Сартарошхонанинг аёллар бўлимида мижозлар шу қадар кўп эдики, бир тола соч ташланса ҳам ерга тушмасди. Иш қайнагандан қайнаган, биров сочини бўятяпти, биров қирқтиряпти, биров жингалак қилдириш билан овора, яна биров бошини юваяти. Ёнма-ён қўйилган креслодан бараварига икки ёш жувон туришди.
Анор
ЁНҒОҚ ПЎЧОҒИ
Озарбайжончадан Н.Эргашева таржимаси
Атоқли озарбайжон адиби Анор ( озарбайжонча: Anar Rəsul oğlu Rzayev) 1938 йилнинг 14 мартида Боку шаҳрида машҳур шоирлар Расул Ризо ва Нигор Рафибейли хонадонида таваллуд топган. 1960 йили Озарбойжон Давлат университетининг филология факултетини, 1964 йили эса Москвадаги Олий сценарийнавислик курсини тугатган. У “Дантенинг юбилейи”, “Оқ кўрфаз”, “Беш қаватли уйнинг олтинчи қавати”, “Мулоқот”, “Сизсиз” каби асарлар муаллифи. У бу асарларида анъанавий тушунча ва урф-одатларнинг улар ҳаётига таъсирини тадқиқ қилади. Анор «Ҳар оқшом ўн бирда» (1969), «Кун келди» (1971), «Тахмина» (1993) филмлари учун сценарий ҳам ёзган.
Сартарошхонанинг аёллар бўлимида мижозлар шу қадар кўп эдики, бир тола соч ташланса ҳам ерга тушмасди. Иш қайнагандан қайнаган, биров сочини бўятяпти, биров қирқтиряпти, биров жингалак қилдириш билан овора, яна биров бошини юваяти. Ёнма-ён қўйилган креслодан бараварига икки ёш жувон туришди.
— Волида, бу сенмисан?
— Во-ой, Холида, ўзингмисан?
— Вуй, очилиб кетганлигини қара-я, танимай қолибман.
— Сен бўлсанг ўша-ўша – ҳечам ўзгармабсан.
— Қаёқда дейсан, ўртоқжон, қирқ уч йил ҳазилакам гапми?
Дугоналар сартарошхонадан қўшдай учиб чиқишди ва яна суҳбатга берилишди.
-Йўқ-йўқ, ўртоқ деган ҳам шунақа бўлдими, бирор марта йўқлай демандинг –а? Туриш–турмушим билан ҳам қизиқмадинг. Ахир, неча йил бирга ўқидик,- дея Волида дугонасидан бироз гина қилган бўлди.
— Икки йил чет элда ишлаб қайтдим.
— Эринг ким?
— Эрим жарроҳ. Бир ўғил, бир қизимиз бор. Ўзингдан гапир.
-Менинг эрим муҳандис. Битта қизимиз бор, шу биттасини ҳам зўрға эплаяпман.
— Шуни айтгин. Тағин ҳам ишим тузук. Директоримиз жуда ажойиб одам, куни билан бир жойда михланиб ўтириш шарт эмас, дейди.
— Минг қатла шукурки, бу масала бизда ҳам яхши. Ишга бормасликнинг иложи йўқ-ку-я, аммо кўпинча…
— Тушунарли-тушунарли, — унинг гапини бўлди Холида, кейин энгашиб, маънодор жилмайгач, сочига ишора қилди. – Мана, ҳозир ҳам бир объектда иш бажариб юрибман.
— Мен бўлсам, — дугонасига ҳамоҳанг жилмайиб жавоб берди Волида, — кутубхонадаман.
Иккиласи мириқиб кулишди.
— Ишхонанг уйингга яқинми, ўзи?
— Ҳа, атиги икки қадам, ўзингизники-чи?
— Метрода бир бекат. Эрим «Сенинг топганингга муҳтож эмасман, яхшиси ишингни ташлаб, ўйда ўтир», дея ҳол-жонимга қўймайди. Йўқ,барибир ишимни ташламайман, дейман мен.
— Вой тавба, сенинг эринг ҳам ҳудди менинг эримга ўхшар экан-а?
— Ишлаганга нима етсин, Волида. Ахир ишлаш – бориб кўнгил ёзиб келиш деган гап. Уйда ўтиргандан нима фойда? Эртадан кечгача ошхонадан бошинг чиқмайди. Остона ҳатлаб кўчага чиқолмай қоласан?
— Шуни айт, уйда ўтирганингдан кейин сартарошхонага бориш, магазине айланиш қаёқда? – гапини илиб кетди Волида. – Ахир уйингдан аптекага ёки кутубхонага кетдим, деб чиқиб кетолмайсан-ку? Йўқ, маза қилиб ишлаб юрганга нима етсин… Жамоаларинг қанақа?
— Ростини айтсам, ўзим ҳам билмайман.Ишлаётганимга атиги бир ярим йил бўлди, фақат директоримиз билан кўзойнак тақиб юрадиган кассиримизни танийман. Ўшаларнинг ҳам отини билмайман, эсимда турмайди.
— Бизнинг кассиримиз ҳам жуда ёқимтой жувон. Бошқа ходимларни мен ҳам яхши билмайман. Менинг ишлай бошлаганимга ҳам яқинда бир йил бўлади. Фақат рўпарамда ўтирадиган ходим жуда ораста, тартибли одам эканини пайқадим. Қачон қарасанг ёзув столи чиннидек топ-тоза.
— Ёшми?
— Бунисини билмайман. Мен уни бирор марта кўрмаганман. Директор унга тушдан кейин келишга рухсат берибди. Мен бўлсам, эрталабдан пешингача ишлайман, кейин обектга жўнайман. Обектнинг қанақалигини кўриб турибсан. Бир ишдан кейин қолиб, рўпарамда ўтирадиган одамнинг кимлигини билиб олай дейману, ҳеч фурсат бўлмаяпти.
-Сен бахтли экансан. Менинг шеригим эса жуда фаросатсиз одам. Ҳали уни кўрганим йўқ. У эрталаб, мен эса тушдан кейин ишга келаман. Бир ҳафсала қилиб, эртароқ келиб, танишиб қўймоқчи бўламану, ҳеч вақт бўлмаяпти. Ўзимга учрашиб, қанақа уятсиз, бефаҳм одамсан, куни билан ёнғоқ чаққанинг-чаққан, нега пўчоғини тозалаб кетмайсан, дегим келади. Бирор марта пўчоғини йиғиштириб кетмайди-я, нега энди мен тозалашим керак?
Холида бирдан тўхтаб қолди, кейин ийманиб сўради:
— Нима? Нима дединг? Ёнғоқ чақади, дедингми?
— Ҳа, ҳа, ёнғоқ чақади.- Волида ўртоғининг хичолатли овозини пайқамай давом этди.- Ҳар куни хонага киришим билан разм соламан, ҳеч ким йўқ, жим-жит. Аммо стол устида ёнғоқ пўчоғи сочилиб ётган бўлади.
Билмайман, эркак кишими у ёки аёлми? Ҳар ҳолда эркак бўлса керак. Аёл киши бунчалик калтафаҳм бўлиши мумкин эмас.
— Волида, қайси идорада ишлайсан? –Бўғиқ овозда сўради Холида.
— Мана бу бинода, — деди у ўн олти қаватли бинони кўрсатиб.
— Қирқ еттинчи хонада эмасми?
— Қаёқдан билдинг? – Волида Холидага ҳайротомуз қараб қолди. – Сенга нима бўлди ўзи? Ғалати қараяпсан?
-Худо ҳаққи, мени кечир, Волида, — деди Холида овози титраб. – Агар сен эканлигини билганимда, албатта йиғиштириб кетган бўлардим, — у чўнтагидан бир сиқим ёнғоқ олиб, Волидага узатди…
Бир муддат дугоналар индамай бир-бирига тикилиб қолишди, кейин қаҳ-қаҳ отиб юборишди.
Кулгудан зўрға ўзига келган Волида соатига қаради.
-Вой, иш тугашига ҳам бир соат қолибди. Ҳеч бўлмаса, бориб бир кўриниш бериб қўяй. Сен ҳам борасанми?
-Йўқ, эрталаб йўқламага ёздириб қўйганман…
М: Китоб дунёси газетасидан олинди.
Anor
YONG’OQ PO’CHOG’I
Ozarbayjonchadan N.Ergasheva tarjimasi
Atoqli ozarbayjon adibi Anor ( ozarbayjoncha: Anar Rəsul oğlu Rzayev) 1938 yilning 14 martida Boku shahrida mashhur shoirlar Rasul Rizo va Nigor Rafibeyli xonadonida tavallud topgan. 1960 yili Ozarboyjon Davlat universitetining filologiya fakultetini, 1964 yili esa Moskvadagi Oliy stsenariynavislik kursini tugatgan. U “Dantening yubileyi”, “Oq ko’rfaz”, “Besh qavatli uyning oltinchi qavati”, “Muloqot”, “Sizsiz” kabi asarlar muallifi. U bu asarlarida an’anaviy tushuncha va urf-odatlarning ular hayotiga ta’sirini tadqiq qiladi. Anor «Har oqshom o’n birda» (1969), «Kun keldi» (1971), «Taxmina» (1993) filmlari uchun stsenariy ham yozgan.
Sartaroshxonaning ayollar bo’limida mijozlar shu qadar ko’p ediki, bir tola soch tashlansa ham yerga tushmasdi. Ish qaynagandan qaynagan, birov sochini bo’yatyapti, birov qirqtiryapti, birov jingalak qildirish bilan ovora, yana birov boshini yuvayati. Yonma-yon qo’yilgan kreslodan baravariga ikki yosh juvon turishdi.
— Volida, bu senmisan?
— Vo-oy, Xolida, o’zingmisan?
— Vuy, ochilib ketganligini qara-ya, tanimay qolibman.
— Sen bo’lsang o’sha-o’sha – hecham o’zgarmabsan.
— Qayoqda deysan, o’rtoqjon, qirq uch yil hazilakam gapmi?
Dugonalar sartaroshxonadan qo’shday uchib chiqishdi va yana suhbatga berilishdi.
-Yo’q-yo’q, o’rtoq degan ham shunaqa bo’ldimi, biror marta yo’qlay demanding –a? Turish–turmushim bilan ham qiziqmading. Axir, necha
yil birga o’qidik,- deya Volida dugonasidan biroz gina qilgan bo’ldi.
— Ikki yil chet elda ishlab qaytdim.
— Ering kim?
— Erim jarroh. Bir o’g’il, bir qizimiz bor. O’zingdan gapir.
-Mening erim muhandis. Bitta qizimiz bor, shu bittasini ham zo’rg’a eplayapman.
— Shuni aytgin. Tag’in ham ishim tuzuk. Direktorimiz juda ajoyib odam, kuni bilan bir joyda mixlanib o’tirish shart emas, deydi.
— Ming qatla shukurki, bu masala bizda ham yaxshi. Ishga bormaslikning iloji yo’q-ku-ya, ammo ko’pincha…
— Tushunarli-tushunarli, — uning gapini bo’ldi Xolida, keyin engashib, ma’nodor jilmaygach, sochiga ishora qildi. – Mana, hozir ham bir ob’ektda ish bajarib yuribman.
— Men bo’lsam, — dugonasiga hamohang jilmayib javob berdi Volida, — kutubxonadaman.
Ikkilasi miriqib kulishdi.
— Ishxonang uyingga yaqinmi, o’zi?
— Ha, atigi ikki qadam, o’zingizniki-chi?
— Metroda bir bekat. Erim «Sening topganingga muhtoj emasman, yaxshisi ishingni tashlab, o’yda o’tir», deya hol-jonimga qo’ymaydi. Yo’q,baribir ishimni tashlamayman, deyman men.
— Voy tavba, sening ering ham huddi mening erimga o’xshar ekan-a?
— Ishlaganga nima yetsin, Volida. Axir ishlash – borib ko’ngil yozib kelish degan gap. Uyda o’tirgandan nima foyda? Ertadan kechgacha oshxonadan boshing chiqmaydi. Ostona hatlab ko’chaga chiqolmay qolasan?
— Shuni ayt, uyda o’tirganingdan keyin sartaroshxonaga borish, magazine aylanish qayoqda? – gapini ilib ketdi Volida. – Axir uyingdan aptekaga yoki kutubxonaga ketdim, deb chiqib ketolmaysan-ku? Yo’q, maza qilib ishlab yurganga nima yetsin… Jamoalaring qanaqa?
— Rostini aytsam, o’zim ham bilmayman.Ishlayotganimga atigi bir yarim yil bo’ldi, faqat direktorimiz bilan ko’zoynak taqib yuradigan kassirimizni taniyman. O’shalarning ham otini bilmayman, esimda turmaydi.
— Bizning kassirimiz ham juda yoqimtoy juvon. Boshqa xodimlarni men ham yaxshi bilmayman. Mening ishlay boshlaganimga ham yaqinda bir yil bo’ladi. Faqat ro’paramda o’tiradigan xodim juda orasta, tartibli odam ekanini payqadim. Qachon qarasang yozuv stoli chinnidek top-toza.
— Yoshmi?
— Bunisini bilmayman. Men uni biror marta ko’rmaganman. Direktor unga tushdan keyin kelishga ruxsat beribdi. Men bo’lsam, ertalabdan peshingacha ishlayman, keyin obektga jo’nayman. Obektning qanaqaligini ko’rib turibsan. Bir ishdan keyin qolib, ro’paramda o’tiradigan odamning kimligini bilib olay deymanu, hech fursat bo’lmayapti.
-Sen baxtli ekansan. Mening sherigim esa juda farosatsiz odam. Hali uni ko’rganim yo’q. U ertalab, men esa tushdan keyin ishga kelaman. Bir hafsala qilib, ertaroq kelib, tanishib qo’ymoqchi bo’lamanu, hech vaqt bo’lmayapti. O’zimga uchrashib, qanaqa uyatsiz, befahm odamsan, kuni bilan yong’oq chaqqaning-chaqqan, nega po’chog’ini tozalab ketmaysan, degim keladi. Biror marta po’chog’ini yig’ishtirib ketmaydi-ya, nega endi men
tozalashim kerak?
Xolida birdan to’xtab qoldi, keyin iymanib so’radi:
— Nima? Nima deding? Yong’oq chaqadi, dedingmi?
— Ha, ha, yong’oq chaqadi.- Volida o’rtog’ining xicholatli ovozini payqamay davom etdi.- Har kuni xonaga kirishim bilan razm solaman, hech kim yo’q, jim-jit. Ammo stol ustida yong’oq po’chog’i sochilib yotgan bo’ladi. Bilmayman, erkak kishimi u yoki ayolmi? Har holda erkak bo’lsa kerak. Ayol kishi bunchalik kaltafahm bo’lishi mumkin emas.
— Volida, qaysi idorada ishlaysan? –Bo’g’iq ovozda so’radi Xolida.
— Mana bu binoda, — dedi u o’n olti qavatli binoni ko’rsatib.
— Qirq yettinchi xonada emasmi?
— Qayoqdan bilding? – Volida Xolidaga hayrotomuz qarab qoldi. – Senga nima bo’ldi o’zi? G’alati qarayapsan?
-Xudo haqqi, meni kechir, Volida, — dedi Xolida ovozi titrab. – Agar sen ekanligini bilganimda, albatta yig’ishtirib ketgan bo’lardim, — u cho’ntagidan bir siqim yong’oq olib, Volidaga uzatdi…
Bir muddat dugonalar indamay bir-biriga tikilib qolishdi, keyin qah-qah otib yuborishdi.
Kulgudan zo’rg’a o’ziga kelgan Volida soatiga qaradi.
-Voy, ish tugashiga ham bir soat qolibdi. Hech bo’lmasa, borib bir ko’rinish berib qo’yay. Sen ham borasanmi?
-Yo’q, ertalab yo’qlamaga yozdirib qo’yganman…
M: Kitob dunyosi gazetasidan olindi.
