ketmoqlik uchun
O‘zing bor-yo‘g‘ingdan kechasan.
Otlanarkan tong yoki kechda,
Ichga to‘ldir ozodlik kuyin.
Bor lash-lushing birma-bir yech-da,
Boshdan-oyoq
HURLIKni kiyin!
ERKka to‘yin!
Kerak tamomi
Muhtojlikdan o‘zni qutqarmoq.
Xudoyimning toza yo‘lida
Qanday bayram kishansiz bormoq!
Qayirolmas hech kim shoxingni,
Qirqiladi g‘ilofu qinlar.
Boshingdagi erk kuloxingni,
Boshing olmay ololmasinlar!
BERAR BO’LSANG…
To’qni kiyar to’ni bor,
Berar bo’lsang ochga ber.
Dalang mashoqlarini
Terar bo’lsang ochga ber.
Qizni bersang, xor qilmay,
Jondan suyganiga ber.
Shu qizdan boshqasidan
O’zin tiyganiga ber.
Qizni bersang, qo’rg’oni
Bo’ladiganiga ber.
Mabodo bermas bo’lsang,
O’ladiganiga ber.
Yurtni bersang osmonin
Ko’targich qanotga ber.
O’lsa, yerni ayolday
Quchib yotar zotga ber.
XAYRLASHUV
Siz ketdingiz,
Diydoringiz sog’intirdi,
Ma’yus g’am daryolarida kechib yurdim.
Ayriliq – o’q, yuragimni teshib kirdi,
Suvmi, qonmi bilmadim ne ichib yurdim.
Ketdingizmi,
Endi sizam tushmi, Ona,
Mahshargacha endi xayru hushmi, Ona?!
Uzildingiz,
Uzilmadi tillo zanjir,
Tillo zanjiringiz o’sha qutichada.
Har ko’rganda yuragimga botar xanjar,
Har ko’rganda jizg’anakman, o’t ichida.
Jon degani shunchayam mo’rt, bo’shmi, Ona,
Mahshargacha endi xayru hushmi, Ona?!
U borida ko’nglim burgut, sor edi-ku,
Bugun og’ir qordaymi, tumanday yurar.
Birodarlar, kecha onam bor edi-ku…
Bugun u yo’q,
Bugun u yo’q, qanday yuray!?
Ona ham bir uchar-ketar qushmi, Ona,
Mahshargacha endi xayru hushmi, Ona?!
Xazon oldi o’sar emish gullar bo’yi,
Ketar oldi qoldingiz sal berman qarab.
Oyog’ingizni uqalab tunlar bo’yi
Oppoq paxta sochlaringiz yuvib, tarab
O’ray desam…
Ikki qo’lim bo’shmi, Ona,
Mahshargacha endi xayru hushmi, Ona?!
Oh, do’stlarim, bu dunyoda qushi borlar,
Qushingizni asrang,
Ko’ngil dodlari – bu!
Ey, dunyoda tishlamoqqa tishi borlar,
Tishsiz qolgan bir odamning faryodi – bu!
Ona – farzand og’zidagi tishmi, Ona,
Mahshargacha endi xayru hushmi, Ona?!
Siz ketdingiz,
Diydoringiz sog’intirdi…
VATAN DEB…
Ko’zi yoshlilarni ko’p ko’rdim ziyod,
Dillar bor, har narsa o’ksintiradi.
Yig’lashga moyilni yig’latar hayot,
Sinishga moyilni… u sindiradi.
Ko’krak qafasingda yashasa yo’lbars
O’lgach ham o’kirib tursa bo’ladi.
Har Ollohdan olib tursa dars
Olloh bilan birga yursa bo’ladi.
O’g’lim, ko’z yoshing art, so’zimni uqqin,
Menam “Bolam – alp” deb ko’krak kerayin.
Yosh to’ksang “Ozodlik” uchun yosh to’kkin,
Yig’lasang “Vatan” deb yig’la, ko’rayin.
Boshqa holatlarda ko’z yoshi uvol…
ONA ELIM
Ona elim, do’stingga do’stu
Dushmaningga xavfu xatarman.
Jilg’alarday chuldirab o’sdim,
Ildizingdan kelgan xabarman.
Yongan oni yo so’ngan oni
Ketgan bormi mehringga qonib.
Tongotarda sen deb, uyg’onib,
Kunbotarda sen deb botarman.
SAHRODA
To’xtama, to’xtasang tamom sen,
To’xtagan soatga o’xshama.
To’xtasang o’liksen, tamomsen,
Yurganim uchunam yaxshiman.
Sahroda saraton, boshda dor,
Boshgamas, oldinga tikilgin.
Oldinda… oldinda quduq bor,
Yiqilsang oldinga yiqilgin.
Mayliga, kuysin yer, kuysin ko’k,
Ishon, aylanmaymiz ko’mirga.
O’n yiqil, yuz yiqil, o’lim yo’q,
Oldinda quduq bor, qimirla!
“Ko’z ko’rmas” deysanmi, ko’z tuban,
Quduqni ko’zsiz ham ko’ramiz.
Yuztuban to qulab tushguncha,
Turolmay qolguncha turamiz!
Qani tur!!!
O’ZIMNI O’RGATDIM
To’ldimi, albatta tosharkan u jom,
Mudom to’lmaslikka o’zni o’rgatdim.
Qoraysa qorayib kelaversin shom,
Oson o’lmaslikka o’zni o’rgatdim.
Yashasam-da bog’ning giyohlariday,
Kuch-qudrat yashirin giyohlarimda.
Toptalsam-da to’fon tuyoqlarida,
Sinib so’lmaslikka o’zni o’rgatdim.
Bilmam qayda o’sdim, qanday o’sdim, bas,
Bu zeru zabar matoh mening po’stimmas.
Ko’kdan tusholmaslar – mening do’stimmas,
Men pastlik, xaslikka o’zni o’rgatdim.
Jumlaga, jumladan menga ham ravon,
Bersin qodir Xudo, ammo yupun, och.
Baxtsizning oldida yarqiratib toj,
Baxtli bo’lmaslikka o’zni o’rgatdim.
To’ldimi, albatta tosharkan u jom,
Mudom to’lmaslikka o’zni o’rgatdim…
POLVON DARAXT QULASA…
Deyman bir do’stni o’ylab,
Xayollarga cho’markan –
Polvon daraxt qulasa,
Tuproq qanday ko’markan?
Mahzun yodini yodlab,
Ko’z yoshlari tomarkan.
Jonon daraxt qulasa,
Tuproq qanday ko’markan?
Dilga tushgan yong’indan
Suvlar chak-chak tomarkan.
Yuvaversa yomg’irlar
Tuproq qanday ko’markan?
Tog’day boshing qaydayu
Ko’zin qay kuch yumarkan.
Tirik yongan jonday u,
Tuproq qanday ko’markan?
Ketdi Ota murodi,
Odam qaytib kelarkan.
Shunday katta murodni
Tuproq qanday ko’markan?
QIZG’ONISH
Sen bir tog’san. Arslonlari, qulonlari meniki,
Birovlarga na qulon, na qilingni bermasman.
Tushunarsan Sendan o’zga boyligi yo’q faqirni,
Bog’ emas, bir qovjiragan gulingni ham bermasman.
Chor tarafdan chirmashganman
xuddi tok novdasiday,
Bir lahzaga na o’nging, na
so’lingni ham bermasman.
Sog’inch yoshimdan suv sepib
sochim bilan supurdim,
Qorovullab sening kelar
yo’lingni ham bermasman.
Yalinaman…
Men o’chguncha sen o’chmay tur,
o’chmagin!
Agar o’chsang sovib qolgan
kulingni ham bermasman!
INJULAR
Belim sirib bog’lasam kuch, tob kelarmikin,
Oqarmanmi yo o’yim sarob kelarmikin.
Agar afg’on shamolidan yig’lab o’tinsam,
Navoiyning hidlarini obkelarmikin?
* * *
Ko’klam ham goh aldar, g’o’r, boli yo’qdir,
Aldashga yozdayin dajjoli yo’qdir.
Kuzdan bir amallab aldanmay o’tsam,
Qishning aldashgayam majoli yo’qdir.
* * *
Hayotida gulligicha gul,
Yo’lligicha qolaverdi yo’l.
Chunki u bir oshiq so’rovdi,
Xudo berdi bitta qorovul.
* * *
Kuyib o’z jonima ozor chekkizaman men,
Yerdan unib chiqmas urug’ ekkizaman men.
Rasululloh to’g’rilolmay ketgan dunyoga
Nechun tahrir qalamini tekkizaman men.
* * *
Garchand zohirim baland, sarxushmanu qodirman,
Dunyo g’amlarin qumday ichimga solodurman.
Sochdan tirnog’im qadar qum bosmagan yerim yo’q,
Men bunda yurib turgan dashti Karbalodurman.
* * *
Ranjimangiz, soyga, qirga ketgayman,
Shuurga ketgayman, she’rga ketgayman.
Qachon ketsam faqat siz tomon ketdim,
Sizdan ketsam, qaro yerga ketgayman.
* * *
Menam o’z-o’zimcha roz aytdim, ketdim,
Ne aytdim. O’zimga xos aytdim. Ketdim.
Bu dunyoga kelib bor qilgan ishim –
Bir-ikki so’z aytdim. Rost aytdim, ketdim.
* * *
Biz o’tsak-da goho halollikka zor,
Biz o’tsak-da goho shaytonga do’st, yor.
Ajdodlarga tortar go’dak tomiri,
Bolalar ichida avliyolar bor.
* * *
Yaxshilik qil, bilmaganga men tan, biladi,
Baxt qadrini baxt deb yurak yorgan biladi.
Bu boylarning saxovatu hotamtoyligin
Gado bo’lib eshigiga borgan biladi.
