Шоир Фахриёрнинг ижоди билан яхши таниш эмас эдим. Яқинда унинг китобини ўқиб чиқдим.. Ҳар бир шоирнинг ўз олами, ўз қараши, ўз услуби бор. Фахриёрнинг шеърлари кўнгил хуши учун роҳат қилиб ўқийдиган эмас, аргғумоқнинг дағал ёли тортилган камонча билан чалинадиган созга менгзайди, балки аёлғу шудир; кўнгилни безовта қилади, тирнайди, титади, фикрни туртади: тарих ҳақида, эътиқод ҳақида, табиат ҳақида, умуман, Уйғоклик ҳақида одамни ўзи билан ўзини баҳс қилишга ундайди. Балки одамлар шунинг учун ҳам Фахриёр ижодига ўзгача қарашар. Шоирнинг шеърларига оддий кўз билан қараб бўлмайди. Шеърларни ўқиётганда теран фикр керак (Интернетдаги Нигора Умарова ёзуви).

Фахриёр
КУЗ ЭЛЕГИЯЛАРИ

КУЗ ЁМҒИРИ
Туркум

1

Хазонлар эргашди армон хайлига,
Куз видо истади кўнгил майлига,
Ёмғирлар ёғади ҳижрон сайлида,
Куз ёмғири,
ҳижрон ёмғири.

На кўз — тикарга, на умид — боғларга,
На сўз — айтарга, на димоғ — чоғларга,
На гул — севарга, на кўнгил — доғларга,
Куз ёмғири,
ҳижрон ёмғири.

Илинж саҳросида бир жуфт кўз сағир,
Суймоғинг осондир, куймоғинг оғир,
Қантардай умид ҳам бормоқда оғиб,
Куз ёмғири,
ҳижрон ёмғири.

Армон ажр бўлда, фажр бўлмади,
Кўнгил қақнус бўлди, ғажир бўлмади,
На суйгу, на куйгу вожиб бўлмади.
Куз ёмғири,
ҳижрон ёмғири.

Кўнгил ёғар, шивалайди майдалаб,
Бир куй бўлиб, остонангдан ҳайдалар,
Эгам, эгам, не дардингки, қайталар?
Куз ёмғири,
ҳижрон ёмғири.

2

Ёмғирларда қолган дайди ит
ёрнинг тилло остонасидан
ҳайдалган менинг севгим.

Энди у кулбамга
қайтмас ҳеч қачон.
Дайди ўқ каби
дайди ит — севгим.

Дайди итнинг траекторияси
тақдирим бўлиб
синади ҳар муюлишда.

3

Ойна каби шаффоф шамол
йўлида учраган
нарсаларга урилиб синар.

Чумчуқларга айланар шамолнинг синиқлари
дарахтларга қўнмок учун
япроқлар ўрнига.

4

Ёмғир — улкан кўнгил дарахтининг
ёғаётган хазон ва рангпар
япроқларидир.

Ҳижрон тўлиб қолган бу япроқларнинг
ҳар бир сўнаётган ҳужайрасига.

ҳар бир япроқ симобдай оғир,
юзингга келтириб уради шамол
бу япроқларни.

Юзга санчилади мавҳум ҳижроннинг
сенсизликнинг хазон фаслида
моддийлашган тиканаклари.

5

Кузда осмон ҳакда сўзланмас,
айниқса, ёмғир пайти.

Қишки уйқусига кетади худо
осмон — кўзини юмиб.

Осмонга айланар булутлар
кузда.

Кўнгил эса
худога айланар
айтиб йиғламок учун
намозшомгулни.

Баҳор ёди.

6

Мен — йўқсил ошиқ
энгил қилиб кияман дилни
кузнинг салқин хаволарида,
ёмғирли кунларда.

Дилим катта келар эгнимга.
Ерларга судралар дилимнинг бари.

Ёнимда сен бўлсайдинг, севгилим,
жунжикиб турсайдинг ёнимда,
дилимни ёпсайдим эгнингга.
Дилимни ёпиниб ўтирсайдинг ёнимда
елкамга бошинг қўйиб…

7

Умид
жанубга учиб кетолмайдиган
тутқун қуш каби
қунишиб турар ёмғирда
бир оёғини
қанотлари остига олиб.

Юрак томи ўпирилиб тушган
эски уй каби
вайрондир.
Унинг деворлари
шамолдан асраши мумкин умидни,
бироқ ёмғир атрофдан эмас,
кўкдан ёғар…

1999

КУЗГИ ШЕЬР

Турналар қўшиғи — энг маъюс қўшиқ.
Ундан-да мунглироқ куйлаши мумкин
фақат шоирлар.

Хазонлар шитири — энг сўнгги товуш.
Навбат — шоирларга!

“Энг…, энг…” имконият чегарасидир,
уни фақат шоирлар бузар.

1985

* * *

Тийрамоҳ боғлари рутубатлидир,
кезинар, эзинар телба руҳунат.
Ёмғир бўлиб бўзлар сағир сукунат,
ичингда ўрмалар куйгин бир гидир.

Гулим, баҳорларда кетдинг сен қолиб,
орамизда тўқсон, бир қишлик йўл бор,
тароқдан ўрмону ойнадан кўл бор,
на оҳим етгайдир, на қийлу қолим.

Тушовин узолмас вақт – арғумоқ,
чилтаннинг қўллари қанотга дўнар.
Кетарман, бу ерда қолмоғим гумон.

Кетарман, изимдан хазонлар ҳайдаб,
шамоллар эргашар. Дарахтлар тўнар.
“Бор-ҳо, кел-ҳо, ҳамалам-ҳа, йўл қайди?

КУЗ ЭЛЕГИЯЛАРИ

1

Октябрь ҳам оёқламоқда,
икки ой бор йил тугашига.
Шохлар бир-бир таёқланмоқда,
шамол боғда хазон ташиган…

Кўрсичқонга ўхшайди шамол,
ғамлаб олар хазонни қишга.
Тугаб борар куз ҳам. Йил – тамом.
Изтироблар тушади ишга:

шамол тўзғутгулик ё сичқон
уясига ташиб кетгулик
ёзилмабди бир сатр, ишон,
ёки тутантириқ этгулик,

кузги ёмғирлардан жунжиккан
бир дўст учун гулхан ёқмоққа.
Гарчи, ҳаво очиқ, кун чиққан,
қўр беради на дўст, на боққа…

2

Шеър ёзгиси келар одамнинг
тўйиб-тўйиб, кун қатораси.
Гурсиллайди юрак қадами,
лекин кўринмайди қораси

бир манзилинг – бўлмайди қойим.
Ҳамма нарса сарғайган – хазон…
Куз тонгида қаноти шойи
зоғлар тинмай айтади азон.

Бу азоннинг қораси йўқдир,
мўлжал тортиб боргани шахдам.
На оч унинг ранги, на тўқдир,
териб олинмаган пахтадай

ё бутага илинган мезон
каби элас-элас кўринар…
Чир теварак бирдай баргрезон,
қораяди фақат мўрилар…

3

Хазонлайди дарахтлар аста,
қайноқ ранглар улашар ҳаёт
тўкилмоққа чоғланган хаста
япроқларга. Интиҳо – аён.

Мовий рангдан айрилар само,
энди ранглар боғни тўлдирар.
Адолатни билар тийрамоҳ,
ҳар япроқни гўзал ўлдирар.

Shoir Faxriyorning ijodi bilan yaxshi tanish emas edim. Yaqinda uning kitobini o’qib chiqdim.. Har bir shoirning o’z olami, o’z qarashi, o’z uslubi bor. Faxriyorning she’rlari ko’ngil xushi uchun rohat qilib o’qiydigan emas, argg’umoqning dag’al yoli tortilgan kamoncha bilan chalinadigan sozga mengzaydi, balki ayolg’u shudir; ko’ngilni bezovta qiladi, tirnaydi, titadi, fikrni turtadi: tarix haqida, e’tiqod haqida, tabiat haqida, umuman, Uyg’oklik haqida odamni o’zi bilan o’zini bahs qilishga undaydi. Balki odamlar shuning uchun ham Faxriyor ijodiga o’zgacha qarashar. Shoirning she’rlariga oddiy ko’z bilan qarab bo’lmaydi. She’rlarni o’qiyotganda teran fikr kerak (Internetdagi Nigora Umarova yozuvi).

Faxriyor
KUZ ELEGIYALARI

KUZ YOMG’IRI
Turkum

1

Xazonlar ergashdi armon xayliga,
Kuz vido istadi ko’ngil mayliga,
Yomg’irlar yog’adi hijron saylida,
Kuz yomg’iri,
hijron yomg’iri.

Na ko’z — tikarga, na umid — bog’larga,
Na so’z — aytarga, na dimog’ — chog’larga,
Na gul — sevarga, na ko’ngil — dog’larga,
Kuz yomg’iri,
hijron yomg’iri.

Ilinj sahrosida bir juft ko’z sag’ir,
Suymog’ing osondir, kuymog’ing og’ir,
Qantarday umid ham bormoqda og’ib,
Kuz yomg’iri,
hijron yomg’iri.

Armon ajr bo’lda, fajr bo’lmadi,
Ko’ngil qaqnus bo’ldi, g’ajir bo’lmadi,
Na suygu, na kuygu vojib bo’lmadi.
Kuz yomg’iri,
hijron yomg’iri.

Ko’ngil yog’ar, shivalaydi maydalab,
Bir kuy bo’lib, ostonangdan haydalar,
Egam, egam, ne dardingki, qaytalar?
Kuz yomg’iri,
hijron yomg’iri.

2

Yomg’irlarda qolgan daydi it
yorning tillo ostonasidan
haydalgan mening sevgim.

Endi u kulbamga
qaytmas hech qachon.
Daydi o’q kabi
daydi it — sevgim.

Daydi itning traektoriyasi
taqdirim bo’lib
sinadi har muyulishda.

3

Oyna kabi shaffof shamol
yo’lida uchragan
narsalarga urilib sinar.

Chumchuqlarga aylanar shamolning siniqlari
daraxtlarga qo’nmok uchun
yaproqlar o’rniga.

4

Yomg’ir — ulkan ko’ngil daraxtining
yog’ayotgan xazon va rangpar
yaproqlaridir.

Hijron to’lib qolgan bu yaproqlarning
har bir so’nayotgan hujayrasiga.

har bir yaproq simobday og’ir,
yuzingga keltirib uradi shamol
bu yaproqlarni.

Yuzga sanchiladi mavhum hijronning
sensizlikning xazon faslida
moddiylashgan tikanaklari.

5

Kuzda osmon hakda so’zlanmas,
ayniqsa, yomg’ir payti.

Qishki uyqusiga ketadi xudo
osmon — ko’zini yumib.

Osmonga aylanar bulutlar
kuzda.

Ko’ngil esa
xudoga aylanar
aytib yig’lamok uchun
namozshomgulni.

Bahor yodi.

6

Men — yo’qsil oshiq
engil qilib kiyaman dilni
kuzning salqin xavolarida,
yomg’irli kunlarda.

Dilim katta kelar egnimga.
Yerlarga sudralar dilimning bari.

Yonimda sen bo’lsayding, sevgilim,
junjikib tursayding yonimda,
dilimni yopsaydim egningga.
Dilimni yopinib o’tirsayding yonimda
yelkamga boshing qo’yib…

7

Umid
janubga uchib ketolmaydigan
tutqun qush kabi
qunishib turar yomg’irda
bir oyog’ini
qanotlari ostiga olib.

Yurak tomi o’pirilib tushgan
eski uy kabi
vayrondir.
Uning devorlari
shamoldan asrashi mumkin umidni,
biroq yomg’ir atrofdan emas,
ko’kdan yog’ar…

1999

KUZGI SHE`R

Turnalar qo’shig’i — eng ma’yus qo’shiq.
Undan-da mungliroq kuylashi mumkin
faqat shoirlar.

Xazonlar shitiri — eng so’nggi tovush.
Navbat — shoirlarga!

“Eng…, eng…” imkoniyat chegarasidir,
uni faqat shoirlar buzar.

1985

* * *

Tiyramoh bog’lari rutubatlidir,
kezinar, ezinar telba ruhunat.
Yomg’ir bo’lib bo’zlar sag’ir sukunat,
ichingda o’rmalar kuygin bir gidir.

Gulim, bahorlarda ketding sen qolib,
oramizda to’qson, bir qishlik yo’l bor,
taroqdan o’rmonu oynadan ko’l bor,
na ohim yetgaydir, na qiylu qolim.

Tushovin uzolmas vaqt – arg’umoq,
chiltanning qo’llari qanotga do’nar.
Ketarman, bu yerda qolmog’im gumon.

Ketarman, izimdan xazonlar haydab,
shamollar ergashar. Daraxtlar to’nar.
“Bor-ho, kel-ho, hamalam-ha, yo’l qaydi?

KUZ ELEGIYALARI

1

Oktyabr` ham oyoqlamoqda,
ikki oy bor yil tugashiga.
Shoxlar bir-bir tayoqlanmoqda,
shamol bog’da xazon tashigan…

Ko’rsichqonga o’xshaydi shamol,
g’amlab olar xazonni qishga.
Tugab borar kuz ham. Yil – tamom.
Iztiroblar tushadi ishga:

shamol to’zg’utgulik yo sichqon
uyasiga tashib ketgulik
yozilmabdi bir satr, ishon,
yoki tutantiriq etgulik,

kuzgi yomg’irlardan junjikkan
bir do’st uchun gulxan yoqmoqqa.
Garchi, havo ochiq, kun chiqqan,
qo’r beradi na do’st, na boqqa…

2

She’r yozgisi kelar odamning
to’yib-to’yib, kun qatorasi.
Gursillaydi yurak qadami,
lekin ko’rinmaydi qorasi

bir manziling – bo’lmaydi qoyim.
Hamma narsa sarg’aygan – xazon…
Kuz tongida qanoti shoyi
zog’lar tinmay aytadi azon.

Bu azonning qorasi yo’qdir,
mo’ljal tortib borgani shaxdam.
Na och uning rangi, na to’qdir,
terib olinmagan paxtaday

yo butaga ilingan mezon
kabi elas-elas ko’rinar…
Chir tevarak birday bargrezon,
qorayadi faqat mo’rilar…

3

Xazonlaydi daraxtlar asta,
qaynoq ranglar ulashar hayot
to’kilmoqqa chog’langan xasta
yaproqlarga. Intiho – ayon.

Moviy rangdan ayrilar samo,
endi ranglar bog’ni to’ldirar.
Adolatni bilar tiyramoh,
har yaproqni go’zal o’ldirar.