Қутлибека — қуллик, қарамликка муросасиз шоира, юраги кечиримли инсон, ўз кўз қарашини ҳимоя қилишга қодир шахс ва энг аввало ўтган асрнинг 80 йилларида адабиёт майдонига кириб келган шоирлар авлодига муносиб ижод қилиб келаётган ижодкор.

Қутлибека РАҲИМБОЕВА
ЯНГИ ШЕЪРЛАР

---

Қутлибека Раҳимбоева 1952 йил 9 февралда Туркманистон Республикаси Ташўғиз вилоятининг Олтмиш қишлоғида туғилган. Мирзо Улуғбек номидаги Фарғона Давлат педагогика институтининг (ҳозир университет) ўзбек тили ва адабиёти факультетини 1973 йилда тугатган. 1976 йил Ўзбекистон халқ шоираси Зулфияхоним Қутлибеканинг илк шеърий туркумига «Саодат» журналида «оқ йўл» бериб, ёш шоиранинг машқларида жамиятни англашга, уни таҳлил қилишга интилиш устувор эканлигини қайд қилган эди.
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими (1994й.), “Шуҳрат” медали совриндори (1999й.).
Қуйидаги тўпламлари нашр этилган: “Юрагимда кўрганларим” (1981й.), “Узун кундузлар” (1984й.), “Уйғониш фасли” (1989й.), “Озодлик” (1998й.), “Кўксимдаги Тангритоғ” (2000й.), “Тоҳирнинг Зуҳроси”, “Шам кўтарган аёл” ва бошқалар.
Леся Украинка, Марина Цветаева, Анна Баркова, Альфонсина Сторни каби шораларнинг асарларини ўзбек тилига таржима қилган…

---

* * *

Яна бир фаслни ўтказдим бошдан,
Кўзим кўзёшга тенг, юрагим тўзим.
Бир ҳовуч нур тилаб она қуёшдан,
Тафтталаб жонимни иситдим ўзим.

Менга ўхшамаган менман бу бироз,
Бошқача яшагим келар, ишонинг.
Бу кунлар рамузи озодликка хос,
Бир гуллаган бодом баҳор нишони.

Шукур, орзум тирик – кўйлаги гулгун,
Тушим яхшиликдан қилар башорат.
Кун кўрмоқлик эмас яшамоқ бугун,
Бугун яшамоқлик эрур жасорат.

Бирдан тикка турсам (ўйлаш ҳам ҳузур),
Толе манглайимни юборса силаб.
Кўринмай, билинмай ётибман ҳозир,
Дилимда денгиздай туғёнлар билан.

Ўтиб бораётир баҳорлар, қишлар,
Бошқача яшашга имконим борми?
Умид, қўлларимдан маҳкамроқ ушла,
Умид, жасоротнинг сенсан тенг ярми.

* * *

Синиб тушдимикан бўрон арраси,
Майин тараларми булоқ алласи,
Зарга айланарми қумнинг зарраси,
Чўлларнинг тилида сўйласам

Булбул чаҳ-чаҳидан уйғониб тонглар,
Сабога тўкарми бўйин райҳонлар.
Дардин унутарми дарди бор жонлар,
Гулларнинг тилида сўйласам.

“Йўл йўқ” деган жойда бор бўлармиди,
Бирдан иккита ё чор бўлармиди,
Хизри худойимга ёр бўлармиди,
Йўлларнинг тилида сўйласам.

Элга қайтармиди номус, дилсоғлик,
Биздан кетармиди орсизлик, оғриқ,
Достонларда келган бели белбоғлик –
Улларнинг тилида сўйласам…

1937, декабрь

Кўрганларинг кўзингга келди,
Билганларинг сўзингга келди.
Ва ҳур руҳ билан сасландинг.
Пайқадилар, сўнг қафасландинг.

Индамадик, индамагаймиз.
Қораландинг, яраландинг ҳам.
Тилкаландинг, пораландинг ҳам.
Оҳким, навбат келди ўлимга.
“Халос қилиш эмас қўлимда”…
Юмшоқ-юмшоқ баҳона топиб,
Тошбақадек устга тош ёпиб,
Индамадик, индамагаймиз.

Кимга азоб, кимга бўлди кайф.
Гунг тилимиз, лол тилимизни
Узиб ташлай десам итларга
Бу қўрқоқ тил итларга-да ҳайф.

Сўзлайвер

Сўзлайвер:
Сасингни берганинг сўзлар қудратдир,
Бермасанг сукутдир, қуруқ суратдир.

Сўзлайвер:
Тупроқ чангин қўшиб байрамлар тузгин,
Чаман рангин қўшиб, ҳайратлар тузгин.

Сўзлайвер:
Ўқ еб, яраланган қушсўзлар ҳақи,
Сибирда музлаган қишсўзлар ҳақи,
Ўтда ёниб кетган кулсўзлар учун,
Дорга судраб борган қилсўзлар учун.

Сўзлайвер:
Инкорми, иқрорми, армонми камрон,
Эшитиб тургандай экан-ку даврон,

Сўзлайвер:
Кўз устига қўйиб ҳар лаҳза, онин,
Айтмоқ – бу ҳаётнинг буюк имкони.

Сўзлайвер:
Синдир моне бўлса сабр олмосин,
Сўзларинг ичингда ўлиб қолмасин!

* * *

Ёр, қора кўзларинг на дилар маннан
Достондан

Нигоҳинг бошқача: бир боқиб сездим,
Шу гапни айтмадим чамадан, чендан.
Қувончингни қайси ғамтошлар эзди,
Айт, қора кўзларинг не тилар мендан…

Эртакдаги уч бош аждардай алдов
Олов пуркайдими ҳар бир дақиқа.
Қўрқяпсанми ўша жони қаттиқ ёв,
Тирмашса кул бўлар бори ҳақиқат.

Узоқми, яқиндан бўлдими хабар,
Келдими кишанлар саси қулоққа…
Озодлик бошида сездингми хатар,
Шундан тушдингмикан ҳадик, титроққа…

Кериб юбордими қанотин кибр,
Сезилиб қолдими зўровон, зўрлик…
Ёнингда безовта бўлдими кимдир,
Жонингга тегдими кўрмаслик, кўрлик…

Нигоҳинг чақинли: боқмайсан ерга,
Чинга қараб юрдик чамадан, чендан.
Ишонч уйғондими шоирга, шеърга,
Ёр, қора кўзларинг не тилар мендан…

Қиш яхши

Тераклар ўхшамас озғин ўсмирга,
Букчайган чолларга ўхшамас толлар.
Қиш кийим тикдирди барига бирдай,
Оқшомда қўли гул чеварлар ёллаб.

Кўпроқ кўрганига ишонар кўзинг,
Тегрангда подшолик қилар оқ ранглар.
Шу хаёл ҳовури иситиб кўксинг,
Лабингда чиройли овоз жаранглар.

Қуёш қиздирмайди, лекин ярқираб,
Ёруғлик сочади, Ёруғлик азиз.
Бошингни деворга турмайсан тираб,
Топасан оёғинг сиғадиган из.

Куйчисиз салтанат ғариб саналар,
Ғариблар сафига қўшилмайди қиш.
Муножат айтмаса ҳамки қарғалар,
Ҳар қалай ҳўкизмас, сайрайдиган қуш.

Дарёни соғинсанг, ётмайсан бўзлаб,
Қирғоққа чиқасан. Қарайсан пастга.
Ўзини кўрсатмай ҳикматлар сўзлаб,
Тип-тиниқ дарёлар оқади аста.

Қиш яхши. Фақат бир кичик нуқси бор:
Йўллар муз. Муз амри билан юрасан.
Эркингда юрмакни этсанг ихтиёр,
Қулайсан. Манглайинг ёмон ёрасан.

* * *

Ғаним бўлолмайсан
Ғаним бўлолмайсан сен менга,
Чўғимга шабада ҳайдама,
Ғанимим сенчалик майдамас.

У олиб-сотмайди пайпоқлар.
Камида миллатин сотади,
Камида жигарин бағрига
Пўлат пичоқ бўлиб ботади.

Янги пайпоқ учун қувонмайди у.
Камида сур халқнинг зўр халқни
Қарам этганини кўриб қувонар.
Қиздай дарёлари, қиздай боғларин
Ҳаром этганини кўриб қувонар.

Пайпоқ йиртганига йиғламайди у.
Камида бир халққа Тангри тарафдан
Ҳурлик берилгани учун йиғлайди.
Камида бир халқнинг кўксида халқлик –
Ҳисси тирилгани учун йиғлайди.

Ғаним бўлолмайсан сен менга.
Чўғимга ташлама тараша,
Ғанимим ўзимга яраша!

* * *

Мен сенинг
Мен сенинг ошиғинг эмасман, эйлар.
Ошиқлик – карликдир,
Ошиқлик – кўрлик.

Мен сенинг боланг ҳам эмасман, эйлар,
Фарзандлик– тақдирдир,
Фарзандлик – қисмат.

Мен сенинг дўстингман – чидамас дўстинг,
Қулларингни кўрсам ўлдиргим келар,
Сўнг йиғлағим келар бағримга босиб…

Бошқача бир сўз истадим

Осмонларга бориб келган, эй қушлар,
Саҳарлардан юлдуз терган, эй қушлар,
Умрин юксакларга берган, эй қушлар,
Мен сиздан бошқача бир сўз истадим.

Ёнган дарахтлар-эй, тўнган дарахтлар,
Йилларни ичига кўмган дарахтлар,
Тик туриб яшашга кўнган дарахтлар,
Мен сиздан бошқача бир сўз истадим.

Тоғларнинг бошидан қайтган дарёлар,
Тошларга бош қўйиб ётган дарахтлар,
Сирини тошларга айтган дарёлар,
Мен сиздан бошқача бир сўз истадим.

Теграм сўз бозори – сотдиму олдим,
Қай бири тозадир – билолмай қолдим.
Адашиб ҳоридим, адашиб толдим,
Мен энди бошқача бир сўз истадим.

* * *

Муҳаббатсиз яшаган одам
Сенга қуёш гулхона эмас,
Кўкда тўзган узун-қисқа тук.
Ёмғир тиниқ дурдона эмас,
Йўтал булут туфтаган тупук.

Шафақ шомнинг лоласи эмас,
Аждаҳо тун оғзидаги чўғ.
Туннинг ошиқ боласи эмас,
Булбул саҳар оч қолган махлуқ.

Тоғдан тикка тушган дарёлар
Бошин ювиб ташлаган суви.
Севиб куйиб қолган саҳролар
Ернинг сассиз заҳил қўрқуви.

Сенда хунук ўқилар ҳар дам,
Тирикликнинг гўзал китоби.
Муҳаббатсиз яшаган одам,
Сен қалбимнинг хунук азоби.

Qutlibeka — qullik, qaramlikka murosasiz shoira, yuragi kechirimli inson, o’z ko’z qarashini himoya qilishga qodir shaxs va eng avvalo o’tgan asrning 80 yillarida adabiyot maydoniga kirib kelgan shoirlar avlodiga munosib ijod qilib kelayotgan ijodkor.

Qutlibeka RAHIMBOEVA
YANGI SHE’RLAR

---

Qutlibeka Rahimboyeva 1952 yil 9 fevralda Turkmaniston Respublikasi Tasho’g’iz viloyatining Oltmish qishlog’ida tug’ilgan. Mirzo Ulug’bek nomidagi Farg’ona Davlat pedagogika institutining (hozir universitet) o’zbek tili va adabiyoti fakulьtetini 1973 yilda tugatgan. 1976 yil O’zbekiston xalq shoirasi Zulfiyaxonim Qutlibekaning ilk she’riy turkumiga «Saodat» jurnalida «oq yo’l» berib, yosh shoiraning mashqlarida jamiyatni anglashga, uni tahlil qilishga intilish ustuvor ekanligini qayd qilgan edi.
O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi (1994y.), “Shuhrat” medali sovrindori (1999y.).
Quyidagi to’plamlari nashr etilgan: “Yuragimda ko’rganlarim” (1981y.), “Uzun kunduzlar” (1984y.), “Uyg’onish fasli” (1989y.), “Ozodlik” (1998y.), “Ko’ksimdagi Tangritog’” (2000y.), “Tohirning Zuhrosi”, “Sham ko’targan ayol” va boshqalar.
Lesya Ukrainka, Marina Svetayeva, Anna Barkova, Alьfonsina Storni kabi shoralarning asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan…

---

* * *

Yana bir faslni o’tkazdim boshdan,
Ko’zim ko’zyoshga teng, yuragim to’zim.
Bir hovuch nur tilab ona quyoshdan,
Tafttalab jonimni isitdim o’zim.

Menga o’xshamagan menman bu biroz,
Boshqacha yashagim kelar, ishoning.
Bu kunlar ramuzi ozodlikka xos,
Bir gullagan bodom bahor nishoni.

Shukur, orzum tirik – ko’ylagi gulgun,
Tushim yaxshilikdan qilar bashorat.
Kun ko’rmoqlik emas yashamoq bugun,
Bugun yashamoqlik erur jasorat.

Birdan tikka tursam (o’ylash ham huzur),
Tole manglayimni yuborsa silab.
Ko’rinmay, bilinmay yotibman hozir,
Dilimda dengizday tug’yonlar bilan.

O’tib borayotir bahorlar, qishlar,
Boshqacha yashashga imkonim bormi?
Umid, qo’llarimdan mahkamroq ushla,
Umid, jasorotning sensan teng yarmi.

* * *

Sinib tushdimikan bo’ron arrasi,
Mayin taralarmi buloq allasi,
Zarga aylanarmi qumning zarrasi,
Cho’llarning tilida so’ylasam

Bulbul chah-chahidan uyg’onib tonglar,
Saboga to’karmi bo’yin rayhonlar.
Dardin unutarmi dardi bor jonlar,
Gullarning tilida so’ylasam.

“Yo’l yo’q” degan joyda bor bo’larmidi,
Birdan ikkita yo chor bo’larmidi,
Xizri xudoyimga yor bo’larmidi,
Yo’llarning tilida so’ylasam.

Elga qaytarmidi nomus, dilsog’lik,
Bizdan ketarmidi orsizlik, og’riq,
Dostonlarda kelgan beli belbog’lik –
Ullarning tilida so’ylasam…

1937, dekabr

Ko’rganlaring ko’zingga keldi,
Bilganlaring so’zingga keldi.
Va hur ruh bilan saslanding.
Payqadilar, so’ng qafaslanding.

Indamadik, indamagaymiz.
Qoralanding, yaralanding ham.
Tilkalanding, poralanding ham.
Ohkim, navbat keldi o’limga.
“Xalos qilish emas qo’limda”…
Yumshoq-yumshoq bahona topib,
Toshbaqadek ustga tosh yopib,
Indamadik, indamagaymiz.

Kimga azob, kimga bo’ldi kayf.
Gung tilimiz, lol tilimizni
Uzib tashlay desam itlarga
Bu qo’rqoq til itlarga-da hayf.

So’zlayver

So’zlayver:
Sasingni berganing so’zlar qudratdir,
Bermasang sukutdir, quruq suratdir.

So’zlayver:
Tuproq changin qo’shib bayramlar tuzgin,
Chaman rangin qo’shib, hayratlar tuzgin.

So’zlayver:
O’q yeb, yaralangan qushso’zlar haqi,
Sibirda muzlagan qishso’zlar haqi,
O’tda yonib ketgan kulso’zlar uchun,
Dorga sudrab borgan qilso’zlar uchun.

So’zlayver:
Inkormi, iqrormi, armonmi kamron,
Eshitib turganday ekan-ku davron,

So’zlayver:
Ko’z ustiga qo’yib har lahza, onin,
Aytmoq – bu hayotning buyuk imkoni.

So’zlayver:
Sindir mone bo’lsa sabr olmosin,
So’zlaring ichingda o’lib qolmasin!

* * *

Yor, qora ko’zlaring na dilar mannan
Dostondan

Nigohing boshqacha: bir boqib sezdim,
Shu gapni aytmadim chamadan, chendan.
Quvonchingni qaysi g’amtoshlar ezdi,
Ayt, qora ko’zlaring ne tilar mendan…

Ertakdagi uch bosh ajdarday aldov
Olov purkaydimi har bir daqiqa.
Qo’rqyapsanmi o’sha joni qattiq yov,
Tirmashsa kul bo’lar bori haqiqat.

Uzoqmi, yaqindan bo’ldimi xabar,
Keldimi kishanlar sasi quloqqa…
Ozodlik boshida sezdingmi xatar,
Shundan tushdingmikan hadik, titroqqa…

Kerib yubordimi qanotin kibr,
Sezilib qoldimi zo’rovon, zo’rlik…
Yoningda bezovta bo’ldimi kimdir,
Joningga tegdimi ko’rmaslik, ko’rlik…

Nigohing chaqinli: boqmaysan yerga,
Chinga qarab yurdik chamadan, chendan.
Ishonch uyg’ondimi shoirga, she’rga,
Yor, qora ko’zlaring ne tilar mendan…

Qish yaxshi

Teraklar o’xshamas ozg’in o’smirga,
Bukchaygan chollarga o’xshamas tollar.
Qish kiyim tikdirdi bariga birday,
Oqshomda qo’li gul chevarlar yollab.

Ko’proq ko’rganiga ishonar ko’zing,
Tegrangda podsholik qilar oq ranglar.
Shu xayol hovuri isitib ko’ksing,
Labingda chiroyli ovoz jaranglar.

Quyosh qizdirmaydi, lekin yarqirab,
Yorug’lik sochadi, Yorug’lik aziz.
Boshingni devorga turmaysan tirab,
Topasan oyog’ing sig’adigan iz.

Kuychisiz saltanat g’arib sanalar,
G’ariblar safiga qo’shilmaydi qish.
Munojat aytmasa hamki qarg’alar,
Har qalay ho’kizmas, sayraydigan qush.

Daryoni sog’insang, yotmaysan bo’zlab,
Qirg’oqqa chiqasan. Qaraysan pastga.
O’zini ko’rsatmay hikmatlar so’zlab,
Tip-tiniq daryolar oqadi asta.

Qish yaxshi. Faqat bir kichik nuqsi bor:
Yo’llar muz. Muz amri bilan yurasan.
Erkingda yurmakni etsang ixtiyor,
Qulaysan. Manglaying yomon yorasan.

* * *

G’anim bo’lolmaysan
G’anim bo’lolmaysan sen menga,
Cho’g’imga shabada haydama,
G’animim senchalik maydamas.

U olib-sotmaydi paypoqlar.
Kamida millatin sotadi,
Kamida jigarin bag’riga
Po’lat pichoq bo’lib botadi.

Yangi paypoq uchun quvonmaydi u.
Kamida sur xalqning zo’r xalqni
Qaram etganini ko’rib quvonar.
Qizday daryolari, qizday bog’larin
Harom etganini ko’rib quvonar.

Paypoq yirtganiga yig’lamaydi u.
Kamida bir xalqqa Tangri tarafdan
Hurlik berilgani uchun yig’laydi.
Kamida bir xalqning ko’ksida xalqlik –
Hissi tirilgani uchun yig’laydi.

G’anim bo’lolmaysan sen menga.
Cho’g’imga tashlama tarasha,
G’animim o’zimga yarasha!

* * *

Men sening
Men sening oshig’ing emasman, eylar.
Oshiqlik – karlikdir,
Oshiqlik – ko’rlik.

Men sening bolang ham emasman, eylar,
Farzandlik– taqdirdir,
Farzandlik – qismat.

Men sening do’stingman – chidamas do’sting,
Qullaringni ko’rsam o’ldirgim kelar,
So’ng yig’lag’im kelar bag’rimga bosib…

Boshqacha bir so’z istadim

Osmonlarga borib kelgan, ey qushlar,
Saharlardan yulduz tergan, ey qushlar,
Umrin yuksaklarga bergan, ey qushlar,
Men sizdan boshqacha bir so’z istadim.

Yongan daraxtlar-ey, to’ngan daraxtlar,
Yillarni ichiga ko’mgan daraxtlar,
Tik turib yashashga ko’ngan daraxtlar,
Men sizdan boshqacha bir so’z istadim.

Tog’larning boshidan qaytgan daryolar,
Toshlarga bosh qo’yib yotgan daraxtlar,
Sirini toshlarga aytgan daryolar,
Men sizdan boshqacha bir so’z istadim.

Tegram so’z bozori – sotdimu oldim,
Qay biri tozadir – bilolmay qoldim.
Adashib horidim, adashib toldim,
Men endi boshqacha bir so’z istadim.

* * *

Muhabbatsiz yashagan odam
Senga quyosh gulxona emas,
Ko’kda to’zgan uzun-qisqa tuk.
Yomg’ir tiniq durdona emas,
Yo’tal bulut tuftagan tupuk.

Shafaq shomning lolasi emas,
Ajdaho tun og’zidagi cho’g’.
Tunning oshiq bolasi emas,
Bulbul sahar och qolgan maxluq.

Tog’dan tikka tushgan daryolar
Boshin yuvib tashlagan suvi.
Sevib kuyib qolgan sahrolar
Yerning sassiz zahil qo’rquvi.

Senda xunuk o’qilar har dam,
Tiriklikning go’zal kitobi.
Muhabbatsiz yashagan odam,
Sen qalbimning xunuk azobi.