Саҳифа буюк Нозим Ҳикмат таваллудининг 115 йиллигига бағишланади

Нозим Ҳикматчалик ХХ аср ўзбек шеърияти тараққиётига, туркчада ижод қиладиган халқлар адабиётига, деярли барча ўзбек шоирлари изланишларига кучли таъсир кўрсатган бошқа бирон бир шоирни топиш амримаҳол бўлса керак. ХХI асрдаям туркча адабиётнинг порлоқ юзларидан бири бўлиб қолаётган Нозим Ҳикмат шеърларини ёш шоирлар ўзбек тилига ўзбекчалаштираётгани, табдил этаётгани мени қувонтиради.

НОЗИМ ҲИКМАТГА
БАҒИШЛОВЛАР

Рауф Парфи
НОЗИМНИНГ САДОСИ

Кетди Нозим. Келар Нозим овози. Киприкларим соқчилигида менинг кўзим – менинг қуёшим. Она Туркистоним. Ҳасрат янглиғ менинг дунём, фикрларим соқчилигида. Атрофимда айланар энг дардли, энг бахтли тириклик сайёраси. Мен унинг ўртасида жаҳон каби катта ва норасида. Кўз ёшларим қалбимни овутмади, кўзларим йиғласа,қалбим йиғлар чорасиз, қалбим йиғлаганда, кўзларим тўкади аччиқ ёш. Қуёш – бир бош, кўзларимни қалбимдан айри тутмадим. Бир садо – Нозимнинг садоси сочилар миллионларнинг сон минг кўчаларига, дунёнинг энг ёруғ,дунёнинг энг қора кечаларига…Нозим…Нозим…Кетди Нозим. Қолди Нозим садоси. Садонинг акс садоси. Акс-садонинг акс-садоси. Садога ўралашиб борар тобора дунё. Садо кенгликлари теран боқар менга Нозим Ҳикмат кўзлари ила.

1963

Евгений Евтушенко
НОЗИМ ЮРАГИ

Тайпоқ насиҳатлар, йўл-йўриқлар ва
Беҳаё сиқувдан ҳорганда руҳим.
Малла Нозим келар доим эсимга,
Сал димоғда дерди:
«Салом, қардошим!»
Нега торинг сустроқ?
Парво қилма кўп.
Поэма битдими? Кетдик, отамиз.
Пул йўқми?
Топамиз, чекма изтироб.
Қиз йўқми?
Уни ҳам топамиз».
Ўзини нимадир кемирар эди,
Кўриниб турарди, ажинлар аро,
«Ҳаммаси яхши-ю, юрак санчийди,
Не қипти?
Тирикмиз — оғримоқ раво».
Кимгадир шеърият ниқоб бўлса гар,
Ким учундир дўкон, бойлик манбаи.
Унинг учун эса,
Ниқоб эмас, дард,
Шундан оғрир эди Нозим юраги.
Ғамхўр шифокори ишонмаса ҳам,
Менга тайинлади оҳиста бир кун:
«Зинҳор оғиз очманг қалтис мавзудан,
Нозимнинг юраги оғриб қолмасин…»
Эҳ, содда шифокор…
Беморингиз ўлди,
Фойда беролмади чорангиз, ахир.
Мўъжиза юз бериб тирик қолган қалби
Ўлимдан кейин ҳам оғримоқдадир.
У оғрир мендаги аччиқ аламлар,
Рус ва турк қавмида келганлар учун.
У оғрир тутқунда, озод юрганлар,
Озодликда тутқун бўлганлар учун.
Қамоқ назокати таълимин кўрган,
Ўлгандан кейин ҳам бўйсунмай, ҳатто,
У оғрир токи биз юрсак бепарво,
У оғрир бировга
«Салом, қардош!» деб,
Изҳор этолмасак меҳру тилакни.
Бизники оғрисин ҳаммаси учун,
Ором олсин десак
Нозим юраги.

Маъруф Жалил таржимаси

Тилак Жўра
НОЗИМ ҲИКМАТ СЎЗИ

Орзу билан отади ҳар тонг,
Қайғум билан чўкади ҳар шом.
Орзуларим суронидан,
Қайғуларим бўронидан.
Она Ернинг остонасига
Осмон бўлиб ёрилдим.
Келажакнинг пешонасига
Имон бўлиб ёзилдим…
Орзу билан отади ҳар тонг,
Қайғум билан чўкади ҳар шом.

1975

Сулаймон РАҲМОН
МЕН НОЗИМ ҲИКМАТГА ШОГИРДМАН…

Мен Нозим Ҳикматга шогирдман, магар,
одамлар, айтингиз, борми керагим,
сизнинг дардингизга Нозим Ҳикматдай,
ҳамдард бўлолмаса менинг юрагим?

У халқни севарди – мен ҳам севаман,
у ерни севарди – севаман мен ҳам,
у ҳақни севарди – мен ҳам севаман,
у эркни севарди – севаман мен ҳам…

Камтар, дали-ғули, очиққўл шоир
дилкаш аёлларни ёқтирарди бот.
Лоқайд эмас эди инсофсизликка,
дунёни инсофга чорларди бу зот.

Китобни севарди – мен ҳам севаман,
ўғлини севарди – севаман мен ҳам,
офтобни севарди – мен ҳам севаман,
тўғрини севарди – севаман мен ҳам…

Номардни номард деб айтарди очиқ,
қўрқмасди золимни золим демоқдан.
Ёмонни ёмон деб айтарди очиқ,
қўрқмасди таъқибу қувғин, қамоқдан…

Қўрқмасди ва лекин мазлум халқ ғами
дардчил юрагига тиғлар санчарди.
Йўқ, уни қамоқнинг ваҳмаси эмас,
ватаннинг аянчли ҳоли янчарди!

У жуда истарди, ватан, шу ватан
ҳуррият шамсидан эммоғини нур;
истарди, халқида уйғонса журъат,
уйғонса жасорат, якдиллик, ғурур…

Истарди, кирчи қиз хадичалару
ишчи аҳмадларни кўрмоқни озод,
Истанбулнинг кўҳна, тор кўчалари
ёруғ бўлмоғини ва доим обод.

Истарди, ватани, шу туркий ватан
келгинди пойини яламасин, йўқ!
Истарди, туркини, буюк туркини
доллар, стерлинглар таламасин, йўқ!

Истарди, умидли дунёда ҳеч вақт
озодлик умиди ўлмасин мангу!
Одамзод қалбида – одамга нафрат,
жаҳонда – урушлар бўлмасин мангу!

Истарди ва унинг бу истаклари –
туркларнинг қалбига дармонлар эди;
дармонлар эди-ю, барча туркийлар
бағрини кемирган армонлар эди!..

Ватан деб ёнди у, халқ деб ёнди у,
о, вафо қилмади ватан ҳам, халқ ҳам!
Йўқ эди Нозимда шахсий мулк, бойлик,
ҳатто шахсий шодлик, ҳатто шахсий ғам!

…Мен Нозим Ҳикматга шогирдман, магар
тирик бўлганида тавоф қилардим!..
Менинг ҳам у каби орзуларим бор,
менинг ҳам у каби бордир ўз дардим…

1983

Ҳабибулло Саид Ғани
НОЗИМ ҲИКМАТ БУРСА ҚАМОҚХОНАСИДА

Мен юлдузларни соғиниб яшадим
Ўн етти йил муттасил.
Мен шамолларга сиғиниб яшадим,
Шамолнинг ранги заҳил.

Тепамдан учди турналар фарёди
Ўн етти йил муттасил.
Иброҳимнинг илк чизган от суврати
Кўзидаги дунё—сил.

Севгисиз яшашни ўргандим, севгилим,
Ўн етти йил муттасил.
Деворнинг ортида муқаддас гулим,
Туркиям, навбаҳор фасл!

1983

Хуршид Даврон
НОЗИМ ҲИКМАТ

Денгизлар шовқинин босиб кетароқ,
Бир қўшиқ учмоқда тўлқинлар узра.
Бу қўшиқ онамнинг сочларидек оқ,
Бу қўшиқ ҳайқирар кун-тунлар узра.

Денгизлар устида қўзғалар бўрон,
Гулдирар қирғоқлар ораси тўлиб.
Соҳилда мудраган кемалар бу он
Дод солар лангарни узмоқчи бўлиб.

1970

НОЗИМНИНГ МОВИЙ КЎЗЛАРИ

нозимнинг мовий кўзлари – денгиз
туби қадар теран
асли ва каримнинг ишқидай тенгсиз
мунгли ой чарақлар
соғинч  атиргуллари устида
оқ чорлоқлар учар айрилиқ денгизи узра
соғинч булбул бўлиб босфор боғида
кўзлари мовий, сочлари сомон сариғи
севгисига боқар оҳиста

денгиздек мовий нозим кўзлари
армон тўла нозим сўзлари
булутдек эргашар
жануб томон учган қушларга
қалби қолиб кетган
интизор она излари
муҳаббат ислари таралган тушларга
тунлари босфор боғида
севгисига боқар оҳиста

1984

Нозим ҲИКМАТ
ШЕЪРЛАР

Нозим Ҳикмат Ран (Nâzım Hikmet Ran) (1902.15.1, Салоники — 1963.3.6, Москва) — турк шоири ва жамоат арбоби. Турк шеъриятига янги ритм ва эркин шеър жанрини олиб кирган. Ҳарбий-денгиз билим юртида ўқиган. «Қирқ ҳаромилар асири» шеъри (1920) Туркиянинг мустамлакачилик кишанларига тушаётганига қарши ёзилгани учун инглизлар ва султон саройи томонидан таъқиб этилган. Ғарб давлатларининг мустамлакачилик сиёсатига қарши кураш ғоялари таъсирида Москвага келиб (1922), Шарқ халқлари меҳнаткашлари коммунистик университетида ўқийди. Ватанига қайтгач (1924), адабий фаолият билан шуғулланади. 1927 й. она юртидан қувғин қилинган Нозим Ҳикмат яна СССРга келади. Шоирнинг «Қуёш ичганлар қўшиғи» номли дастлабки шеърий тўплами Бокуда чоп этилади (1928). Нозим Ҳикмат бу даврда Маяковский эстетикаси таъсирида интим туйғулар тасвиридан онгли равишда қочиб, минбар шеърият намуналарини яратади. Шу йили Туркияга қайтиб, газета таҳририятида ишлайди, Кўп ўтмай у яна қамоққа ташланади.
1950 й. озод бўлган Нозим Ҳикмат яна шўролар мамлакатига кўчиб келиб (1951), умрининг охиригача Москвада адабий ва ижтимоий фаолият билан шуғулланади.
Ўзбекистонда Нозим Ҳикмат ижодига қизиқиш 1928 йилдаёқ бошланган. Ғафур Ғулом, Шайхзода, Миртемир ва бошқалар Нозим Ҳикматнинг кўплаб асарларини ўзбек тилига таржима қилган. «Туркия ҳақида ҳикоя» пьесаси ҳозирги Ўзбек миллий академик драма театрида, «Бир севги афсонаси» пьесаси асосидаги балет эса Навоий номидаги давлат академик катта театрида саҳналаштирилган.

КАРАМ * КАБИ

Ҳаво қўрғошин каби,оғир!
Бақир,
Бақир,
Мен ҳам бақиряпман!
Келинг,қўшин,қўшин
Бўлиб келинг,
Қўрғошин эритмоққа.
Мен
Сизни чақирябман!
Биттаси айтадики:
— Мунчалик бақирасан
Ўз овозинг ўтидан куйиб кул бўласан.
Ҳей
Карам каби
Ўртанасан,
Ёна,ёна,кул бўласан!..
“Дааард
Кўпу
Ҳамдард
Йўқ”.
Юрак —
Ларинг
Қулоқ –
Лари
Мунчалик кар,
Мунчалик кардир,ахир.
Ҳавода қўрғошин оғирлиги бор…
Шундай деб айтаманки:
— Карам
Каби
Ёна,
Ёна,
Кул бўлдам,бўлақолай!
Мен ёнмасам,
Сен ёнмасанг,
Биз ёнмасак,
Қандай
Қилиб
Қоронғиликлар
Ёруғликка чиқар!
Ҳаво эса тупроқ каби чўнг,вазмин,
Ҳаво қўрғошин каби,огир!!
Бақир,
Бақир,
Мен ҳам бақиряпман!
Келинг,қўшин,қўшин
Бўлиб
қўрғошин
эриткани,
Мен
Сизни чақиряпман.

1930,май

*Карам — «Карам ва Асли» деб номланган афсонадаги ошиқ қаҳрамон.

Ғафур Ғулом таржимаси

ОВОЗИМИЗ

Иягингни кафтинг ичига олиб
Деворга қақраб толиб қолма !
Иягингни кафтинг ичига олма !
Қалқ!
Деразага кел!
Боқ!
Ташқарида кеча бир жануб денгизи каби гўзал
Урмоқда деразанга тўлқинлари …
Кел!
Тингла ҳаволарни
Ҳаволар овозлар йўлидир
Ҳаволар овозга тўлибдир
Тупроқнинг сувнинг юлдузнинг
Ва бизнинг овозларга …
Деразага кел!
Ҳаволарни бир тингла!
Овозиммиз ёнингда
овозиммиз сен ила …..

1949 йил

ҲАСРАТ

Кўп соғиндим денгизни яна .
Мовий ойнасида сувларнинг —
бутун бўйига шўнғисам дейман!
Қайтмоқ истайман денгизга !
Кемалар жўнар ойдин уфқларга ,
kемалар жўнар !
Шишган оппоқ елканларга ёқмайди кадар .
Қачон бўлса ,умрим дейман у кемаларда ,
Навбатчилик орзусига ,албатта, етар .
Мадомики, ўлим бир кун ноилож ,
мен сувларга ботган бир ёруғ каби-
сувларда сўнмоқ истайман !
Қайтмоқ истайман денгизга !
Денгизга қайтмоқ истайман !

1927 йил

* * *

Гулим икки кўзим қораси ,
Мен ўлмакдан, ҳайиқмайман бил .
Аммо, ўлим шанимга сиғмас ,
Ҳозир ўлсам, виждоним хижил …

1959 август

Мақсуд Шайхзода таржималари

ДЕНГИЗНИНГ УСТИДА ОЛА БУЛУТ…

Денгизнинг устида ола булут.
Юзида кумуш кема,
Ичида сариқбалиқ,
Тубида мовий йўсин.
Соҳилда бир яланғоч одам
туриб ўйлар:
Булут бўлсаммикин,
кемами ёки?
Балид бўлсаммикин,
йўсинми ёки?

На униси, на буниси —
Денгиз бўлмоқ керак, ўғлим,
Булути-ла, кемаси-ла, балиғи-ла, йўсини-ла.

КЕТИШДАН АВВАЛ

Кетишдан аввал ишларим бор қиладиган,
Кетишдан аввал
Жайронни қочирдим овчининг қўлидан.
Аммо ҳали ҳушсиз ётар, уйғонмаган.
Уздим пўртаҳолни бутоқдан,
Лекин пўстлоғи арчилмаган.

Бўлдим юлдузлар-ла дўст-ошна,
аммо саноқлари саналмаган.
Қудуқдан тортдим сувни,
аммо кўзаларга қуйилмаган.

Гуллар тизилган ликопларга,
аммо тошгулдан ўйилмаган.
Севги-армонларга тўйилмаган.
Кетишдан аввал ишларим бор қиладиган,
Кетишдан аввал.

* * *

Сен менинг сархушлигимсан,
На уйғондим,
на уйғона олурман,
на уйғонишни хоҳлайман.

Бошим оғир,
тизларим пачақланган,
Эгни-бошим лой ичида.
Ёниб ўчаётган шуълангга караб,
йикилиб-туриб борурман.

СЕВГИЛИМНИНГ УЙҚУДАН УЙҒОНИШИ

Курсилар оёқ устида ётар
Майсалар ҳам худди шундай.
Чалқанча ётар гилам — юмиб нақшларини.
Кўзгу ётар
Деразаларнинг кўзлари қаттиқ ёпилган.
Ётар чўзиб бўшлиққа оёқларини айвон.
Қарши томда мўрилар ётар,
кўчадаги акаслар ҳам.
Булут ётар кўксида юлдузи-ла.
Уйнинг ичида, эшикда, уйқуда ойдинлик.

Уйғонди гулим.
Курсилар уйғониб,
бу бурчакдан у бурчакка чопдилар,
Майса ҳам ўшандай.
Туриб ўтирди гилам.
Нақшлари очилди алвон-алвон.
Кўзгу саҳар пайти кўл каби уйғонди.
Очди йирик мовий кўзларини деразалар,
уйғонди айвон,
йиғиб олди оёқларин бўшлиқдан,
Тутунлади қарши томда мўрилар.
Кўчадаги акаслар шивирлашди.
Булут уйғонди,
отди кўксидаги юлдузни хонамизга,
Уйнинг ичида, эшикда, уйғонди ойдинлик.
Бўялди сасларингга сенинг
Ўралди яланғоч белингга, оқ оёқларингга сенинг.

* * *

Инсонларнинг қўшиқлари ўзларидан гўзалдир,
ўзларидан умидли,
ўзларидан кадарли
яна-да узун умри ўзларидан.
Севдим инсонлардан кўра қўшиқларини.

Инсонсиз яшай олдим.
Қўшиқсиз ҳеч қачон.
Ёримни алдадим балки, қўшиғини ҳеч қачон.
Ҳеч қачон алдамади мени қўшиқлар ҳам.

Қўшиқларни англадим қайси тилда айтилса-да.
Бу дунёда еб-ичганларимнинг,
айланиб юрганларимнинг,
кўриб-эшитганларимнинг,
туйганларимнинг,
билганларимнинг
ҳеч бири, ҳеч бири
мени бахтиёр этмади қўшиқлар қадар…

ЖАНОЗА МАРОСИМИ

Бизнинг ҳовлиданми кўтарилар тобутим?
Қандай туширасизлар учинчи қабатдан?
Лифтга сиғмас тобут,
Зиналар эса жуда тор.
Балки ҳовлида тизгача қуёш ва каптарлар бўлажак.
Болалар шовқунига тўла қор ёғар балки.
Балки ҳузун шивалаган ёмғир
ва ҳовлида ахлат қутилари турар одатдагидай.
Мошинга ерлик удумга кўра юзим очиқ қўйилса агар,
бир нарса томиши мумкин пешонамга бир каптардан
яхшиликка.

Мусиқа дастаси келса-да, келмаса-да, болалар келишар қошимга.
болалар қизиқар ўликка.
Қарар ортимдан ошхонамиз деразаси.
Айвонимиз кузатар мени дорга осилган кирлари билан
Мен бу ҳовлида бахтиёр яшадим билмаганингиз қадар,
Ҳовлидошларим, узун умрлар тиларман ҳаммангизга.

БАҲОР ЁМҒИРЛАРИ

Берлинда ёмғирнинг ичида шафақ,
Ёмғирнинг ичидан қушлар ўтишар,
Ёмғирнинг ичидан муждалар келар,
Ёмғирнинг ичидан қаторлар кечар,
Ёмғирнинг ичидан ўчоқлар учар,
Ёмғирнинг ичидан бир зум чиқаман,
Сени Московда кўражакман
Ёғар дунёга баҳор ёмғирлари.

Ёғар дунёга баҳор ёмғирлари,
Ёмғирнинг ичидан бир зум чиқаман,
Сени Москвада кўряпман,
Сочларинг ёмғирли, ёмғирпўшинг ҳўл.
Ёмғирнинг ичидан қуёш бўйлайди,
Кўчалар, уйлар, дарахтлар мовий,
Айрилиқ ортдадир, кўп йироқларда.
Ювди айрилиқни баҳор ёмғири.
Мендан хушбахт одам борми дунёда.

Мендан хушбахт одам борми дунёда,
Айрилиқ ортдадир, кўп йироқларда
Ювди айрилиқни савр ёмғири.
Кўчалар, уйлар, дарахтлар мовий,
Асфальтда ёмғирдан қолган кўзгулар,
Қизил кўзгуларда Москов шаҳари.

Москов уйим, Москов хонам.
Москов 19 ёшим ва 60 ёшим,
Москов муаллимим, йўлдошим,
Москов сени ҳадя этган менга.
Баҳор ёмғирлари яна ёғажак,
Ёмғирнинг ичидан қушлар ўтажак.
Ниҳоллар, болалар, яхшилик, умид
Баҳор ёмғирида кўкариб ўсар.

Рауф Парфи таржималари

СОЧЛАРИ СОМОН САРИҒИ,
КИПРИКЛАРИ МОВИЙ

Вера Тулякова(1)га чуқур ҳурматларим ила

I

саҳар вақти огоҳ этмай кирди вокзалга экспресс
қорга кўмилганди
мен перрондайдим пальтомнинг ёқаси кўтарилган.
перронда мендан бошқа ҳеч кимса йўқ эди
турарди олдимда ётоқли вагоннинг деразаларидан бири
пардаси хиёл очиқ эди
ёш бир хотин ухлар эди
ним қоронғиликда пастки ўринда
сочлари сомон сариғи киприклари мовий.
қирмизи тўла дудоқлари эса тишланган ва бўртган эди
устки ўринда ухлаётган кишини кўролмадим
огоҳ этмай секингина чиқди вокзалдан экспресс
билмайман қаердан келиб қаерга кетганини
боқдим орқасидан
устки ўринда ухлаб ётган мен эдим

Варшавада «Биристол» отелида ҳам
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуларга толганим йўқ эди
тағин кароватим тахтадан эди тор еди
ёш бир хотин ухларди бошқа бир ўринда
сочлари сомон сариғи киприклари мовий
оппоқ бўйни узун эди юмалоқ эди
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуга толганим йўқ эди
тағин кароватим тахтадан эди тор еди
вақт шошиб илгариларди яқинлашардик тун яримларига.
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуга толганимиз йўқ эди
тағин кароватлар тахтадан эди тор еди

тушмоқдаман зинама-зина тўртинчи қаватдан
лифт бузилибди яна
ойналарнинг ичида ҳам тушмоқдаман зиналардан
балки йигирма ёшимдаман
балки юз ёшимдаман
вақт шошиб илгариларди
яқинлашардик тун яримларига
учинчи қаватда бир эшик орқасида бир хотин кулаётир
ўнг қўлимда ҳасратли бир гул очилиб сўлди оғир-оғир

кубалик бир раққоса билан учрашиб қолдим
иккинчи қаватда қорли деразаларда
жингала сочли киз соя каби ўтди нақ пешонамдан
шоир Николас Гильен Гаванага қайтиб кетганди
йилларча Европа ва Осиё отелларининг залларида
ўтириб ичган эдик ютум-ютум шаҳарларимизнинг ҳасратини
икки нарса бор фақат ўлгандагина унут бўладиган
онамизнинг юзи билан шаҳримизнинг юзи

швейцар кузатиб қўйди мени пўстини тунга қоришиқ
юрдим тиконли изғириқнинг
ва неонларнинг қўйнида юрдим
вақт шошиб илгариларди яқинлашардим тун яримларига
чиқдилар қаршимга туйқусдан
чиққан жойлари кундуздай ёп-ёруғ эди
аммо уларни мендан бошқа кўрган одам бўлмади

бир гуруҳ эдилар
қисқа қўнжли этиклари шалворлари жакетлари
енгларида свастика белгилари
қўлларида автоматлари бор эди
елкалари каскалари бор эди
аммо бошлари йўқ эди
елкалари билан каскаларининг ораси бўшлиқ эди
ҳатто ёқалари бўйинлари бор эди аммо бошлари йўқ эди
ўлимларига йиғланмайдиган аскарлардан эдилар
юрдик
қўрқувлари ҳамда ҳайвонча қўрқишлари билиниб турарди
кўзларидан билиниб турарди деёлмайман
бошлари йўқки кўзлари бўлсин
қўрқувлари ҳамда ҳайвонча қўрқишлари билиниб турарди
билиниб турарди этикларидан

қўрқув билинарми этиклардан
уларники билинарди
улар қўрққанларидан ўт оча бошладилар тўхтовсиз
бутун биноларга бутун транспорт воситаларига бутун зотларга
ҳар овозга ҳар ҳаракатга ўт очардилар
ҳатто Шопен кўчасида мовий балиқли бир афишага ҳам ўт очдилар
аммо на бир сувоқ парчаси тушардию на бир ойна синарди
ва ўқ овозларини мендан бошқа ҳеч ким эшитгани йўқ

ўликлар бир гуруҳ ССчилардан иборат бўлса ҳам
ўликлар ўлдиролмас
ўликлар тирилиб ўлдирар
қурт бўлиб олманинг ичига кириб
аммо қўрқувлари ҳамда ҳайвонча қўрқишлари билиниб турарди
бу шаҳар бу Варшава ўлдирилмаганмиди
буларнинг ўзлари ўлдирилмасдан бурун
бу шаҳарнинг суяклари бир-бир қирилиб териси шилинмаганмиди
терисидан муқовалар қилинмаганмиди
ёғидан совун
сочларидан арқон
аммо қаддин ростлаб турар эди кечанинг қаршисида
тиконли изғириқ қўйнида иссиқ бир оқ нон каби

вақт шошиб илгариларди
яқинлашардим тун яримларига
Белведер (2) йўлида ўйладим полякларни
қаҳрамонлик рақсига тушадилар тарихларига асосланиб
Бельведер йўлида ўйладим полякларни
менга биринчи ва балки сўнгги орденимни бердилар шу саройда
маросим бошлиғи очди олтинсувли оқ эшикни
кирдим улкан салонга ёш бир хотин-ла
сочлари сомон сариғи киприклари мовий
ўрталикда иккимиздан бошқа кимсалар йўқ эди
фақат аквареллар фақат нозиккина креслолар
диванлар қўғирчоқ уйларидаги каби
ва сен шунинг учун ҳам бир расм эдинг
оч мовий рангда чизилган
балки бир тош қўғирчоқ эдинг
балки бир шуъла эдинг
тушимдан тушиб турган сўл кўкрагимнинг устига

ухлардинг ним қоронғиликда пастки ўринда
оппоқ бўйнинг узун эди юмалоқ эди
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуларга толганинг йўқ эди
ва мана Краков шаҳрида «Каприз» (3) барида
вақт шошиб илгарилар тун яримларига яқинлашамиз
айрилиқ столнинг устида эди
қаҳва бордоғинг билан лимонадимнинг орасида
уни у ерга сен қўйдинг
айрилиқ бир тош қудуқнинг тубидаги сув эди
қарайман эгилиб
бир эркак киши кулимсирар оқ булутга
билинар-билинмас

чақираман сени йўқотиб
орқага чорлар овозимнинг акс-садолари
айрилиқ столнинг устида эди
сигарета қутисида
кўзойнакли гарсон келтирди уни
аммо уни буюртирган сен эдинг
айрилиқ буралган бир тутун эди
кўзларингнинг ичида сенинг
сигарангнинг учида сенинг
ва хуш қол энди демоққа ҳозирланган кафтингда

айрилиқ столнинг устида
тирсагингни таяганинг жойда эди
хаёлингдан кечаётган гапларда эди
айрилиқ мендан яширган яширмаган ўйларингда
айрилиқ тинчингда эди сенинг
сенинг менга ишончингда эди

қаттиқ қўрқувда эди айрилиқ
бирданига эшик очилган каби
тўсатдан кимнидир севиб қолишингдан
ҳолбуки мени севасан аммо бунинг фарқига бормайсан

айрилиқ шуни фарқ этмаслигингда эди сенинг
айрилиқ қутилганди ернинг тортиш кучидан
оғирлиги йўқ эди
толадай эди деёлмайман
толанинг ҳам оғирлиги бор
айрилиқнинг оғирлиги йўқ эди аммо ўзи бор эди

вақт шошиб илгарилар
тун яримлари яқинлашаётир бизга
юрдик юлдузларга теккан
ўрта аср деворларининг қоронғисида
вақт шошиб оқарди тўппа-тўғри орқасига
қадамларимизнинг акс-садолари
нимжон сариқ итлар каби келар эди орқамиздан
қочар эди олдимизда
Ягеллон университетида шайтон
тошларга тирноқларини ботира-ботира тентирар эди
бузишга уринарди Қоперникнинг араблардан қолгап устурлобини
ва бозор майдонида баззозлар қаторининг қоқ ўртасида
қуйи тарафда рокн-ролл ўйнаган католик студентлар билан бирга
вақт шошиб илгарилар
тун яримларига яқинлашамиз

урилар булутларга шафағи Нова Гутанинг
у ерда қишлоқлардан келган ёш ишчилар
маъданга қўшиб ўз руҳларини ҳам олов — олов қуяр янги
қолипларга ва руҳларининг бичими
маъданнинг бичимидан минг бора зўрдир

Биби Марям калисосида соат сайин жом чалувчи қўнғироқхонада
бурғучи тун ярмини билдириб шаҳарни янгратди
ўрта асрдан келган садо юксалди
шаҳарга яқинлашган ёвдан берди хабар
ва жим бўлиб қолди халқумига тиқилган ўқ билан туйқусдан
бурғучи кўнгли тинчиб ўлди ва мен яқинлашган ёвни кўриб
аммо хабар беролмасдан ўлдирилишнинг аччиғи тўғрисида ўйладим
вақт шошиб илгарилар
тун яримлари чироқларини ҳозиргина ўчирган
бир кема қароргоҳидай орқада қолди

саҳар вақти огоҳ этмай кирди вокзалга экспресс
ёмғирлар ичида эди Прага
у кўлнинг тубида кумуш қопланган бир сандиқ эди
қопқоғини очдим:
ичида ёш бир хотин ухлар шиша қушларнинг орасида
сочлари сомон сариғи киприклари мовий
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуга толгани йўқ эди
қопқоқни ёпдим
юкладим сандиқни юк вагонига
огоҳ этмай секингина чиқди вокзалдан экспресс
боқдим орқасидан қўлларим икки ёнимга осилган
ёмғирлар ичида эди Прага

сен йўқсан
ухлайсан ним қоронғиликда пастки ўринда
устки ўрин бўм-бўш
сен йўқсан
ер юзининг энг гўзал шаҳарларидан бири бўш қолди
ичидан қўлингни чиқарганинг бир қўлқопдай бўш қолди
сўнди
ортиқ сени кўрмайдиган ойналар қандай сўнса
йўқотилган оқшомлардай
Влтава суви оқар кўприкларнинг тагидан

кўчалар бўм-бўш
бутун деразаларда пардалар осилган
трамвайлар бўм-бўш ўтмоқда
ҳатто чиптачилари ҳайдовчилари ҳам йўқ
кафелар бўм-бўш ресторанлар барлар ҳам бўм-бўш
витриналар бўм-бўш
на газлама
на кристалл
на гўшт
на шароб
на бир китоб
на бир тахта печенье
на бир чиннигул

шаҳарни тумандай ўраган бу ёлғизликнинг ичида
бир эркак киши ёлғизликда
ўн бора ортиб кетган қариликнинг азобидан
бир силкиниб қутулмоқ учун
Легионерлар кўпригидан чағалайларга нон отар
керагидан ёшроқ юрагининг қонига ботириб ҳар бурдасини

вақтнинг ёқасидан олмоқ истайман
бармоқларимда қолади тезликларнинг олтин чанглари
ётоқли вагонда бир хотин ухлар пастки ўринда
йиллар бўйи бундай чуқур уйқуга толгани йўқ эди
сочлари сомон сариғи киприклари мовий
қўллари эса кумуш шамдонларда шамлар эди.
Устки ўринда ухлаётган кишини кўролмадим.
Мен эмасман бир ухловчи бор бўлса у ерда.
Эҳтимолки, устки ўрин бўшдир ҳам.
Москва эди устки ўриндаги эҳтимол.
Туман босмиш поляклар тупроғини.
Брестни ҳам босмиш.
Икки кундирки, самолётлар қўнолмаётир.
Аммо поездлар келиб кетаётир,
қорачиқлари оқмиш кўзларнинг ичидан ўтаётир.
Берлиндан келаётирман, мен купеда ёлғиз ўзим.
Қорли текисликлар қуёши ила
бирга уйғондим эртасигд эрталаб.
Буфетли вагонда кефир деган бир турли айрон
ИЧДИМ. ;м
Официантка таииди мени.
Икки пьесамни томоша қилибди Москвада…
Вокзалда ёш бир хотин кутиб олди мени.
Бели чумоли белидан ингичка.
Сочлари сомон сариғи, киприклари мовий.
Тутдим қўлидан, юрдик.
Юрдик қуёшнинг тагида қорларни ғижирлата- ғижирлата.
У йил эрта келганди баҳор.
У кунлар Зуҳро юлдузига хабар учирилган кунлар эди.
Москва бахтиёр эди, бахтиёр эдим, бахтиёр эдик.
Йўқотдим сени туйқусдан Маяковский майдонида,
йўқотдим туйқусдан сени,
йўқ-йўқ, туйқусдан эмас,
чунхи олдин йўқотдим кафтпмда қўлингнинг иссиқлигини сенинг,
кейин қўлингнинг юмшоқ оғирлигини йўқотдим кафтимда,
кейин қўлингни ва айрилиқ бармоқларимизнинг
бир-бирига илк бора тегишидан бошланганди аллақачон,
аммо ҳар қалай туйқусдан йўқотдим сени.
Асфальт денгизларида машиналарни тўхтатиб
боқдим ичларига,
йўқсан.
Хиёбонлар қорли,
сенинг изларинг йўқ излар орасида.
Калишли, ботинкали, пайпоқли, ялангоёқ
изларингни биттада танийман.
Милиционерлардан сўрадим:
«Кўрмадингизми?»
«Қўлқопларини ечиб олган бўлса
қўлларини пайқамаслик мумкин эмас!»
«Қўллари кумуш шамдонларда шамлардир!»
Милиционерлар катта бир назокат билан жавоб қайтаришди:
«Кўрмадик».

Истамбулда Саройбурни (4) оқимига қарши сузади,
бир буксир кема ортида учта юк баржаси билан.
Ҳам ғақ-ғақ этади, ҳам вақ-вақ этади чағалайлар.
Овоз бердим юк баржаларига Қизил Майдондан
буксир кемасининг кепитанига,
овозим етмади, чунки матор шундай гумбурлардики,
овозимни майқай олмасди, ҳоргин эди-да капитан,
жакетининг тугмалари эса кўпик эди,
овоз бердим юк баржаларига Қизил Майдондан…
«Кўрмадик».

Кирдим-кираман Москванинг бутун кўчаларида
бутун тупикларга ва фақат аёллардан сўрайман.
Жун рўмолли, кулар юзли, сабрли, индамас жувонлар
ол ёяоқли, қирра бурунли қизлар, шапкалари яшил духобадан;
ёш-ёш қизлар ҳали қўл тегмаган, ориққина ҳам гоят кетворган;
балки хунук жувонлар, зериккан қизлг.р, нимжон парирўйлар ҳам бор
(аммо уларнинг менга нима қизиги бор?);
мен фақат аёллардан сўрайман:
гўзални аёл миллати эркаклардан олдин кўрар ва унутмас.
«Кўрмадингизми?»
«Сочлари сомон сариғи, киприклари мовий»,
«Қора пальтосининг ёқаси оқ
ва садаф тугмалари катта-катта,
Прагада олган эди!»
«Кўрмадик».

Вақтлар билан мусобақа ўйнайман,
гоҳ улар олға ўтиб кетади, гоҳ мен.
Улар олға ўтганда
майда-майда қизил шуълаларини
кўролмайдиган бўлдим дея ўтим ёрилади.
Мен олға ўтдимми, вақт прожекторлари
соямни туширади йўлга,
соям қочади,
олдимдаги соямни кўздан йўқотиб қўяман дея
бир хавотирга тушаман мен.
Театрларга, концертларга, киноларга кираман.
«Большой»га кирмадим, бу оқшом ўйналаётган операни севмасдинг.
Каламишда(5) Балиқчининг майхонасига кирдим
ва Саид Фоиқ-ла (6)
ширин-ширин суҳбатлашардик,
мен қамоқдан чиққанимга бир ой бўлганди,
унинг қоражигари санчаётган эди ва дунё гўзал эди.

Ресторанларга кираман:
янги жазлари ном қозонган эстрада оркестларидан,
зардўзи шимли швейцарлардан,
чойчақасевар ҳоргин официантлардан,
гардероб хизматчиларидан
ва бизнинг квартал қоровулидан сўрайман.
«Кўрмадик».

Страстной Монастирнинг соат жоми чалинди
ярим кеча бўлганини билдириб.
Ҳолбуки Монастир ҳам, жом ҳам йиқитилган аллақачон.
Қурилаётир шаҳарнинг энг катта кинотеатри унинг ўрнида.
Шу ерларда мен ўн тўққиз ёшимни учратиб қолдим.
Бир-биримизни биттада танидик.
Ҳолбуки, бир-биримизнинг юзимизни кўрганимиз йўқ эди,
ҳатто фотосуратимизни ҳам.
Аммо шунга қарамай биттада танидик,
шошмадик, қўл сиқишмоқчи бўлдик,
аммо қўлларимиз бир-бирига етмасди,
орамизда қирқ йиллик вақт турар эди.
Котиб турар эди
боши йўқ,
охири йўқ
Шимол денгизидай бу вақт.
Страстной майдонига (энди Пушкин майдони) қор ёға бошлади.
Қалтирай бошладим, айниқса, қўлларим, оёқларим.
Ҳолбуки жун пайпоқдаман
ҳам ботинкаларим билан қўлқопларим мўйнали.
У эса пайпоқсиз эди,
чориқларидаги оёқларида бўз пайтава, қўллари очиқ…

Огзида хом бир олманпнг тоти мисли дунё.
Ун тўртида кафтини қўйган эди
бир қизнинг таранг скйнасига.
Назарида қўшиқларнинг бўйи километр-километр,
ўлимнинг бўйи бир қарич
Ва хабари йўқ бошига тушажак воқеаларнинг ҳеч биридан.
Унинг бошига тушажак воқеаларни фақат мен биламан.
Чунки ишондим унинг бутун ишонганларига,
севдим севажаги бутун хотинларни,
ёздим ёзажаги бутун шеърларни,
ётдим ётажаги бутун қамоқларда,
ўтдим ўтажаги
бутун шаҳарлардан,
хасталанқим бутун хасталиклари-ла,
бутун уйқуларини ухладим,
кўрдим кўражаги
бутун тушларини.
Ундан сўрадим:
«Кўрмадингми сочлари сомон сариғи,
киприклари мовий?
Қора пальтосининг ёқаси оқ
ва садаф тугмалари каттакон?»
«Кўрмадим».

II

Ун тўққиз ёшим Боязид майдонидан ўтади,
чиқади Қизил Майдонга,
Конкордга (7) қўнади, Обидинга (8) учрайман
ва майдонлар хусусида гаплашиб келамиз.
Аввалги кун Гагарин энг катта майдонни айланнб қайтди,
Титов ҳам айланиб қайтажак
ҳамда ўн етти марта айланажак,
аммо ҳали хабарим йўқ.
Майдонлар билан бинолар хусусида гаплашамиз
Обидин-ла меҳмонхона шиппонида.
Сена дарёси оқади Нотр-Дамнинг икки ёнидан.
Менга кечаси деразамдан бир ой парчаси бўлиб кўринади
Сена дарёси юлдузларнинг қароргоҳида.
Еш бир хотин ухлайди шийпондаги менинг хонамда
Париж томларинннг мўри-мўрконлар дунёсида.
Йиллар бўйи бундай чуқур уйқуларга толгани йўқ эди.
Сомон сариғи сочлари қўнгироқ-қўнгироқ,
мовий киприклари эса юзида булут.
Ядродаги майдон билан ядродаги бино хусусида гаплашамиз Обидин-ла.
Майдонда зикр тушаётган Жалолиддин (9) хусусида гаплашамиз.
Обидин боши йўқ-охири йўқ тезликнинг рангларини солади.
Мен рангларни емиш каби ейман.
Матисс (10) бир кўкчидирки, космос мевалари сотар.
Бизнинг Обидин ҳам шундай, Авни (11) ҳам, Левни (12) ҳам.

Микроскопдан ва ракета иллюминаторларидан кўринган
бинолар, майдонлар, ранглар ва шоирларнинг,
рассомларнинг, чолғучиларнинг — ўнларча одамларнинг,
ҳамланинг расмини чиза олади Обидин юз эллик, олтмиш размерли матога.
Сувда балиқларни қандай кўриб,
сувда балиқларни қандай овлай олсам,
шундай кўриб, шундай овлай оламан
жимир-жимир оққан вақтларни Обидиннинг суратларида.
Сена дарёси эса бир ой тилимига ўхшар.
Еш бир хотин ухлар ой тилимининг устида.
Уни неча карра йўқотиб неча карра топдим,
яна неча карра йўқотиб неча карра топажакман.
Шундай қилиб, гўзалим, шундай қилиб,
умримнинг бир парчасини тушириб юбордим
Сена дарёсига Сен-Мишель кўпригидан.
Мсьё Дюпоннинг илмоғига санчилажак умримнинг
бир парчаси бир куни тонготарда.
Мсьё Дюпон тортиб чиқаражак уни сувдан
Парижнинг мовий суврати ила бирликда
ва ҳеч бир нарсага ўхшатмаяжак умримнинг бир парчасини:
на балиққа,
на эски шиппакка.
Отажак уни мсьё Дюпон қайтариб Сенага
Парижнинг суврати ила бирликда,
суврат эски жойида қолажак.
Сена дарёси ила оқажак умримнинг бир парчаси
буюк қабристонига дарёларнинг.
Томирларимда оққан қоннинг гупур-гупуридан уйғондим.
Босфор оқимларининг гупур-гупуридан баландроқ эди.
Сабаби мен вазнсиз эдим.
Бармоқларимнинг оғирлиги йўқ.
Бармоқларим қўлларим ва оёқларимдан узилиб
муаллақ, чайқала-чайқала айланар эдилар бошим устида.
Бошимнинг ҳам оғирлиги йўқ,
тўп сингари учар эди устимдан.
Унгим йўқ,
сўлим йўқ,
юқорим йўқ,
қуйим йўқ.
Обидинга айтиш керак,
вазнсизликнинг ва ўнгни,
чапни билолмасликнинг расмини солсин.
Обидинга айтиш керак,
расмини солсин Боязид майдонида шаҳид кетган бир йигитнинг
ва Гагарин ўртоқнинг ва яна ҳурматли номини,
қошини, кўзини мен билмаган Титов ўртоқнинг
ва ундан кейингиларнинг
ва шийпонда ётган ёш хотиннинг.

Кубадан қайтдим шу сабоҳ.
Куба майдонида олти миллион киши —
оқи,
қораси,
сариғи,
дурагайи —
нурли бир уруг экмоқда,
уругларнинг уруғини кулиб, ўйнаб.

Сен бахтиёрликнинг расмини сола оласанми,
Обидин, ишнинг қулай томонига қочмасдан аммо?
Гул ёноқли чақалоғини эмизаётган малак юзли онанинг расмини эмас,
на-да оқ дастурхондаги олмаларнинг,
на-да аквариумда ўт-ўланлар орасида
айланиб юрган қирмизи балиқнинг?

Бахтиёрликнинг расмини сола оласанми, Обидин,
1961 ёзи ўрталаридаги Кубанинг расмини сола оласанми?
«Кўп шукур, кўп шукур, бугунни ҳам кўрдим,
ўлсам ҳам ғам емайман!»нинг
расмини сола оласанми, устод?
«Аттанг-аттанг, мен кўрмадим.
Гаванада бу тонг бир туғилиш рўй берди!»нинг
расмини сола оласанми?
Бир қўл кўрдим,
Гавананинг 150 километр шарқида
денгиз соҳилига яқин бир деворнинг устида бир қўл кўрдим.
Фараҳли бир қўшиқ эди девор.
Қўл силар эди деворни.
Қўл олти ойлик эди,
силар эди бўйнини онасининг.
Ун етти ёшидайди қўл
ва Мариянинг маммаларини силар эди,
кафти қадоқ эди
ва Каройиб денгизи хуш бўй таратар эди.
Иигирма ёшида эди қўл
ва силар эди бўйнини олти ойлик ўғлининг.
Иигирма беш ёшида эди қўл
ва силаш лималигини унутган эди аллақачон. »
Уттиз ёшида эди қўл
ва Гавананинг 150 километр шарқида
денгиз соҳклида
бир деворнинг устида кўрдим уни,
силар эди деворни.

Сен қўл расмлари соласан, Обидин,
бизнинг хизматчилар, темирчиларнинг қўлларини,
Кубалик балиқчи Николаснинг ҳам қўлини солгил қора қаламда.
Кооперативдан олган оппоққина уйининг деворини силашга ҳозирланган
ва силаш нималигини энди унутмаяжак
кубалик балиқчи Николаснинг қўлини.
Каттакон бир қўл.
Денгиз тошбақаси бир қўл.
Фараҳли бир деворни силай олишига
инонмаган бир қўл.
Фиделнинг сўзлари каби баракали тупроқларда
шакарқамиш кучи ила ўсиб, яшариб,
ширага тўлган умидларнинг қўли.
1961 да Кубада ранг-баранг ва соя-салқин дарахтлардай
уйлар қурган ҳамда роҳатбахш уйлардай-уйлардай
дарахтлар ўтқазган қўллардан бири.
Пўлат қуймоққа ҳозирланган қўллардан бири.
Пулемётларни қўшиққа айлантирган,
қўшиқларни пулемётга ьйлантирган қўл.
Ёлгонсиз ҳурриятнинг қўли.
Фидель сиққан қўл.
Умрининг дастлабки ўқ қалами билан
умрининг дастлабки қогозига «Ҳуррият» сўзини ёзган қўл.
«Ҳуррият» сўзини айтаркан оғизларининг суви келади кубаликларнинг,
бол қутисидай бир тарвузни сўяётганлар каби.
Кўзлари парпирар эркакларининг,
қизларининг ўйнар қалблари,
қимтинар лаблари «ҳуррият» сўзига
ва мўйсафидлари энг тотли хотираларини қудуқдан чиқариб ютум-ютум ичар.

Бахтиёрликнинг расмини сола оласанми, Обидин?
«Ҳуррият» сўзининг расмини,
аммо ёлгонсизининг?

Оқшом қўнмоқда Парижга.
Нотр-Дам тўқ-сариқ бир чироқ каби ёниб сўнди
ва Парижда барча янги-эски тошлар
тўқ-сариқ бир чироқ каби ёниб сўнди.
Бизнинг санъатларни ўйлайман —
шеърчиликни, расм чизишни( чолғучиликни — бошқаларни ўйлайман
ва англайманки, бир улуғ дарё оқмоқда
инсон қўли дастлабки ғорга дастлабки бизонни чизгандан бери,
сўнгра барча ариқлар,
ирмоқлар янги балиқлари,
янги гирдоблари,
янги таъмлари билан қуйилар унинг ичига
ва қуримайдиган, тинимсиз оқадиган нарса фақатгина удир.

Парижда бир каштан дарахти бор,
Парижнинг илк каштани,
Париж каштанларининг отаси.
Истамбулдан, Босфор бўғозидан келтириб ўтқазилган Парижга.
Ҳалиям борми, билмайман. Агар бор бўлса ёши икки юзда бўлиши керак.
Бориб қўлини ўпмоқ истардим.
Бориб соясида ётишимизни истардим:
бу китобнинг қоғозини яратганлар,
ҳарфини терганлар, нақшини босганлар,
бу китобни дўконида сотганлар,
пул бериб олганлар,
олиб саёҳат қилганлар
ҳамда Обидин
ҳамда бир сомон сариғи — балоси бошимнинг.

Поезд, Варшава-Қраков-Прага-Москва- Париж-Г авана-Москва.

1961

1. Вера Тулякова (Вера Тулякова-Ҳикмат; 1932 – 2001) — Нозим Ҳикмат (1902-1963)нинг тўртинчи, рус аёлларидан иккинчи рафиқаси. Бутуниттифоқ давлат киномотография институтида таҳсил олган. Журналист, драматург, киносценарийчи ва адабиётчи. Нозим Ҳикмат билан 1960 йили турмуш қурган. Шоир ўлимидан кейин «Нозим Ҳикмат билан сўнгги суҳбат» («Последний разговор с Назымом») хотиралар китобини ёзган. Китоб Россияда ва Туркияда бир неча марта нашр этилган.
2. Бельведер — Варшавадаги президент саройи.
3. «Каприз» — бар-ресторан номи.
4. Саройбурни — Олти Мугуз қўлтиғи билан Бос- форни айириб турувчи бурун.
5. Каламиш — Истамбул яқинида, Мармар денгггзя бўйидаги бир жой.
6. Саид Фоиқ (1907—1954)—машҳур турк ҳикояна- вис ёзувчи.
7. Боязид майдони—Истамбулда, Конкорд — Парижда.
8. Обидин Дино — Турк публицист-рассоми, ҳозир Парижда туради.
9. Жалолиддин Румий (1207—1273) — форс тилида ижод этган ва асли Мовароуннаҳрдан бўлган, Салжуқийлар даврида ном таратган машҳур шоир. Нозим Ҳикмат болалигида ана шу шоир таъсирида бўлган.
10. Анри Матисс — француз рассоми.
11. Авни Арбас — ҳозирги замон турк рассоми.
12. Левни — XVIII аср турк минатюрачи рассоми.

Миразиз Аъзам таржимаси

ПИРОЯ ХОНИМГА ЁЗИЛГАН МАКТУБЛАРДАГИ
ШЕЪРИЙ ПАРЧАЛАРДАН

22.09.1945.

Китоб ўқийман:
ичида борсан,
қўшиқ тинглайман:
ичида борсан,
ўтириб нон ушатсам,
рўпарамдасан,
ишлаб ўтирганда,
ёнгинамдасан.

Сен ҳар жойда «ҳозиру нозир»имсан,
гаплашолмаймиз
дардлашолмаймиз…
Сен менинг саккиз йиллик бевамсан…

25.09.1945.

Энг гўзал денгиз:
кўриб улгурмаганинг.
Энг гўзал фарзанд:
ўсиб улгурмагани.
Энг гўзал кунларимиз:
яшаб улгурмаганимиз.

Ва сенга айтолмаган энг гўзал сўзим:
айтиб улгурмаганим.

6.10.1945.

Булутлар карвони сузилар:
хабарларни ортиб устига.
Ғижимлайман ҳали келмаган
мактубларни қўлимда.

Юрак киприклар учида
йўл қараб ҳолсиз…
Ҳайқирмоқ истайди:
«Пироя, Пироя!..» дея.

27.10.1945.

Бир олманинг ярми биз
ярми бу кўҳна дунё.
Бир олманинг ярми биз
ярми эрур халойиқ.
Бир олманинг ярми сен
ярми мен
икковимиз…

8.11.1945.

Олисдаги шаҳрим томлари устидан
ва Мармара денгизи остидан ўтиб
Кузги боғлар, тупроқлар аро
улуғвор ва намли
туйилди сасинг.
Уч дақиқагина давом этди бу.
Кейин, телефон зулматга чўмди.

Маъруфжон Йўлдошев таржимаси

СЕВАМАН СЕНИ

Севаман сени
нонни тузга ботириб егандек
кечалари оташда ёниб уйғониб
жўмракдан симириб сув сипқоргандек
Оғир почта ўрамини
қайдан нима билмасдан
шошилиб, севиниб, тусмол ичинда очгандек
севаман сени
илк дафъа тайёрада денгиз узра учгандек
Истанбулда юмшоқ оқшом чўкаркан
ичимда бир нима жимирлагандек
севаман сени
Яшаяпмиз минг шукур дегандек

МЕН УЧУН СЕН ЭНДИ ҲАР КИМ КАБИСАН

Кўзларим кўзингда севгилар сочмас
Улардан қалбимда сезгилар кечмас
Руҳимни дол этдим сенга навбат бас
Мен учун сен энди ҳар ким кабисан

Йўлингни пойладим токи тонггача
Қочмоқдаман бугун сендан мен инжа
Юракни тингладим ва етарлича
Англадим сен энди ҳар ким кабисан

Буткул унутдим мен комил иймоним
Мозийга қоришди ҳам ичган онтим
Қалбимда сен учун йўқдир ҳеч зорим
Мен учун сен энди ҳар ким кабисан.

***

Дада!
ҳар йилнинг бошида
сизга айтар
ёлғиз
сўзим бор:
«Сизни нақадар кўп яхши кўрсам
шу қадар
узоқ бўлсин кўрар умрингиз…»

Дада!
Дадам, оғам менинг, қондошим, дўстим!
На зулм, на ўлим, на қўрқув
бошимни эголмас!
Фақат, сизнинг қўлингизни ўпмоқ учун
эгилар бошим.
Дадам, оғам менинг, қондошим, дўстим…

САС

Иягинг кафтларинг ичига олиб,
деворга қараб қолма!
Иягинг кафтларинг ичига олма!
Қалқ!
Деразага кел!
Боқ!
Ташқарида оқшом бир жануб денгизидек гўзал,
чанг солади деразага тўлқинлари…

Кел!
Тингла ҳаволарни:
ҳаволар сасларнинг йўлидир,
ҳаволар сасларга тўладир:
тупроқнинг, сувнинг, юлдузларнинг
ва бизнинг сасларимиз-ла…

Деразага кел!
Ҳаволарни тингла бир:
Сасимиз ёнингдадир,
сасимиз сенинг-ладир…

***

Қандай гўзал ишдир эсламоқ сени:
ўлим ва зафар хабарлари ичра,
қамоқда
ва ёшим қирқни кечар экан…

Қандай гўзал ишдир эсламоқ сени:
унутилмиш бир мовий ипакдай қўлинг
ва сочларингнинг
вазмин юмшоқлиги
жоним туби — Истанбул тупроғининг…

Ичимдаги иккинчи бир инсон кабидир
сени севмоқ саодати…
Бармоқларинг учида қолган
ифори сардуня япроғининг
илиқ бир роҳатбахш
ва уйғоқ даъвати:
тўқ қизил чизиқлар-ла бўлинмиш
иссиқ, қуюқ қоронғулик…

Қандай гўзал эсламоқ сени:
ёзмоқ сен ҳақда,
тўлғониб ётиб қамоқда сени тушунмоқ:
фалон кун, фалон ерда айтилган сўз,
ўзига бегона
у таниш дунё…

Қандай гўзал эсламоқ сени.
Сен-чун оғочларни нақшларман яна:
бир тортма,
бир узук
ва бир кийимлик нафис ипак тўқирман
ва дафъатан сапчиб ўрнимдан
деразамда темирлар-ла қапишиб
эркнинг сутдек оқ мовийлигига
сенга ёзганларимни бақира-бақира
ўқиб берарман…

Қандай гўзал эсламоқ сени:
ўлим ва зафар хабарлари ичра,
қамоқда
ва ёшим қирқни кечар экан…

БИР ДАҚИҚА

Денгиз турғун кўл каби, бора-бора кенгаяр,
Сувлар қояликларда нурдан кашталар тикар,
Тамом юлдузли само чексизликни қоплаган…
Ҳозир кўксимда юрак урар жадаллик билан.

Самодан бир юлдузнинг сояси тушмиш сувга,
Шўнғимиш сув қўйнида бир кечалик уйқуга.
Базан узунлашар-у, базида у тиришар,
Турғун сувнинг тубида бир шағам каби ёнар.

Яқин бўлайин дея бу кўкдан тушган изга,
Тушда эгилмишманки қоялардан денгизга,
Олдимдан тушган сочлар ҳорғин сувларга тегди.
Боқдим, бепоён уфқлар бошим устида эди.

Билолмам қандай бўлди, келди ҳаёллар бир он
енгилмас лаззат туйиб денгизга отилмоқдан.
Қутулмоқ қандай осон фонийлигимдан дедим,
Чоғландим, отиларкан бир дақиқа титрадим.

Бир дақиқа сўнгсизлик тўлди, тошди кўнглимдан,
Бир дақиқа боқийлик қутқармишди ўлимдан.

КУНЛАР

Ўтиб кетмиш кунлар келинг
рақи ичинг сархуш бўлинг
ҳуштак-ла бир куйлар чалинг
бевақт ўлурман кадардан

Олдиндаги ёруғ кунлар
мен ила юзлашмас онлар
ҳеч йўқ салом йўлласинлар
бевақт ўлурман кадардан

Кўз очганим бугунги кун
адоқсиз қола биларсан
кечага ташрифдан ёҳуд
кўп буюк бўла биларсан.

РАФИҚАМГА МАКТУБ

Ёлғизим менинг!
Сўнгги мактубингда:
«Бошим сирқирар, юрагим саросар!» дерсан.
«Сени оссалар, йўқотсам сени», дерсан,
«яшаёлмам!»
Яшарсан, азизам,
қора бир дуд каби ёйилар ёдим шамолларда;
яшарсан, қалбимнинг қизил сочли сулуви,
йигирманчи асрда узоғи бир йил кечар
ўлимнинг аччиқ улуви.

Ўлим
дорда тебранган бир мурда.
Бу ўлимга бир турли рози бўлмайдир кўнглим.
Бироқ ишонки сен, севикли,
бир фақир лўлининг
юнгли, қора бир ўргимчак янглиғ қўллари
солса агар томоғимга арқонни,
мовий кўзларида кўрмоқ учун қўрқувни
беҳуда кўз тикарлар Нозимга!
Сўнгги тонгимнинг ним қоронғулигида
мен дўстларимни ва сени кўрурман
ва ёлғиз
тугалланмай қолмиш бир қўшиқ ҳажрини
қабримга олиб кетурман…

Рафиқам менинг!
Юраги тоза, олтин рангли,
кўзлари болдан тотли боларим менинг,
не сабабки ёздим сенга қатлимни исташларин,
суд илк одимларин оғир ташлади
ва бир шолғом каби узмаслар
бошини одамнинг.
Тамом, буларни унут.
Булар узоқ бир эҳтимол.
Пулинг бор бўлса агар менга бир ич кийим ол,
тутди оёғимнинг сиатик оғриғи.
Яна унутмаки,
ҳар дам яхшиликни ўйлаши зарур
ҳар маҳбус рафиқаси

31-МАЙ 1962

Чарчадинг оғирлигим кўтармоқдан
қўлларимдан чарчадинг
кўзларим кўланкамдан
ловулларди сўзларим
сўзларим қуйиларди
бир кун келажак дафъатан келур бир кун
оёқ изларимнинг оғирлигин туярсан ичингда
узоқлашган оёқ изларимнинг ва
баридан азоблироғи шу оғирлик бўлажак.

ЁНҒОҚ ДАРАХТИ

Бошим кўпик- кўпик булут, ичим- ташим денгиз,
мен бир ёнғоқ дарахтиман Гулхона боғинда,
тугун- тугун, тарам- тарам мўйсафид ўқ илдиз.
На сен бунинг фарқиндасан, на миршаб фарқинда.
Мен бир ёнғоқ дарахтиман Гулхона боғинда.
Япроқларим сувда балиқ каби питир- питир.
Япроқларим ипак рўмолчадек шитир- шитир,
юлавергин, кўзларингнинг, гулим, ёшини сур.
Япроқларим қўлларимдир нақ юз минг қўлим бор.
Юз минг қўл ила қучарман сени, Истанбулни.
Япроқларим кўзларимдир, завқ ила боқарман.
Юз минг кўз ила термулиб сенга, Истанбулга
Юз минг юрак каби сапчир- сапчир япроқларим.
Мен бир ёнғоқ дарахтиман Гулхона боғинда,
на сен бунинг фарқиндасан, на миршаб фарқинда.

ЭРТАКЛАРНИНГ ЭРТАГИ

Сув бошида турармиз
чинор ва мен.
Сувда аксимиз намоён,
чинор ва менинг.
Сув жилваси ёғилар бизга,
чинор ва менга.
Сув бошида турармиз
чинор ва мен, яна бир мушук.
Сувда аксимиз намоён,
чинор ва менинг, бир мушукнинг ҳам.
Сув жилваси ёғилар бизга,
чинор ва менга, яна мушукка.
Сув бошида турармиз
чинор, мен, мушук, яна қуёш ҳам.
Сувда аксимиз намоён,
чинор, мен, мушук, яна қуёшнинг.

Сув жилваси ёғилар бизга,
чинор, мен, мушук, яна қуёшга.
Сув бошида турармиз
чинор, мен, мушук, қуёш, умримиз.
Сувда аксимиз намоён,
чинор, мен, мушук, қуёш, умримизнинг ҳам.
Сув жилваси ёғилар бизга,
чинор, мен, мушук, қуёш, ҳам умримизга.
Сув бошида турармиз.
Аввал мушук кетар,
ўчар сувдаги акси.
Сўнгра мен кетарман,
ўчар сувдаги аксим.
Сўнгра чинор кетар,
ўчар сувдаги акси.
Сўнгра сув кетар
қуёш қолар;
сўнгра у ҳам кетар…
Сув бошида турармиз.
Сув совуқ,
Чинор улуғ,
Мен шеър ёзарман.
Мушук мудрайди,
Қуёш қайнайди.
Яшаяпмиз, минг шукур.
Сув жилваси ёғилар бизга,
Чинор, мен, мушук, қуёш, ҳам умримизга…

Sahifa buyuk Nozim Hikmat tavalludining 115 yilligiga bag‘ishlanadi

Nozim Hikmatchalik XX asr o‘zbek she’riyati taraqqiyotiga, turkchada ijod qiladigan xalqlar adabiyotiga, deyarli barcha o‘zbek shoirlari izlanishlariga kuchli ta’sir ko‘rsatgan boshqa biron bir shoirni topish amrimahol bo‘lsa kerak. XXI asrdayam turkcha adabiyotning porloq yuzlaridan biri bo‘lib qolayotgan Nozim Hikmat she’rlarini yosh shoirlar o‘zbek tiliga o‘zbekchalashtirayotgani, tabdil etayotgani meni quvontiradi.

NOZIM HIKMATGA
BAG‘ISHLOVLAR

Rauf Parfi
NOZIMNING SADOSI

Ketdi Nozim. Kelar Nozim ovozi. Kipriklarim soqchiligida mening ko‘zim – mening quyoshim. Ona Turkistonim. Hasrat yanglig‘ mening dunyom, fikrlarim soqchiligida. Atrofimda aylanar eng dardli, eng baxtli tiriklik sayyorasi. Men uning o‘rtasida jahon kabi katta va norasida. Ko‘z yoshlarim qalbimni ovutmadi, ko‘zlarim yig‘lasa,qalbim yig‘lar chorasiz, qalbim yig‘laganda, ko‘zlarim to‘kadi achchiq yosh. Quyosh – bir bosh, ko‘zlarimni qalbimdan ayri tutmadim. Bir sado – Nozimning sadosi sochilar millionlarning son ming ko‘chalariga, dunyoning eng yorug‘,dunyoning eng qora kechalariga…Nozim…Nozim…Ketdi Nozim. Qoldi Nozim sadosi. Sadoning aks sadosi. Aks-sadoning aks-sadosi. Sadoga o‘ralashib borar tobora dunyo. Sado kengliklari teran boqar menga Nozim Hikmat ko‘zlari ila.

1963

Yevgeniy Yevtushenko
NOZIM YURAGI

Taypoq nasihatlar, yo‘l-yo‘riqlar va
Behayo siquvdan horganda ruhim.
Malla Nozim kelar doim esimga,
Sal dimog‘da derdi:
«Salom, qardoshim!»
Nega toring sustroq?
Parvo qilma ko‘p.
Poema bitdimi? Ketdik, otamiz.
Pul yo‘qmi?
Topamiz, chekma iztirob.
Qiz yo‘qmi?
Uni ham topamiz».
O‘zini nimadir kemirar edi,
Ko‘rinib turardi, ajinlar aro,
«Hammasi yaxshi-yu, yurak sanchiydi,
Ne qipti?
Tirikmiz — og‘rimoq ravo».
Kimgadir she’riyat niqob bo‘lsa gar,
Kim uchundir do‘kon, boylik manbai.
Uning uchun esa,
Niqob emas, dard,
Shundan og‘rir edi Nozim yuragi.
G‘amxo‘r shifokori ishonmasa ham,
Menga tayinladi ohista bir kun:
«Zinhor og‘iz ochmang qaltis mavzudan,
Nozimning yuragi og‘rib qolmasin…»
Eh, sodda shifokor…
Bemoringiz o‘ldi,
Foyda berolmadi chorangiz, axir.
Mo‘’jiza yuz berib tirik qolgan qalbi
O‘limdan keyin ham og‘rimoqdadir.
U og‘rir mendagi achchiq alamlar,
Rus va turk qavmida kelganlar uchun.
U og‘rir tutqunda, ozod yurganlar,
Ozodlikda tutqun bo‘lganlar uchun.
Qamoq nazokati ta’limin ko‘rgan,
O‘lgandan keyin ham bo‘ysunmay, hatto,
U og‘rir toki biz yursak beparvo,
U og‘rir birovga
«Salom, qardosh!» deb,
Izhor etolmasak mehru tilakni.
Bizniki og‘risin hammasi uchun,
Orom olsin desak
Nozim yuragi.

Ma’ruf Jalil tarjimasi

Tilak Jo‘ra
NOZIM HIKMAT SO‘ZI

Orzu bilan otadi har tong,
Qayg‘um bilan cho‘kadi har shom.
Orzularim suronidan,
Qayg‘ularim bo‘ronidan.
Ona Yerning ostonasiga
Osmon bo‘lib yorildim.
Kelajakning peshonasiga
Imon bo‘lib yozildim…
Orzu bilan otadi har tong,
Qayg‘um bilan cho‘kadi har shom.

1975

Sulaymon RAHMON
MЕN NOZIM HIKMATGA SHOGIRDMAN…

Men Nozim Hikmatga shogirdman, magar,
odamlar, aytingiz, bormi keragim,
sizning dardingizga Nozim Hikmatday,
hamdard bo‘lolmasa mening yuragim?

U xalqni sevardi – men ham sevaman,
u yerni sevardi – sevaman men ham,
u haqni sevardi – men ham sevaman,
u erkni sevardi – sevaman men ham…

Kamtar, dali-g‘uli, ochiqqo‘l shoir
dilkash ayollarni yoqtirardi bot.
Loqayd emas edi insofsizlikka,
dunyoni insofga chorlardi bu zot.

Kitobni sevardi – men ham sevaman,
o‘g‘lini sevardi – sevaman men ham,
oftobni sevardi – men ham sevaman,
to‘g‘rini sevardi – sevaman men ham…

Nomardni nomard deb aytardi ochiq,
qo‘rqmasdi zolimni zolim demoqdan.
Yomonni yomon deb aytardi ochiq,
qo‘rqmasdi ta’qibu quvg‘in, qamoqdan…

Qo‘rqmasdi va lekin mazlum xalq g‘ami
dardchil yuragiga tig‘lar sanchardi.
Yo‘q, uni qamoqning vahmasi emas,
vatanning ayanchli holi yanchardi!

U juda istardi, vatan, shu vatan
hurriyat shamsidan emmog‘ini nur;
istardi, xalqida uyg‘onsa jur’at,
uyg‘onsa jasorat, yakdillik, g‘urur…

Istardi, kirchi qiz xadichalaru
ishchi ahmadlarni ko‘rmoqni ozod,
Istanbulning ko‘hna, tor ko‘chalari
yorug‘ bo‘lmog‘ini va doim obod.

Istardi, vatani, shu turkiy vatan
kelgindi poyini yalamasin, yo‘q!
Istardi, turkini, buyuk turkini
dollar, sterlinglar talamasin, yo‘q!

Istardi, umidli dunyoda hech vaqt
ozodlik umidi o‘lmasin mangu!
Odamzod qalbida – odamga nafrat,
jahonda – urushlar bo‘lmasin mangu!

Istardi va uning bu istaklari –
turklarning qalbiga darmonlar edi;
darmonlar edi-yu, barcha turkiylar
bag‘rini kemirgan armonlar edi!..

Vatan deb yondi u, xalq deb yondi u,
o, vafo qilmadi vatan ham, xalq ham!
Yo‘q edi Nozimda shaxsiy mulk, boylik,
hatto shaxsiy shodlik, hatto shaxsiy g‘am!

…Men Nozim Hikmatga shogirdman, magar
tirik bo‘lganida tavof qilardim!..
Mening ham u kabi orzularim bor,
mening ham u kabi bordir o‘z dardim…

1983

Habibullo Said G‘ani
NOZIM HIKMAT BURSA QAMOQXONASIDA

Men yulduzlarni sog‘inib yashadim
O‘n yetti yil muttasil.
Men shamollarga sig‘inib yashadim,
Shamolning rangi zahil.

Tepamdan uchdi turnalar faryodi
O‘n yetti yil muttasil.
Ibrohimning ilk chizgan ot suvrati
Ko‘zidagi dunyo—sil.

Sevgisiz yashashni o‘rgandim, sevgilim,
O‘n yetti yil muttasil.
Devorning ortida muqaddas gulim,
Turkiyam, navbahor fasl!

1983

Xurshid Davron
NOZIM HIKMAT

Dengizlar shovqinin bosib ketaroq,
Bir qo‘shiq uchmoqda to‘lqinlar uzra.
Bu qo‘shiq onamning sochlaridek oq,
Bu qo‘shiq hayqirar kun-tunlar uzra.

Dengizlar ustida qo‘zg‘alar bo‘ron,
Guldirar qirg‘oqlar orasi to‘lib.
Sohilda mudragan kemalar bu on
Dod solar langarni uzmoqchi bo‘lib.

1970

NOZIMNING MOVIY KO‘ZLARI

nozimning moviy ko‘zlari – dengiz
tubi qadar teran
asli va karimning ishqiday tengsiz
mungli oy charaqlar
sog‘inch atirgullari ustida
oq chorloqlar uchar ayriliq dengizi uzra
sog‘inch bulbul bo‘lib bosfor bog‘ida
ko‘zlari moviy, sochlari somon sarig‘i
sevgisiga boqar ohista

dengizdek moviy nozim ko‘zlari
armon to‘la nozim so‘zlari
bulutdek ergashar
janub tomon uchgan qushlarga
qalbi qolib ketgan
intizor ona izlari
muhabbat islari taralgan tushlarga
tunlari bosfor bog‘ida
sevgisiga boqar ohista

1984

Nozim HIKMAT
SHE’RLAR

Nozim Hikmat Ran (Nâzım Hikmet Ran) (1902.15.1, Saloniki — 1963.3.6, Moskva) — turk shoiri va jamoat arbobi. Turk she’riyatiga yangi ritm va erkin she’r janrini olib kirgan. Harbiy-dengiz bilim yurtida o‘qigan. «Qirq haromilar asiri» she’ri (1920) Turkiyaning mustamlakachilik kishanlariga tushayotganiga qarshi yozilgani uchun inglizlar va sulton saroyi tomonidan ta’qib etilgan. G‘arb davlatlarining mustamlakachilik siyosatiga qarshi kurash g‘oyalari ta’sirida Moskvaga kelib (1922), Sharq xalqlari mehnatkashlari kommunistik universitetida o‘qiydi. Vataniga qaytgach (1924), adabiy faoliyat bilan shug‘ullanadi. 1927 y. ona yurtidan quvg‘in qilingan Nozim Hikmat yana SSSRga keladi. Shoirning «Quyosh ichganlar qo‘shig‘i» nomli dastlabki she’riy to‘plami Bokuda chop etiladi (1928). Nozim Hikmat bu davrda Mayakovskiy estetikasi ta’sirida intim tuyg‘ular tasviridan ongli ravishda qochib, minbar she’riyat namunalarini yaratadi. Shu yili Turkiyaga qaytib, gazeta tahririyatida ishlaydi, Ko‘p o‘tmay u yana qamoqqa tashlanadi.
1950 y. ozod bo‘lgan Nozim Hikmat yana sho‘rolar mamlakatiga ko‘chib kelib (1951), umrining oxirigacha Moskvada adabiy va ijtimoiy faoliyat bilan shug‘ullanadi.
O‘zbekistonda Nozim Hikmat ijodiga qiziqish 1928 yildayoq boshlangan. G‘afur G‘ulom, Shayxzoda, Mirtemir va boshqalar Nozim Hikmatning ko‘plab asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan. «Turkiya haqida hikoya» pyesasi hozirgi O‘zbek milliy akademik drama teatrida, «Bir sevgi afsonasi» pyesasi asosidagi balet esa Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatrida sahnalashtirilgan.

KARAM * KABI

Havo qo‘rg‘oshin kabi,og‘ir!
Baqir,
Baqir,
Men ham baqiryapman!
Keling,qo‘shin,qo‘shin
Bo‘lib keling,
Qo‘rg‘oshin eritmoqqa.
Men
Sizni chaqiryabman!
Bittasi aytadiki:
— Munchalik baqirasan
O‘z ovozing o‘tidan kuyib kul bo‘lasan.
Hey
Karam kabi
O‘rtanasan,
Yona,yona,kul bo‘lasan!..
“Daaard
Ko‘pu
Hamdard
Yo‘q”.
Yurak —
Laring
Quloq –
Lari
Munchalik kar,
Munchalik kardir,axir.
Havoda qo‘rg‘oshin og‘irligi bor…
Shunday deb aytamanki:
— Karam
Kabi
Yona,
Yona,
Kul bo‘ldam,bo‘laqolay!
Men yonmasam,
Sen yonmasang,
Biz yonmasak,
Qanday
Qilib
Qorong‘iliklar
Yorug‘likka chiqar!
Havo esa tuproq kabi cho‘ng,vazmin,
Havo qo‘rg‘oshin kabi,ogir!!
Baqir,
Baqir,
Men ham baqiryapman!
Keling,qo‘shin,qo‘shin
Bo‘lib
qo‘rg‘oshin
eritkani,
Men
Sizni chaqiryapman.

1930,may

*Karam — «Karam va Asli» deb nomlangan afsonadagi oshiq qahramon.

G‘afur G‘ulom tarjimasi

OVOZIMIZ

Iyagingni kafting ichiga olib
Devorga qaqrab tolib qolma !
Iyagingni kafting ichiga olma !
Qalq!
Derazaga kel!
Boq!
Tashqarida kecha bir janub dengizi kabi go‘zal
Urmoqda derazanga to‘lqinlari …
Kel!
Tingla havolarni
Havolar ovozlar yo‘lidir
Havolar ovozga to‘libdir
Tuproqning suvning yulduzning
Va bizning ovozlarga …
Derazaga kel!
Havolarni bir tingla!
Ovozimmiz yoningda
ovozimmiz sen ila …..

1949 yil

HASRAT

Ko‘p sog‘indim dengizni yana .
Moviy oynasida suvlarning —
butun bo‘yiga sho‘ng‘isam deyman!
Qaytmoq istayman dengizga !
Kemalar jo‘nar oydin ufqlarga ,
kemalar jo‘nar !
Shishgan oppoq yelkanlarga yoqmaydi kadar .
Qachon bo‘lsa ,umrim deyman u kemalarda ,
Navbatchilik orzusiga ,albatta, yetar .
Madomiki, o‘lim bir kun noiloj ,
men suvlarga botgan bir yorug‘ kabi-
suvlarda so‘nmoq istayman !
Qaytmoq istayman dengizga !
Dengizga qaytmoq istayman !

1927 yil

* * *

Gulim ikki ko‘zim qorasi ,
Men o‘lmakdan, hayiqmayman bil .
Ammo, o‘lim shanimga sig‘mas ,
Hozir o‘lsam, vijdonim xijil …

1959 avgust

Maqsud Shayxzoda tarjimalari

DЕNGIZNING USTIDA OLA BULUT…

Dengizning ustida ola bulut.
Yuzida kumush kema,
Ichida sariqbaliq,
Tubida moviy yo‘sin.
Sohilda bir yalang‘och odam
turib o‘ylar:
Bulut bo‘lsammikin,
kemami yoki?
Balid bo‘lsammikin,
yo‘sinmi yoki?

Na unisi, na bunisi —
Dengiz bo‘lmoq kerak, o‘g‘lim,
Buluti-la, kemasi-la, balig‘i-la, yo‘sini-la.

KЕTISHDAN AVVAL

Ketishdan avval ishlarim bor qiladigan,
Ketishdan avval
Jayronni qochirdim ovchining qo‘lidan.
Ammo hali hushsiz yotar, uyg‘onmagan.
Uzdim po‘rtaholni butoqdan,
Lekin po‘stlog‘i archilmagan.

Bo‘ldim yulduzlar-la do‘st-oshna,
ammo sanoqlari sanalmagan.
Quduqdan tortdim suvni,
ammo ko‘zalarga quyilmagan.

Gullar tizilgan likoplarga,
ammo toshguldan o‘yilmagan.
Sevgi-armonlarga to‘yilmagan.
Ketishdan avval ishlarim bor qiladigan,
Ketishdan avval.

* * *

Sen mening sarxushligimsan,
Na uyg‘ondim,
na uyg‘ona olurman,
na uyg‘onishni xohlayman.

Boshim og‘ir,
tizlarim pachaqlangan,
Egni-boshim loy ichida.
Yonib o‘chayotgan shu’langga karab,
yikilib-turib borurman.

SЕVGILIMNING UYQUDAN UYG‘ONISHI

Kursilar oyoq ustida yotar
Maysalar ham xuddi shunday.
Chalqancha yotar gilam — yumib naqshlarini.
Ko‘zgu yotar
Derazalarning ko‘zlari qattiq yopilgan.
Yotar cho‘zib bo‘shliqqa oyoqlarini ayvon.
Qarshi tomda mo‘rilar yotar,
ko‘chadagi akaslar ham.
Bulut yotar ko‘ksida yulduzi-la.
Uyning ichida, eshikda, uyquda oydinlik.

Uyg‘ondi gulim.
Kursilar uyg‘onib,
bu burchakdan u burchakka chopdilar,
Maysa ham o‘shanday.
Turib o‘tirdi gilam.
Naqshlari ochildi alvon-alvon.
Ko‘zgu sahar payti ko‘l kabi uyg‘ondi.
Ochdi yirik moviy ko‘zlarini derazalar,
uyg‘ondi ayvon,
yig‘ib oldi oyoqlarin bo‘shliqdan,
Tutunladi qarshi tomda mo‘rilar.
Ko‘chadagi akaslar shivirlashdi.
Bulut uyg‘ondi,
otdi ko‘ksidagi yulduzni xonamizga,
Uyning ichida, eshikda, uyg‘ondi oydinlik.
Bo‘yaldi saslaringga sening
O‘raldi yalang‘och belingga, oq oyoqlaringga sening.

* * *

Insonlarning qo‘shiqlari o‘zlaridan go‘zaldir,
o‘zlaridan umidli,
o‘zlaridan kadarli
yana-da uzun umri o‘zlaridan.
Sevdim insonlardan ko‘ra qo‘shiqlarini.

Insonsiz yashay oldim.
Qo‘shiqsiz hech qachon.
Yorimni aldadim balki, qo‘shig‘ini hech qachon.
Hech qachon aldamadi meni qo‘shiqlar ham.

Qo‘shiqlarni angladim qaysi tilda aytilsa-da.
Bu dunyoda yeb-ichganlarimning,
aylanib yurganlarimning,
ko‘rib-eshitganlarimning,
tuyganlarimning,
bilganlarimning
hech biri, hech biri
meni baxtiyor etmadi qo‘shiqlar qadar…

JANOZA MAROSIMI

Bizning hovlidanmi ko‘tarilar tobutim?
Qanday tushirasizlar uchinchi qabatdan?
Liftga sig‘mas tobut,
Zinalar esa juda tor.
Balki hovlida tizgacha quyosh va kaptarlar bo‘lajak.
Bolalar shovquniga to‘la qor yog‘ar balki.
Balki huzun shivalagan yomg‘ir
va hovlida axlat qutilari turar odatdagiday.
Moshinga yerlik udumga ko‘ra yuzim ochiq qo‘yilsa agar,
bir narsa tomishi mumkin peshonamga bir kaptardan
yaxshilikka.

Musiqa dastasi kelsa-da, kelmasa-da, bolalar kelishar qoshimga.
bolalar qiziqar o‘likka.
Qarar ortimdan oshxonamiz derazasi.
Ayvonimiz kuzatar meni dorga osilgan kirlari bilan
Men bu hovlida baxtiyor yashadim bilmaganingiz qadar,
Hovlidoshlarim, uzun umrlar tilarman hammangizga.

BAHOR YOMG‘IRLARI

Berlinda yomg‘irning ichida shafaq,
Yomg‘irning ichidan qushlar o‘tishar,
Yomg‘irning ichidan mujdalar kelar,
Yomg‘irning ichidan qatorlar kechar,
Yomg‘irning ichidan o‘choqlar uchar,
Yomg‘irning ichidan bir zum chiqaman,
Seni Moskovda ko‘rajakman
Yog‘ar dunyoga bahor yomg‘irlari.

Yog‘ar dunyoga bahor yomg‘irlari,
Yomg‘irning ichidan bir zum chiqaman,
Seni Moskvada ko‘ryapman,
Sochlaring yomg‘irli, yomg‘irpo‘shing ho‘l.
Yomg‘irning ichidan quyosh bo‘ylaydi,
Ko‘chalar, uylar, daraxtlar moviy,
Ayriliq ortdadir, ko‘p yiroqlarda.
Yuvdi ayriliqni bahor yomg‘iri.
Mendan xushbaxt odam bormi dunyoda.

Mendan xushbaxt odam bormi dunyoda,
Ayriliq ortdadir, ko‘p yiroqlarda
Yuvdi ayriliqni savr yomg‘iri.
Ko‘chalar, uylar, daraxtlar moviy,
Asfaltda yomg‘irdan qolgan ko‘zgular,
Qizil ko‘zgularda Moskov shahari.

Moskov uyim, Moskov xonam.
Moskov 19 yoshim va 60 yoshim,
Moskov muallimim, yo‘ldoshim,
Moskov seni hadya etgan menga.
Bahor yomg‘irlari yana yog‘ajak,
Yomg‘irning ichidan qushlar o‘tajak.
Nihollar, bolalar, yaxshilik, umid
Bahor yomg‘irida ko‘karib o‘sar.

Rauf Parfi tarjimalari

SOCHLARI SOMON SARIG‘I,
KIPRIKLARI MOVIY

Vera Tulyakova(1)ga chuqur hurmatlarim ila

I

sahar vaqti ogoh etmay kirdi vokzalga ekspress
qorga ko‘milgandi
men perrondaydim paltomning yoqasi ko‘tarilgan.
perronda mendan boshqa hech kimsa yo‘q edi
turardi oldimda yotoqli vagonning derazalaridan biri
pardasi xiyol ochiq edi
yosh bir xotin uxlar edi
nim qorong‘ilikda pastki o‘rinda
sochlari somon sarig‘i kipriklari moviy.
qirmizi to‘la dudoqlari esa tishlangan va bo‘rtgan edi
ustki o‘rinda uxlayotgan kishini ko‘rolmadim
ogoh etmay sekingina chiqdi vokzaldan ekspress
bilmayman qayerdan kelib qayerga ketganini
boqdim orqasidan
ustki o‘rinda uxlab yotgan men edim

Varshavada «Biristol» otelida ham
yillar bo‘yi bunday chuqur uyqularga tolganim yo‘q edi
tag‘in karovatim taxtadan edi tor yedi
yosh bir xotin uxlardi boshqa bir o‘rinda
sochlari somon sarig‘i kipriklari moviy
oppoq bo‘yni uzun edi yumaloq edi
yillar bo‘yi bunday chuqur uyquga tolganim yo‘q edi
tag‘in karovatim taxtadan edi tor yedi
vaqt shoshib ilgarilardi yaqinlashardik tun yarimlariga.
yillar bo‘yi bunday chuqur uyquga tolganimiz yo‘q edi
tag‘in karovatlar taxtadan edi tor yedi

tushmoqdaman zinama-zina to‘rtinchi qavatdan
lift buzilibdi yana
oynalarning ichida ham tushmoqdaman zinalardan
balki yigirma yoshimdaman
balki yuz yoshimdaman
vaqt shoshib ilgarilardi
yaqinlashardik tun yarimlariga
uchinchi qavatda bir eshik orqasida bir xotin kulayotir
o‘ng qo‘limda hasratli bir gul ochilib so‘ldi og‘ir-og‘ir

kubalik bir raqqosa bilan uchrashib qoldim
ikkinchi qavatda qorli derazalarda
jingala sochli kiz soya kabi o‘tdi naq peshonamdan
shoir Nikolas Gilyen Gavanaga qaytib ketgandi
yillarcha Yevropa va Osiyo otellarining zallarida
o‘tirib ichgan edik yutum-yutum shaharlarimizning hasratini
ikki narsa bor faqat o‘lgandagina unut bo‘ladigan
onamizning yuzi bilan shahrimizning yuzi

shveysar kuzatib qo‘ydi meni po‘stini tunga qorishiq
yurdim tikonli izg‘iriqning
va neonlarning qo‘ynida yurdim
vaqt shoshib ilgarilardi yaqinlashardim tun yarimlariga
chiqdilar qarshimga tuyqusdan
chiqqan joylari kunduzday yop-yorug‘ edi
ammo ularni mendan boshqa ko‘rgan odam bo‘lmadi

bir guruh edilar
qisqa qo‘njli etiklari shalvorlari jaketlari
yenglarida svastika belgilari
qo‘llarida avtomatlari bor edi
yelkalari kaskalari bor edi
ammo boshlari yo‘q edi
yelkalari bilan kaskalarining orasi bo‘shliq edi
hatto yoqalari bo‘yinlari bor edi ammo boshlari yo‘q edi
o‘limlariga yig‘lanmaydigan askarlardan edilar
yurdik
qo‘rquvlari hamda hayvoncha qo‘rqishlari bilinib turardi
ko‘zlaridan bilinib turardi deyolmayman
boshlari yo‘qki ko‘zlari bo‘lsin
qo‘rquvlari hamda hayvoncha qo‘rqishlari bilinib turardi
bilinib turardi etiklaridan

qo‘rquv bilinarmi etiklardan
ularniki bilinardi
ular qo‘rqqanlaridan o‘t ocha boshladilar to‘xtovsiz
butun binolarga butun transport vositalariga butun zotlarga
har ovozga har harakatga o‘t ochardilar
hatto Shopen ko‘chasida moviy baliqli bir afishaga ham o‘t ochdilar
ammo na bir suvoq parchasi tushardiyu na bir oyna sinardi
va o‘q ovozlarini mendan boshqa hech kim eshitgani yo‘q

o‘liklar bir guruh SSchilardan iborat bo‘lsa ham
o‘liklar o‘ldirolmas
o‘liklar tirilib o‘ldirar
qurt bo‘lib olmaning ichiga kirib
ammo qo‘rquvlari hamda hayvoncha qo‘rqishlari bilinib turardi
bu shahar bu Varshava o‘ldirilmaganmidi
bularning o‘zlari o‘ldirilmasdan burun
bu shaharning suyaklari bir-bir qirilib terisi shilinmaganmidi
terisidan muqovalar qilinmaganmidi
yog‘idan sovun
sochlaridan arqon
ammo qaddin rostlab turar edi kechaning qarshisida
tikonli izg‘iriq qo‘ynida issiq bir oq non kabi

vaqt shoshib ilgarilardi
yaqinlashardim tun yarimlariga
Belveder (2) yo‘lida o‘yladim polyaklarni
qahramonlik raqsiga tushadilar tarixlariga asoslanib
Belveder yo‘lida o‘yladim polyaklarni
menga birinchi va balki so‘nggi ordenimni berdilar shu saroyda
marosim boshlig‘i ochdi oltinsuvli oq eshikni
kirdim ulkan salonga yosh bir xotin-la
sochlari somon sarig‘i kipriklari moviy
o‘rtalikda ikkimizdan boshqa kimsalar yo‘q edi
faqat akvarellar faqat nozikkina kreslolar
divanlar qo‘g‘irchoq uylaridagi kabi
va sen shuning uchun ham bir rasm eding
och moviy rangda chizilgan
balki bir tosh qo‘g‘irchoq eding
balki bir shu’la eding
tushimdan tushib turgan so‘l ko‘kragimning ustiga

uxlarding nim qorong‘ilikda pastki o‘rinda
oppoq bo‘yning uzun edi yumaloq edi
yillar bo‘yi bunday chuqur uyqularga tolganing yo‘q edi
va mana Krakov shahrida «Kapriz» (3) barida
vaqt shoshib ilgarilar tun yarimlariga yaqinlashamiz
ayriliq stolning ustida edi
qahva bordog‘ing bilan limonadimning orasida
uni u yerga sen qo‘yding
ayriliq bir tosh quduqning tubidagi suv edi
qarayman egilib
bir erkak kishi kulimsirar oq bulutga
bilinar-bilinmas

chaqiraman seni yo‘qotib
orqaga chorlar ovozimning aks-sadolari
ayriliq stolning ustida edi
sigareta qutisida
ko‘zoynakli garson keltirdi uni
ammo uni buyurtirgan sen eding
ayriliq buralgan bir tutun edi
ko‘zlaringning ichida sening
sigarangning uchida sening
va xush qol endi demoqqa hozirlangan kaftingda

ayriliq stolning ustida
tirsagingni tayaganing joyda edi
xayolingdan kechayotgan gaplarda edi
ayriliq mendan yashirgan yashirmagan o‘ylaringda
ayriliq tinchingda edi sening
sening menga ishonchingda edi

qattiq qo‘rquvda edi ayriliq
birdaniga eshik ochilgan kabi
to‘satdan kimnidir sevib qolishingdan
holbuki meni sevasan ammo buning farqiga bormaysan

ayriliq shuni farq etmasligingda edi sening
ayriliq qutilgandi yerning tortish kuchidan
og‘irligi yo‘q edi
toladay edi deyolmayman
tolaning ham og‘irligi bor
ayriliqning og‘irligi yo‘q edi ammo o‘zi bor edi

vaqt shoshib ilgarilar
tun yarimlari yaqinlashayotir bizga
yurdik yulduzlarga tekkan
o‘rta asr devorlarining qorong‘isida
vaqt shoshib oqardi to‘ppa-to‘g‘ri orqasiga
qadamlarimizning aks-sadolari
nimjon sariq itlar kabi kelar edi orqamizdan
qochar edi oldimizda
Yagellon universitetida shayton
toshlarga tirnoqlarini botira-botira tentirar edi
buzishga urinardi Qopernikning arablardan qolgap usturlobini
va bozor maydonida bazzozlar qatorining qoq o‘rtasida
quyi tarafda rokn-roll o‘ynagan katolik studentlar bilan birga
vaqt shoshib ilgarilar
tun yarimlariga yaqinlashamiz

urilar bulutlarga shafag‘i Nova Gutaning
u yerda qishloqlardan kelgan yosh ishchilar
ma’danga qo‘shib o‘z ruhlarini ham olov — olov quyar yangi
qoliplarga va ruhlarining bichimi
ma’danning bichimidan ming bora zo‘rdir

Bibi Maryam kalisosida soat sayin jom chaluvchi qo‘ng‘iroqxonada
burg‘uchi tun yarmini bildirib shaharni yangratdi
o‘rta asrdan kelgan sado yuksaldi
shaharga yaqinlashgan yovdan berdi xabar
va jim bo‘lib qoldi xalqumiga tiqilgan o‘q bilan tuyqusdan
burg‘uchi ko‘ngli tinchib o‘ldi va men yaqinlashgan yovni ko‘rib
ammo xabar berolmasdan o‘ldirilishning achchig‘i to‘g‘risida o‘yladim
vaqt shoshib ilgarilar
tun yarimlari chiroqlarini hozirgina o‘chirgan
bir kema qarorgohiday orqada qoldi

sahar vaqti ogoh etmay kirdi vokzalga ekspress
yomg‘irlar ichida edi Praga
u ko‘lning tubida kumush qoplangan bir sandiq edi
qopqog‘ini ochdim:
ichida yosh bir xotin uxlar shisha qushlarning orasida
sochlari somon sarig‘i kipriklari moviy
yillar bo‘yi bunday chuqur uyquga tolgani yo‘q edi
qopqoqni yopdim
yukladim sandiqni yuk vagoniga
ogoh etmay sekingina chiqdi vokzaldan ekspress
boqdim orqasidan qo‘llarim ikki yonimga osilgan
yomg‘irlar ichida edi Praga

sen yo‘qsan
uxlaysan nim qorong‘ilikda pastki o‘rinda
ustki o‘rin bo‘m-bo‘sh
sen yo‘qsan
yer yuzining eng go‘zal shaharlaridan biri bo‘sh qoldi
ichidan qo‘lingni chiqarganing bir qo‘lqopday bo‘sh qoldi
so‘ndi
ortiq seni ko‘rmaydigan oynalar qanday so‘nsa
yo‘qotilgan oqshomlarday
Vltava suvi oqar ko‘priklarning tagidan

ko‘chalar bo‘m-bo‘sh
butun derazalarda pardalar osilgan
tramvaylar bo‘m-bo‘sh o‘tmoqda
hatto chiptachilari haydovchilari ham yo‘q
kafelar bo‘m-bo‘sh restoranlar barlar ham bo‘m-bo‘sh
vitrinalar bo‘m-bo‘sh
na gazlama
na kristall
na go‘sht
na sharob
na bir kitob
na bir taxta pechenye
na bir chinnigul

shaharni tumanday o‘ragan bu yolg‘izlikning ichida
bir erkak kishi yolg‘izlikda
o‘n bora ortib ketgan qarilikning azobidan
bir silkinib qutulmoq uchun
Legionerlar ko‘prigidan chag‘alaylarga non otar
keragidan yoshroq yuragining qoniga botirib har burdasini

vaqtning yoqasidan olmoq istayman
barmoqlarimda qoladi tezliklarning oltin changlari
yotoqli vagonda bir xotin uxlar pastki o‘rinda
yillar bo‘yi bunday chuqur uyquga tolgani yo‘q edi
sochlari somon sarig‘i kipriklari moviy
qo‘llari esa kumush shamdonlarda shamlar edi.
Ustki o‘rinda uxlayotgan kishini ko‘rolmadim.
Men emasman bir uxlovchi bor bo‘lsa u yerda.
Ehtimolki, ustki o‘rin bo‘shdir ham.
Moskva edi ustki o‘rindagi ehtimol.
Tuman bosmish polyaklar tuprog‘ini.
Brestni ham bosmish.
Ikki kundirki, samolyotlar qo‘nolmayotir.
Ammo poyezdlar kelib ketayotir,
qorachiqlari oqmish ko‘zlarning ichidan o‘tayotir.
Berlindan kelayotirman, men kupeda yolg‘iz o‘zim.
Qorli tekisliklar quyoshi ila
birga uyg‘ondim ertasigd ertalab.
Bufetli vagonda kefir degan bir turli ayron
ICHDIM. ;m
Ofitsiantka taiidi meni.
Ikki pyesamni tomosha qilibdi Moskvada…
Vokzalda yosh bir xotin kutib oldi meni.
Beli chumoli belidan ingichka.
Sochlari somon sarig‘i, kipriklari moviy.
Tutdim qo‘lidan, yurdik.
Yurdik quyoshning tagida qorlarni g‘ijirlata- g‘ijirlata.
U yil erta kelgandi bahor.
U kunlar Zuhro yulduziga xabar uchirilgan kunlar edi.
Moskva baxtiyor edi, baxtiyor edim, baxtiyor edik.
Yo‘qotdim seni tuyqusdan Mayakovskiy maydonida,
yo‘qotdim tuyqusdan seni,
yo‘q-yo‘q, tuyqusdan emas,
chunxi oldin yo‘qotdim kaftpmda qo‘lingning issiqligini sening,
keyin qo‘lingning yumshoq og‘irligini yo‘qotdim kaftimda,
keyin qo‘lingni va ayriliq barmoqlarimizning
bir-biriga ilk bora tegishidan boshlangandi allaqachon,
ammo har qalay tuyqusdan yo‘qotdim seni.
Asfalt dengizlarida mashinalarni to‘xtatib
boqdim ichlariga,
yo‘qsan.
Xiyobonlar qorli,
sening izlaring yo‘q izlar orasida.
Kalishli, botinkali, paypoqli, yalangoyoq
izlaringni bittada taniyman.
Militsionerlardan so‘radim:
«Ko‘rmadingizmi?»
«Qo‘lqoplarini yechib olgan bo‘lsa
qo‘llarini payqamaslik mumkin emas!»
«Qo‘llari kumush shamdonlarda shamlardir!»
Militsionerlar katta bir nazokat bilan javob qaytarishdi:
«Ko‘rmadik».

Istambulda Saroyburni (4) oqimiga qarshi suzadi,
bir buksir kema ortida uchta yuk barjasi bilan.
Ham g‘aq-g‘aq etadi, ham vaq-vaq etadi chag‘alaylar.
Ovoz berdim yuk barjalariga Qizil Maydondan
buksir kemasining kepitaniga,
ovozim yetmadi, chunki mator shunday gumburlardiki,
ovozimni mayqay olmasdi, horgin edi-da kapitan,
jaketining tugmalari esa ko‘pik edi,
ovoz berdim yuk barjalariga Qizil Maydondan…
«Ko‘rmadik».

Kirdim-kiraman Moskvaning butun ko‘chalarida
butun tupiklarga va faqat ayollardan so‘rayman.
Jun ro‘molli, kular yuzli, sabrli, indamas juvonlar
ol yoyaoqli, qirra burunli qizlar, shapkalari yashil duxobadan;
yosh-yosh qizlar hali qo‘l tegmagan, oriqqina ham goyat ketvorgan;
balki xunuk juvonlar, zerikkan qizlg.r, nimjon pariro‘ylar ham bor
(ammo ularning menga nima qizigi bor?);
men faqat ayollardan so‘rayman:
go‘zalni ayol millati erkaklardan oldin ko‘rar va unutmas.
«Ko‘rmadingizmi?»
«Sochlari somon sarig‘i, kipriklari moviy»,
«Qora paltosining yoqasi oq
va sadaf tugmalari katta-katta,
Pragada olgan edi!»
«Ko‘rmadik».

Vaqtlar bilan musobaqa o‘ynayman,
goh ular olg‘a o‘tib ketadi, goh men.
Ular olg‘a o‘tganda
mayda-mayda qizil shu’lalarini
ko‘rolmaydigan bo‘ldim deya o‘tim yoriladi.
Men olg‘a o‘tdimmi, vaqt projektorlari
soyamni tushiradi yo‘lga,
soyam qochadi,
oldimdagi soyamni ko‘zdan yo‘qotib qo‘yaman deya
bir xavotirga tushaman men.
Teatrlarga, konsertlarga, kinolarga kiraman.
«Bolshoy»ga kirmadim, bu oqshom o‘ynalayotgan operani sevmasding.
Kalamishda(5) Baliqchining mayxonasiga kirdim
va Said Foiq-la (6)
shirin-shirin suhbatlashardik,
men qamoqdan chiqqanimga bir oy bo‘lgandi,
uning qorajigari sanchayotgan edi va dunyo go‘zal edi.

Restoranlarga kiraman:
yangi jazlari nom qozongan estrada orkestlaridan,
zardo‘zi shimli shveysarlardan,
choychaqasevar horgin ofitsiantlardan,
garderob xizmatchilaridan
va bizning kvartal qorovulidan so‘rayman.
«Ko‘rmadik».

Strastnoy Monastirning soat jomi chalindi
yarim kecha bo‘lganini bildirib.
Holbuki Monastir ham, jom ham yiqitilgan allaqachon.
Qurilayotir shaharning eng katta kinoteatri uning o‘rnida.
Shu yerlarda men o‘n to‘qqiz yoshimni uchratib qoldim.
Bir-birimizni bittada tanidik.
Holbuki, bir-birimizning yuzimizni ko‘rganimiz yo‘q edi,
hatto fotosuratimizni ham.
Ammo shunga qaramay bittada tanidik,
shoshmadik, qo‘l siqishmoqchi bo‘ldik,
ammo qo‘llarimiz bir-biriga yetmasdi,
oramizda qirq yillik vaqt turar edi.
Kotib turar edi
boshi yo‘q,
oxiri yo‘q
Shimol dengiziday bu vaqt.
Strastnoy maydoniga (endi Pushkin maydoni) qor yog‘a boshladi.
Qaltiray boshladim, ayniqsa, qo‘llarim, oyoqlarim.
Holbuki jun paypoqdaman
ham botinkalarim bilan qo‘lqoplarim mo‘ynali.
U esa paypoqsiz edi,
choriqlaridagi oyoqlarida bo‘z paytava, qo‘llari ochiq…

Ogzida xom bir olmanpng toti misli dunyo.
Un to‘rtida kaftini qo‘ygan edi
bir qizning tarang skynasiga.
Nazarida qo‘shiqlarning bo‘yi kilometr-kilometr,
o‘limning bo‘yi bir qarich
Va xabari yo‘q boshiga tushajak voqealarning hech biridan.
Uning boshiga tushajak voqealarni faqat men bilaman.
Chunki ishondim uning butun ishonganlariga,
sevdim sevajagi butun xotinlarni,
yozdim yozajagi butun she’rlarni,
yotdim yotajagi butun qamoqlarda,
o‘tdim o‘tajagi
butun shaharlardan,
xastalanqim butun xastaliklari-la,
butun uyqularini uxladim,
ko‘rdim ko‘rajagi
butun tushlarini.
Undan so‘radim:
«Ko‘rmadingmi sochlari somon sarig‘i,
kipriklari moviy?
Qora paltosining yoqasi oq
va sadaf tugmalari kattakon?»
«Ko‘rmadim».

II

Un to‘qqiz yoshim Boyazid maydonidan o‘tadi,
chiqadi Qizil Maydonga,
Konkordga (7) qo‘nadi, Obidinga (8) uchrayman
va maydonlar xususida gaplashib kelamiz.
Avvalgi kun Gagarin eng katta maydonni aylannb qaytdi,
Titov ham aylanib qaytajak
hamda o‘n yetti marta aylanajak,
ammo hali xabarim yo‘q.
Maydonlar bilan binolar xususida gaplashamiz
Obidin-la mehmonxona shipponida.
Sena daryosi oqadi Notr-Damning ikki yonidan.
Menga kechasi derazamdan bir oy parchasi bo‘lib ko‘rinadi
Sena daryosi yulduzlarning qarorgohida.
Yesh bir xotin uxlaydi shiypondagi mening xonamda
Parij tomlarinnng mo‘ri-mo‘rkonlar dunyosida.
Yillar bo‘yi bunday chuqur uyqularga tolgani yo‘q edi.
Somon sarig‘i sochlari qo‘ngiroq-qo‘ngiroq,
moviy kipriklari esa yuzida bulut.
Yadrodagi maydon bilan yadrodagi bino xususida gaplashamiz Obidin-la.
Maydonda zikr tushayotgan Jaloliddin (9) xususida gaplashamiz.
Obidin boshi yo‘q-oxiri yo‘q tezlikning ranglarini soladi.
Men ranglarni yemish kabi yeyman.
Matiss (10) bir ko‘kchidirki, kosmos mevalari sotar.
Bizning Obidin ham shunday, Avni (11) ham, Levni (12) ham.

Mikroskopdan va raketa illyuminatorlaridan ko‘ringan
binolar, maydonlar, ranglar va shoirlarning,
rassomlarning, cholg‘uchilarning — o‘nlarcha odamlarning,
hamlaning rasmini chiza oladi Obidin yuz ellik, oltmish razmerli matoga.
Suvda baliqlarni qanday ko‘rib,
suvda baliqlarni qanday ovlay olsam,
shunday ko‘rib, shunday ovlay olaman
jimir-jimir oqqan vaqtlarni Obidinning suratlarida.
Sena daryosi esa bir oy tilimiga o‘xshar.
Yesh bir xotin uxlar oy tilimining ustida.
Uni necha karra yo‘qotib necha karra topdim,
yana necha karra yo‘qotib necha karra topajakman.
Shunday qilib, go‘zalim, shunday qilib,
umrimning bir parchasini tushirib yubordim
Sena daryosiga Sen-Mishel ko‘prigidan.
Msyo Dyuponning ilmog‘iga sanchilajak umrimning
bir parchasi bir kuni tongotarda.
Msyo Dyupon tortib chiqarajak uni suvdan
Parijning moviy suvrati ila birlikda
va hech bir narsaga o‘xshatmayajak umrimning bir parchasini:
na baliqqa,
na eski shippakka.
Otajak uni msyo Dyupon qaytarib Senaga
Parijning suvrati ila birlikda,
suvrat eski joyida qolajak.
Sena daryosi ila oqajak umrimning bir parchasi
buyuk qabristoniga daryolarning.
Tomirlarimda oqqan qonning gupur-gupuridan uyg‘ondim.
Bosfor oqimlarining gupur-gupuridan balandroq edi.
Sababi men vaznsiz edim.
Barmoqlarimning og‘irligi yo‘q.
Barmoqlarim qo‘llarim va oyoqlarimdan uzilib
muallaq, chayqala-chayqala aylanar edilar boshim ustida.
Boshimning ham og‘irligi yo‘q,
to‘p singari uchar edi ustimdan.
Ungim yo‘q,
so‘lim yo‘q,
yuqorim yo‘q,
quyim yo‘q.
Obidinga aytish kerak,
vaznsizlikning va o‘ngni,
chapni bilolmaslikning rasmini solsin.
Obidinga aytish kerak,
rasmini solsin Boyazid maydonida shahid ketgan bir yigitning
va Gagarin o‘rtoqning va yana hurmatli nomini,
qoshini, ko‘zini men bilmagan Titov o‘rtoqning
va undan keyingilarning
va shiyponda yotgan yosh xotinning.

Kubadan qaytdim shu saboh.
Kuba maydonida olti million kishi —
oqi,
qorasi,
sarig‘i,
duragayi —
nurli bir urug ekmoqda,
uruglarning urug‘ini kulib, o‘ynab.

Sen baxtiyorlikning rasmini sola olasanmi,
Obidin, ishning qulay tomoniga qochmasdan ammo?
Gul yonoqli chaqalog‘ini emizayotgan malak yuzli onaning rasmini emas,
na-da oq dasturxondagi olmalarning,
na-da akvariumda o‘t-o‘lanlar orasida
aylanib yurgan qirmizi baliqning?

Baxtiyorlikning rasmini sola olasanmi, Obidin,
1961 yozi o‘rtalaridagi Kubaning rasmini sola olasanmi?
«Ko‘p shukur, ko‘p shukur, bugunni ham ko‘rdim,
o‘lsam ham g‘am yemayman!»ning
rasmini sola olasanmi, ustod?
«Attang-attang, men ko‘rmadim.
Gavanada bu tong bir tug‘ilish ro‘y berdi!»ning
rasmini sola olasanmi?
Bir qo‘l ko‘rdim,
Gavananing 150 kilometr sharqida
dengiz sohiliga yaqin bir devorning ustida bir qo‘l ko‘rdim.
Farahli bir qo‘shiq edi devor.
Qo‘l silar edi devorni.
Qo‘l olti oylik edi,
silar edi bo‘ynini onasining.
Un yetti yoshidaydi qo‘l
va Mariyaning mammalarini silar edi,
kafti qadoq edi
va Karoyib dengizi xush bo‘y taratar edi.
Iigirma yoshida edi qo‘l
va silar edi bo‘ynini olti oylik o‘g‘lining.
Iigirma besh yoshida edi qo‘l
va silash limaligini unutgan edi allaqachon. »
Uttiz yoshida edi qo‘l
va Gavananing 150 kilometr sharqida
dengiz sohklida
bir devorning ustida ko‘rdim uni,
silar edi devorni.

Sen qo‘l rasmlari solasan, Obidin,
bizning xizmatchilar, temirchilarning qo‘llarini,
Kubalik baliqchi Nikolasning ham qo‘lini solgil qora qalamda.
Kooperativdan olgan oppoqqina uyining devorini silashga hozirlangan
va silash nimaligini endi unutmayajak
kubalik baliqchi Nikolasning qo‘lini.
Kattakon bir qo‘l.
Dengiz toshbaqasi bir qo‘l.
Farahli bir devorni silay olishiga
inonmagan bir qo‘l.
Fidelning so‘zlari kabi barakali tuproqlarda
shakarqamish kuchi ila o‘sib, yasharib,
shiraga to‘lgan umidlarning qo‘li.
1961 da Kubada rang-barang va soya-salqin daraxtlarday
uylar qurgan hamda rohatbaxsh uylarday-uylarday
daraxtlar o‘tqazgan qo‘llardan biri.
Po‘lat quymoqqa hozirlangan qo‘llardan biri.
Pulemyotlarni qo‘shiqqa aylantirgan,
qo‘shiqlarni pulemyotga ylantirgan qo‘l.
Yolgonsiz hurriyatning qo‘li.
Fidel siqqan qo‘l.
Umrining dastlabki o‘q qalami bilan
umrining dastlabki qogoziga «Hurriyat» so‘zini yozgan qo‘l.
«Hurriyat» so‘zini aytarkan og‘izlarining suvi keladi kubaliklarning,
bol qutisiday bir tarvuzni so‘yayotganlar kabi.
Ko‘zlari parpirar erkaklarining,
qizlarining o‘ynar qalblari,
qimtinar lablari «hurriyat» so‘ziga
va mo‘ysafidlari eng totli xotiralarini quduqdan chiqarib yutum-yutum ichar.

Baxtiyorlikning rasmini sola olasanmi, Obidin?
«Hurriyat» so‘zining rasmini,
ammo yolgonsizining?

Oqshom qo‘nmoqda Parijga.
Notr-Dam to‘q-sariq bir chiroq kabi yonib so‘ndi
va Parijda barcha yangi-eski toshlar
to‘q-sariq bir chiroq kabi yonib so‘ndi.
Bizning san’atlarni o‘ylayman —
she’rchilikni, rasm chizishni( cholg‘uchilikni — boshqalarni o‘ylayman
va anglaymanki, bir ulug‘ daryo oqmoqda
inson qo‘li dastlabki g‘orga dastlabki bizonni chizgandan beri,
so‘ngra barcha ariqlar,
irmoqlar yangi baliqlari,
yangi girdoblari,
yangi ta’mlari bilan quyilar uning ichiga
va qurimaydigan, tinimsiz oqadigan narsa faqatgina udir.

Parijda bir kashtan daraxti bor,
Parijning ilk kashtani,
Parij kashtanlarining otasi.
Istambuldan, Bosfor bo‘g‘ozidan keltirib o‘tqazilgan Parijga.
Haliyam bormi, bilmayman. Agar bor bo‘lsa yoshi ikki yuzda bo‘lishi kerak.
Borib qo‘lini o‘pmoq istardim.
Borib soyasida yotishimizni istardim:
bu kitobning qog‘ozini yaratganlar,
harfini terganlar, naqshini bosganlar,
bu kitobni do‘konida sotganlar,
pul berib olganlar,
olib sayohat qilganlar
hamda Obidin
hamda bir somon sarig‘i — balosi boshimning.

Poyezd, Varshava-Qrakov-Praga-Moskva- Parij-G avana-Moskva.

1961

1. Vera Tulyakova (Vera Tulyakova-Hikmat; 1932 – 2001) — Nozim Hikmat (1902-1963)ning to‘rtinchi, rus ayollaridan ikkinchi rafiqasi. Butunittifoq davlat kinomotografiya institutida tahsil olgan. Jurnalist, dramaturg, kinossenariychi va adabiyotchi. Nozim Hikmat bilan 1960 yili turmush qurgan. Shoir o‘limidan keyin «Nozim Hikmat bilan so‘nggi suhbat» («Posledniy razgovor s Nazыmom») xotiralar kitobini yozgan. Kitob Rossiyada va Turkiyada bir necha marta nashr etilgan.
2. Belveder — Varshavadagi prezident saroyi.
3. «Kapriz» — bar-restoran nomi.
4. Saroyburni — Olti Muguz qo‘ltig‘i bilan Bos- forni ayirib turuvchi burun.
5. Kalamish — Istambul yaqinida, Marmar dengggzya bo‘yidagi bir joy.
6. Said Foiq (1907—1954)—mashhur turk hikoyana- vis yozuvchi.
7. Boyazid maydoni—Istambulda, Konkord — Parijda.
8. Obidin Dino — Turk publitsist-rassomi, hozir Parijda turadi.
9. Jaloliddin Rumiy (1207—1273) — fors tilida ijod etgan va asli Movarounnahrdan bo‘lgan, Saljuqiylar davrida nom taratgan mashhur shoir. Nozim Hikmat bolaligida ana shu shoir ta’sirida bo‘lgan.
10. Anri Matiss — fransuz rassomi.
11. Avni Arbas — hozirgi zamon turk rassomi.
12. Levni — XVIII asr turk minatyurachi rassomi.

Miraziz A’zam tarjimasi

PIROYA XONIMGA YOZILGAN MAKTUBLARDAGI
SHE’RIY PARCHALARDAN

22.09.1945.

Kitob o‘qiyman:
ichida borsan,
qo‘shiq tinglayman:
ichida borsan,
o‘tirib non ushatsam,
ro‘paramdasan,
ishlab o‘tirganda,
yonginamdasan.

Sen har joyda «hoziru nozir»imsan,
gaplasholmaymiz
dardlasholmaymiz…
Sen mening sakkiz yillik bevamsan…

25.09.1945.

Eng go‘zal dengiz:
ko‘rib ulgurmaganing.
Eng go‘zal farzand:
o‘sib ulgurmagani.
Eng go‘zal kunlarimiz:
yashab ulgurmaganimiz.

Va senga aytolmagan eng go‘zal so‘zim:
aytib ulgurmaganim.

6.10.1945.

Bulutlar karvoni suzilar:
xabarlarni ortib ustiga.
G‘ijimlayman hali kelmagan
maktublarni qo‘limda.

Yurak kipriklar uchida
yo‘l qarab holsiz…
Hayqirmoq istaydi:
«Piroya, Piroya!..» deya.

27.10.1945.

Bir olmaning yarmi biz
yarmi bu ko‘hna dunyo.
Bir olmaning yarmi biz
yarmi erur xaloyiq.
Bir olmaning yarmi sen
yarmi men
ikkovimiz…

8.11.1945.

Olisdagi shahrim tomlari ustidan
va Marmara dengizi ostidan o‘tib
Kuzgi bog‘lar, tuproqlar aro
ulug‘vor va namli
tuyildi sasing.
Uch daqiqagina davom etdi bu.
Keyin, telefon zulmatga cho‘mdi.

Ma’rufjon Yo‘ldoshev tarjimasi

SЕVAMAN SЕNI

Sevaman seni
nonni tuzga botirib yegandek
kechalari otashda yonib uyg‘onib
jo‘mrakdan simirib suv sipqorgandek
Og‘ir pochta o‘ramini
qaydan nima bilmasdan
shoshilib, sevinib, tusmol ichinda ochgandek
sevaman seni
ilk daf’a tayyorada dengiz uzra uchgandek
Istanbulda yumshoq oqshom cho‘karkan
ichimda bir nima jimirlagandek
sevaman seni
Yashayapmiz ming shukur degandek

MЕN UCHUN SЕN ENDI HAR KIM KABISAN

Ko‘zlarim ko‘zingda sevgilar sochmas
Ulardan qalbimda sezgilar kechmas
Ruhimni dol etdim senga navbat bas
Men uchun sen endi har kim kabisan

Yo‘lingni poyladim toki tonggacha
Qochmoqdaman bugun sendan men inja
Yurakni tingladim va yetarlicha
Angladim sen endi har kim kabisan

Butkul unutdim men komil iymonim
Moziyga qorishdi ham ichgan ontim
Qalbimda sen uchun yo‘qdir hech zorim
Men uchun sen endi har kim kabisan.

***

Dada!
har yilning boshida
sizga aytar
yolg‘iz
so‘zim bor:
«Sizni naqadar ko‘p yaxshi ko‘rsam
shu qadar
uzoq bo‘lsin ko‘rar umringiz…»

Dada!
Dadam, og‘am mening, qondoshim, do‘stim!
Na zulm, na o‘lim, na qo‘rquv
boshimni egolmas!
Faqat, sizning qo‘lingizni o‘pmoq uchun
egilar boshim.
Dadam, og‘am mening, qondoshim, do‘stim…

SAS

Iyaging kaftlaring ichiga olib,
devorga qarab qolma!
Iyaging kaftlaring ichiga olma!
Qalq!
Derazaga kel!
Boq!
Tashqarida oqshom bir janub dengizidek go‘zal,
chang soladi derazaga to‘lqinlari…

Kel!
Tingla havolarni:
havolar saslarning yo‘lidir,
havolar saslarga to‘ladir:
tuproqning, suvning, yulduzlarning
va bizning saslarimiz-la…

Derazaga kel!
Havolarni tingla bir:
Sasimiz yoningdadir,
sasimiz sening-ladir…

***

Qanday go‘zal ishdir eslamoq seni:
o‘lim va zafar xabarlari ichra,
qamoqda
va yoshim qirqni kechar ekan…

Qanday go‘zal ishdir eslamoq seni:
unutilmish bir moviy ipakday qo‘ling
va sochlaringning
vazmin yumshoqligi
jonim tubi — Istanbul tuprog‘ining…

Ichimdagi ikkinchi bir inson kabidir
seni sevmoq saodati…
Barmoqlaring uchida qolgan
ifori sardunya yaprog‘ining
iliq bir rohatbaxsh
va uyg‘oq da’vati:
to‘q qizil chiziqlar-la bo‘linmish
issiq, quyuq qorong‘ulik…

Qanday go‘zal eslamoq seni:
yozmoq sen haqda,
to‘lg‘onib yotib qamoqda seni tushunmoq:
falon kun, falon yerda aytilgan so‘z,
o‘ziga begona
u tanish dunyo…

Qanday go‘zal eslamoq seni.
Sen-chun og‘ochlarni naqshlarman yana:
bir tortma,
bir uzuk
va bir kiyimlik nafis ipak to‘qirman
va daf’atan sapchib o‘rnimdan
derazamda temirlar-la qapishib
erkning sutdek oq moviyligiga
senga yozganlarimni baqira-baqira
o‘qib berarman…

Qanday go‘zal eslamoq seni:
o‘lim va zafar xabarlari ichra,
qamoqda
va yoshim qirqni kechar ekan…

BIR DAQIQA

Dengiz turg‘un ko‘l kabi, bora-bora kengayar,
Suvlar qoyaliklarda nurdan kashtalar tikar,
Tamom yulduzli samo cheksizlikni qoplagan…
Hozir ko‘ksimda yurak urar jadallik bilan.

Samodan bir yulduzning soyasi tushmish suvga,
Sho‘ng‘imish suv qo‘ynida bir kechalik uyquga.
Bazan uzunlashar-u, bazida u tirishar,
Turg‘un suvning tubida bir shag‘am kabi yonar.

Yaqin bo‘layin deya bu ko‘kdan tushgan izga,
Tushda egilmishmanki qoyalardan dengizga,
Oldimdan tushgan sochlar horg‘in suvlarga tegdi.
Boqdim, bepoyon ufqlar boshim ustida edi.

Bilolmam qanday bo‘ldi, keldi hayollar bir on
yengilmas lazzat tuyib dengizga otilmoqdan.
Qutulmoq qanday oson foniyligimdan dedim,
Chog‘landim, otilarkan bir daqiqa titradim.

Bir daqiqa so‘ngsizlik to‘ldi, toshdi ko‘nglimdan,
Bir daqiqa boqiylik qutqarmishdi o‘limdan.

KUNLAR

O‘tib ketmish kunlar keling
raqi iching sarxush bo‘ling
hushtak-la bir kuylar chaling
bevaqt o‘lurman kadardan

Oldindagi yorug‘ kunlar
men ila yuzlashmas onlar
hech yo‘q salom yo‘llasinlar
bevaqt o‘lurman kadardan

Ko‘z ochganim bugungi kun
adoqsiz qola bilarsan
kechaga tashrifdan yohud
ko‘p buyuk bo‘la bilarsan.

RAFIQAMGA MAKTUB

Yolg‘izim mening!
So‘nggi maktubingda:
«Boshim sirqirar, yuragim sarosar!» dersan.
«Seni ossalar, yo‘qotsam seni», dersan,
«yashayolmam!»
Yasharsan, azizam,
qora bir dud kabi yoyilar yodim shamollarda;
yasharsan, qalbimning qizil sochli suluvi,
yigirmanchi asrda uzog‘i bir yil kechar
o‘limning achchiq uluvi.

O‘lim
dorda tebrangan bir murda.
Bu o‘limga bir turli rozi bo‘lmaydir ko‘nglim.
Biroq ishonki sen, sevikli,
bir faqir lo‘lining
yungli, qora bir o‘rgimchak yanglig‘ qo‘llari
solsa agar tomog‘imga arqonni,
moviy ko‘zlarida ko‘rmoq uchun qo‘rquvni
behuda ko‘z tikarlar Nozimga!
So‘nggi tongimning nim qorong‘uligida
men do‘stlarimni va seni ko‘rurman
va yolg‘iz
tugallanmay qolmish bir qo‘shiq hajrini
qabrimga olib keturman…

Rafiqam mening!
Yuragi toza, oltin rangli,
ko‘zlari boldan totli bolarim mening,
ne sababki yozdim senga qatlimni istashlarin,
sud ilk odimlarin og‘ir tashladi
va bir sholg‘om kabi uzmaslar
boshini odamning.
Tamom, bularni unut.
Bular uzoq bir ehtimol.
Puling bor bo‘lsa agar menga bir ich kiyim ol,
tutdi oyog‘imning siatik og‘rig‘i.
Yana unutmaki,
har dam yaxshilikni o‘ylashi zarur
har mahbus rafiqasi

31-MAY 1962

Charchading og‘irligim ko‘tarmoqdan
qo‘llarimdan charchading
ko‘zlarim ko‘lankamdan
lovullardi so‘zlarim
so‘zlarim quyilardi
bir kun kelajak daf’atan kelur bir kun
oyoq izlarimning og‘irligin tuyarsan ichingda
uzoqlashgan oyoq izlarimning va
baridan azoblirog‘i shu og‘irlik bo‘lajak.

YONG‘OQ DARAXTI

Boshim ko‘pik- ko‘pik bulut, ichim- tashim dengiz,
men bir yong‘oq daraxtiman Gulxona bog‘inda,
tugun- tugun, taram- taram mo‘ysafid o‘q ildiz.
Na sen buning farqindasan, na mirshab farqinda.
Men bir yong‘oq daraxtiman Gulxona bog‘inda.
Yaproqlarim suvda baliq kabi pitir- pitir.
Yaproqlarim ipak ro‘molchadek shitir- shitir,
yulavergin, ko‘zlaringning, gulim, yoshini sur.
Yaproqlarim qo‘llarimdir naq yuz ming qo‘lim bor.
Yuz ming qo‘l ila qucharman seni, Istanbulni.
Yaproqlarim ko‘zlarimdir, zavq ila boqarman.
Yuz ming ko‘z ila termulib senga, Istanbulga
Yuz ming yurak kabi sapchir- sapchir yaproqlarim.
Men bir yong‘oq daraxtiman Gulxona bog‘inda,
na sen buning farqindasan, na mirshab farqinda.

ERTAKLARNING ERTAGI

Suv boshida turarmiz
chinor va men.
Suvda aksimiz namoyon,
chinor va mening.
Suv jilvasi yog‘ilar bizga,
chinor va menga.
Suv boshida turarmiz
chinor va men, yana bir mushuk.
Suvda aksimiz namoyon,
chinor va mening, bir mushukning ham.
Suv jilvasi yog‘ilar bizga,
chinor va menga, yana mushukka.
Suv boshida turarmiz
chinor, men, mushuk, yana quyosh ham.
Suvda aksimiz namoyon,
chinor, men, mushuk, yana quyoshning.

Suv jilvasi yog‘ilar bizga,
chinor, men, mushuk, yana quyoshga.
Suv boshida turarmiz
chinor, men, mushuk, quyosh, umrimiz.
Suvda aksimiz namoyon,
chinor, men, mushuk, quyosh, umrimizning ham.
Suv jilvasi yog‘ilar bizga,
chinor, men, mushuk, quyosh, ham umrimizga.
Suv boshida turarmiz.
Avval mushuk ketar,
o‘char suvdagi aksi.
So‘ngra men ketarman,
o‘char suvdagi aksim.
So‘ngra chinor ketar,
o‘char suvdagi aksi.
So‘ngra suv ketar
quyosh qolar;
so‘ngra u ham ketar…
Suv boshida turarmiz.
Suv sovuq,
Chinor ulug‘,
Men she’r yozarman.
Mushuk mudraydi,
Quyosh qaynaydi.
Yashayapmiz, ming shukur.
Suv jilvasi yog‘ilar bizga,
Chinor, men, mushuk, quyosh, ham umrimizga…

Nozim Hikmat. Inson Manzaralari by Khurshid Davron on Scribd

Nozim Hikmatning Hotiralarga Muhirlangan Sozlari by Khurshid Davron on Scribd