22 январ —  машҳур инглиз шоири Жорж Байрон  таваллуд топган кун.

Байрон Жорж Ноэл Гордон (1788.22.1, Лондон — 1824.19.4, Мисолунги, Греция) — инглиз шоири, Кембриж университетида ўқиган. Лордлар палатаси аъзоси (1809 й.дан). «Чайлд Ҳаролд зиёрати» достонини (1812, 1817-18) яратди. Шарқ достонлари туркумидаги «Кофир», «Абидослик келин» (1813), «Қароқчи», «Лара» (1814), «Коринф қамали», «Паризод» (1816) каби достонлари Низомийнинг «Лайли ва Мажнун», Фирдавсийнинг «Юсуф ва Зулайҳо» асарлари таъсирида ёзилган.
Байрон 1817-22 йилларда Италияда яшайди. «Тассо шикояти» (1817), «Мазепа» (1818) поемалари, «Манфред» (1817), «Хотин» (1821) драмаларида адолатсизликка қарши курашга чақиради, инсон ва дунё муаммоси етакчи мавзу бўлган. Байрон 1818 йилда «Дон Жуан» шеърий романини ёзишга киришган. Асарда инсон ва муҳит масаласи биринчи ўринга чиққан. Бунда Байрон романтизмдан реализмга ўтган (асар тугалланмаган). Унинг қатор шеърлари, «Чайлд Ҳаролд зиёрати», «Манфред», «Шийлон тутқуни», «Шийлон сонета» достонлари ўзбек тилида нашр қилинган.

Рауф Парфи
БАЙРОННИНГ СЎНГГИ САФАРИ

Чўкиб бормоқдасан кўзим ўнгида
Алвидо, алвидо, эй она диёр.
Байрон

1. Денгиз теранлиги—сенинг сувратинг.
Кўринур тимсолинг, знмистон қайнар.
Ошиб бормоқдадир мавжлар суръати,
Сен каби ҳисларим қайновин чайнар.
Қайда жасоратим, қайда журъатим,
Қайда у чексизлик, самовий куйлар?!
Кўҳна қаср ичра яшар гулжамол,
Тубанда ҳайқирар долға—ғалаён.
Денгиз соҳилида туриб эҳтимол, .
У сенинг умрингга келтирган иймон.
Ғамгин кўзларида акс этгай магар,
Аччиқ муҳаббатииг, олис хотирот.
Қани, эй долғалар, қани тўфонлар,
У каби ғазабга тўлингиз, ҳайҳот!

2. Қонталаш уфқда интиқом порлар,
Шоир—эрк ўғлони, номус сарвари.
Гўёки хўрланган ҳамширанг чорлар,
Юзландинг қасос деб сен Юнон сари.
Севган Ватанингда барчаси қолар,
Алданган умиду ғийбатлар бари…
Денгиз ҳайқиради, ғирдоб бекарам,
Шоир, кўзларингга денгизлар тўлар:
«…Тождор маҳлуқларга емнинг ўзи кам,
Тишламоқ ва қопмоқ истайди улар…»
Жанг майдони керак жангчига ахир,
Қутлуғ эркинликнинг жасур фарзанди,
Сўнгсиз алам билан телбариб ёндинг,
Она—Ватанингни тарк этдинг, шоир.

3. Тўлқнн гоҳ тош қотар, санчигай гоҳо,
Сен эса соҳилдан термуласан жим.
Сўнг тинар қаҳрли бу шовқин, аммо,
Шундай аниқ тинар менинг-да сасим.
Бир дам ҳасратлардан бўлурман маълул,
Сўнг яна чорлагай бу шиддат, туғён.
Сени етаклагай денгиз сари ул,
Ва мени бегона санамлар томон,
Йўқ, бизни ажратмас чеки йўқ денгиз,
Ажратмас заминнинг водий, тоғлари.
Бироқ шоирлигинг—қисматинг тенгсиз.
Мени эркалатар юртим боғлари…
Бироқ мумкин эмас курашмак сенсиз,
Баъзан кўксим узра дайр тирноқлари.

4. Наҳот, ёвуз бўрон хасдек учиргай?
Қайнар томиримда оташин қонлар.
Қаҳрим қуюнларнинг изин ўчиргай,
Пойимда ётурлар қора бўронлар.
Уфқда ўт ёнар, денгиз ҳам нотинч.
«Йўқ эса кўкларга сочиб ҳасратим,
Бош олиб кетмасдим Ватанимдан ҳеч,
Сенга қул бўлардим, эй муҳаббатим…»
Ўжар хаёлларга бир дам тўларман,
Бир дам сўзларингни тингларман сокин:
«…Кураш нечун ахир?.. Мен ёш ўларман,
Неча имкон бордир севдим-ку, токим,
Тупроқдан эдим мен, тупроқ бўларман,
Дунёни тутажак менинг-да хоким…»

1976

Ушбу саҳифа 12 йил олдин илк марта тақдим этилган эди

22 yanvar — mashhur ingliz shoiri Jorj Bayron tavallud topgan kun

Bayron Jorj Noel Gordon (1788.22.1, London — 1824.19.4, Misolungi, Gretsiya) — ingliz shoiri, Kembrij universitetida o’qigan. Lordlar palatasi a’zosi (1809 y.dan). «Chayld Harold ziyorati» dostonini (1812, 1817-18) yaratdi. Sharq dostonlari turkumidagi «Kofir», «Abidoslik kelin» (1813), «Qaroqchi», «Lara» (1814), «Korinf qamali», «Parizod» (1816) kabi dostonlari Nizomiyning «Layli va Majnun», Firdavsiyning «Yusuf va Zulayho» asarlari ta’sirida yozilgan.
Bayron 1817-22 yillarda Italiyada yashaydi. «Tasso shikoyati» (1817), «Mazepa» (1818) poemalari, «Manfred» (1817), «Xotin» (1821) dramalarida adolatsizlikka qarshi kurashga chaqiradi, inson va dunyo muammosi yetakchi mavzu bo’lgan. Bayron 1818 yilda «Don Juan» she’riy romanini yozishga kirishgan. Asarda inson va muhit masalasi birinchi o’ringa chiqqan. Bunda Bayron romantizmdan realizmga o’tgan (asar tugallanmagan). Uning qator she’rlari, «Chayld Harold ziyorati», «Manfred», «Shiylon tutquni», «Shiylon soneta» dostonlari o’zbek tilida nashr
qilingan.

Rauf Parfi
BAYRONNING SO’NGGI SAFARI

Cho’kib bormoqdasan ko’zim o’ngida
Alvido, alvido, ey ona diyor.
Bayron

1. Dengiz teranligi—sening suvrating.
Ko’rinur timsoling, znmiston qaynar.
Oshib bormoqdadir mavjlar sur’ati,
Sen kabi hislarim qaynovin chaynar.
Qayda jasoratim, qayda jur’atim,
Qayda u cheksizlik, samoviy kuylar?!
Ko’hna qasr ichra yashar guljamol,
Tubanda hayqirar dolg’a—g’alayon.
Dengiz sohilida turib ehtimol, .
U sening umringga keltirgan iymon.
G’amgin ko’zlarida aks etgay magar,
Achchiq muhabbatiig, olis xotirot.
Qani, ey dolg’alar, qani to’fonlar,
U kabi g’azabga to’lingiz, hayhot!

2. Qontalash ufqda intiqom porlar,
Shoir—erk o’g’loni, nomus sarvari.
Go’yoki xo’rlangan hamshirang chorlar,
Yuzlanding qasos deb sen Yunon sari.
Sevgan Vataningda barchasi qolar,
Aldangan umidu g’iybatlar bari…
Dengiz hayqiradi, g’irdob bekaram,
Shoir, ko’zlaringga dengizlar to’lar:
«…Tojdor mahluqlarga yemning o’zi kam,
Tishlamoq va qopmoq istaydi ular…»
Jang maydoni kerak jangchiga axir,
Qutlug’ erkinlikning jasur farzandi,
So’ngsiz alam bilan telbarib yonding,
Ona—Vataningni tark etding, shoir.

3. To’lqnn goh tosh qotar, sanchigay goho,
Sen esa sohildan termulasan jim.
So’ng tinar qahrli bu shovqin, ammo,
Shunday aniq tinar mening-da sasim.
Bir dam hasratlardan bo’lurman ma’lul,
So’ng yana chorlagay bu shiddat, tug’yon.
Seni yetaklagay dengiz sari ul,
Va meni begona sanamlar tomon,
Yo’q, bizni ajratmas cheki yo’q dengiz,
Ajratmas zaminning vodiy, tog’lari.
Biroq shoirliging—qismating tengsiz.
Meni erkalatar yurtim bog’lari…
Biroq mumkin emas kurashmak sensiz,
Ba’zan ko’ksim uzra dayr tirnoqlari.

4. Nahot, yovuz bo’ron xasdek uchirgay?
Qaynar tomirimda otashin qonlar.
Qahrim quyunlarning izin o’chirgay,
Poyimda yoturlar qora bo’ronlar.
Ufqda o’t yonar, dengiz ham notinch.
«Yo’q esa ko’klarga sochib hasratim,
Bosh olib ketmasdim Vatanimdan hech,
Senga qul bo’lardim, ey muhabbatim…»
O’jar xayollarga bir dam to’larman,
Bir dam so’zlaringni tinglarman sokin:
«…Kurash nechun axir?.. Men yosh o’larman,
Necha imkon bordir sevdim-ku, tokim,
Tuproqdan edim men, tuproq bo’larman,
Dunyoni tutajak mening-da xokim…»

1976