Таниқли тожик шоири Озарахш сўзни заргарона тушуниб шеър ёзадиган шоир. У шеърларини ўзбек тилига таржима қилган таниқли шоир Одил Икром маҳоратига тан бериб дейди: “Таржимон зўр. Менинг шеърларим ўзбекча зўр чиқибди”. Ҳолбуки, унинг шеърларида таржимасиз ҳам тушунилиши керак бўлган туйғулар шеър ўқилиши асносида кўнгилга сизиб киради. Тоғ чашмасининг зилол суви ташналикни қандай қондирса, унинг шеърлари шеърхонни ана шундай чанқоқлигини боса олади.

ОЗАРАХШ
ШЕЪРЛАР
Одил Икром таржималари

1963 йилда Айний районининг Урметан қишлоғида туғилган. 1980-85 йилларда Тожикистон Миллий университетининг журналистика факултетида таҳсил олган. 1985-88 йилларда Республика радио ва телевидение комитетида, 1988-92 йилларда Ленинобод вилояти театрлар иттифоқи директори лавозимида, 1992-2001 йилларда Ленинобод вилояти радио ва телевидение комитетида ишлаган. Айни пайтда – «Адабиёт ва санъат» газетасининг махсус мухбири. 1999 йилдан буён Тожикистон ёзувчилари иттифоқининг аъзоси. «Аз чашмасор омадам» («Булоқлар бўйидан келдим»), «Намози мусофир» («Мусофирнинг ибодати») шеърий тўпламлари нашр этилган. «Китоби офтоб» («Қуёш китоби») шеърлар тўплами нашр арафасида. «Орифи пинҳон» («Сирли донишманд»), «Гулҳо намемиранд» («Гуллар сўлмагай»), «Сафедор» («Оқ терак»), «Ҳазордастон» («Булбул»), «Нақши Рўдакй» («Рўдакий сиймоси» драмалари саҳналаштирилган.

ТОНГИНГИЗ ХАЙРЛИ…

Тонгингиз хайрли бўлсин,
Отамнинг
Айвони остида саф тортган қушлар.
Хайрли тонг, сизга, эй мусичалар,
Онамнинг ёдидай мушфиқ, муштипар…
Меҳр бахш айлаган дийдорингизни
Кўриб, мен бир лаҳза унутдим ғамни.
Маҳзун дийдорингиз эслатар менга,
Сизлардай муштипар, онагинамни…

Онам суяр эди мусичаларни,
Мусо Калимуллоҳ қуши, дерди у,
Улар хайр-барака дуосин ўқиб,
Ҳар қайси даргоҳга тилайди ёғду.

Ҳар гал мусичалар «ку-ку»лаганда,
Уйнинг бурчагида бўлиб бир қисм,
Қуръон бағишларди дуогўй онам,
Барча пайғамбарлар арвоҳига жим.
Ва очиқ кафтидан қушлар олдига
Дона-дона бўлиб тўкиларди дон.
Томчи-томчи бўлиб тўкиларди ёш,
Унинг нигоҳидан ҳайрона, пинҳон…

Билмасдим, нимани гаплашар эди,
Онам қушлар билан узоқ ва узоқ.

Фақат, билар эдим,
Ушбу суҳбатлар
Кечарди бемалол, самимий, қайноқ.
Фақат, билар эдим,
Суҳбатлар гўё,
Сулаймон ва қушлар суҳбати эди.
Ҳикмат кони эди унинг жимлиги,
Ҳар сўзи муҳаббат суврати эди…

Исо туғилган кун ўтиб,
Эртаси
Ер-осмон титради тортган ноламдан:
Қордан оппоқ кафан кийган Бир Тонгда,
Менинг онагинам ўтди оламдан.
Тоғлар нола қилди,
Менга қўшилиб
Йиғлади булоқлар, сойлар шарақлаб.
Ёсинхон йиғлади…
Укаларимдай
Ёнимда бел боғлаб турди дарахтлар…

Чорловлар,
йўқловлар, оҳлар, аламлар,
Фарёдлар онамни қайтаролмади.
Кетарди,
кетарди,
кетаверди у,
Мендан,
биздан кетди…
Йўлдан қолмади…

«Туғилган айёминг бўлсин муборак,
Каромат соҳиби, Ҳазрати Исо!
Онамни бир нафас бедор айла!» — деб
Худо даргоҳига қилдим илтижо.
Токи, билай дедим, онам тилида
Нечук сўз бор эди?
Олиб кетди у.
Токи, билай дедим, зор-зор дилида
Нечук асрор эди?
Қолиб кетди у…

Ногоҳ жавоб келди,
Айвон остида
Мусичалар ғамгин «ку-ку»лаганда:
«Одам, Ҳаво қани?
Қаерга кетди?..
Биродар, ҳаммамиз – ожиз бир банда.
Онанг келган эди Одам ортидан
Ва Одам ортидан изма-из кетди.
Дунёга Ҳаводай келган эди у,
Ҳавога айланиб, Ҳавога етди.
Исодан сен нима истайсан, ахир,
Дилингни бунчалар тирнамасин ғам.
Охират йўли бир, даргоҳ биттадир,
Марям кетган йўлдан кетди Исо ҳам…»

Оҳ, эй мусичалар,
Эҳ, мусичалар,
Эҳ, айвон остининг мусичалари.
Отам айвонига келиб қўндингиз,
Соғинчимнинг маҳзун мусиқалари.
Кўзимнинг айвони ин бўлсин сизга,
Меҳрингиз дилимдан аритар ғамни.
Онамни соғиндим,
Сизларни кўриб,
Соғиндим
Муштипар, онагинамни!..

ТУМАНЛИ ХОТИРАЛАР

Ёрмалик Қаюмзодга

Бу дарахтлар орти,
Шаҳар, баланд тоғ,
Туманли хотира ортида ювош,
Бир қишлоқ бор — тинмай ёғади ёмғир,
Бир қишлоқ бор – тинмай ёритар Қуёш.

Онам деди:
Сени туғаётган чоғ
Кўнглим сув тусарди
Пардўши Тагобнинг булоқларидан,
Бироқ, сен туғилганда,
Қандайдир ташналик берганди азоб.
Отам деди:
Мен ул Пардўши Тагоб
Булоғидан қониб сув ичган саҳар,
Менинг қулоғимга борганди етиб,
Сенинг туғилганинг ҳақида хабар.

Билмасдим, дунёга келган чоғимда
Қуёш порлаганми?
Ёққанми жола?
Сўйларди дунёнинг баланд-пастидан
Доим огоҳ бўлган Руҳафзо хола:
Сен туғилган кунда,
Бу табиатнинг
Эзгу хислатлари бўлганди зоҳир.
Қуёш ёмғир билан тутинганди дўст,
Гоҳ қуёш порлаб,
Гоҳ ёғарди ёмғир.

Ҳасбу ҳолимнимас,
Сўйлайман букун
Серқуёш юртимдан, бокиралардан.
Хаёлан серёмғир қишлоғим кезиб,
Сўзлайман туманли хотиралардан.

Бир шоир қушларнинг инига менгзаб,
Зарафшоннинг жаннат боғи дер бири.
Қишлоғим таърифин келтирганлар кўп,
Турфа эди улар
сўзи,
таъбири.

Мурғак тасаввурда
Ўхшатар эдим,
Қишлоғимни отам жойномозига.
Тоғлар этагида яшил майсалар,
Дилкаш, гўзал эди қуш навосидай.
Кўм-кўк майсазорда кулган чечаклар,
Товланганда ернинг қароғларида,
Ўхшаб кетар эди,
Руҳафзо хола
Кийган кўк кўйлагин ямоқларига.

«Умринг йўлда ўтди, сафарда ўтди»,
Деб сўйларди менга Руҳафзо хола.
«Майли ерда, кўкда,
Қайда бўлмагин,
Бошинг омон бўлсин.
Омон бўл, болам!
Қаерда бўлмагин, шод бўл, обод бўл,
Дилингни босмасин алам ва қайғу,
Отангнинг боғини унутма, фақат.
Сенинг баҳоринг ҳам,
Мозоринг ҳам – шу!»

Жуда катта эди отамнинг боғи,
Маскан эди
мева, майсага,
нурга,
Ёғдулари ёруғ, сояси салқин,
Бағри тўла эди файзу сурурга.
Сойлари Хуросон сози билан маст,
Қушлар қадим куйнинг туяр таъмини.
Сира кўрганмисан,
Баланд теракнинг,
Рўдакийдай ғазал ўқиганини?
Тарона куйлайди Хайёмдан узум,
Тўлдириб боғни шеър, ғазалларига.
Бодом Ҳофиз, Саъдий қиссасин ўқир,
Тилидан бол томиб асаларига.
Шоҳтут Фирдавсийнинг ғамидан нолиб,
Маҳзун қисса сўйлар шоҳу гадога.

Шамол йўлида маст тебранган ўрик,
Мавлавийдек тушар рақси самоъга.

Руҳафзо хола дер:
Отангнинг боғи,
Экинзор бу – гуллаб-яшнаган дуо.
Худо назар қилган бу боғда илк бор,
«Алифбе» китобин ўқидим, ҳатто,
Боғдаги ҳар майса,
Ҳар бир қатра сув,
Ўлсам ҳам ёдимдан чиқмас умрбод.
Сўзма-сўз,
ҳарфма-ҳарф,
қаторма-қатор,
Айладим дарахтлар ғазалини ёд.
Бунда ёд айладим қушлар навосин,
Ҳатто, хору хаснинг лаҳжаларини.
Зарафшоннинг мавзун оҳанглари-ю,
Хуросоннинг қадим нағмаларини!

Шукрона айтаман ўша кунга мен,
Ўша лаҳзаларга мен чўкарман тиз:
Дафтаримга тушди дов-дарахтларнинг
Ва баланд теракнинг қўлларидан из.
Узум,
бодом,
ўрик бармоқларининг
Изи бор – юракда унинг илдизи.
Бу излар – дуонинг қўл изи эди,
Бу излар – қўллаган Худонинг изи!..

СЕНИНГ НОМИНГ БИЛАН

Агар кўнглимни ром этса ўшал Шероз жонони,
Қаро холига бахш этгум Саманқанду Бухорони.
Ҳофиз Шерозий

(Ўтган-кетганларнинг азиз арвоҳи
Мени кечирсинлар).

Токи, яшайман:
Мен ушбу шаҳарни, қадим шаҳарни
Бошқа бир ном билан атайман…

Кўнгли қолса-қолсин ҳамманинг мендан,
Майли, ғийбат қилсин ҳар ерда, ҳар он:
«Ўзгартирган билан бу шаҳар номин,
Нон нархи бир дирам бўлмайди арзон…»
Шикоят йўлласин одамгиналар,
Юмалоқхат ёзсин иғвогар аҳли,
Йўл-чўлда учраган сохта дўстлар ҳам
Юз бурсин,
Душманлар бўлсин фараҳли.
Шаҳар ҳокими ҳам ғазабга миниб,
Қўявер, атасин мени савдойи.
«Бундай шаккокларга ўрин йўқ» дея
Шаҳардан ҳайдасин,
Қилсин сазойи.

Нима бўлса бўлсин!..
Ушбу шаҳарнинг,
Райҳонин нафаси, ҳамд-саносини,
Дарёси келтирган шукроналарни,
Мажнунтолин нози ва садосини,
Бодомининг хумор нигоҳларини,
Гулларини, гулгун хандаларини,
Олмазори ҳамда анорзорини,
Чинорзорининг шўх нағмаларини:
Барча гўзалликнинг орзуларини,
Бир умр хиргойи қилиб яшайман,
Зеро, бу навқирон, қадим шаҳарни
Сенинг номинг билан
Атайман!!!

ЭЙ, ШЕЪР!

Эй, шеър, қазо бўлган намозим менинг,
Сени ўқишга вақт топмадим бир дам.
Менга имкон бермас бу қаттол қисмат,
Бетартиб умримнинг жабру зулми ҳам.

Қуёшли кунларни, ёруғ кунларни,
Сув, дон фикри билан совурдим буткул.
Ойдин тунларимни, ёвуқ тунларни,
Замон ғами билан қовурдим буткул.

Ватан мотамида кўз очди шомим,
Ватан мотамида тонгим тун бўлди.
Сен учун аталган сара сўзларим,
Ватан юрагидан оққан хун бўлди.

Куйчи шоир эдим, замоннинг дарди,
Буткул мотамсаро айлади мени.
Ёдимдан ўчириб ёруғ шеърларни,
Марсиягўй, адо айлади мени.

Карвонин йўқотган қари чол каби,
Ўттиз тўрт ёшимда тентирайман жим.
Эй шеър, қазо бўлган намозим менинг,
Сени ўқимоққа етмайди умрим.

ҚИШ ХАЁЛИ

Қаҳратон келмоқда,
Мен – шаҳарликнинг
Ёдига қиш келиб қўнади – қаттол.
Тоғликдаги онам тушар ёдимга…
Она!
Ҳолинг нима кечар ушбу ҳол!?

Сари Хирман ичра кўзинг тўрт бўлиб,
Йўлимни пойлайсан, кўзларингда нам.
Кечир, боролмасман ёнингга, аммо,
Борсам ҳам, ёдингга борарман, онам.

Кечиргил, бу қиш ҳам сенинг дардингга,
Халқнинг боласидай бўлмадим дармон.
Сенга бир боғ ўтин келтиролмадим,
Бир кафт буғдойни ҳам кўрмадим раво…

Дунё ташвишлари қаддимни букди,
Фурсат тополмасман ҳолинг сўрашга.
Шаҳар бозорида шеърлар китоби,
Асқотади, фақат, писта ўрашга…

Мен ҳамон ўшаман, феъли кенг, саркаш,
Ҳануз ўзгармаган, ҳатто, бир туки.
Оғирлик қилар бу тарозиларга,
Муҳаббатим юки, меҳримнинг юки.

Тўкдиргим келмади нақд бу жонимни,
Тирикликнинг учқур савдоларига.
Чўктиргим келмади чўккан кўнглимни,
Тубанликнинг чуқур ғавғоларига

Она!
Руҳим чўкиб кетмади, гарчанд,
Йўқчилик панжаси тирнар жонимни.
Она,
Бу қишда ҳам, насиб этса гар,
Мен олиб бораман шеър китобимни…
(Биламан,
Йўлини йўқотган ўғлинг
Йўл озиғи янглиғ асрайсан уни.
Кўзларингга суртиб бир бурда нондай,
Ўпасан, пичирлаб дегайсан шуни:
«Худога минг қатла шукур…»
Тиз букиб
Тағин пичирлайсан сокин, пинҳона:
«… меҳрнинг муаттар ҳиди келмоқда
шеърингдан…)

Қаҳратон келмоқда,
Она!!!..

ЧАҚАЛОҚ

Тонгги намоздан сўнг
Тасбиҳ ўгирар,
Отам термулганча бармоқларига.
Кўчираман тарқоқ битикларимни,
Хотирамнинг оппоқ вароқларига.

Шабада кафтида, Боғи Боло дан
Келар олма гулин атри, чиройи.
Ширин хандаларинг ёдимга тушиб,
Дилимдан тўкилар ширин хиргойи.
Бу қўшиқ, худди, тонг табассумидай,
Дилни фориғ этар дарду доғидан.
Жаннатий сабонинг майин нафаси
Келар отагинам шакарбоғидан…

Хаёлимнинг ёруғ саҳифасида,
Илкис пайдо бўлар бир сатр нохос.
Уни қайта-қайта такрорлайман мен,
«Отам олмазори – бизларга мерос».
Жисмимда фикр ва туйғулар гули
Очилиб-сочилиб кулади дилдан:
Ьушёр бўл, эй ошиқ, сўзи бепайванд,
Бу тонгда янги шеър яралар чиндан».

Хиргойи қиламан ўзимча сокин,
«Олмазор – отамдан бизларга мерос».
Ва лабинг ғунчаси очилиб мавзун,
Ундан чиқиб келар ёқимли овоз:
Билиб қўй, маънолар луғатида ҳам,
«Ширабоғ» аталар отангнинг боғи.
Отанг ҳам Одамдай пайвандчи эрур,
Кафтида келади «самар» япроғи.

Тағин очилади лабинг ғунчаси,
Тағин ундан чиқар турфа сас-садо.
Хотирамнинг оппоқ вароқларига,
Уни кўчираман беун, бехато:
Отам ширабоғи пайванддир бизга,
Беҳишт олмасининг тоти бор унда.
Оналар ёди бор, ширу шакардай
Келган оналарнинг ёди бор унда…

Отам ширабоғи пайванддир бизга,
Маърифат гулига бурканган маъво.
Шу боғда қолипдан чиққандир Одам,
Бўлгандир Ҳавога ошиқу шайдо.
Шу боғда қолипдан чиққандир Одам,
Шу боғда ўртанган кўнгилнинг майли.
Тоғ ошиб, дарёю биёбон кезиб,
Мажнунга айланиб, ахтарган Лайли.

Отам ширабоғи пайванддир бизга,
Оламнинг тортишиш қонунин,
Бирпас
Отам эккан олма тагида туриб,
Ньютон яратган бўлса, ажабмас.
Ўшал жозибали жозибаларнинг
Қонуни ҳам бунда бўй чўзар баланд.
Улар башарият бахтини кўзлаб.
Одамзод орзусин айлагай пайванд…
«… Нима ёздинг, ўғлим?» —
Табассум билан,
Отам мен томонга ташлайди нигоҳ.
Мен эса тўлиб шеър оҳангларига,
Унга айтардим:
«Ҳеч…
Билмасман, биллоҳ…»

Олма гулин атри, Боғи Болодан,
Беғам болалигим бағрида елар.
Ва унга қўшилиб менинг кўзимга
Ёш келар,
Бошқа бир чақалоқ келар…

БИР ДЎСТГА

Чаманлар булбулнинг номин унутган,
Чаманлар булбулни танийди, аммо,
Майин овозидан,
Булбул созидан,
Таралса кўнгилга яқин бир наво…

Ёр бўлиш қандай бахт,
Билармисан, айт?!
Кўрсанг кўзни юмиб, унутиб ўзни:
Номаҳрам нигоҳдан олис гўшада
Йўлингга интизор бўлган бир Кўзни.
Ҳис қилмоқ қандай бахт,
Кўрмасдан туриб,
Кўзга айлантириб очиқ кўнгилни:
Ширин титроғингнинг хаёли билан,
Сени орзу қилган озурда Дилни.
Эшитмай англасанг, нафасларингга
Нафаслар бирикиб ёнганда бот-бот,
Сокин суҳбат қуриб жимлигинг билан,
Ёдингни қучганда қай бир Ташна Ёд…

Огоҳмисан, эй сен, ёлғиздан – ёлғиз,
Хобу хаёлингда жонланган ўшал,
Қайси бир гўшада сенинг йўлингга.
Кўз тутар бир Гўзал – гўзалдан гўзал.
Мойчечак баргини юлиб умидвор,
Қайдадир ул гўзал шивирлар бесас,
Гиёҳнинг барглари тўкилар бир-бир:
«Келади,
Келмайди,
Келар?
Ё келмас?…

Чаманлар булбулнинг номин унутган…

АБАДИЯТ ТИЛИДА

Бошингни чиқаргин сувдан, нилуфар,
Қуёш келди, гулим, кўтарсанг-чи бош!
Ташналаб келибди сувнинг лабига,
Қаршингда – бир ошиқ-беқарор Қуёш!

Қуёш келди ёруғ бағрини очиб, –
Лабга нур сураси келди нурафшон.
Дилларга нур келди,
кўзга келган нур,
Киприклар қаватин айлади макон:
Ишқни хор айламанг,
Ишқни хор қилманг,
Ишқ юртида азиз – аҳли тамизлар.
Худога,
Маънолар мамлакатида,
Энг яқин, мумтоз йўл Ишқдир, азизлар!

Ошиқлик осонмас, ҳаваскорликмас,
Ошиқлик яралгай имон ёшидан.
Ошиқлиқ
давр, замон,
жисм ила макон,
Жону жаҳонларнинг ўтар бошидан.
Ошиқлар Азалдан, Абадиятнинг
Ибтидосин излар сарсон-саргардон.
Улар Абадият лисони билан
Азалнинг кунидан сўз айтар ҳар он.

Ошиқлар – азалдан бедор кўзлари,
Ошиқлар – ёдига мангу бўлар Ёр.
Ошиқлар – бу ҳамма беҳаммаликда,
Ҳаммадан юксакдир, ҳаммадан пойдор.

Улар нафас олар ғайб нафасидан,
Тушнинг назаридан боқади улар.
Юрак тебраниши хаёлида маст,
Шеър айтиб, юракни ёқади улар…

Ошиқлар огоҳдир,
Сув билан ариқ
Орасида мастур орзу, ўйлардан.
Улар воқиф, –
Нечун ариқ истаги
Сув томонга келган пана йўллардан.
Улар огоҳ,
Нечун бир ошиқ шоир,
Дарёга илтижо қилар тўкиб ёш:
Бошингни чиқаргин сувдан, нилуфар,
Қуёш келди, гулим,
Кўтарсанг-чи бош!!!

БУЛОҚЛАР ҚОШИДАН КЕЛДИМ…

Битта мусофирман,
Бир йўловчиман,
Манзилдан манзилга хуш хабар берган.
Булоқлар қошидан келдим энтикиб,
Мен келдим дарёлар туғилган ердан.
Мен келдим олисдан, олисдан-олис,
Ҳеч кимса етмаган инсон қадридан.
Жаннатий экинзор қучоғидай ҳур,
Онам оғушидан, онам бағридан.
Мен келдим,
Ям-яшил жойнамозини
Отам топиб олган ул маҳалладан.
Ёдим боғи узра оқ каптарларнинг
Тушидай зангори, ёруғ палладан.
Тўрвамда –
Қуёшнинг бир иссиқ нони, –
Очлик балосини тиндиришимга.
Бир кўза ой суви етиб-ортади,
Ташналикни тошдай синдиришимга.
Йўл озиғин берар ҳаётнинг қўли,
Очлик, ташналикдан емагайман ғам.
Қайда бўлсам,
Меҳр бердим ҳаммага,
Меҳр олиб кетдим,
Гар қайга борсам.
На шоҳ на гадоман, лекин, мақомда,
Ҳам шоҳ ҳам гадога бирдек – баробар.
Ўроқчилар ичра ўроқчидирман,
Қаландарлар ичра мен ҳам қаландар.
Талантсиз наздида – мен бир талантсиз,
Танлантли қошида – иқтидорим бор.
Шоирлар базмида – шоирман бешак,
Ошиқлар базмида ошиқдирман зор.
Тожирлар хайлида тожирман, ҳатто,
Гарчанд, савдогарлик нонин тотмадим.
Бозордан иборат ушбу жаҳонда,
Бирор нарса олиб, нарса сотмадим.
Ўттиз учга кирдим,
Ушбу ёшимда
Кўрганим, билганим – барчаси рўё.
Бир аср
ё икки
ё ўттиз уч минг
Асрни бошимдан ўтказдим гўё.
Ашконийлар қавми бошимдан ўтар,
Сосоний,
Сомоний сулолалари,
Йигирма биринчи асрга ўтгум,
Ушбу кун садоси бўлиб сарсари.
Мусофирман,
Келдим булоқ бошидан,
Дарёлар юртидан йўл босиб узоқ.
Менинг нигоҳимда кўз очар чашма,
Менинг юрагимда кўз очар булоқ:
Биттаси муҳаббат, кадардан холи,
Биттасида савоб кўтаради бош.
Оёқларим ерда, қўлим осмонда,
Бир қатра сув ичгум,
Бир зарра қуёш!

ТОПГАНЛАРИМ

Кулгум қуёшдандир, кўз ёшим – ёмғир,
Дилим ёнар, бошим қаттиқ тошдан ҳам.
Кўнглим, бамисоли сойлар шишаси,
Қишлоқда туғилдим, шаҳар – ишхонам.
Ватаним кенг шаҳар ёки баланд тоғ,
Дилимда орзулар исён қилади.
Масканим – тошлоқ ё денгиз этаги,
Буни мен билмасман, Худо билади.
Мен, фақат, биламан,
Бир чашма эди
Руҳим, равон бўлиб кетди дарёга.
Дардим зарра эди, бир зарра эди,
Катта бўлиб кетди катта дунёга.
Кўзларим чироққа дўндилар ногоҳ,
Қўлларим дарахтга айланди буткул,
Оёқларим, гўё зўр ҳавас билан
Йўрғалар Зарафшон ортидан нуқул.

Боддай хиёбондан хиёбонларга,
Ёддай биёбондан биёбонларга.

Тўним ўзимники эмас,
Ҳар баҳор,
Қишлоқ терагининг беқасамидир.
Кузакда шаҳардан оламан сотиб,
Чинорларнинг сариқ кўйлагин бир-бир.
Қишда ёпинаман қордан чодир, то
Танам ёз кўйлагин соғинсин бир оз.
Чориқнинг ғамини емасман, зеро,
Чориқ – яғир бўлган оёғим, холос.
Йўлма йўл, янгидан янги бу қадам бу,
Ортимдан изма-из тинмай чопар йул.
Йўлма йўл, янгидан янги сафар бу,
Менинг оёғимни излаб топар йўл.
Отам чўпон эди,
Мадраса кўрмай,
Чўпонлик ортидан олим бўлди зўр.
Мен-чи, тентирадим мадрасаларда,
Олим бўлолмадим, билимларим – ғўр.
Мен мадраса кўриб дўндим чўпонга,
Мол-ҳоли бўлмаган чўпонман чала.
Ўзгалар молини боқиш пайида,
Кезаман тоғма-тоғ,
Далама-дала.
Ҳамма билар ошкор, пинҳонлигимни,
Бор-йўғимдан ҳеч ким эмас бехабар.
Далли дилдан ўзга нимам бор менинг?
Мен билмасман,
Худо билмаса агар…

МЕН ДАРЁ НАСЛИДАНМАН

Чароғон, фаровон диёрдандирман,
Зулмат ўраб олган теварагини.
Тонг йўлини кўзлаб кетаётир у,
Излаб саодатли келажагини.

Мен ўша буюклар тупроғиданман,
Ўз она юртига сиғмаганларнинг.
Ишқ дардин ҳис қилиб, ишқ дардин ютиб,
Ибн Сино, Камол Хўжандий каби,
Ёр шаҳридан жудо бўлганда ночор,
Кетдилар ғурбатлар этагин тутиб.

Мен ўша азизлар макониданман,
Барча фозиллари топмаган паноҳ.
Мисли ёнимиздан оққан сув каби,
Ўз юртида ғариб, ўзга юртда шоҳ…

Мен ўша дарёлар наслидандирман:
Хомуш лабларида мастур ва пинҳон
Минг битта хиргойи, минг битта тилсим.
Мен ўша қуёшнинг қабиласиман:
Зиё сочган бедор хандалари ҳам
Ёмғир қўшиғига тўлган лиммо-лим.

Мен ўша тоғликлар насабиданман:
Ғазалхон шоири, шаҳидларининг
Улуғлаб энг сўнгги насибасини,
Қабр тоши узра қасида битган,
Муҳаббатнинг мангу қасидасини.

КАМОЛ ХЎЖАНДИЙ КЎЧАСИДА

Камоли Хўжандий кўчасидан жим
Ўтаман ҳар оқшом, ҳар тонгда, ҳар кун.
Ойнаванд уйларнинг оралиғидан,
Расталар, дарахтлар оралаб маҳзун.
Кўзларим саломга тўлар пайдар-пай:
Қулоғим аликдан бўлади зада.
Фақат, менга айтинг, эй сиз, яхшилар,
Камолнинг ҳақиқий манзили қайда?
Асл булоқ қайда, сидқу дилидан,
Бемаъни ҳаётга бахш этган маъни?
Ҳар битта лаб узра, лаблари билан
Қанд, новвот келтирган ширинлаб қани?
Лиммо-лимдир Сайҳун кафтида коса,
Бўсадан мастдир у, мангу ишқпараст.
Телба айладими Хўжанд гўзали
Ё Табриз дилдорин хаёлида маст?
Камолнинг қўлини ким олди ҳайрон,
Тариқатнинг мангу сўқмоқларида.
Камолнинг йўлин ким айлади равон,
Ҳақиқат чўққисин ҳур боғларига.
Бу йўл – муҳаббатга йўллаган қувонч,
Бу йўл – ғарибликда бўзлаган қайғу.
Бу йўл – жудоликка чорлаган мотам,
Олисларни яқин айлаган йўл бу…

Камоли Хўжандий кўчасидан жим
Ўтаман ҳар оқшом, ҳар тонгда, ҳар кун.
Ойнаванд уйларнинг оралиғидан,
Расталар, дарахтлар оралаб маҳзун.
Кўзларим саломга тўлар пайдар-пай,
Қулоғим аликдан бўлади зада.
Фақат, менга айтинг, эй сиз, яхшилар,
Камолнинг ҳақиқий манзили қайда?!

БУ ЮРАК…

Рамазон ойининг муборак куни…
Ҳамма нуронийдир, озода, ҳалол.
Ҳамма боқар эди нур тирқишидан,
Ҳамма гўзал эди,
Ҳамма баркамол.

Одамлар кўз юмди бадбинликларга,
Кимдир ҳақоратли сўздан тийди тил.
Кимдир авф айлади қаттол душманин,
Кимдир май косасин синдирди чил-чил.
Кимдир тўнин тўшаб ариқ бўйига,
Таҳорат олмоққа чоғланар кимдир.
Ёлғоннинг қоронғу йўлакларидан
Юз буриб зиёга боғланар кимдир.

Рамазон ойининг муборак куни…
Ҳамма гўзал эди, ҳамма нуроний.
Яшарди умрнинг бир лаҳзасида,
Ҳамма бир-бирининг меҳрига қониб.
Ва лекин,
Бу юрак, бу бенаво қалб,
Атрофда не кечар, қилмас эди ҳис.
Девонадай ғавғо кўтарарди у,
Жуда ёлғиз эди,
Жуда ҳам ёлғиз…

САФАР ОЛДИДАН

Мен сенинг бағрингни тарк этган маҳал,
Хазон бош устимда чекар эди оҳ.
Чинорзорлар тўккан япроқ оҳанги,
Кетгувчи баҳордан айларди огоҳ.
Беҳол тебранганда сарғиш панжалар,
Юзимга, бағримга тўкилар бир ранг.
Бу дам тўкиларди йўллар хазони,
Мевасиз хурмонинг баргидай гаранг.
Қаршимда хазонга бурканган сукут,
Қаршимда хазонга айланган қўшиқ.
Сўлди лабимда бир янги оҳанг, куй,
Душанбе дарёсин лабидай қуруқ.
Айтарсан бу лаҳза эшитмадим деб,
Жимлигимнинг ошкор жарангларини.
Айтарсан бу лаҳза тушунмадим деб,
Бесадо қўшиғим оҳангларини.
Бу лаҳза қишлоқи боладай шеърим,
Қолди ҳайронликнинг гўшаларида.
Бу бебош йўлларда адашиб толди,
Ёлғизликнинг хилват кўчаларида…
Мен сенинг бағрингни тарк этган маҳал,
Хазоннинг ҳидига тўлди об-ҳаво.
Мени ташлаб кетган дарбадар шамол,
Кўчангдан оҳ уриб ўтар эди, оҳ…

ТАБРИЗ ОСТОНАСИДА

Кўзларимда дуо,
Тўлиб тошмоқда
Қалбим, жоним куй ва қўшиқ қурбидан.
Табриз, остонангга бош уриб келдим,
Рўдакий юртидан,
дарё юртидан!

Лабимдаги қанд, бу –
Самарқандники,
Мева – Душанбенинг боғидай масрур.
Ширинлик – Бухоро болидай бегард,
Ёқут – Бадахшоннинг ёқутидай дур.

Кўз ёшни
Рўдакий дуоси билан,
Олганман Мўлиён ва Зарафшондан.
Кипригимга қўнган йўл тупроғи бу,
Носир Хисрав, Камол кезган макондан.

Сен билан то дийдор этгунча насиб,
То етиб келгунча ўшал бахтли кун,
Бу сув, бу тупроққа сув, тупроқ қўшиб,
Гулгун сувни тағин айладим гулгун.

Хоқон мозорини этдим ибодат,
Валийлар тоғу бу, қилгайдир назар.
Хўжанддан келтирдим Камол хокини,
Камолга Хўжанддан берай деб хабар.
Токи, табризийлар юртида тордай
Синграйман дилимнинг ол ранги билан.
Токи, Шаҳриёрнинг шаҳрида тўлиб,
Куйлай Шаҳриёрнинг оҳанги билан.

Табриз!
Эй, шоирлар орзу этган бахт,
Эй, ошиқлар боғи, «маҳбублар тоғи».
Ўша шоир,
ошиқ,
маҳбубларга айт:
Дилимда дийдорнинг ширин титроғи,
Кўзларимда дуо,
Тўлиб-тошмоқда,
Қалбим, жоним куй ва қўшиқ қурбидан.
Букун остонангга бош уриб келдим,
Рўдакий юртидан,
дарё юртидан!

ТАРИХ ҒИЛДИРАГИ

Тарих ғилдираги гир-гир айланар,
Эски тегирмоннинг тошидай оғир.
Қачондир тўлганди бағри буғдойга,
Қачондир арпага тўлган бу бағир.

Эй Ватан, эй, бедор, беозор осмон,
Эй, Ватан, эй, замин, заҳматкаш, қўтир,
Нечун бунча сенинг қувончларинг кам,
Нечун қайғуларинг бунчалар кўпдир?!

Шаҳриёринг ҳамон излайди фитна,
Фаридун жонига қилмоқ учун қасд.
Рустамдай довюрак паҳлавонларинг,
Суҳробнинг ўлимин истайди сармаст.

Ҳануз Афросиёб кўрлиги боис,
Сиёвуш жонига айлар тажовуз.
Ҳануз Тахминангнинг кийими қора,
Рудобанг қисмати қародир ҳануз.

То ҳануз шоирлар Фирдавсий каби
Битмоқдалар не-не шоҳларга нома.
Ҳануз «Шоҳнома»ни тақдирлаш учун,
Шоҳ «инъом» этади таҳқир, маломат.

Букун буғдой нонин емас халойиқ,
Арпа унига ҳам баъзида зордир.
Тарих ғилдираги гир-гир айланар,
Эски тегирмоннинг тошидай оғир…

ТУГУН

Оҳ, эй дил, одатин тарк этмаган дил,
Тутқунсан-ку, тиниб-тинчийсан қачон?
Беҳуда ташвишлар ташлади эзиб,
Сен Ҳеч илинжида чопасан ҳамон.

Ишқ, дедингу ишқни айладинг орзу,
Ёр, дедингу бўлдинг сарсон, овора.
Шикоят – ожизлар кирдори дединг,
Шукр айладингу бўлдинг бечора.

Девона шоирсан, девонсиз шоир,
Асрорин бировга айламаган хўр.
Ҳамон оҳанги йўқ бастакордирсан,
Ҳамон жимлигингга бўлмоқдасан жўр.

Баҳорсан – боғ бўлиб очилмаган гул,
Хазонсан – доғ бўлиб сочилмаган зар.
Сен ҳосил бермаган қатқалоқ ерсан,
Булутсан – ёмғирдан айросан бадар.

Оҳ, эй дил, оҳ, тасбиҳ қайтаргувчи дил,
Қоним қатрасини санайсан бир-бир.
Мен ўгирган кўз ёш тасбиҳларининг
Доналари нечта?
Билмайсан, ахир…

ЭСКИ МАҚОЛ

Эй, ичқора булут,
Гуноҳ сояси!
Нечун қуёш юзин тўсарсан бот-бот?
«Ойни этак билан ёпиб бўлмайди…»
Бу эски мақолни билмайсан, наҳот?!

Этагингни йиққин эсинг борида,
Шарманда бўларсан.
Кўз ёш ёмғиридай осмон кўзидан
Канда бўларсан!

ҚОРА УЙҚУ

Тун мотам либосин ечмаган ҳали,
Ҳамон кўзларимни ёпар ғам, азоб.
Ҳалигача кўрган тушларим ёмон,
Тонг отгунга қадар бу ҳолим хароб.

Овозим ўхшамас ўз овозимга,
Дилимдаги наво – меники эмас.
Дийдам назаримга бегона буткул,
Ётдир бошга тушган савдолар бесас.

Кўзимни очганлар «Ёп!» деб ёпишди,
Ўша кундан тийра бўлди ўнгу сўл.
Қулоқ бериб, пахта тиқдилар унга,
Сўз бериб, ортидан айтдилар: «Жим бўл!».

Овоздан айрилган ашулачиман,
Куйсиз бастакорман, беғам кўз ёшман.
Тирик жасадим бор – тупроқдан бери,
Ичида оловни асраган тошман.

Хуллас, хомуш чеҳрам ўзимникидир,
Юрак косасига тўлган бу фиғон:
Ёмғирдан олдинги сокинликдир бу,
Тўфондан олдинги жимликдир бу он.

Тун мотам либосин кийган ушбу дам,
Менинг кўзларимни ёпиб қўяр ғам…

ЭЙ, ЙЎЛДОШ!

Эй, йўлдош, биз бирга босармиз қадам,
Етиб борган йўлинг муборак бўлсин!
Елкамизга оғир келди замона,
Тортаётган юкинг муборак бўлсин!

Кўз очган булоқдай бўлдик равона,
Сойларга, дарёлар томон бемадор.
Саҳролар йўлида сарсон бўлдик биз,
Дарёлар ғамида йиғладик зор-зор.
Йиғи тўлиб-тошган эй, қадрдон кўз,
Кўздан томган ёшинг муборак бўлсин!

Ишқдан жудо бўлдик, хаёлимизни
Ўздан, ақрабодан айладик йироқ.
Олқадик, кўчадан шоҳлар ўтганда,
Гадолар йўлига ўт қўйдик, бироқ.
Эй, ором билмаган табаррук саҳро,
Учган рангу қутинг муборак бўлсин!

Тўнимиз йиртилгач бу тўғри йўлда,
Қуёшнинг нуридан тикдирдик қабо.
Қабарган ул яланг оёғимизни,
Қадоқ чориғига айлаганмиз жо.
Эй, йўлдош, биз бирга босармиз қадам,
Йиртилган чориғинг муборак бўлсин!
…Етиб борган йўлинг муборак бўлсин!..

ЯРИМ ТУНДА

Уйқусираб шаҳар кўчаларидан
Ўтаман бир ўзим қоқ ярим тунда.
Бир қадамдир бунда Борлиқ олами,
Йўқлик олами ҳам бир қадам бунда.

Шаҳар кўчалари сокиндир жуда,
Ётар тун жимлигин беозор қучиб.
Бир нафас мен билан ҳамоҳанг эрур,
Бир нафас ёдидан чиқарман учиб.

Аста ғўлдирайман ўзимга ўзим:
Мен юрган бу йўллар билмас тўзимни.
Ўзимдан қаерга қочаман, ахир,
Ахир, қачонгача излай ўзимни?

…Жимжитлик қўйнида баланд деворлар
Оёғим шарпасин айлайди такрор.
Ухлаб ётганларни, шовқин-суроним,
Ногоҳ айлагандай бўлади бедор.

Бир зум шовқин солай бутун оламга,
Тинчим ҳам бузилсин ўша туфайли.
Токи, қулаб тушай уйқу аршидан,
Сув тўла ариққа йиқилай, майли…

Уйқусираб шаҳар кўчаларидан,
Ўтарман бир ўзим қоқ ярим тунда.
Бир қадамдир бунда Борлиқ олами,
Йўқлик олами ҳам бир қадам бунда…

***

Қисматингни аччиқ дема гар бўлса шўр,
Гумонларинг бари бекор, хаёлинг – ғўр.
Гар жувонмарг ўлиб кетсанг – Худодан бу,
Агар қари туғилгансан – ўзингдан кўр.

***

Умр – гоҳ осон, гоҳ жигар бағри хун,
Афсус, яхши, ёмон эмас бир бутун.
Нақадар қисқа – бир асрлик меҳр,
Жабрнинг бир они — нечоғлик узун.

***

Хок бўлсам-да, дилни пора айлардим,
Юлдуздай зулматга чора айлардим,
Қачон келишингни билсайдим, Ажал,
Йўлинг тўсиб, юзинг қора айлардим.

***

Олди-қўйди ғавғосидан айла халос,
Билолмассан, нима кўпдир ва нима оз.
Ўз ҳаёти мактабида ҳамма – шогирд,
Халқ ҳаёти мактабида ҳамма – устоз.

***

Умримиз ҳавасга дум бўлиб ўтар, кетар,
Ғафлатда абасга гум бўлиб ўтар, кетар.
Ёруғ ёд қолса гар бир нафас ичра,
Ёвузлик нафасга зум бўлиб ўтар, кетар.

***

Чўққига бунча кеч бўйлайсан, шоир,
Тезроқ тушмоқ йўлин ўйлайсан, шоир.
Юксаклик, тубанлик, асли бу умр,
Сен уни тинмасдан куйлайсан, шоир.

***

Шоир, ишқдан мастсан, ишққа сарварсан,
Замона кўзида сен майпарварсан.
Ўлгандан сўнг сендан олгайлар хабар,
Ўлганингдан кейин сен Пайғамбарсан!

***

Айтгил, нечун майдан ором топарман,
Қайноқ май тафтида қайнаб ётарман?
Танимда бир йиртиқ кўйлагим билан,
Замоннинг юз айбин қандай ёпарман?!

***

Камбағалга озроқ шакар бергайлар,
Ё ярим кило недир агар бергайлар:
Радио ва тилвизорда жар солиб,
Тўрт томонга нечун хабар бергайлар?

***

Бир пора, қирқпора, садпора – ўзим,
Серкўча шаҳарда овора – ўзим.
Чорасиз ошиқлик мақоми ичра,
Бечорадан кўра бечора – ўзим.

***

Бу шеър тушга ўхшар, учмас хаёлдир,
Уни қалб майлига солмоқ маҳолдир.
Ё китобдай ўқиб, олиб кетарсан,
Аммо, вароғидан йиртмоқ заволдир.

***

Кўнглинг бўшат, тўсиқ ва ғов йиғласин,
То қуёш дилингда лов-лов йиғласин.
Шундай яшагинки, жон бергандан сўнг,
Кўз ёшин яшириб гўрков йиғласин!

***

Тириклигим марги учун йиғларман,
Мангулик ғамида букун йиғларман.
Кўз ёш тўкмасман гар кексалик келса,
Ёшлигим кетганда хун-хун йиғларман.

***

Юрт эрлари меҳнатини сотгани кетди,
Ўзга юртга ўз нонини топгани кетди.
Қўлда кетмон, пахта экиб юрт аёллари,
Замонанинг қулоғини ёпгани кетди.

***

Ҳақ сўз бобида сен беқиёс, шоир,
Балодан қўрқмаслик сенга хос, шоир.
Шоирин таниса ўлдирар замон,
Танилмаган бўлсанг жуда соз, шоир.

***

Тулки арслонларга бош, сарбон бўлди,
Тўқайда арслонлар лол, ҳайрон бўлди.
Ҳамма ҳайрон бўлса, майлига, бироқ,
Болалик эртаги, оҳ, вайрон бўлди.

***

Не хома, не қисса, топди не дафтар,
Эй, Бахт, нечук сени қайта топай, гар:
Бир умр ахтардим, юзинг кўрмадим,
Бир зум ахтармадим, топди ўзгалар.

***

Бойпарастдан қашшоқ юрганинг афзал,
Боқимликдан тутқун бўлганинг афзал.
Тиз чўкиб ўтган ул узоқ умрдан,
Бир лаҳза тик туриб ўлганинг афзал!

***

Шоир, дилда аламинг тоза эрур,
Сўзингга ҳар дил – эшик, дарвоза эрур.
Бир шаҳар касбу корингдан бехабар,
Бир айбгинанг дунёга овоза эрур.

***

Куйласам шеърда нишон – номинг сенинг,
Гавҳар ичра дурфишон – номинг сенинг.
Ҳар хатим пешонанинг ёздиғидир,
Кафтида тургай, ишон, — номинг сенинг.

***

Қирқдасан, қувон, ич, кўнглинг бўлсин тўқ,
Ҳаёт ёниб-ўчар бамисоли чўғ.
Бир томон ёшликдир, сендан қочмоқда,
Бир томон қарилик, қочарга жой йўқ.

***

Ҳар тунда туним сенинг шабингни ёд этар,
Тобу табим тобу табингни ёд этар.
Қандай чиқарай сени лабимнинг ёдидан,
Ҳар лаҳза лабим сенинг лабингни ёд этар.

***

Кўзгу деди: Тийра – ёруғ жаҳоним,
Афтинг кўриб чунон қартайди қоним,
Қаридинг, дилингда ёшлик завқи бор,
Афсус, сендан олдин узилмас жоним.

***

Тинч ухла, Ҳумоюн, оқилим маним,
Тинч ётсанг яйрайди жон-дилим маним,
Тушингда мулойим жилмайсанг, шудир,
Бу дунё боғидан ҳосилим маним.

***

Худо раҳм эшигин айлаб басира,
Кексаларга берди умри кабира.
Ёруғ айлаб жаҳл кўзойнагини,
Ақл кўзойнагин айлади хира.

***

Одамият жанги бошлангач, эсиз,
Қонга ғарқ бўлганин олам этди ҳис.
Бир маймун бошқа бир маймунга айтар:
— Хайрият, одамга айланмадик биз.

***

Дунёнинг ҳолига қараш бўлмагай, –
Халқ дардидан бирор дил ғаш бўлмагай,
Раҳм айламагай қўйларга Бўри,
То сув, олов аро яраш бўлмагай.

***

Эй, қисмат чироғи ёнаётган зот,
Ёндир, токи, эртанг порласин обод.
Букун сен йўл ўргат болангга, боланг
Эртага сенга йўл ўргатар, ҳайҳот!

***

Ҳар дам ғам ёр бўлса, ҳолимизга вой!
Озор оҳзор бўлса, ҳолимизга вой!
У кун хато қилдик, у кунги хато,
Букун такрор бўлса, ҳолимизга вой!

***

Зотлар бор ҳар ерда сўзласа яйрар,
Фақат гап урмоққа тилини қайрар.
Нутқининг бошида айтмаса агар,
«Мен» дея сўзини хулоса айлар.

***

Токи, тонг файзи бор, тунлар армони,
Бехабармиз, ўтар вақтнинг карвони.
Гўдакликнинг оний лаҳзаси – чексиз,
Қисқадир юз соат қарилик они.

***

Хайрхоҳ ҳаётга фидомиз ҳар дам,
Юрт қашшоқ, тахтимиз – шоҳона, кўркам.
Қаноат қилмасак бир парча ойга,
Бир кунга етмасди ойлигимиз ҳам.

* * *

Қаламнинг ёдига келган кун наққош,
Ёдимда жонланди ул ёр, қаламқош.
Ишқдан сўз очмайман дегандим, бироқ,
Дилимни жимлигим айлаб қўйди фош.

***

Тун ўлди…
Тонг туғилди…
Кимнинг қисмати бу?
Ёпиқ эшик очилди…
Кимнинг давлати бу?
Мисоли янги қуёш – ҳар янги ва ёруғ кун,
Сафарга рухсат келди…
Кимнинг навбати бу?

***

Гул базмига янги пиёла бўлди,
Ҳангомаю янги «ла-лола» бўлди.
Бир қисса ўқимай «Минг бир кеча»дан,
Янги бир минг йиллик – ҳавола бўлди.

***

Эй, қалби кўр ғаним, дунёнинг дуни,
Қайтар дунё дерлар, билмассан буни.
Отганингда менга тегмаган тош бу,
Кўтар, мозорингга олиб кет уни.

САРИ ХИРМАН СОЙИ

Сари Хирман сойи устимдан кулар,
Устимдан кулади такрор ва такрор:
«Бунча гердайдинг сен – кечаги бола,
Нечук савлатинг бор, салобатинг бор?
Серғалва бошингда – эскирган қалпоқ,
На орзу на дилда ҳаловатинг бор.
Бекор, ботил ҳою ҳавасдан ўзга,
Нечук давлатинг бор, даромадинг бор?

Ахир, сен эмасми, куй, сўзларимни
Тинглаб, сўзга моҳир бўлган сўзамол?
Ахир, сен эмасми, ғазалларимни
Ёд айлаб, сўнг шоир бўлган безавол?

Шеър айтиб,
Бағримдан бўлдинг равона,
Зарафшон ёқалаб гоҳ Бухорога,
Гоҳ Теҳрон, Самарқанд, Душанбе, Кобул…
Кетдинг қай маъводан қайси маъвога?!

Қулоқни қоматга келтириб тинмай,
Замон шоирларин зўриман, дединг!
Дединг, мен Рўдакий авлодиданман,
Ва Хайёмнинг меросхўриман, дединг!
Бироқ, эй, овора гўдагим менинг,
Кошки, ўз дардингга даво қилсайдинг,
Бироқ, эй бечора шоирим менинг,
Кошки, англасайдинг, кошки, билсайдинг:
Не-не шоирлару шоирзодалар,
Йўлларда тентираб, тоқати тўлиб,
Рўдакийдай сафар айлади, бироқ,
Сафардан қайтмади Рўдакий бўлиб.
Не-не шоирлару шоирпешалар,
Рўдакийдай ашъор тўқир азалдан.
Бироқ, арзимади том-том ғазали,
Рўдакий яратган битта ғазалга…»

Сари Хирман сойин қаҳқаҳалари,
Менинг юрагимга киради оқиб.
Сари Хирман сойи устимдан кулар…
Йиғлардим…
Йиғлардим мен унга боқиб…

НОДОНЛИК ИСЁНИ

(Шеър-достон)
Чумолию қушлар тилин билмасман…

Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман,
Шундай нодонманки, билмасман, ҳатто:
Юрагим соати қўл соатими,
Деворга осилган соатмикин ё?!
Жоним ҳушёрликдан қалтирайдими
Ва ёки мастликдан?
Билмай ҳайронман.
Ўз ҳолимни ўзим англай олмадим,
Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман.

Аҳволим ёмондир анчадан буён:
Сўзим қулоғимга қилмаяпти кор,
Ёқтирмас оёғим шарпаларини,
Нурсиз нигоҳимдан кўзим ҳам безор.
Қўлларим ожиздир, осмонда эмас, —
Қўл бўлишдан қўлни ювган тандадир.
Анча бўлди, ёдим акси – нобакор,
Фикру хаёлим ҳам парокандадир.

Баъзан, уйғотаман мудроқ юракни,
Баъзан, ўзлигимни айлагайман ёд.
Баъзан, жимлигимнинг оҳанги билан,
Дилимдан тўкилар сокин бир фарёд:

Азизлар,
Қайси йил ва қайси ой бу,
Соат қай фурсатни кўрсатар букун?
Бу қандай йўлдирки,
Руҳимиз – равон,
Оёқ қўлларимиз боғланган нечун?

Кутдим, ҳеч қаердан садо келмади,
Ҳеч ким сўз қотмаган юраги қонман.
Бўғзимга жон келди, наво келмади,
Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман.

«Хайрли тонг!» дедим битта гадога,
Айлаб юрганимда бозор ичра сайр.
«Бошқа хайринг йўқми?!»
Тиржайди гадо,
Уялдим,
«Хайр» дедим мен ноилож…
Хайр…

Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман,
Руҳим – оч бўридай, ўз нафсига қул,
Оч ҳамда ярадор бўри янглиғ у
Ўзининг танини ялайди нуқул:
То йўл тупроғига қонли ярадан
Қон томиб, қонли из қолдирмасин ер.
Токи, қонхўр жуфти
Луқмасидаги
Қон ҳидидан кўнгли айнимасин дер.
Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман,
Чумолию қушлар тилин билмасман.
Билганда, сўрардим,
Каптарлардан мен
Сўраган бўлардим тиним билмасдан:
Нечун тинчлик қуши дейишар уни?!
Сўрардим парвознинг завқи нима деб?!
Сўрардим, масжидда ёки черковда
Дон чўқишнинг асли фарқи нима деб!
Сўраган бўлардим чумолидан ҳам:
Жангу жадал ичра ўлдириб, ўлиб, —
Кўзингизга қандай кўринар Одам,
Одам бўлибми ё
ваҳший дев бўлиб?!

Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман!
Кўрдим:
Буғдой экар очлик қасдида,
Йигирманчи аср Одам, Ҳавоси,
Йигирма биринчи аср даштида.

Йўқ, йўқ,
Туш эмас бу,
Кун –кеча кўрдим:
Кафтида – бир тўғрам зоғора нони, —
Бир девона шовқин солиб куларди,
Бошига кўтариб бутун дунёни:
«Туш кўрдим, йигирма биринчи аср
Сигирлари ногоҳ кўтармиш исён.
Зеро, жониворлар орасида пок
Гўдаклар обрўсин тўкмиш оломон!
Саркаш нафси учун,
Биродарининг
Қонин ичишдан ҳам қайтмайди Одам.
Саркаш нафси учун,
Ғафлатда қолиб,
Қайтмайди онасин ўлдиришдан ҳам.
Бир дамлик дилхушлик илинжида у
Ўздан кетар, сармаст кўзини сузиб,
Юз йилда уриниб тиклаганини,
Бир лаҳза,
Бирпасда ташлайди бузиб.
Улар қилмишидан, жаҳолатидан,
Ҳайвонлар лол қолгай,
Ҳайвонлар – ҳайрон.
Лол қолгай уларнинг хиёнатидан,
Хиёнат бобида беқиёс Шайтон…»

Бу туш таъбирини билмасман, аммо,
Кўрдим:
Буғдой экар очлик қасдида,
Йигирманчи аср Одам, Ҳавоси,
Йигирма биринчи аср даштида…

Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман.

Кўзимнинг дурбини
Ёруғликларни,
Балки, ёруғликдан ёруғроқ кўрар.
Кўзимнинг дурбини
Қоронғуликни
Қоронғуликдан ҳам ёвузроқ кўрар,
Олисларни кўрар олисдан олис,
Ёвуқликни эса ёвуқроқ кўрар!..
Ой нурига сажда айларди шомда,
Бир занжи пичирлаб ўқирди дуо:
Яхшиям, танимни, рангимни қора,
Қалбимни сен ёруғ айладинг, Худо.

Ношукур эмасман,
Қорамас ичим,
Бироқ, битолмасман сохта қасида,
Сочлари оқарган Ақл турарди,
Тақдир берган икки йўл орасида,
Ашёлардан, ашё маъноларидан
Изларди Ўзликнинг йўлакларини,
Ҳар томон,
Ҳар рангдан,
ҳамма нарсадан
Йиғарди сочилган бўлакларини.
Жуда бузуқ эди авзойи…
Дерди:
Томингиз остида қалдирғочлар бор,
Улардан сўраманг ижара пули,
Улардан жой ҳаққин сўраманг зинҳор.
Балиқларни сувнинг,
Қушларни дарахт,
Солиғидан буткул айлангиз озод.
Дарахтлар ҳам ерга тўламай солиқ,
Ўша ер бағрини айласин обод.
«Сен қайси диндансан?» — дея куну тун
Биз савол берамиз нечун булоққа?
«Қайси мазҳабдансан?» — деб нима учун
Ариқлар сувини тутдик сўроққа?
Ўрикдан сўраймиз «Имоминг ким?» деб,
Унутиб ўзликни, ишқни, имонни,
Кимнинг ортида у намоз ўқийди,
Зардуштми?
Насроний?
Ё мусулмонми?!
Титкиламанг ғараз пучмоқларини,
Бузуқ хаёлларни айламанг бедор.
Фикрингизда пайдо тўсиқ, ғов янглиғ,
Еру осмон аро тикламанг девор.
Ўз ҳолига қўйинг,
Юрсин чумоли,
Қўрқмай, бир томондан бошқа томонга.
Каптарлар ҳам парвоз айласин беғам,
Учсин бир осмондан бошқа осмонга…
Тутқун этмай сўзни тил зиндонида,
Жонни асрамайлик сичқон инида,
Ишимиз бўлмасин,
Агар қурбақа
Гапирса
турк,
инглиз,
ё форс тилида!
Ахир, қачонгача эртак сўйлаймиз,
Ирону Нирондан,
Кинодагидай,
Бутунлай ер билан яксон айлаймиз
Меҳрни Амриқо биноларидай!
Садоқат
Кавказнинг тошдан қурилган
Кулбасидай қулаб бўлди култўда.
Ишқни хонавайрон айладик буткул,
Афғон тупроғидай
Афғон юртидай!
Ўз ҳолига қўйинг бир зум ўлимни,
Ўлим ўз вақтида етсин, одамлар!
Ўз ҳолига қўйинг бир зум Умрни,
Умр ўз вақтида кетсин, одамлар!

… Сочлари оқарган Ақл,
Тақдирнинг
Икки йўли аро лол, ҳайрон эди,
Гўдакка ўхшарди бир қараганда…
Ғирт нодон эди у,
Ғирт нодон эди…»

Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман,
Ўйлардим, инсоннинг бир бўлаги – дил.
Шаҳар ва қишлоқнинг ҳар гўшасида
Бор унда дардига шифо бир манзил.
Аммо, қайдан билай,
Ҳар гўшасида
Бир ғариб учун – бир зиёратгоҳ бор.
Бир ҳабиб учун – бир ибодатгоҳи,
Бир табиб учун – бир муҳаббатгоҳ бор
Билмадим,
Кўнгилни тўлдирганида
Ва кўнгил тиндирган чоғда Одамни.
Билмадим,
Кўнгилни боғлаганида
Ва кўнгил синдирган чоғда Одамни…

Ўшандан кейин шеър хаёлгоҳида,
Ишқ сўзи юракда қолиб кетди жим.
Синдирдим, боғладим қофияларни,
Вазнларни бўлдим,
Қайтиб боғладим.
Бир лаҳза ишқ билан юракни ногоҳ,
Бир қофия, битта вазнга солдим.
Бирикиб кетганда ишқ билан юрак,
Ўзим ҳам бутунлай бевазн қолдим.
Енгил тортдим,
Сузиб юрардим гўё,
Денгиз сувидаги балиқдай қалқиб.
Нур осмони узра паррандаман ё
Олис коинотда Одамман, балки…

Замон деворининг ортида ҳануз,
Болалар чарчамас давронбозликдан.
Қўли бўшамайди,
Ҳар вақту бевақт,
Қўрчоқбозликдан ва камонбозликдан.
Мен билмайман,
Нима асрайди улар,
Пуч ёнғоққа тўлган қўйинларида?
Мен билмайман,
Зеро, йўқдир хабарим,
Болаликнинг бундай ўйинларидан…

Мен билмайман,
Менинг бу нодонлигим
Офатми,
тоатми?
Одатмикин ё?
Юрагим соати
Қўл соатими?
Деворга осилган соатмикин ё?
Жоним ҳушёрликдан қалтирайдими
Ва ёки мастликдан?
Билмай ҳайронман.
Ўз ҳолимни ўзим англай олмадим…
Ғирт нодонман, эй воҳ, ўта нодонман!!!

Суратда: Озарахш умр йўлдоши, Тожикистон халқ шоираси Фарзона (чапда) билан шоиранинг инглиз тилида таржима қилинган шеърлари тақдимотида. Лондон, 2008

OZARAXSH
SHE’RLAR
Odil Ikrom tarjimalari

1963 yilda Ayniy rayonining Urmetan qishlog’ida tug’ilgan. 1980-85 yillarda Tojikiston Milliy universitetining jurnalistika fakultetida tahsil olgan. 1985-88 yillarda Respublika radio va televidenie komitetida, 1988-92 yillarda Leninobod viloyati teatrlar ittifoqi direktori lavozimida, 1992-2001 yillarda Leninobod viloyati radio va televidenie komitetida ishlagan. Ayni paytda – «Adabiyot va san’at» gazetasining maxsus muxbiri. 1999 yildan buyon Tojikiston yozuvchilari ittifoqining a’zosi. «Az chashmasor omadam» («Buloqlar bo’yidan keldim»), «Namozi musofir» («Musofirning ibodati») she’riy to’plamlari nashr etilgan. «Kitobi oftob» («Quyosh kitobi») she’rlar to’plami nashr arafasida. «Orifi pinhon» («Sirli donishmand»), «Gulho namemirand» («Gullar so’lmagay»), «Safedor» («Oq terak»), «Hazordaston» («Bulbul»), «Naqshi Ro’daky» («Ro’dakiy siymosi» dramalari sahnalashtirilgan.

TONGINGIZ XAYRLI…

Tongingiz xayrli bo’lsin,
Otamning
Ayvoni ostida saf tortgan qushlar.
Xayrli tong, sizga, ey musichalar,
Onamning yodiday mushfiq, mushtipar…
Mehr baxsh aylagan diydoringizni
Ko’rib, men bir lahza unutdim g’amni.
Mahzun diydoringiz eslatar menga,
Sizlarday mushtipar, onaginamni…

Onam suyar edi musichalarni,
Muso Kalimulloh qushi, derdi u,
Ular xayr-baraka duosin o’qib,
Har qaysi dargohga tilaydi yog’du.

Har gal musichalar «ku-ku»laganda,
Uyning burchagida bo’lib bir qism,
Qur’on bag’ishlardi duogo’y onam,
Barcha payg’ambarlar arvohiga jim.
Va ochiq kaftidan qushlar oldiga
Dona-dona bo’lib to’kilardi don.
Tomchi-tomchi bo’lib to’kilardi yosh,
Uning nigohidan hayrona, pinhon…

Bilmasdim, nimani gaplashar edi,
Onam qushlar bilan uzoq va uzoq.

Faqat, bilar edim,
Ushbu suhbatlar
Kechardi bemalol, samimiy, qaynoq.
Faqat, bilar edim,
Suhbatlar go’yo,
Sulaymon va qushlar suhbati edi.
Hikmat koni edi uning jimligi,
Har so’zi muhabbat suvrati edi…

Iso tug’ilgan kun o’tib,
Ertasi
Yer-osmon titradi tortgan nolamdan:
Qordan oppoq kafan kiygan Bir Tongda,
Mening onaginam o’tdi olamdan.
Tog’lar nola qildi,
Menga qo’shilib
Yig’ladi buloqlar, soylar sharaqlab.
Yosinxon yig’ladi…
Ukalarimday
Yonimda bel bog’lab turdi daraxtlar…

Chorlovlar,
yo’qlovlar, ohlar, alamlar,
Faryodlar onamni qaytarolmadi.
Ketardi,
ketardi,
ketaverdi u,
Mendan,
bizdan ketdi…
Yo’ldan qolmadi…

«Tug’ilgan ayyoming bo’lsin muborak,
Karomat sohibi, Hazrati Iso!
Onamni bir nafas bedor ayla!» — deb
Xudo dargohiga qildim iltijo.
Toki, bilay dedim, onam tilida
Nechuk so’z bor edi?
Olib ketdi u.
Toki, bilay dedim, zor-zor dilida
Nechuk asror edi?
Qolib ketdi u…

Nogoh javob keldi,
Ayvon ostida
Musichalar g’amgin «ku-ku»laganda:
«Odam, Havo qani?
Qaerga ketdi?..
Birodar, hammamiz – ojiz bir banda.
Onang kelgan edi Odam ortidan
Va Odam ortidan izma-iz ketdi.
Dunyoga Havoday kelgan edi u,
Havoga aylanib, Havoga yetdi.
Isodan sen nima istaysan, axir,
Dilingni bunchalar tirnamasin g’am.
Oxirat yo’li bir, dargoh bittadir,
Maryam ketgan yo’ldan ketdi Iso ham…»

Oh, ey musichalar,
Eh, musichalar,
Eh, ayvon ostining musichalari.
Otam ayvoniga kelib qo’ndingiz,
Sog’inchimning mahzun musiqalari.
Ko’zimning ayvoni in bo’lsin sizga,
Mehringiz dilimdan aritar g’amni.
Onamni sog’indim,
Sizlarni ko’rib,
Sog’indim
Mushtipar, onaginamni!..

TUMANLI XOTIRALAR

Yormalik Qayumzodga

Bu daraxtlar orti,
Shahar, baland tog’,
Tumanli xotira ortida yuvosh,
Bir qishloq bor — tinmay yog’adi yomg’ir,
Bir qishloq bor – tinmay yoritar Quyosh.

Onam dedi:
Seni tug’ayotgan chog’
Ko’nglim suv tusardi
Pardo’shi Tagobning buloqlaridan,
Biroq, sen tug’ilganda,
Qandaydir tashnalik bergandi azob.
Otam dedi:
Men ul Pardo’shi Tagob
Bulog’idan qonib suv ichgan sahar,
Mening qulog’imga borgandi yetib,
Sening tug’ilganing haqida xabar.

Bilmasdim, dunyoga kelgan chog’imda
Quyosh porlaganmi?
Yoqqanmi jola?
So’ylardi dunyoning baland-pastidan
Doim ogoh bo’lgan Ruhafzo xola:
Sen tug’ilgan kunda,
Bu tabiatning
Ezgu xislatlari bo’lgandi zohir.
Quyosh yomg’ir bilan tutingandi do’st,
Goh quyosh porlab,
Goh yog’ardi yomg’ir.

Hasbu holimnimas,
So’ylayman bukun
Serquyosh yurtimdan, bokiralardan.
Xayolan seryomg’ir qishlog’im kezib,
So’zlayman tumanli xotiralardan.

Bir shoir qushlarning iniga mengzab,
Zarafshonning jannat bog’i der biri.
Qishlog’im ta’rifin keltirganlar ko’p,
Turfa edi ular
so’zi,
ta’biri.

Murg’ak tasavvurda
O’xshatar edim,
Qishlog’imni otam joynomoziga.
Tog’lar etagida yashil maysalar,
Dilkash, go’zal edi qush navosiday.
Ko’m-ko’k maysazorda kulgan chechaklar,
Tovlanganda yerning qarog’larida,
O’xshab ketar edi,
Ruhafzo xola
Kiygan ko’k ko’ylagin yamoqlariga.

«Umring yo’lda o’tdi, safarda o’tdi»,
Deb so’ylardi menga Ruhafzo xola.
«Mayli yerda, ko’kda,
Qayda bo’lmagin,
Boshing omon bo’lsin.
Omon bo’l, bolam!
Qaerda bo’lmagin, shod bo’l, obod bo’l,
Dilingni bosmasin alam va qayg’u,
Otangning bog’ini unutma, faqat.
Sening bahoring ham,
Mozoring ham – shu!»

Juda katta edi otamning bog’i,
Maskan edi
meva, maysaga,
nurga,
Yog’dulari yorug’, soyasi salqin,
Bag’ri to’la edi fayzu sururga.
Soylari Xuroson sozi bilan mast,
Qushlar qadim kuyning tuyar ta’mini.
Sira ko’rganmisan,
Baland terakning,
Ro’dakiyday g’azal o’qiganini?
Tarona kuylaydi Xayyomdan uzum,
To’ldirib bog’ni she’r, g’azallariga.
Bodom Hofiz, Sa’diy qissasin o’qir,
Tilidan bol tomib asalariga.
Shohtut Firdavsiyning g’amidan nolib,
Mahzun qissa so’ylar shohu gadoga.

Shamol yo’lida mast tebrangan o’rik,
Mavlaviydek tushar raqsi samo’ga.

Ruhafzo xola der:
Otangning bog’i,
Ekinzor bu – gullab-yashnagan duo.
Xudo nazar qilgan bu bog’da ilk bor,
«Alifbe» kitobin o’qidim, hatto,
Bog’dagi har maysa,
Har bir qatra suv,
O’lsam ham yodimdan chiqmas umrbod.
So’zma-so’z,
harfma-harf,
qatorma-qator,
Ayladim daraxtlar g’azalini yod.
Bunda yod ayladim qushlar navosin,
Hatto, xoru xasning lahjalarini.
Zarafshonning mavzun ohanglari-yu,
Xurosonning qadim nag’malarini!

Shukrona aytaman o’sha kunga men,
O’sha lahzalarga men cho’karman tiz:
Daftarimga tushdi dov-daraxtlarning
Va baland terakning qo’llaridan iz.
Uzum,
bodom,
o’rik barmoqlarining
Izi bor – yurakda uning ildizi.
Bu izlar – duoning qo’l izi edi,
Bu izlar – qo’llagan Xudoning izi!..

SENING NOMING BILAN

Agar ko’nglimni rom etsa o’shal Sheroz jononi,
Qaro xoliga baxsh etgum Samanqandu Buxoroni.
Hofiz Sheroziy

(O’tgan-ketganlarning aziz arvohi
Meni kechirsinlar).

Toki, yashayman:
Men ushbu shaharni, qadim shaharni
Boshqa bir nom bilan atayman…

Ko’ngli qolsa-qolsin hammaning mendan,
Mayli, g’iybat qilsin har yerda, har on:
«O’zgartirgan bilan bu shahar nomin,
Non narxi bir diram bo’lmaydi arzon…»
Shikoyat yo’llasin odamginalar,
Yumaloqxat yozsin ig’vogar ahli,
Yo’l-cho’lda uchragan soxta do’stlar ham
Yuz bursin,
Dushmanlar bo’lsin farahli.
Shahar hokimi ham g’azabga minib,
Qo’yaver, atasin meni savdoyi.
«Bunday shakkoklarga o’rin yo’q» deya
Shahardan haydasin,
Qilsin sazoyi.

Nima bo’lsa bo’lsin!..
Ushbu shaharning,
Rayhonin nafasi, hamd-sanosini,
Daryosi keltirgan shukronalarni,
Majnuntolin nozi va sadosini,
Bodomining xumor nigohlarini,
Gullarini, gulgun xandalarini,
Olmazori hamda anorzorini,
Chinorzorining sho’x nag’malarini:
Barcha go’zallikning orzularini,
Bir umr xirgoyi qilib yashayman,
Zero, bu navqiron, qadim shaharni
Sening noming bilan
Atayman!!!

EY, SHE’R!

Ey, she’r, qazo bo’lgan namozim mening,
Seni o’qishga vaqt topmadim bir dam.
Menga imkon bermas bu qattol qismat,
Betartib umrimning jabru zulmi ham.

Quyoshli kunlarni, yorug’ kunlarni,
Suv, don fikri bilan sovurdim butkul.
Oydin tunlarimni, yovuq tunlarni,
Zamon g’ami bilan qovurdim butkul.

Vatan motamida ko’z ochdi shomim,
Vatan motamida tongim tun bo’ldi.
Sen uchun atalgan sara so’zlarim,
Vatan yuragidan oqqan xun bo’ldi.

Kuychi shoir edim, zamonning dardi,
Butkul motamsaro ayladi meni.
Yodimdan o’chirib yorug’ she’rlarni,
Marsiyago’y, ado ayladi meni.

Karvonin yo’qotgan qari chol kabi,
O’ttiz to’rt yoshimda tentirayman jim.
Ey she’r, qazo bo’lgan namozim mening,
Seni o’qimoqqa yetmaydi umrim.

QISH XAYOLI

Qahraton kelmoqda,
Men – shaharlikning
Yodiga qish kelib qo’nadi – qattol.
Tog’likdagi onam tushar yodimga…
Ona!
Holing nima kechar ushbu hol!?

Sari Xirman ichra ko’zing to’rt bo’lib,
Yo’limni poylaysan, ko’zlaringda nam.
Kechir, borolmasman yoningga, ammo,
Borsam ham, yodingga borarman, onam.

Kechirgil, bu qish ham sening dardingga,
Xalqning bolasiday bo’lmadim darmon.
Senga bir bog’ o’tin keltirolmadim,
Bir kaft bug’doyni ham ko’rmadim ravo…

Dunyo tashvishlari qaddimni bukdi,
Fursat topolmasman holing so’rashga.
Shahar bozorida she’rlar kitobi,
Asqotadi, faqat, pista o’rashga…

Men hamon o’shaman, fe’li keng, sarkash,
Hanuz o’zgarmagan, hatto, bir tuki.
Og’irlik qilar bu tarozilarga,
Muhabbatim yuki, mehrimning yuki.

To’kdirgim kelmadi naqd bu jonimni,
Tiriklikning uchqur savdolariga.
Cho’ktirgim kelmadi cho’kkan ko’nglimni,
Tubanlikning chuqur g’avg’olariga

Ona!
Ruhim cho’kib ketmadi, garchand,
Yo’qchilik panjasi tirnar jonimni.
Ona,
Bu qishda ham, nasib etsa gar,
Men olib boraman she’r kitobimni…
(Bilaman,
Yo’lini yo’qotgan o’g’ling
Yo’l ozig’i yanglig’ asraysan uni.
Ko’zlaringga surtib bir burda nonday,
O’pasan, pichirlab degaysan shuni:
«Xudoga ming qatla shukur…»
Tiz bukib
Tag’in pichirlaysan sokin, pinhona:
«… mehrning muattar hidi kelmoqda
she’ringdan…)

Qahraton kelmoqda,
Ona!!!..

CHAQALOQ

Tonggi namozdan so’ng
Tasbih o’girar,
Otam termulgancha barmoqlariga.
Ko’chiraman tarqoq bitiklarimni,
Xotiramning oppoq varoqlariga.

Shabada kaftida, Bog’i Bolo dan
Kelar olma gulin atri, chiroyi.
Shirin xandalaring yodimga tushib,
Dilimdan to’kilar shirin xirgoyi.
Bu qo’shiq, xuddi, tong tabassumiday,
Dilni forig’ etar dardu dog’idan.
Jannatiy saboning mayin nafasi
Kelar otaginam shakarbog’idan…

Xayolimning yorug’ sahifasida,
Ilkis paydo bo’lar bir satr noxos.
Uni qayta-qayta takrorlayman men,
«Otam olmazori – bizlarga meros».
Jismimda fikr va tuyg’ular guli
Ochilib-sochilib kuladi dildan:
`ushyor bo’l, ey oshiq, so’zi bepayvand,
Bu tongda yangi she’r yaralar chindan».

Xirgoyi qilaman o’zimcha sokin,
«Olmazor – otamdan bizlarga meros».
Va labing g’unchasi ochilib mavzun,
Undan chiqib kelar yoqimli ovoz:
Bilib qo’y, ma’nolar lug’atida ham,
«Shirabog’» atalar otangning bog’i.
Otang ham Odamday payvandchi erur,
Kaftida keladi «samar» yaprog’i.

Tag’in ochiladi labing g’unchasi,
Tag’in undan chiqar turfa sas-sado.
Xotiramning oppoq varoqlariga,
Uni ko’chiraman beun, bexato:
Otam shirabog’i payvanddir bizga,
Behisht olmasining toti bor unda.
Onalar yodi bor, shiru shakarday
Kelgan onalarning yodi bor unda…

Otam shirabog’i payvanddir bizga,
Ma’rifat guliga burkangan ma’vo.
Shu bog’da qolipdan chiqqandir Odam,
Bo’lgandir Havoga oshiqu shaydo.
Shu bog’da qolipdan chiqqandir Odam,
Shu bog’da o’rtangan ko’ngilning mayli.
Tog’ oshib, daryoyu biyobon kezib,
Majnunga aylanib, axtargan Layli.

Otam shirabog’i payvanddir bizga,
Olamning tortishish qonunin,
Birpas
Otam ekkan olma tagida turib,
N`yuton yaratgan bo’lsa, ajabmas.
O’shal jozibali jozibalarning
Qonuni ham bunda bo’y cho’zar baland.
Ular bashariyat baxtini ko’zlab.
Odamzod orzusin aylagay payvand…
«… Nima yozding, o’g’lim?» —
Tabassum bilan,
Otam men tomonga tashlaydi nigoh.
Men esa to’lib she’r ohanglariga,
Unga aytardim:
«Hech…
Bilmasman, billoh…»

Olma gulin atri, Bog’i Bolodan,
Beg’am bolaligim bag’rida yelar.
Va unga qo’shilib mening ko’zimga
Yosh kelar,
Boshqa bir chaqaloq kelar…

BIR DO’STGA

Chamanlar bulbulning nomin unutgan,
Chamanlar bulbulni taniydi, ammo,
Mayin ovozidan,
Bulbul sozidan,
Taralsa ko’ngilga yaqin bir navo…

Yor bo’lish qanday baxt,
Bilarmisan, ayt?!
Ko’rsang ko’zni yumib, unutib o’zni:
Nomahram nigohdan olis go’shada
Yo’lingga intizor bo’lgan bir Ko’zni.
His qilmoq qanday baxt,
Ko’rmasdan turib,
Ko’zga aylantirib ochiq ko’ngilni:
Shirin titrog’ingning xayoli bilan,
Seni orzu qilgan ozurda Dilni.
Eshitmay anglasang, nafaslaringga
Nafaslar birikib yonganda bot-bot,
Sokin suhbat qurib jimliging bilan,
Yodingni quchganda qay bir Tashna Yod…

Ogohmisan, ey sen, yolg’izdan – yolg’iz,
Xobu xayolingda jonlangan o’shal,
Qaysi bir go’shada sening yo’lingga.
Ko’z tutar bir Go’zal – go’zaldan go’zal.
Moychechak bargini yulib umidvor,
Qaydadir ul go’zal shivirlar besas,
Giyohning barglari to’kilar bir-bir:
«Keladi,
Kelmaydi,
Kelar?
YO kelmas?…

Chamanlar bulbulning nomin unutgan…

ABADIYAT TILIDA

Boshingni chiqargin suvdan, nilufar,
Quyosh keldi, gulim, ko’tarsang-chi bosh!
Tashnalab kelibdi suvning labiga,
Qarshingda – bir oshiq-beqaror Quyosh!

Quyosh keldi yorug’ bag’rini ochib, –
Labga nur surasi keldi nurafshon.
Dillarga nur keldi,
ko’zga kelgan nur,
Kipriklar qavatin ayladi makon:
Ishqni xor aylamang,
Ishqni xor qilmang,
Ishq yurtida aziz – ahli tamizlar.
Xudoga,
Ma’nolar mamlakatida,
Eng yaqin, mumtoz yo’l Ishqdir, azizlar!

Oshiqlik osonmas, havaskorlikmas,
Oshiqlik yaralgay imon yoshidan.
Oshiqliq
davr, zamon,
jism ila makon,
Jonu jahonlarning o’tar boshidan.
Oshiqlar Azaldan, Abadiyatning
Ibtidosin izlar sarson-sargardon.
Ular Abadiyat lisoni bilan
Azalning kunidan so’z aytar har on.

Oshiqlar – azaldan bedor ko’zlari,
Oshiqlar – yodiga mangu bo’lar Yor.
Oshiqlar – bu hamma behammalikda,
Hammadan yuksakdir, hammadan poydor.

Ular nafas olar g’ayb nafasidan,
Tushning nazaridan boqadi ular.
Yurak tebranishi xayolida mast,
She’r aytib, yurakni yoqadi ular…

Oshiqlar ogohdir,
Suv bilan ariq
Orasida mastur orzu, o’ylardan.
Ular voqif, –
Nechun ariq istagi
Suv tomonga kelgan pana yo’llardan.
Ular ogoh,
Nechun bir oshiq shoir,
Daryoga iltijo qilar to’kib yosh:
Boshingni chiqargin suvdan, nilufar,
Quyosh keldi, gulim,
Ko’tarsang-chi bosh!!!

BULOQLAR QOSHIDAN KELDIM…

Bitta musofirman,
Bir yo’lovchiman,
Manzildan manzilga xush xabar bergan.
Buloqlar qoshidan keldim entikib,
Men keldim daryolar tug’ilgan yerdan.
Men keldim olisdan, olisdan-olis,
Hech kimsa yetmagan inson qadridan.
Jannatiy ekinzor quchog’iday hur,
Onam og’ushidan, onam bag’ridan.
Men keldim,
Yam-yashil joynamozini
Otam topib olgan ul mahalladan.
Yodim bog’i uzra oq kaptarlarning
Tushiday zangori, yorug’ palladan.
To’rvamda –
Quyoshning bir issiq noni, –
Ochlik balosini tindirishimga.
Bir ko’za oy suvi yetib-ortadi,
Tashnalikni toshday sindirishimga.
Yo’l ozig’in berar hayotning qo’li,
Ochlik, tashnalikdan yemagayman g’am.
Qayda bo’lsam,
Mehr berdim hammaga,
Mehr olib ketdim,
Gar qayga borsam.
Na shoh na gadoman, lekin, maqomda,
Ham shoh ham gadoga birdek – barobar.
O’roqchilar ichra o’roqchidirman,
Qalandarlar ichra men ham qalandar.
Talantsiz nazdida – men bir talantsiz,
Tanlantli qoshida – iqtidorim bor.
Shoirlar bazmida – shoirman beshak,
Oshiqlar bazmida oshiqdirman zor.
Tojirlar xaylida tojirman, hatto,
Garchand, savdogarlik nonin totmadim.
Bozordan iborat ushbu jahonda,
Biror narsa olib, narsa sotmadim.
O’ttiz uchga kirdim,
Ushbu yoshimda
Ko’rganim, bilganim – barchasi ro’yo.
Bir asr
yo ikki
yo o’ttiz uch ming
Asrni boshimdan o’tkazdim go’yo.
Ashkoniylar qavmi boshimdan o’tar,
Sosoniy,
Somoniy sulolalari,
Yigirma birinchi asrga o’tgum,
Ushbu kun sadosi bo’lib sarsari.
Musofirman,
Keldim buloq boshidan,
Daryolar yurtidan yo’l bosib uzoq.
Mening nigohimda ko’z ochar chashma,
Mening yuragimda ko’z ochar buloq:
Bittasi muhabbat, kadardan xoli,
Bittasida savob ko’taradi bosh.
Oyoqlarim yerda, qo’lim osmonda,
Bir qatra suv ichgum,
Bir zarra quyosh!

TOPGANLARIM

Kulgum quyoshdandir, ko’z yoshim – yomg’ir,
Dilim yonar, boshim qattiq toshdan ham.
Ko’nglim, bamisoli soylar shishasi,
Qishloqda tug’ildim, shahar – ishxonam.
Vatanim keng shahar yoki baland tog’,
Dilimda orzular isyon qiladi.
Maskanim – toshloq yo dengiz etagi,
Buni men bilmasman, Xudo biladi.
Men, faqat, bilaman,
Bir chashma edi
Ruhim, ravon bo’lib ketdi daryoga.
Dardim zarra edi, bir zarra edi,
Katta bo’lib ketdi katta dunyoga.
Ko’zlarim chiroqqa do’ndilar nogoh,
Qo’llarim daraxtga aylandi butkul,
Oyoqlarim, go’yo zo’r havas bilan
Yo’rg’alar Zarafshon ortidan nuqul.

Bodday xiyobondan xiyobonlarga,
Yodday biyobondan biyobonlarga.

To’nim o’zimniki emas,
Har bahor,
Qishloq teragining beqasamidir.
Kuzakda shahardan olaman sotib,
Chinorlarning sariq ko’ylagin bir-bir.
Qishda yopinaman qordan chodir, to
Tanam yoz ko’ylagin sog’insin bir oz.
Choriqning g’amini yemasman, zero,
Choriq – yag’ir bo’lgan oyog’im, xolos.
Yo’lma yo’l, yangidan yangi bu qadam bu,
Ortimdan izma-iz tinmay chopar yul.
Yo’lma yo’l, yangidan yangi safar bu,
Mening oyog’imni izlab topar yo’l.
Otam cho’pon edi,
Madrasa ko’rmay,
Cho’ponlik ortidan olim bo’ldi zo’r.
Men-chi, tentiradim madrasalarda,
Olim bo’lolmadim, bilimlarim – g’o’r.
Men madrasa ko’rib do’ndim cho’ponga,
Mol-holi bo’lmagan cho’ponman chala.
O’zgalar molini boqish payida,
Kezaman tog’ma-tog’,
Dalama-dala.
Hamma bilar oshkor, pinhonligimni,
Bor-yo’g’imdan hech kim emas bexabar.
Dalli dildan o’zga nimam bor mening?
Men bilmasman,
Xudo bilmasa agar…

MEN DARYO NASLIDANMAN

Charog’on, farovon diyordandirman,
Zulmat o’rab olgan tevaragini.
Tong yo’lini ko’zlab ketayotir u,
Izlab saodatli kelajagini.

Men o’sha buyuklar tuprog’idanman,
O’z ona yurtiga sig’maganlarning.
Ishq dardin his qilib, ishq dardin yutib,
Ibn Sino, Kamol Xo’jandiy kabi,
Yor shahridan judo bo’lganda nochor,
Ketdilar g’urbatlar etagin tutib.

Men o’sha azizlar makonidanman,
Barcha fozillari topmagan panoh.
Misli yonimizdan oqqan suv kabi,
O’z yurtida g’arib, o’zga yurtda shoh…

Men o’sha daryolar naslidandirman:
Xomush lablarida mastur va pinhon
Ming bitta xirgoyi, ming bitta tilsim.
Men o’sha quyoshning qabilasiman:
Ziyo sochgan bedor xandalari ham
Yomg’ir qo’shig’iga to’lgan limmo-lim.

Men o’sha tog’liklar nasabidanman:
G’azalxon shoiri, shahidlarining
Ulug’lab eng so’nggi nasibasini,
Qabr toshi uzra qasida bitgan,
Muhabbatning mangu qasidasini.

KAMOL XO’JANDIY KO’CHASIDA

Kamoli Xo’jandiy ko’chasidan jim
O’taman har oqshom, har tongda, har kun.
Oynavand uylarning oralig’idan,
Rastalar, daraxtlar oralab mahzun.
Ko’zlarim salomga to’lar paydar-pay:
Qulog’im alikdan bo’ladi zada.
Faqat, menga ayting, ey siz, yaxshilar,
Kamolning haqiqiy manzili qayda?
Asl buloq qayda, sidqu dilidan,
Bema’ni hayotga baxsh etgan ma’ni?
Har bitta lab uzra, lablari bilan
Qand, novvot keltirgan shirinlab qani?
Limmo-limdir Sayhun kaftida kosa,
Bo’sadan mastdir u, mangu ishqparast.
Telba ayladimi Xo’jand go’zali
YO Tabriz dildorin xayolida mast?
Kamolning qo’lini kim oldi hayron,
Tariqatning mangu so’qmoqlarida.
Kamolning yo’lin kim ayladi ravon,
Haqiqat cho’qqisin hur bog’lariga.
Bu yo’l – muhabbatga yo’llagan quvonch,
Bu yo’l – g’ariblikda bo’zlagan qayg’u.
Bu yo’l – judolikka chorlagan motam,
Olislarni yaqin aylagan yo’l bu…

Kamoli Xo’jandiy ko’chasidan jim
O’taman har oqshom, har tongda, har kun.
Oynavand uylarning oralig’idan,
Rastalar, daraxtlar oralab mahzun.
Ko’zlarim salomga to’lar paydar-pay,
Qulog’im alikdan bo’ladi zada.
Faqat, menga ayting, ey siz, yaxshilar,
Kamolning haqiqiy manzili qayda?!

BU YURAK…

Ramazon oyining muborak kuni…
Hamma nuroniydir, ozoda, halol.
Hamma boqar edi nur tirqishidan,
Hamma go’zal edi,
Hamma barkamol.

Odamlar ko’z yumdi badbinliklarga,
Kimdir haqoratli so’zdan tiydi til.
Kimdir avf ayladi qattol dushmanin,
Kimdir may kosasin sindirdi chil-chil.
Kimdir to’nin to’shab ariq bo’yiga,
Tahorat olmoqqa chog’lanar kimdir.
Yolg’onning qorong’u yo’laklaridan
Yuz burib ziyoga bog’lanar kimdir.

Ramazon oyining muborak kuni…
Hamma go’zal edi, hamma nuroniy.
Yashardi umrning bir lahzasida,
Hamma bir-birining mehriga qonib.
Va lekin,
Bu yurak, bu benavo qalb,
Atrofda ne kechar, qilmas edi his.
Devonaday g’avg’o ko’tarardi u,
Juda yolg’iz edi,
Juda ham yolg’iz…

SAFAR OLDIDAN

Men sening bag’ringni tark etgan mahal,
Xazon bosh ustimda chekar edi oh.
Chinorzorlar to’kkan yaproq ohangi,
Ketguvchi bahordan aylardi ogoh.
Behol tebranganda sarg’ish panjalar,
Yuzimga, bag’rimga to’kilar bir rang.
Bu dam to’kilardi yo’llar xazoni,
Mevasiz xurmoning bargiday garang.
Qarshimda xazonga burkangan sukut,
Qarshimda xazonga aylangan qo’shiq.
So’ldi labimda bir yangi ohang, kuy,
Dushanbe daryosin labiday quruq.
Aytarsan bu lahza eshitmadim deb,
Jimligimning oshkor jaranglarini.
Aytarsan bu lahza tushunmadim deb,
Besado qo’shig’im ohanglarini.
Bu lahza qishloqi boladay she’rim,
Qoldi hayronlikning go’shalarida.
Bu bebosh yo’llarda adashib toldi,
Yolg’izlikning xilvat ko’chalarida…
Men sening bag’ringni tark etgan mahal,
Xazonning hidiga to’ldi ob-havo.
Meni tashlab ketgan darbadar shamol,
Ko’changdan oh urib o’tar edi, oh…

TABRIZ OSTONASIDA

Ko’zlarimda duo,
To’lib toshmoqda
Qalbim, jonim kuy va qo’shiq qurbidan.
Tabriz, ostonangga bosh urib keldim,
Ro’dakiy yurtidan,
daryo yurtidan!

Labimdagi qand, bu –
Samarqandniki,
Meva – Dushanbening bog’iday masrur.
Shirinlik – Buxoro boliday begard,
Yoqut – Badaxshonning yoqutiday dur.

Ko’z yoshni
Ro’dakiy duosi bilan,
Olganman Mo’liyon va Zarafshondan.
Kiprigimga qo’ngan yo’l tuprog’i bu,
Nosir Xisrav, Kamol kezgan makondan.

Sen bilan to diydor etguncha nasib,
To yetib kelguncha o’shal baxtli kun,
Bu suv, bu tuproqqa suv, tuproq qo’shib,
Gulgun suvni tag’in ayladim gulgun.

Xoqon mozorini etdim ibodat,
Valiylar tog’u bu, qilgaydir nazar.
Xo’janddan keltirdim Kamol xokini,
Kamolga Xo’janddan beray deb xabar.
Toki, tabriziylar yurtida torday
Singrayman dilimning ol rangi bilan.
Toki, Shahriyorning shahrida to’lib,
Kuylay Shahriyorning ohangi bilan.

Tabriz!
Ey, shoirlar orzu etgan baxt,
Ey, oshiqlar bog’i, «mahbublar tog’i».
O’sha shoir,
oshiq,
mahbublarga ayt:
Dilimda diydorning shirin titrog’i,
Ko’zlarimda duo,
To’lib-toshmoqda,
Qalbim, jonim kuy va qo’shiq qurbidan.
Bukun ostonangga bosh urib keldim,
Ro’dakiy yurtidan,
daryo yurtidan!

TARIX G’ILDIRAGI

Tarix g’ildiragi gir-gir aylanar,
Eski tegirmonning toshiday og’ir.
Qachondir to’lgandi bag’ri bug’doyga,
Qachondir arpaga to’lgan bu bag’ir.

Ey Vatan, ey, bedor, beozor osmon,
Ey, Vatan, ey, zamin, zahmatkash, qo’tir,
Nechun buncha sening quvonchlaring kam,
Nechun qayg’ularing bunchalar ko’pdir?!

Shahriyoring hamon izlaydi fitna,
Faridun joniga qilmoq uchun qasd.
Rustamday dovyurak pahlavonlaring,
Suhrobning o’limin istaydi sarmast.

Hanuz Afrosiyob ko’rligi bois,
Siyovush joniga aylar tajovuz.
Hanuz Taxminangning kiyimi qora,
Rudobang qismati qarodir hanuz.

To hanuz shoirlar Firdavsiy kabi
Bitmoqdalar ne-ne shohlarga noma.
Hanuz «Shohnoma»ni taqdirlash uchun,
Shoh «in’om» etadi tahqir, malomat.

Bukun bug’doy nonin yemas xaloyiq,
Arpa uniga ham ba’zida zordir.
Tarix g’ildiragi gir-gir aylanar,
Eski tegirmonning toshiday og’ir…

TUGUN

Oh, ey dil, odatin tark etmagan dil,
Tutqunsan-ku, tinib-tinchiysan qachon?
Behuda tashvishlar tashladi ezib,
Sen Hech ilinjida chopasan hamon.

Ishq, dedingu ishqni aylading orzu,
Yor, dedingu bo’lding sarson, ovora.
Shikoyat – ojizlar kirdori deding,
Shukr ayladingu bo’lding bechora.

Devona shoirsan, devonsiz shoir,
Asrorin birovga aylamagan xo’r.
Hamon ohangi yo’q bastakordirsan,
Hamon jimligingga bo’lmoqdasan jo’r.

Bahorsan – bog’ bo’lib ochilmagan gul,
Xazonsan – dog’ bo’lib sochilmagan zar.
Sen hosil bermagan qatqaloq yersan,
Bulutsan – yomg’irdan ayrosan badar.

Oh, ey dil, oh, tasbih qaytarguvchi dil,
Qonim qatrasini sanaysan bir-bir.
Men o’girgan ko’z yosh tasbihlarining
Donalari nechta?
Bilmaysan, axir…

ESKI MAQOL

Ey, ichqora bulut,
Gunoh soyasi!
Nechun quyosh yuzin to’sarsan bot-bot?
«Oyni etak bilan yopib bo’lmaydi…»
Bu eski maqolni bilmaysan, nahot?!

Etagingni yiqqin esing borida,
Sharmanda bo’larsan.
Ko’z yosh yomg’iriday osmon ko’zidan
Kanda bo’larsan!

QORA UYQU

Tun motam libosin yechmagan hali,
Hamon ko’zlarimni yopar g’am, azob.
Haligacha ko’rgan tushlarim yomon,
Tong otgunga qadar bu holim xarob.

Ovozim o’xshamas o’z ovozimga,
Dilimdagi navo – meniki emas.
Diydam nazarimga begona butkul,
Yotdir boshga tushgan savdolar besas.

Ko’zimni ochganlar «Yop!» deb yopishdi,
O’sha kundan tiyra bo’ldi o’ngu so’l.
Quloq berib, paxta tiqdilar unga,
So’z berib, ortidan aytdilar: «Jim bo’l!».

Ovozdan ayrilgan ashulachiman,
Kuysiz bastakorman, beg’am ko’z yoshman.
Tirik jasadim bor – tuproqdan beri,
Ichida olovni asragan toshman.

Xullas, xomush chehram o’zimnikidir,
Yurak kosasiga to’lgan bu fig’on:
Yomg’irdan oldingi sokinlikdir bu,
To’fondan oldingi jimlikdir bu on.

Tun motam libosin kiygan ushbu dam,
Mening ko’zlarimni yopib qo’yar g’am…

EY, YO’LDOSH!

Ey, yo’ldosh, biz birga bosarmiz qadam,
Yetib borgan yo’ling muborak bo’lsin!
Yelkamizga og’ir keldi zamona,
Tortayotgan yuking muborak bo’lsin!

Ko’z ochgan buloqday bo’ldik ravona,
Soylarga, daryolar tomon bemador.
Sahrolar yo’lida sarson bo’ldik biz,
Daryolar g’amida yig’ladik zor-zor.
Yig’i to’lib-toshgan ey, qadrdon ko’z,
Ko’zdan tomgan yoshing muborak bo’lsin!

Ishqdan judo bo’ldik, xayolimizni
O’zdan, aqrabodan ayladik yiroq.
Olqadik, ko’chadan shohlar o’tganda,
Gadolar yo’liga o’t qo’ydik, biroq.
Ey, orom bilmagan tabarruk sahro,
Uchgan rangu quting muborak bo’lsin!

To’nimiz yirtilgach bu to’g’ri yo’lda,
Quyoshning nuridan tikdirdik qabo.
Qabargan ul yalang oyog’imizni,
Qadoq chorig’iga aylaganmiz jo.
Ey, yo’ldosh, biz birga bosarmiz qadam,
Yirtilgan chorig’ing muborak bo’lsin!
…Etib borgan yo’ling muborak bo’lsin!..

YARIM TUNDA

Uyqusirab shahar ko’chalaridan
O’taman bir o’zim qoq yarim tunda.
Bir qadamdir bunda Borliq olami,
Yo’qlik olami ham bir qadam bunda.

Shahar ko’chalari sokindir juda,
Yotar tun jimligin beozor quchib.
Bir nafas men bilan hamohang erur,
Bir nafas yodidan chiqarman uchib.

Asta g’o’ldirayman o’zimga o’zim:
Men yurgan bu yo’llar bilmas to’zimni.
O’zimdan qaerga qochaman, axir,
Axir, qachongacha izlay o’zimni?

…Jimjitlik qo’ynida baland devorlar
Oyog’im sharpasin aylaydi takror.
Uxlab yotganlarni, shovqin-suronim,
Nogoh aylaganday bo’ladi bedor.

Bir zum shovqin solay butun olamga,
Tinchim ham buzilsin o’sha tufayli.
Toki, qulab tushay uyqu arshidan,
Suv to’la ariqqa yiqilay, mayli…

Uyqusirab shahar ko’chalaridan,
O’tarman bir o’zim qoq yarim tunda.
Bir qadamdir bunda Borliq olami,
Yo’qlik olami ham bir qadam bunda…

***

Qismatingni achchiq dema gar bo’lsa sho’r,
Gumonlaring bari bekor, xayoling – g’o’r.
Gar juvonmarg o’lib ketsang – Xudodan bu,
Agar qari tug’ilgansan – o’zingdan ko’r.

***

Umr – goh oson, goh jigar bag’ri xun,
Afsus, yaxshi, yomon emas bir butun.
Naqadar qisqa – bir asrlik mehr,
Jabrning bir oni — nechog’lik uzun.

***

Xok bo’lsam-da, dilni pora aylardim,
Yulduzday zulmatga chora aylardim,
Qachon kelishingni bilsaydim, Ajal,
Yo’ling to’sib, yuzing qora aylardim.

***

Oldi-qo’ydi g’avg’osidan ayla xalos,
Bilolmassan, nima ko’pdir va nima oz.
O’z hayoti maktabida hamma – shogird,
Xalq hayoti maktabida hamma – ustoz.

***

Umrimiz havasga dum bo’lib o’tar, ketar,
G’aflatda abasga gum bo’lib o’tar, ketar.
Yorug’ yod qolsa gar bir nafas ichra,
Yovuzlik nafasga zum bo’lib o’tar, ketar.

***

Cho’qqiga buncha kech bo’ylaysan, shoir,
Tezroq tushmoq yo’lin o’ylaysan, shoir.
Yuksaklik, tubanlik, asli bu umr,
Sen uni tinmasdan kuylaysan, shoir.

***

Shoir, ishqdan mastsan, ishqqa sarvarsan,
Zamona ko’zida sen mayparvarsan.
O’lgandan so’ng sendan olgaylar xabar,
O’lganingdan keyin sen Payg’ambarsan!

***

Aytgil, nechun maydan orom toparman,
Qaynoq may taftida qaynab yotarman?
Tanimda bir yirtiq ko’ylagim bilan,
Zamonning yuz aybin qanday yoparman?!

***

Kambag’alga ozroq shakar bergaylar,
YO yarim kilo nedir agar bergaylar:
Radio va tilvizorda jar solib,
To’rt tomonga nechun xabar bergaylar?

***

Bir pora, qirqpora, sadpora – o’zim,
Serko’cha shaharda ovora – o’zim.
Chorasiz oshiqlik maqomi ichra,
Bechoradan ko’ra bechora – o’zim.

***

Bu she’r tushga o’xshar, uchmas xayoldir,
Uni qalb mayliga solmoq maholdir.
YO kitobday o’qib, olib ketarsan,
Ammo, varog’idan yirtmoq zavoldir.

***

Ko’ngling bo’shat, to’siq va g’ov yig’lasin,
To quyosh dilingda lov-lov yig’lasin.
Shunday yashaginki, jon bergandan so’ng,
Ko’z yoshin yashirib go’rkov yig’lasin!

***

Tirikligim margi uchun yig’larman,
Mangulik g’amida bukun yig’larman.
Ko’z yosh to’kmasman gar keksalik kelsa,
Yoshligim ketganda xun-xun yig’larman.

***

Yurt erlari mehnatini sotgani ketdi,
O’zga yurtga o’z nonini topgani ketdi.
Qo’lda ketmon, paxta ekib yurt ayollari,
Zamonaning qulog’ini yopgani ketdi.

***

Haq so’z bobida sen beqiyos, shoir,
Balodan qo’rqmaslik senga xos, shoir.
Shoirin tanisa o’ldirar zamon,
Tanilmagan bo’lsang juda soz, shoir.

***

Tulki arslonlarga bosh, sarbon bo’ldi,
To’qayda arslonlar lol, hayron bo’ldi.
Hamma hayron bo’lsa, mayliga, biroq,
Bolalik ertagi, oh, vayron bo’ldi.

***

Ne xoma, ne qissa, topdi ne daftar,
Ey, Baxt, nechuk seni qayta topay, gar:
Bir umr axtardim, yuzing ko’rmadim,
Bir zum axtarmadim, topdi o’zgalar.

***

Boyparastdan qashshoq yurganing afzal,
Boqimlikdan tutqun bo’lganing afzal.
Tiz cho’kib o’tgan ul uzoq umrdan,
Bir lahza tik turib o’lganing afzal!

***

Shoir, dilda alaming toza erur,
So’zingga har dil – eshik, darvoza erur.
Bir shahar kasbu koringdan bexabar,
Bir aybginang dunyoga ovoza erur.

***

Kuylasam she’rda nishon – noming sening,
Gavhar ichra durfishon – noming sening.
Har xatim peshonaning yozdig’idir,
Kaftida turgay, ishon, — noming sening.

***

Qirqdasan, quvon, ich, ko’ngling bo’lsin to’q,
Hayot yonib-o’char bamisoli cho’g’.
Bir tomon yoshlikdir, sendan qochmoqda,
Bir tomon qarilik, qocharga joy yo’q.

***

Har tunda tunim sening shabingni yod etar,
Tobu tabim tobu tabingni yod etar.
Qanday chiqaray seni labimning yodidan,
Har lahza labim sening labingni yod etar.

***

Ko’zgu dedi: Tiyra – yorug’ jahonim,
Afting ko’rib chunon qartaydi qonim,
Qariding, dilingda yoshlik zavqi bor,
Afsus, sendan oldin uzilmas jonim.

***

Tinch uxla, Humoyun, oqilim manim,
Tinch yotsang yayraydi jon-dilim manim,
Tushingda muloyim jilmaysang, shudir,
Bu dunyo bog’idan hosilim manim.

***

Xudo rahm eshigin aylab basira,
Keksalarga berdi umri kabira.
Yorug’ aylab jahl ko’zoynagini,
Aql ko’zoynagin ayladi xira.

***

Odamiyat jangi boshlangach, esiz,
Qonga g’arq bo’lganin olam etdi his.
Bir maymun boshqa bir maymunga aytar:
— Xayriyat, odamga aylanmadik biz.

***

Dunyoning holiga qarash bo’lmagay, –
Xalq dardidan biror dil g’ash bo’lmagay,
Rahm aylamagay qo’ylarga Bo’ri,
To suv, olov aro yarash bo’lmagay.

***

Ey, qismat chirog’i yonayotgan zot,
Yondir, toki, ertang porlasin obod.
Bukun sen yo’l o’rgat bolangga, bolang
Ertaga senga yo’l o’rgatar, hayhot!

***

Har dam g’am yor bo’lsa, holimizga voy!
Ozor ohzor bo’lsa, holimizga voy!
U kun xato qildik, u kungi xato,
Bukun takror bo’lsa, holimizga voy!

***

Zotlar bor har yerda so’zlasa yayrar,
Faqat gap urmoqqa tilini qayrar.
Nutqining boshida aytmasa agar,
«Men» deya so’zini xulosa aylar.

***

Toki, tong fayzi bor, tunlar armoni,
Bexabarmiz, o’tar vaqtning karvoni.
Go’daklikning oniy lahzasi – cheksiz,
Qisqadir yuz soat qarilik oni.

***

Xayrxoh hayotga fidomiz har dam,
Yurt qashshoq, taxtimiz – shohona, ko’rkam.
Qanoat qilmasak bir parcha oyga,
Bir kunga yetmasdi oyligimiz ham.

* * *

Qalamning yodiga kelgan kun naqqosh,
Yodimda jonlandi ul yor, qalamqosh.
Ishqdan so’z ochmayman degandim, biroq,
Dilimni jimligim aylab qo’ydi fosh.

***

Tun o’ldi…
Tong tug’ildi…
Kimning qismati bu?
Yopiq eshik ochildi…
Kimning davlati bu?
Misoli yangi quyosh – har yangi va yorug’ kun,
Safarga ruxsat keldi…
Kimning navbati bu?

***

Gul bazmiga yangi piyola bo’ldi,
Hangomayu yangi «la-lola» bo’ldi.
Bir qissa o’qimay «Ming bir kecha»dan,
Yangi bir ming yillik – havola bo’ldi.

***

Ey, qalbi ko’r g’anim, dunyoning duni,
Qaytar dunyo derlar, bilmassan buni.
Otganingda menga tegmagan tosh bu,
Ko’tar, mozoringga olib ket uni.

SARI XIRMAN SOYI

Sari Xirman soyi ustimdan kular,
Ustimdan kuladi takror va takror:
«Buncha gerdayding sen – kechagi bola,
Nechuk savlating bor, salobating bor?
Serg’alva boshingda – eskirgan qalpoq,
Na orzu na dilda halovating bor.
Bekor, botil hoyu havasdan o’zga,
Nechuk davlating bor, daromading bor?

Axir, sen emasmi, kuy, so’zlarimni
Tinglab, so’zga mohir bo’lgan so’zamol?
Axir, sen emasmi, g’azallarimni
Yod aylab, so’ng shoir bo’lgan bezavol?

She’r aytib,
Bag’rimdan bo’lding ravona,
Zarafshon yoqalab goh Buxoroga,
Goh Tehron, Samarqand, Dushanbe, Kobul…
Ketding qay ma’vodan qaysi ma’voga?!

Quloqni qomatga keltirib tinmay,
Zamon shoirlarin zo’riman, deding!
Deding, men Ro’dakiy avlodidanman,
Va Xayyomning merosxo’riman, deding!
Biroq, ey, ovora go’dagim mening,
Koshki, o’z dardingga davo qilsayding,
Biroq, ey bechora shoirim mening,
Koshki, anglasayding, koshki, bilsayding:
Ne-ne shoirlaru shoirzodalar,
Yo’llarda tentirab, toqati to’lib,
Ro’dakiyday safar ayladi, biroq,
Safardan qaytmadi Ro’dakiy bo’lib.
Ne-ne shoirlaru shoirpeshalar,
Ro’dakiyday ash’or to’qir azaldan.
Biroq, arzimadi tom-tom g’azali,
Ro’dakiy yaratgan bitta g’azalga…»

Sari Xirman soyin qahqahalari,
Mening yuragimga kiradi oqib.
Sari Xirman soyi ustimdan kular…
Yig’lardim…
Yig’lardim men unga boqib…

NODONLIK ISYONI

(She’r-doston)
Chumoliyu qushlar tilin bilmasman…

G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman,
Shunday nodonmanki, bilmasman, hatto:
Yuragim soati qo’l soatimi,
Devorga osilgan soatmikin yo?!
Jonim hushyorlikdan qaltiraydimi
Va yoki mastlikdan?
Bilmay hayronman.
O’z holimni o’zim anglay olmadim,
G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman.

Ahvolim yomondir anchadan buyon:
So’zim qulog’imga qilmayapti kor,
Yoqtirmas oyog’im sharpalarini,
Nursiz nigohimdan ko’zim ham bezor.
Qo’llarim ojizdir, osmonda emas, —
Qo’l bo’lishdan qo’lni yuvgan tandadir.
Ancha bo’ldi, yodim aksi – nobakor,
Fikru xayolim ham parokandadir.

Ba’zan, uyg’otaman mudroq yurakni,
Ba’zan, o’zligimni aylagayman yod.
Ba’zan, jimligimning ohangi bilan,
Dilimdan to’kilar sokin bir faryod:

Azizlar,
Qaysi yil va qaysi oy bu,
Soat qay fursatni ko’rsatar bukun?
Bu qanday yo’ldirki,
Ruhimiz – ravon,
Oyoq qo’llarimiz bog’langan nechun?

Kutdim, hech qaerdan sado kelmadi,
Hech kim so’z qotmagan yuragi qonman.
Bo’g’zimga jon keldi, navo kelmadi,
G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman.

«Xayrli tong!» dedim bitta gadoga,
Aylab yurganimda bozor ichra sayr.
«Boshqa xayring yo’qmi?!»
Tirjaydi gado,
Uyaldim,
«Xayr» dedim men noiloj…
Xayr…

G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman,
Ruhim – och bo’riday, o’z nafsiga qul,
Och hamda yarador bo’ri yanglig’ u
O’zining tanini yalaydi nuqul:
To yo’l tuprog’iga qonli yaradan
Qon tomib, qonli iz qoldirmasin yer.
Toki, qonxo’r jufti
Luqmasidagi
Qon hididan ko’ngli aynimasin der.
G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman,
Chumoliyu qushlar tilin bilmasman.
Bilganda, so’rardim,
Kaptarlardan men
So’ragan bo’lardim tinim bilmasdan:
Nechun tinchlik qushi deyishar uni?!
So’rardim parvozning zavqi nima deb?!
So’rardim, masjidda yoki cherkovda
Don cho’qishning asli farqi nima deb!
So’ragan bo’lardim chumolidan ham:
Jangu jadal ichra o’ldirib, o’lib, —
Ko’zingizga qanday ko’rinar Odam,
Odam bo’libmi yo
vahshiy dev bo’lib?!

G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman!
Ko’rdim:
Bug’doy ekar ochlik qasdida,
Yigirmanchi asr Odam, Havosi,
Yigirma birinchi asr dashtida.

Yo’q, yo’q,
Tush emas bu,
Kun –kecha ko’rdim:
Kaftida – bir to’g’ram zog’ora noni, —
Bir devona shovqin solib kulardi,
Boshiga ko’tarib butun dunyoni:
«Tush ko’rdim, yigirma birinchi asr
Sigirlari nogoh ko’tarmish isyon.
Zero, jonivorlar orasida pok
Go’daklar obro’sin to’kmish olomon!
Sarkash nafsi uchun,
Birodarining
Qonin ichishdan ham qaytmaydi Odam.
Sarkash nafsi uchun,
G’aflatda qolib,
Qaytmaydi onasin o’ldirishdan ham.
Bir damlik dilxushlik ilinjida u
O’zdan ketar, sarmast ko’zini suzib,
Yuz yilda urinib tiklaganini,
Bir lahza,
Birpasda tashlaydi buzib.
Ular qilmishidan, jaholatidan,
Hayvonlar lol qolgay,
Hayvonlar – hayron.
Lol qolgay ularning xiyonatidan,
Xiyonat bobida beqiyos Shayton…»

Bu tush ta’birini bilmasman, ammo,
Ko’rdim:
Bug’doy ekar ochlik qasdida,
Yigirmanchi asr Odam, Havosi,
Yigirma birinchi asr dashtida…

G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman.

Ko’zimning durbini
Yorug’liklarni,
Balki, yorug’likdan yorug’roq ko’rar.
Ko’zimning durbini
Qorong’ulikni
Qorong’ulikdan ham yovuzroq ko’rar,
Olislarni ko’rar olisdan olis,
Yovuqlikni esa yovuqroq ko’rar!..
Oy nuriga sajda aylardi shomda,
Bir zanji pichirlab o’qirdi duo:
Yaxshiyam, tanimni, rangimni qora,
Qalbimni sen yorug’ aylading, Xudo.

Noshukur emasman,
Qoramas ichim,
Biroq, bitolmasman soxta qasida,
Sochlari oqargan Aql turardi,
Taqdir bergan ikki yo’l orasida,
Ashyolardan, ashyo ma’nolaridan
Izlardi O’zlikning yo’laklarini,
Har tomon,
Har rangdan,
hamma narsadan
Yig’ardi sochilgan bo’laklarini.
Juda buzuq edi avzoyi…
Derdi:
Tomingiz ostida qaldirg’ochlar bor,
Ulardan so’ramang ijara puli,
Ulardan joy haqqin so’ramang zinhor.
Baliqlarni suvning,
Qushlarni daraxt,
Solig’idan butkul aylangiz ozod.
Daraxtlar ham yerga to’lamay soliq,
O’sha yer bag’rini aylasin obod.
«Sen qaysi dindansan?» — deya kunu tun
Biz savol beramiz nechun buloqqa?
«Qaysi mazhabdansan?» — deb nima uchun
Ariqlar suvini tutdik so’roqqa?
O’rikdan so’raymiz «Imoming kim?» deb,
Unutib o’zlikni, ishqni, imonni,
Kimning ortida u namoz o’qiydi,
Zardushtmi?
Nasroniy?
YO musulmonmi?!
Titkilamang g’araz puchmoqlarini,
Buzuq xayollarni aylamang bedor.
Fikringizda paydo to’siq, g’ov yanglig’,
Yeru osmon aro tiklamang devor.
O’z holiga qo’ying,
Yursin chumoli,
Qo’rqmay, bir tomondan boshqa tomonga.
Kaptarlar ham parvoz aylasin beg’am,
Uchsin bir osmondan boshqa osmonga…
Tutqun etmay so’zni til zindonida,
Jonni asramaylik sichqon inida,
Ishimiz bo’lmasin,
Agar qurbaqa
Gapirsa
turk,
ingliz,
yo fors tilida!
Axir, qachongacha ertak so’ylaymiz,
Ironu Nirondan,
Kinodagiday,
Butunlay yer bilan yakson aylaymiz
Mehrni Amriqo binolariday!
Sadoqat
Kavkazning toshdan qurilgan
Kulbasiday qulab bo’ldi kulto’da.
Ishqni xonavayron ayladik butkul,
Afg’on tuprog’iday
Afg’on yurtiday!
O’z holiga qo’ying bir zum o’limni,
O’lim o’z vaqtida yetsin, odamlar!
O’z holiga qo’ying bir zum Umrni,
Umr o’z vaqtida ketsin, odamlar!

… Sochlari oqargan Aql,
Taqdirning
Ikki yo’li aro lol, hayron edi,
Go’dakka o’xshardi bir qaraganda…
G’irt nodon edi u,
G’irt nodon edi…»

G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman,
O’ylardim, insonning bir bo’lagi – dil.
Shahar va qishloqning har go’shasida
Bor unda dardiga shifo bir manzil.
Ammo, qaydan bilay,
Har go’shasida
Bir g’arib uchun – bir ziyoratgoh bor.
Bir habib uchun – bir ibodatgohi,
Bir tabib uchun – bir muhabbatgoh bor
Bilmadim,
Ko’ngilni to’ldirganida
Va ko’ngil tindirgan chog’da Odamni.
Bilmadim,
Ko’ngilni bog’laganida
Va ko’ngil sindirgan chog’da Odamni…

O’shandan keyin she’r xayolgohida,
Ishq so’zi yurakda qolib ketdi jim.
Sindirdim, bog’ladim qofiyalarni,
Vaznlarni bo’ldim,
Qaytib bog’ladim.
Bir lahza ishq bilan yurakni nogoh,
Bir qofiya, bitta vaznga soldim.
Birikib ketganda ishq bilan yurak,
O’zim ham butunlay bevazn qoldim.
Yengil tortdim,
Suzib yurardim go’yo,
Dengiz suvidagi baliqday qalqib.
Nur osmoni uzra parrandaman yo
Olis koinotda Odamman, balki…

Zamon devorining ortida hanuz,
Bolalar charchamas davronbozlikdan.
Qo’li bo’shamaydi,
Har vaqtu bevaqt,
Qo’rchoqbozlikdan va kamonbozlikdan.
Men bilmayman,
Nima asraydi ular,
Puch yong’oqqa to’lgan qo’yinlarida?
Men bilmayman,
Zero, yo’qdir xabarim,
Bolalikning bunday o’yinlaridan…

Men bilmayman,
Mening bu nodonligim
Ofatmi,
toatmi?
Odatmikin yo?
Yuragim soati
Qo’l soatimi?
Devorga osilgan soatmikin yo?
Jonim hushyorlikdan qaltiraydimi
Va yoki mastlikdan?
Bilmay hayronman.
O’z holimni o’zim anglay olmadim…
G’irt nodonman, ey voh, o’ta nodonman!!!