Бугун тилимизнинг порлоқ юзларидан бири бўлмиш Нозим Ҳикмат шеърларини ёш шоирлар ўзбек тилига ўзбекчалаштираётгани, табдил этаётгани мени қувонтиради. Буюк шоир дунёси билан юзма-юз туришга уринаётган ёш ижодкорлардан бири  Рафиқ Сайдуллодир. Унинг таржималарига қандай баҳо беришингизни кутиб, унинг дастлабки таржималарини сизга мамнуният билан тақдим этаман.

НОЗИМ ҲИКМАТ
ШЕЪРЛАР
Рафиқ Сайдулло таржималари

Нозим Ҳикмат Ран (Nâzım Hikmet Ran) (1902.15.1, Салоники — 1963.3.6, Москва) — турк шоири ва жамоат арбоби. Турк шеъриятига янги ритм ва эркин шеър жанрини олиб кирган. Ҳарбий-денгиз билим юртида ўқиган. «Қирқ ҳаромилар асири» шеъри (1920) Туркиянинг мустамлакачилик кишанларига тушаётганига қарши ёзилгани учун инглизлар ва султон саройи томонидан таъқиб этилган. Ғарб давлатларининг мустамлакачилик сиёсатига қарши кураш ғоялари таъсирида Москвага келиб (1922), Шарқ халқлари меҳнаткашлари коммунистик университетида ўқийди. Ватанига қайтгач (1924), адабий фаолият билан шуғулланади. 1927 й. она юртидан қувғин қилинган Нозим Ҳикмат яна СССРга келади. Шоирнинг «Қуёш ичганлар қўшиғи» номли дастлабки шеърий тўплами Бокуда чоп этилади (1928). Нозим Ҳикмат бу даврда Маяковский эстетикаси таъсирида интим туйғулар тасвиридан онгли равишда қочиб, минбар шеърият намуналарини яратади. Шу йили Туркияга қайтиб, газета таҳририятида ишлайди, Кўп ўтмай у яна қамоққа ташланади.
1950 й. озод бўлган Нозим Ҳикмат яна шўролар мамлакатига кўчиб келиб (1951), умрининг охиригача Москвада адабий ва ижтимоий фаолият билан шуғулланади.
Ўзбекистонда Нозим Ҳикмат ижодига қизиқиш 1928 йилдаёқ бошланган. Ғафур Ғулом, Шайхзода, Миртемир ва бошқалар Нозим Ҳикматнинг кўплаб асарларини ўзбек тилига таржима қилган. «Туркия ҳақида ҳикоя» пьесаси ҳозирги Ўзбек миллий академик драма театрида, «Бир севги афсонаси» пьесаси асосидаги балет эса Навоий номидаги давлат академик катта театрида саҳналаштирилган.

СЕВАМАН СЕНИ

Севаман сени
нонни тузга ботириб егандек
кечалари оташда ёниб уйғониб
жўмракдан симириб сув сипқоргандек
Оғир почта ўрамини
қайдан нима билмасдан
шошилиб, севиниб, тусмол ичинда очгандек
севаман сени
илк дафъа тайёрада денгиз узра учгандек
Истанбулда юмшоқ оқшом чўкаркан
ичимда бир нима жимирлагандек
севаман сени
Яшаяпмиз минг шукур дегандек

МЕН УЧУН СЕН ЭНДИ ҲАР КИМ КАБИСАН

Кўзларим кўзингда севгилар сочмас
Улардан қалбимда сезгилар кечмас
Руҳимни дол этдим сенга навбат бас
Мен учун сен энди ҳар ким кабисан

Йўлингни пойладим токи тонггача
Қочмоқдаман бугун сендан мен инжа
Юракни тингладим ва етарлича
Англадим сен энди ҳар ким кабисан

Буткул унутдим мен комил иймоним
Мозийга қоришди ҳам ичган онтим
Қалбимда сен учун йўқдир ҳеч зорим
Мен учун сен энди ҳар ким кабисан.

***

Дада!
ҳар йилнинг бошида
сизга айтар
ёлғиз
сўзим бор:
«Сизни нақадар кўп яхши кўрсам
шу қадар
узоқ бўлсин кўрар умрингиз…»

Дада!
Дадам, оғам менинг, қондошим, дўстим!
На зулм, на ўлим, на қўрқув
бошимни эголмас!
Фақат, сизнинг қўлингизни ўпмоқ учун
эгилар бошим.
Дадам, оғам менинг, қондошим, дўстим…

САС

Иягинг кафтларинг ичига олиб,
деворга қараб қолма!
Иягинг кафтларинг ичига олма!
Қалқ!
Деразага кел!
Боқ!
Ташқарида оқшом бир жануб денгизидек гўзал,
чанг солади деразага тўлқинлари…

Кел!
Тингла ҳаволарни:
ҳаволар сасларнинг йўлидир,
ҳаволар сасларга тўладир:
тупроқнинг, сувнинг, юлдузларнинг
ва бизнинг сасларимиз-ла…

Деразага кел!
Ҳаволарни тингла бир:
Сасимиз ёнингдадир,
сасимиз сенинг-ладир…

***

Қандай гўзал ишдир эсламоқ сени:
ўлим ва зафар хабарлари ичра,
қамоқда
ва ёшим қирқни кечар экан…

Қандай гўзал ишдир эсламоқ сени:
унутилмиш бир мовий ипакдай қўлинг
ва сочларингнинг
вазмин юмшоқлиги
жоним туби — Истанбул тупроғининг…

Ичимдаги иккинчи бир инсон кабидир
сени севмоқ саодати…
Бармоқларинг учида қолган
ифори сардуня япроғининг
илиқ бир роҳатбахш
ва уйғоқ даъвати:
тўқ қизил чизиқлар-ла бўлинмиш
иссиқ, қуюқ қоронғулик…

Қандай гўзал эсламоқ сени:
ёзмоқ сен ҳақда,
тўлғониб ётиб қамоқда сени тушунмоқ:
фалон кун, фалон ерда айтилган сўз,
ўзига бегона
у таниш дунё…

Қандай гўзал эсламоқ сени.
Сен-чун оғочларни нақшларман яна:
бир тортма,
бир узук
ва бир кийимлик нафис ипак тўқирман
ва дафъатан сапчиб ўрнимдан
деразамда темирлар-ла қапишиб
эркнинг сутдек оқ мовийлигига
сенга ёзганларимни бақира-бақира
ўқиб берарман…

Қандай гўзал эсламоқ сени:
ўлим ва зафар хабарлари ичра,
қамоқда
ва ёшим қирқни кечар экан…

    Bugun tilimizning porloq yuzlaridan biri bo’lmish Nozim Hikmat she’rlarini yosh shoirlar o’zbek tiliga o’zbekchalashtirayotgani, tabdil etayotgani meni quvontiradi. Buyuk shoir dunyosi bilan yuzma-yuz turishga urinayotgan yosh ijodkorlardan biri  Rafiq Saydullodir. Uning tarjimalariga qanday baho berishingizni kutib, uning dastlabki tarjimalarini sizga mamnuniyat bilan taqdim etaman.

NOZIM HIKMAT
SHE’RLAR
Rafiq Saydullo tarjimalari

Nozim Hikmat Ran (Nâzım Hikmet Ran) (1902.15.1, Saloniki — 1963.3.6, Moskva) — turk shoiri va jamoat arbobi. Turk she’riyatiga yangi ritm va erkin she’r janrini olib kirgan. Harbiy-dengiz bilim yurtida o’qigan. «Qirq haromilar asiri» she’ri (1920) Turkiyaning mustamlakachilik kishanlariga tushayotganiga qarshi yozilgani uchun inglizlar va sulton saroyi tomonidan ta’qib etilgan. G’arb davlatlarining mustamlakachilik siyosatiga qarshi kurash g’oyalari ta’sirida Moskvaga kelib (1922), Sharq xalqlari mehnatkashlari kommunistik universitetida o’qiydi. Vataniga qaytgach (1924), adabiy faoliyat bilan shug’ullanadi. 1927 y. ona yurtidan quvg’in qilingan Nozim Hikmat yana SSSRga keladi. Shoirning «Quyosh ichganlar qo’shig’i» nomli dastlabki she’riy to’plami Bokuda chop etiladi (1928). Nozim Hikmat bu davrda Mayakovskiy estetikasi ta’sirida intim tuyg’ular tasviridan ongli ravishda qochib, minbar she’riyat namunalarini yaratadi. Shu yili Turkiyaga qaytib, gazeta tahririyatida ishlaydi, Ko’p o’tmay u yana qamoqqa tashlanadi. 1950 y. ozod bo’lgan Nozim Hikmat yana sho’rolar mamlakatiga ko’chib kelib (1951), umrining oxirigacha Moskvada adabiy va ijtimoiy faoliyat bilan shug’ullanadi.
O’zbekistonda Nozim Hikmat ijodiga qiziqish 1928 yildayoq boshlangan. G’afur G’ulom, Shayxzoda, Mirtemir va boshqalar Nozim Hikmatning ko’plab asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. «Turkiya haqida hikoya» p`esasi hozirgi O’zbek milliy akademik drama teatrida, «Bir sevgi afsonasi» p`esasi asosidagi balet esa Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatrida sahnalashtirilgan.

SEVAMAN SENI

Sevaman seni
nonni tuzga botirib yegandek
kechalari otashda yonib uyg’onib
jo’mrakdan simirib suv sipqorgandek
Og’ir pochta o’ramini
qaydan nima bilmasdan
shoshilib, sevinib, tusmol ichinda ochgandek
sevaman seni
ilk daf’a tayyorada dengiz uzra uchgandek
Istanbulda yumshoq oqshom cho’karkan
ichimda bir nima jimirlagandek
sevaman seni
Yashayapmiz ming shukur degandek

MEN UCHUN SEN ENDI HAR KIM KABISAN

Ko’zlarim ko’zingda sevgilar sochmas
Ulardan qalbimda sezgilar kechmas
Ruhimni dol etdim senga navbat bas
Men uchun sen endi har kim kabisan

Yo’lingni poyladim toki tonggacha
Qochmoqdaman bugun sendan men inja
Yurakni tingladim va yetarlicha
Angladim sen endi har kim kabisan

Butkul unutdim men komil iymonim
Moziyga qorishdi ham ichgan ontim
Qalbimda sen uchun yo’qdir hech zorim
Men uchun sen endi har kim kabisan.

***

Dada!
har yilning boshida
sizga aytar
yolg’iz
so’zim bor:
«Sizni naqadar ko’p yaxshi ko’rsam
shu qadar
uzoq bo’lsin ko’rar umringiz…»

Dada!
Dadam, og’am mening, qondoshim, do’stim!
Na zulm, na o’lim, na qo’rquv
boshimni egolmas!
Faqat, sizning qo’lingizni o’pmoq uchun
egilar boshim.
Dadam, og’am mening, qondoshim, do’stim…

SAS

Iyaging kaftlaring ichiga olib,
devorga qarab qolma!
Iyaging kaftlaring ichiga olma!
Qalq!
Derazaga kel!
Boq!
Tashqarida oqshom bir janub dengizidek go’zal,
chang soladi derazaga to’lqinlari…

Kel!
Tingla havolarni:
havolar saslarning yo’lidir,
havolar saslarga to’ladir:
tuproqning, suvning, yulduzlarning
va bizning saslarimiz-la…

Derazaga kel!
Havolarni tingla bir:
Sasimiz yoningdadir,
sasimiz sening-ladir…

***

Qanday go’zal ishdir eslamoq seni:
o’lim va zafar xabarlari ichra,
qamoqda
va yoshim qirqni kechar ekan…

Qanday go’zal ishdir eslamoq seni:
unutilmish bir moviy ipakday qo’ling
va sochlaringning
vazmin yumshoqligi
jonim tubi — Istanbul tuprog’ining…

Ichimdagi ikkinchi bir inson kabidir
seni sevmoq saodati…
Barmoqlaring uchida qolgan
ifori sardunya yaprog’ining
iliq bir rohatbaxsh
va uyg’oq da’vati:
to’q qizil chiziqlar-la bo’linmish
issiq, quyuq qorong’ulik…

Qanday go’zal eslamoq seni:
yozmoq sen haqda,
to’lg’onib yotib qamoqda seni tushunmoq:
falon kun, falon yerda aytilgan so’z,
o’ziga begona
u tanish dunyo…

Qanday go’zal eslamoq seni.
Sen-chun og’ochlarni naqshlarman yana:
bir tortma,
bir uzuk
va bir kiyimlik nafis ipak to’qirman
va daf’atan sapchib o’rnimdan
derazamda temirlar-la qapishib
erkning sutdek oq moviyligiga
senga yozganlarimni baqira-baqira
o’qib berarman…

Qanday go’zal eslamoq seni:
o’lim va zafar xabarlari ichra,
qamoqda
va yoshim qirqni kechar ekan…