Бир неча кун олдин эълон қилинган ушбу саҳифада йўл қўйилган хато тузатилиб, қайта тақдим этилмоқда. Йўл қўйилган хато учун узр сўраймиз.

  …Кунлардан бирида иш столим ғаладонини титкилаётиб битта “китобча” топиб олганман. Қўлда ясалган, муқоваланган “китобча”га “Болтабой Бекматов” деб ёзиб қўйилган.Муқовани очарканман миямдан: “Болтабойлардан янгилик кутиб бўлмайди” қабилидаги фикр ялт этиб ўтиб кетди.Чунки, Болтабой — анъанавий бир исм. Бу исм эгалари одатда ўта консерватор бўлишади. Шеърларини ўқидим. Чиройли шеърлар экан. Ноанъанавий усулда битилган. Сўнг таажжубландим. Шовотда шундай тап-тайёр шоир яшаётган экан-у мен билмай юрган бўлсам.

Умид Бекмуҳаммад
ШОВОТЛИК ЗООТЕХНИК ШОИР

оразм вилоятидаги Шовот туманини шоирлар маскани десаям бўлаверади. Негаки, 2001 йилда “Хоразм” нашриётида чоп этилган “Шовот мавжлари” тўпламига 60 нафар китоблари нашр қилинган шоирларнинг ижод намуналари киритилганди.Орадан ўтган 14 йил ичида Шовотлик шоирлар сафи ортиб бормоқда.Албатта адабиёт, санъат ишлаб чиқариш фабрикаси эмаски, маҳсулот сон билан ўлчанса.Аммо адабиётда воқеа бўларли, тарихда из қолдирган, қолдиришга муваффақ бўлаётган ижодкорлар, инсонлар Шовотда шукрки кўп.

Маълумки, Шовот тумани-вилоятнинг шимолий-ғарбий қисмида жойлашган. 1926 йилнинг 29 сентябрида ташкил этилган. Майдони 0,46 минг км2.Аҳолиси асосан ўзбеклар, шу каби қозоқ, туркман, рус, татар, корейс, қорақалпоқ ва бошқа миллат вакиллари ҳам яшайди. Туманда 1 шаҳарча, 11 қишлоқ фуқаролар йиғини бор.Маркази-Шовот шаҳарчаси.

Шовот-шоҳобод атамасининг қисқарган шакли.1681-82 йиллари Хива хони Анушахон томонидан барпо этилган Шоҳобод арнаси (канали) ва шу арна бўйидаги қаъла ҳам Шоҳобод дея аталган. Туман ҳудудидаги Кат, Воянган сингари қаълалар тарихи эса милоддан олдинги даврларга бориб тақалади.

Шовотдан Ниёзмуҳаммад шайх, Отаниёз охун, Нуржон Ботир (адиба Саломат Вафонинг бобоси), Юнус Айёмий, Комилжон Отаниёзов, Баҳром Рўзимуҳаммад, Баҳодир Содиқов сингари адабиёт ва санъат вакиллари етишиб чиққан.Шу билан бирга 2-жаҳон уруши қаҳрамони Раҳим Авазмуродов, меҳнат қаҳрамонлари Карим Раҳимов, Оводон Дўсова, Зариф Раматов, академик Азимбой Саъдуллаев, Ўзбекистон Халқ бахшиси Қаландар Норматовлар ҳам Шовот номини улуғлаган инсонлардан ҳисобланишади.

Ана шу сафдаги инсонлар сафида эса Хива қишлоқ хўжалик техникумини битириб бир неча йиллар “Шовот” совхозида зоотехниклик қилган Болтабой Бекматов ҳам бор. Асли Туркманистоннинг Тошҳовуз вилояти Мойлижангал қишлоғида 1958 йилда туғилган Болтабой ака 1981 йилда техникумни битиргач, Шовотдаги фермада ишлай бошлаган, аммо мунтазам шеърлар битарди.

Шоирнинг дўсти Баҳром Рўзимуҳаммад айтганидек, “биз хаёл деганда ўй-фикр оқимини ёки тасаввур қилиш амалини тушунамиз. Аммо, хаёлнинг мазмуни биз ўйлагандан ҳам кенгроқ бўлиши мумкин. Чўлпон: “Ёлғиз хаёл гўзал”, деганида балки руҳиятдаги сир-синоатли дунёнинг олис уфқларини назарда тутгандир? Не бўлганда ҳам шоир қавми хаёл бандалари ҳисобланишади. Шу боис кам хаёл сурадиган кишиларнинг, шоирлар-сал жиннироқ, телбароқ…дейишларини оғринмасдан қабул қилиш жоиз. Болтабой Бекматов ҳам бир замонлар “ туппа-тузук одам” эди.

Ҳа, Баҳром ака айтганидай фермада зоотехник қилаётган, касби ортидан обрў топаётган инсонга шу боисдан совхоз раҳбарияти уй беришган, Шовотдаги энг довруқли зоотехник сифатида довруқ таратаётганди. Бироқ болалигидан китобга ошно бўлиб ўсган Болтабой Бекматов шеър қоралаб турар,туман газетасига шеърларини олиб борар, ҳатто ўзича китоб “тахлаб” қўйганди. Агарки, Баҳром Рўзимуҳаммад 1983 йилда ТошДУни битириб Шовотга қайтмаганида, Болтабой ака ҳалиям Шовот туман ветеринария бўлимида ишлаб юрган бўлармиди, хуллас бу ҳақда Б.Рўзимуҳаммаддан эшитинг:

— Университетни тамомлаб Тошкент шаҳрида қолишни ният қилгандим.Иложи топилмади.Қишлоққа қайтдим.Бир амаллаб туман газетасидан иш топиб беришди. Тошкент ҳавосига кўниккан мендек ёш журналистга “фақирона” таҳририятда ишлаш ёқмас эди, албатта. Шундай кунлардан бирида иш столим ғаладонини титкилаётиб битта “китобча” топиб олганман. Қўлда ясалган, муқоваланган “китобча”га “Болтабой Бекматов” деб ёзиб қўйилган.Муқовани очарканман миямдан: “Болтабойлардан янгилик кутиб бўлмайди” қабилидаги фикр ялт этиб ўтиб кетди.Чунки, Болтабой — анъанавий бир исм. Бу исм эгалари одатда ўта консерватор бўлишади. Шеърларини ўқидим. Чиройли шеърлар экан. Ноанъанавий усулда битилган. Сўнг таажжубландим. Шовотда шундай тап-тайёр шоир яшаётган экан-у мен билмай юрган бўлсам. Бўлим мудири Тозагул опадан уни сўраб-суриштирдим.”Шовот” совхозида, чорвачилик фермасида ишлайди.Зоотехник.Ҳар замонда бир келиб туради”,-деди. Шоирнинг келишини ҳам кутиб ўтирмасдан қишлоғига бордим. Йўқ экан.Сўнг унинг ўзи таҳририятга ташриф буюрди. Танишдик. Шундай ёқимли тасссуротлар таъсирида газетамиз қошида “Нилуфар” клубини ташкил этдик.Истеъдодли шоир ва ёзувчиларнинг шеър ва ҳикояларини ёритардик: фотоэтюдлар бериларди. Хуллас, битта саҳифани туман адабий муҳити кўзгусига айлантира олдик. Болтабой оғанинг шеърлари ҳам нашр этиладиган бўлди.

Ёзувчилар уюшмаси вилоят бўлимида адабий маслаҳатчи вазифасида ишлаётган Матназар Абдулҳаким ишларимизни қўллаб-қувватлади.Оз вақт мобайнида бизнинг устозимизга, нафақат устоз, балки суянч тоғимизга айланди.Шу аснода Болтабой оғанинг битиклари Тошкент адабий доираларида ҳам эътибор топди. Жиддий устозлардан биридан: “Зоотехникнинг шеърларидан юборинг” қабилида мактуб олдик.Сўнг Матназар ака: “Болтабойнинг фикрларини бузамиз”,-деди. Хуллас, зоотехникни ола сигирлару семиз ўтлар дунёсидан айириб, Москвага жўнатишди.М.Горький номидаги Жаҳон Адабиёти институтига кириб ўқиди.

Ҳа, Матназар Абдулҳаким, Баҳром Рўзимуҳаммад ва Тошкентдаги жиддий устозлари таъсирида Болтабой Бекматов фермадаги зоотехниклик касбини ташлаб Москвада таҳсил олди. Бу пайтлари у оилали бўлиб, фарзандлари камол топиб бораётган, қолаверса, Горбачёвча қайта қуриш сабаб миллий республикаларда уйғониш ҳаракатлари бошланган кезлар эди.Бироқ Москвадаги Жаҳон Адабиёти институти одатий анъанага кўра ўз бағрига шоир ва ёзувчиларни қамраб олганидан, талабалар АДАБИЁТ оғушида эдилар.Шу тариқа 1986-92 йилларда Болтабой Бекматов институтда таҳсил олиб, қадрдон Шовот туманига қайтиб келди.

Шундан сўнг 1992-95 йилларда Тошҳовуз вилоятининг “Дўстлик байроғи газетасида мухбир бўлиб ишлади.1995-99 йилларда эса “Хоразм” нашриётида бош муҳаррирлик қилди. 1999 йилдан кейин Шовот тумани маънавият ва маърифат маркази раҳбари, вилоят маънавият тарғиботи марказида, ёзувчилар уюшмасининг вилоят бўлимида консультантлик қилди.Айни пайтда “Хоразм” нашриётида ишлаяпти.

1992 йилда “Алвон учқунлар”, 1993 йилда “Сени кўргим келади”, 1996 йилда рус тилида “Цветок в хрустальной вазе”, 2012 йилда “Биллур гулдон” шеърий тўпламлари нашр этилган. Республикамиздаги кўплаб газета-журналларда ижод намуналари ёритилган шоирнинг рус тилидаги тўпламига москвалик таниқли шоира Татьяна Бек сўз боши ёзганди. Алберьт Вазихов, Иван Новицкий, Татьяна Бек, Матназар Абдулҳаким сингари шоир ва адабиётшунослар Болтабой Бекматов шеърларини рус тилига таржима қилишган.

Шу билан бирга шоирнинг ўзиям Афанасий Фет, Иван Новицкий шеърларини, Пушкинннинг “Моцарт ва Сальери” (кичик фожиа)сини ўзбекчага ўгирган. Таржимада Пушкинга хос шиддат шундоққина мавжланади, жилва қилади:

Ким ҳам айтоларди: Сальери мағрур,
Разил бир ҳасадгўй, ерга топталган,
Тупроқ чайнаётган ожиз илон деб?
Ҳеч ким…Лекин энди-чи, ўзим айтаман.
Энди мен ҳасадгўй.Ҳасад қиламан,
Чуқур изтиробда қиламан ҳасад.

Бу қабилдаги таржималар мутаржимнинг сўз руҳини сезиш лаёқатини ҳам тасдиқ этади. Пушкинни Пушкин даражасида ўзбекчалаштириш учун худо марҳамати ҳам даркор,-дейди Баҳром Рўзимуҳаммад Болтабой аканинг таржимонлик маҳорати ҳақида.

Москвада таҳсил олган, Россия ижодкорлари орасидан кўплаб дўстлар орттирган Болтабой ака баъзан бепоён кенгликларни, у ердаги ижодий муҳитни соғиниб туради. Баъзан бориб дўстлари билан учрашгиси келади, талпинади. Бироқ касби зоотехник бўлган Болтабой ака уйини, аёлини, молларини ташлаб узоққа кетолмайди. Шу боис шоирнинг ўрнига, учта ўғли бугун дадаси таҳсил олган бепоён кенгликларда меҳнат қилишмоқда. Сал кам 50 км Шовотдан Урганчга муҳаррирлик қилиш учун борадиган Болтабой ака, баъзан дўсти Баҳром ака айтганидай, автобусда ўтириб хаёл сурганича, қўл телефонига СМС тарзида шеърлар битарди. Шукрки, ўғиллари планшет , “Тико” олиш учун пул жўнатишди. Энди Болтабой акани баъзан Шовотдан Урганчга машинада қатнаб ишлаётганини, нашриётда ўтирганича шеърларини планшетда ёзаётганига гувоҳ бўламан.

Қуйида Шовотлик шоир акамиз Болтабой Бекматовнинг планшетга ёзилган шеърларидан намуналарни тақдим қиламан.

БОЛТАБОЙ БЕКМАТОВ
ШЕЪРЛАР

 АРАФА

Бир тантана содир бўлажак,
Бир тараддуд кезиб юрибди.
Мийиғида кулимсираган
Қуёш буни сезиб юрибди.

Новдаларнинг юзида сепкил,
Дарахтлар ҳам бир тараддудда.
Сезилар бир ажиб ҳаяжон
Йўл четида, каллакдор тутда.

Нами қочган тўнка устида
Кукулашар бир жуфт кабутар.
Ана, ҳовуз ичра фаввора
Ҳозир буюк сирин фош этар.

Кезар недир қилиб овоза,
Тилсиз жарчи баҳор еллари.
Сиғмай кетди қўлқопчаларга
Хонимларнинг нозик қўллари.

Бир тантана содир бўлажак,
Бир тараддуд кезиб юрибди.
Мийиғида кулимсираган
Қуёш буни сезиб юрибди.

УСТА
Матназар Абдулҳакимга

1

Елкасига ғишт минган сайин,
Сайқалланган сайин тобора
Устани ҳам кўкка кўтариб,
Юксалиб бормоқда минора.

Уста моҳир, нигоҳи теран,
Уста бир ҳикматни ҳис этар
Ва минорасининг шаклини
Найзанинг учига ўхшатар.

2

Мадрасанинг олдида ёлғиз
Хаёл сурар қариган чинор.
Вужудида яшин солган из,
Довуллар қолдирган дард, ғубор.
Теваракда ҳукм сурар куз…
Япроқлар-да заъфарон, ғариб.
Муллаваччалар эса ўйсиз,
Чилим чекар тагига бориб.

ГУВОҲ

Бугун қушим ҳуркди
Парвозни тарк этди ожиза қушим
Ва қўнди қолипнинг ёнига ҳорғин

Бугун қотилликнинг гувоҳи бўлдим
Бўлдим уйғонишнинг гувоҳи
Даҳлиздаги катта ойнага қараб

КУНГАБОҚАР

Қуёшга интилиб бўй чўзди илҳақ,
Элнинг нигоҳини жалб қилиб ўзга.
Дунёни унутди, унутди мутлақ,
Ердаги қуёшдек ташланди кўзга.

Бошини таниди жудо қилдилар
Шунда етилмаган кунгабоқарнинг.
Тишлар орасига олиб тилдилар
Уруғларин, гарчи тўйдирмас қорнинг…

ҚАЙСАР

Сени таъқиб қилар бир умр қолип,
Кўз очсанг, қаршингда бўлар кўндаланг.
Эрк эса қафасга кўникмас ғолиб
Бир қушки, бошингга қўнолмай ҳалак.

Дарёнинг устида чарх урар бу қуш,
Тўлқинлар қўйнида сени кузатар.
Қанотлари толиб борар, боёқиш,
Бир кун йиқилади ( оҳ, кўзи етар!)

Сен эса сузаркан оқимга қарши,
Қуш учун бошингни кўтаролмайсан.
Сен-мангу қолипга кўникмаган шум,
Сен-сокин қирғоққа чиқмаган қайсар.

ПИЧОҚ СУЯККА ЕТГАНДА

Пичоқ суякка етганда
Чумоли томошабинга айланар
лоқайд ва беташвиш томошабинга
у Ниначидек қанот чиқариб
учиб юрар бамайлихотир
Пичоқ суякка етганда
Ниначи меҳнатни ўрганар
меҳнат одам қилар уни бир куни

Одамнинг эса суяги йўқ
Пичоқ суягига етмас одамнинг

. . .

Қурбақа ўтирган дўнглик ёнидан
қанотлари ялтиратганча
сузиб ўтди тилла балиқлар

“Вақ-вақ-вақ!” қичқирди қурбақа
Аммо қалқиб чиқиб зум ўтмай
суза кетди дўнгликка томон

тирмашиб чиқди-да ўрнига аранг
“Вақ-вақ!” деб қўйди қурбақа ҳорғин

ЮҲО

Юҳо оғзига тиқар ўн бармоғини
биратўла ялар ўнтасини ҳам
барибир қаноат тополмас зарра

Ниҳоясиз бир очлик қийнар юҳони
мол бўлиб кўринар юҳога ҳар не
мебеллар китоблар буюмлар пулдир
тўрт томонда пулнинг суврати

Юҳонинг ғори бор
борлиқни ютгудай бесарҳад бир ғор
уни тўлдирмоққа уринар юҳо

Баъзан телба билан тўқнаш келганда
бахтдан сармаст кўрсатар ўзини юҳо
лекин кундан-кунга каттаяр қорни
бесўнақайлар тобора
оғзи ғорга
кўзлари охурга ўхшаб

Гоҳида ойнага боқар-да юҳо
нафратланиб кетар юҳолигидан
ва онт ичиб қўяр ўзига ўзи
одам бўламан дер
оддий бир одам
Тунда уни қийнар
оддий ҳақиқат
“Одам айланиши мумкин юҳога
ва лекин одамга айланмас
Юҳо”

Umid Bekmuhammad
SHOVOTLIK ZOOTEXNIK SHOIR

orazm viloyatidagi Shovot tumanini shoirlar maskani desayam bo’laveradi. Negaki, 2001 yilda “Xorazm” nashriyotida chop etilgan “Shovot mavjlari” to’plamiga 60 nafar kitoblari nashr qilingan shoirlarning ijod namunalari kiritilgandi.Oradan o’tgan 14 yil ichida Shovotlik shoirlar safi ortib bormoqda.Albatta adabiyot, san’at ishlab chiqarish fabrikasi emaski, mahsulot son bilan o’lchansa.Ammo adabiyotda voqea bo’larli, tarixda iz qoldirgan, qoldirishga muvaffaq bo’layotgan ijodkorlar, insonlar Shovotda shukrki ko’p.

Ma’lumki, Shovot tumani-viloyatning shimoliy-g’arbiy qismida joylashgan. 1926 yilning 29 sentyabrida tashkil etilgan. Maydoni 0,46 ming km2.Aholisi asosan o’zbeklar, shu kabi qozoq, turkman, rus, tatar, koreys, qoraqalpoq va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Tumanda 1 shaharcha, 11 qishloq fuqarolar yig’ini bor.Markazi-Shovot shaharchasi.

Shovot-shohobod atamasining qisqargan shakli.1681-82 yillari Xiva xoni Anushaxon tomonidan barpo etilgan Shohobod arnasi (kanali) va shu arna bo’yidagi qa’la ham Shohobod deya atalgan. Tuman hududidagi Kat, Voyangan singari qa’lalar tarixi esa miloddan oldingi davrlarga borib taqaladi.

Shovotdan Niyozmuhammad shayx, Otaniyoz oxun, Nurjon Botir (adiba Salomat Vafoning bobosi), Yunus Ayyomiy, Komiljon Otaniyozov, Bahrom Ro’zimuhammad, Bahodir Sodiqov singari adabiyot va san’at vakillari yetishib chiqqan.Shu bilan birga 2-jahon urushi qahramoni Rahim Avazmurodov, mehnat qahramonlari Karim Rahimov, Ovodon Do’sova, Zarif Ramatov, akademik Azimboy Sa’dullaev, O’zbekiston Xalq baxshisi Qalandar Normatovlar ham Shovot nomini ulug’lagan insonlardan hisoblanishadi.

Ana shu safdagi insonlar safida esa Xiva qishloq xo’jalik texnikumini bitirib bir necha yillar “Shovot” sovxozida zootexniklik qilgan Boltaboy Bekmatov ham bor. Asli Turkmanistonning Toshhovuz viloyati Moylijangal qishlog’ida 1958 yilda tug’ilgan Boltaboy aka 1981 yilda texnikumni bitirgach, Shovotdagi fermada ishlay boshlagan, ammo muntazam she’rlar bitardi.

Shoirning do’sti Bahrom Ro’zimuhammad aytganidek, “biz xayol deganda o’y-fikr oqimini yoki tasavvur qilish amalini tushunamiz. Ammo, xayolning mazmuni biz o’ylagandan ham kengroq bo’lishi mumkin. Cho’lpon: “Yolg’iz xayol go’zal”, deganida balki ruhiyatdagi sir-sinoatli dunyoning olis ufqlarini nazarda tutgandir? Ne bo’lganda ham shoir qavmi xayol bandalari hisoblanishadi. Shu bois kam xayol suradigan kishilarning, shoirlar-sal jinniroq, telbaroq…deyishlarini og’rinmasdan qabul qilish joiz. Boltaboy Bekmatov ham bir zamonlar “ tuppa-tuzuk odam” edi.

Ha, Bahrom aka aytganiday fermada zootexnik qilayotgan, kasbi ortidan obro’ topayotgan insonga shu boisdan sovxoz rahbariyati uy berishgan, Shovotdagi eng dovruqli zootexnik sifatida dovruq taratayotgandi. Biroq bolaligidan kitobga oshno bo’lib o’sgan Boltaboy Bekmatov she’r qoralab turar,tuman gazetasiga she’rlarini olib borar, hatto o’zicha kitob “taxlab” qo’ygandi. Agarki, Bahrom Ro’zimuhammad 1983 yilda ToshDUni bitirib Shovotga qaytmaganida, Boltaboy aka haliyam Shovot tuman veterinariya bo’limida ishlab yurgan bo’larmidi, xullas bu haqda B.Ro’zimuhammaddan eshiting:

— Universitetni tamomlab Toshkent shahrida qolishni niyat qilgandim.Iloji topilmadi.Qishloqqa qaytdim.Bir amallab tuman gazetasidan ish topib berishdi. Toshkent havosiga ko’nikkan mendek yosh jurnalistga “faqirona” tahririyatda ishlash yoqmas edi, albatta. Shunday kunlardan birida ish stolim g’aladonini titkilayotib bitta “kitobcha” topib olganman. Qo’lda yasalgan, muqovalangan “kitobcha”ga “Boltaboy Bekmatov” deb yozib qo’yilgan.Muqovani ocharkanman miyamdan: “Boltaboylardan yangilik kutib bo’lmaydi” qabilidagi fikr yalt etib o’tib ketdi.Chunki, Boltaboy — an’anaviy bir  ism. Bu ism egalari odatda o’ta konservator bo’lishadi. She’rlarini o’qidim. Chiroyli she’rlar ekan. Noan’anaviy usulda bitilgan. So’ng taajjublandim. Shovotda shunday tap-tayyor shoir yashayotgan ekan-u men bilmay yurgan bo’lsam. Bo’lim mudiri Tozagul opadan uni so’rab-surishtirdim.”Shovot” sovxozida, chorvachilik fermasida ishlaydi.Zootexnik.Har zamonda bir kelib turadi”,-dedi. Shoirning kelishini ham kutib o’tirmasdan qishlog’iga bordim. Yo’q ekan.So’ng uning o’zi tahririyatga tashrif buyurdi. Tanishdik. Shunday yoqimli tasssurotlar ta’sirida gazetamiz qoshida “Nilufar” klubini tashkil etdik.Iste’dodli shoir va yozuvchilarning she’r va hikoyalarini yoritardik: fotoetyudlar berilardi. Xullas, bitta sahifani tuman adabiy muhiti ko’zgusiga aylantira oldik. Boltaboy og’aning she’rlari ham nashr etiladigan bo’ldi.

Yozuvchilar uyushmasi viloyat bo’limida adabiy maslahatchi vazifasida ishlayotgan Matnazar Abdulhakim
ishlarimizni qo’llab-quvvatladi.Oz vaqt mobaynida bizning ustozimizga, nafaqat ustoz, balki suyanch tog’imizga aylandi.Shu asnoda Boltaboy og’aning bitiklari Toshkent adabiy doiralarida ham e’tibor topdi. Jiddiy ustozlardan biridan: “Zootexnikning she’rlaridan yuboring” qabilida maktub oldik.So’ng Matnazar aka: “Boltaboyning fikrlarini buzamiz”,-dedi. Xullas, zootexnikni ola sigirlaru semiz o’tlar dunyosidan ayirib, Moskvaga jo’natishdi.M.Gor`kiy nomidagi Jahon Adabiyoti institutiga kirib o’qidi.

Ha, Matnazar Abdulhakim, Bahrom Ro’zimuhammad va Toshkentdagi jiddiy ustozlari ta’sirida Boltaboy Bekmatov fermadagi zootexniklik kasbini tashlab Moskvada tahsil oldi. Bu paytlari u oilali bo’lib, farzandlari kamol topib borayotgan, qolaversa, Gorbachyovcha qayta qurish sabab milliy respublikalarda uyg’onish harakatlari boshlangan kezlar edi.Biroq Moskvadagi Jahon Adabiyoti instituti odatiy an’anaga ko’ra o’z bag’riga shoir va yozuvchilarni qamrab olganidan, talabalar ADABIYOT og’ushida edilar.Shu tariqa 1986-92 yillarda Boltaboy Bekmatov institutda tahsil olib, qadrdon Shovot tumaniga qaytib keldi.

Shundan so’ng 1992-95 yillarda Toshhovuz viloyatining “Do’stlik bayrog’i gazetasida muxbir bo’lib ishladi.1995-99 yillarda esa “Xorazm” nashriyotida bosh muharrirlik qildi. 1999 yildan keyin Shovot tumani ma’naviyat va ma’rifat markazi rahbari, viloyat ma’naviyat targ’iboti markazida, yozuvchilar uyushmasining viloyat bo’limida konsul`tantlik qildi.Ayni paytda “Xorazm” nashriyotida ishlayapti.

1992 yilda “Alvon uchqunlar”, 1993 yilda “Seni ko’rgim keladi”, 1996 yilda rus tilida “Цветок в хрустальной вазе”, 2012 yilda “Billur guldon” she’riy to’plamlari nashr etilgan. Respublikamizdagi ko’plab gazeta-jurnallarda ijod namunalari yoritilgan shoirning rus tilidagi to’plamiga moskvalik taniqli shoira Tat`yana Bek so’z boshi yozgandi. Alber`t Vazixov, Ivan Novitskiy, Tat`yana Bek, Matnazar Abdulhakim singari shoir va adabiyotshunoslar Boltaboy Bekmatov she’rlarini rus tiliga tarjima qilishgan.

Shu bilan birga shoirning o’ziyam Afanasiy Fet, Ivan Novitskiy she’rlarini, Pushkinnning “Motsart va Salyeri” (kichik fojia)sini o’zbekchaga o’girgan. Tarjimada Pushkinga xos shiddat shundoqqina mavjlanadi, jilva qiladi:

Kim ham aytolardi: Sal`eri mag’rur,
Razil bir hasadgo’y, yerga toptalgan,
Tuproq chaynayotgan ojiz ilon deb?
Hech kim…Lekin endi-chi, o’zim aytaman.
Endi men hasadgo’y.Hasad qilaman,
Chuqur iztirobda qilaman hasad.

Bu qabildagi tarjimalar mutarjimning so’z ruhini sezish layoqatini ham tasdiq etadi. Pushkinni Pushkin darajasida o’zbekchalashtirish uchun xudo marhamati ham darkor,-deydi Bahrom Ro’zimuhammad Boltaboy akaning tarjimonlik mahorati haqida.

Moskvada tahsil olgan, Rossiya ijodkorlari orasidan ko’plab do’stlar orttirgan Boltaboy aka ba’zan bepoyon kengliklarni, u yerdagi ijodiy muhitni sog’inib turadi. Ba’zan borib do’stlari bilan uchrashgisi keladi, talpinadi. Biroq kasbi zootexnik bo’lgan Boltaboy aka uyini, ayolini, mollarini tashlab uzoqqa ketolmaydi. Shu bois shoirning o’rniga, uchta o’g’li bugun dadasi tahsil olgan bepoyon kengliklarda mehnat qilishmoqda. Sal kam 50 km Shovotdan Urganchga muharrirlik qilish uchun boradigan Boltaboy aka, ba’zan do’sti Bahrom aka aytganiday, avtobusda o’tirib xayol surganicha, qo’l telefoniga SMS tarzida she’rlar bitardi. Shukrki, o’g’illari planshet , “Tiko” olish uchun pul jo’natishdi. Endi Boltaboy akani ba’zan Shovotdan Urganchga mashinada qatnab ishlayotganini, nashriyotda o’tirganicha she’rlarini planshetda yozayotganiga guvoh bo’laman.

Quyida Shovotlik shoir akamiz Boltaboy Bekmatovning planshetga yozilgan she’rlaridan namunalarni taqdim qilaman.

BOLTABOY BEKMATOV
SHE’RLAR

ARAFA

Bir tantana sodir bo’lajak,
Bir taraddud kezib yuribdi.
Miyig’ida kulimsiragan
Quyosh buni sezib yuribdi.

Novdalarning yuzida sepkil,
Daraxtlar ham bir taraddudda.
Sezilar bir ajib hayajon
Yo’l chetida, kallakdor tutda.

Nami qochgan to’nka ustida
Kukulashar bir juft kabutar.
Ana, hovuz ichra favvora
Hozir buyuk sirin fosh etar.

Kezar nedir qilib ovoza,
Tilsiz jarchi bahor yellari.
Sig’may ketdi qo’lqopchalarga
Xonimlarning nozik qo’llari.

Bir tantana sodir bo’lajak,
Bir taraddud kezib yuribdi.
Miyig’ida kulimsiragan
Quyosh buni sezib yuribdi.

USTA
Matnazar Abdulhakimga

1

Yelkasiga g’isht mingan sayin,
Sayqallangan sayin tobora
Ustani ham ko’kka ko’tarib,
Yuksalib bormoqda minora.

Usta mohir, nigohi teran,
Usta bir hikmatni his etar
Va minorasining shaklini
Nayzaning uchiga o’xshatar.

2

Madrasaning oldida yolg’iz
Xayol surar qarigan chinor.
Vujudida yashin solgan iz,
Dovullar qoldirgan dard, g’ubor.
Tevarakda hukm surar kuz…
Yaproqlar-da za’faron, g’arib.
Mullavachchalar esa o’ysiz,
Chilim chekar tagiga borib.

GUVOH

Bugun qushim hurkdi
Parvozni tark etdi ojiza qushim
Va qo’ndi qolipning yoniga horg’in

Bugun qotillikning guvohi bo’ldim
Bo’ldim uyg’onishning guvohi
Dahlizdagi katta oynaga qarab

KUNGABOQAR

Quyoshga intilib bo’y cho’zdi ilhaq,
Elning nigohini jalb qilib o’zga.
Dunyoni unutdi, unutdi mutlaq,
Yerdagi quyoshdek tashlandi ko’zga.

Boshini tanidi judo qildilar
Shunda yetilmagan kungaboqarning.
Tishlar orasiga olib tildilar
Urug’larin, garchi to’ydirmas qorning…

QAYSAR

Seni ta’qib qilar bir umr qolip,
Ko’z ochsang, qarshingda bo’lar ko’ndalang.
Erk esa qafasga ko’nikmas g’olib
Bir qushki, boshingga qo’nolmay halak.

Daryoning ustida charx urar bu qush,
To’lqinlar qo’ynida seni kuzatar.
Qanotlari tolib borar, boyoqish,
Bir kun yiqiladi ( oh, ko’zi yetar!)

Sen esa suzarkan oqimga qarshi,
Qush uchun boshingni ko’tarolmaysan.
Sen-mangu qolipga ko’nikmagan shum,
Sen-sokin qirg’oqqa chiqmagan qaysar.

PICHOQ SUYAKKA YETGANDA

Pichoq suyakka yetganda
Chumoli tomoshabinga aylanar
loqayd va betashvish tomoshabinga
u Ninachidek qanot chiqarib
uchib yurar bamaylixotir
Pichoq suyakka yetganda
Ninachi mehnatni o’rganar
mehnat odam qilar uni bir kuni

Odamning esa suyagi yo’q
Pichoq suyagiga yetmas odamning

. . .

Qurbaqa o’tirgan do’nglik yonidan
qanotlari yaltiratgancha
suzib o’tdi tilla baliqlar

“Vaq-vaq-vaq!” qichqirdi qurbaqa
Ammo qalqib chiqib zum o’tmay
suza ketdi do’nglikka tomon

tirmashib chiqdi-da o’rniga arang
“Vaq-vaq!” deb qo’ydi qurbaqa horg’in

YUHO

Yuho og’ziga tiqar o’n barmog’ini
birato’la yalar o’ntasini ham
baribir qanoat topolmas zarra

Nihoyasiz bir ochlik qiynar yuhoni
mol bo’lib ko’rinar yuhoga har ne
mebellar kitoblar buyumlar puldir
to’rt tomonda pulning suvrati

Yuhoning g’ori bor
borliqni yutguday besarhad bir g’or
uni to’ldirmoqqa urinar yuho

Ba’zan telba bilan to’qnash kelganda
baxtdan sarmast ko’rsatar o’zini yuho
lekin kundan-kunga kattayar qorni
beso’naqaylar tobora
og’zi g’orga
ko’zlari oxurga o’xshab

Gohida oynaga boqar-da yuho
nafratlanib ketar yuholigidan
va ont ichib qo’yar o’ziga o’zi
odam bo’laman der
oddiy bir odam
Tunda uni qiynar
oddiy haqiqat
“Odam aylanishi mumkin yuhoga
va lekin odamga aylanmas
Yuho”