Буюк тасаввуф алломаси Мавлоно Жалолиддин Румийнинг беназир “Маснавийи маънавий» асари асрлар давомида ижод аҳлига илҳом манбаи бўлиб келмоқда. Сизга тақдим этилаётган Саййид Неъматуллоҳ Иброҳим маснавийси ҳам айни шу таъсирда ёзилган.
Саййид Неъматуллоҳ Иброҳим
БУЮК МАВЛОНО ВА “МАСНАВИЙ”И ШАРИФ
ЁДИДА БИР НЕЧА БАЙТ
***
Ҳикмату Ишқ бўлса дилда ёнма-ён,
Икки олам сирлари бўлгай аён.
Ҳаққа ошиқ бўлса дил, оҳи қани?
Мавлавийдек маърифат шоҳи қани?
Қайда у қалб, лаҳза ичра сочса дур?
Қалбинг ичра саҳфа-саҳфа тўкса нур…
Қайда у пир, жазбаси ҳам ҳиммати?
Парча-парча айласа дил зулматин.
Қайда ориф? Ишқпарасту ҳақпараст?
Турса дунё шоҳлари наздида паст!
Қайда у зот—огаҳий ва нурпараст?
Ҳар сўзидин бўлса диллар масту маст!
Севсанг, ул зот ҳар нафас ёнингдадир,
“Маснавий”га ҳамнафас онингдадир.
Тут ғанимат руҳ аро эҳсонни,
Бил ғанимат ҳар нафас шул онни.
Ўрган ундан огаҳийлик сирларин,
Айлагил дарк маърифат манзилларин.
Ишқу нур қалбни мудом эҳё қилур,
Шубҳаю куфр таъсиротин “ло” қилур.
***
“Қутби олам бўлгудек кўнгил” ўша,
“Жони одам бўлгудек кўнгил” ўша.
Аҳли ҳол кўнглида жон—жавҳардир ул,
Шеърият мулкида дур—гавҳардир ул.
Эътиқодда не этар бизни қавий?
“Маснавий” у, “Маснавий” у, “Маснавий.”
Кимки Ҳақ асроридин огоҳ ул,
Шоҳ улдир, шоҳ улдир, шоҳ ул.
Кимни шоҳи Шеър қилди маснавий?
Мавлавий у, Мавлавий у, Мавлавий!
Маснавийнинг жазбасидин маст эди,
Шеър аро шердил эди, чапдаст эди.
Нафсини рад айлади ул, этди кул,
Ориф улдир, ориф улдир, ориф ул!
Ким таважжуҳ бирла Ҳаққа айтди шеър?
Ҳазрати пир, ҳазрати пир, ҳасти пир.
Ким тасаввуф аршига босди қудум?
Ҳазрати Рум, ҳазрати Рум, ҳасти Рум!
Маънавийят мулкининг огоҳи у,
Шоҳи улдир, шоҳи улдир, шоҳи у.
Дайру даврон айши-ла банд шоҳлар,
Асли Шоҳга муқтадо огоҳлар.
“Маснавий”да таъкид этгай Мавлавий:
Огаҳий бўл, огаҳий бўл, огаҳий!
***
“Маснавий”дир биз учун ҳикматли фан,
Унда ҳар бир байт—мужоҳид, бутшикан.
…Одамийнинг фитрати—бу яхшилик,
Огаҳийнинг ҳикмати—бу яхшилик.
Ким ёмонлик қилгучи—у хастадир,
Одамийлик рутбасидин пастдадир.
Ким жаҳолат комида—йўқ миллати,
Бадниятнинг кирдикори—иллати.
Чун малоик қилмишин чапдан битар,
Ушбу иллат соҳибига чоҳ қазар.
Кимки аблаҳдир, унинг йўқ исмати,
То умр нурсиз, қаролик қисмати.
Ким мунофиқдир, анинг хуш они йўқ,
На хуш ул он? Лабзи йўқ, иймони йўқ.
“Маснавий”да барчасин изҳори бор.
Хуш далил, бурҳон ила инкори бор.
***
Бир нафас ғафлатда қолган дил аро
Жойлагай дунёи дун минг можаро.
Нафским бир ит каби қопгай ани,
Ҳирс ғафлaт чоҳидан топгай ани,
Зиллати ҳар кун сайин ортгай батар,
Оқибат нафс руҳига солгай хатар.
Ҳақ сужудин билмаган бу хийрасар,
Англамай Ўзликни, кезгай дарбадар.
“Кимки комил, бўлмагай ғафлат анга,
Ғафлати илму хирад подош этар.
Кимки жоҳил, бўлмагай ҳикмат анга,
Илми ҳам бир кун жаҳолат фош этар.”*
Кимки жоҳил, Ҳақ тарафга юрмагай,
Чун басийратдин жудо у, кўрмагай.
Шайтанат шарри анга келтирди дод,
Боқмади раҳмат билан Раббулибод.
Умринг ичра огаҳий борми—ҳабиб?
Мушки аттордин сенга борми насиб?
Маърифатдин қатра нур олгайму сен?
Ё абад зулмат аро қолгаймусен?
Мавлавийдан бир садо туймасми қалб?
Бағрига Ишқ чўғини қўймасми қалб?
Етмаса сенга бу ҳол—имдодлар,
Ғафлатинг шул бир умр, ҳайҳотлар!
Дайр аро, ҳайҳотки, бу хусрон сенга,
Ҳайфи идрок, ҳайфи ақлу жон сенга!
Ҳайфи умринг, ҳар соат, ҳар он сенга,
Ҳайфи илму, ҳайф ҳадис, Қуръон сенга!
2009
Манба: “Ассалом, Нур!” Девонидан. 272-278-саҳифалар
Муаллиф ҳақида:
Неъматуллоҳ Иброҳим (тахаллуси Саййид Неъматуллоҳ Иброҳим) 1954 йил 5 октябрда Тожикистоннинг Хуросон ноҳиясига қарашли Курдаксой қишлоғида таваллуд топган. Хўжанд Давлат Университетининг филология факултасида таҳсил олган. 1975- 1982 йиллар мобайнида ўрта мактабда она тили ва адабиёт муаллими, 1982- 1987 йиллар “Совет Тожикистони” республика газетаси мухбири, 1987-1999 йиллар давомида эса Рўдакий ноҳиясидаги педагогика билим юртида ўзбек тили ва араб графикаси (ёзуви) ўқитувчиси бўлиб ишлади. Шундан кейинги йиллар мобайнида эса эркин ижодий иш билан машғул бўлди . Ўттиз беш йиллик ижодий иш фаолияти давомида Саййид Неъматуллоҳ Иброҳимнинг 24 китоби Тошкент ва Душанбенинг давлат ва хусусий нашриётлари томонидан нашр этилди. 2015 йил Душанбенинг “Ирфон” нашриётида “Ассалом, Нур!” номли биринчи девони нашр этилди ва шоирнинг бу китобдаги орифона ғазаллари “Фейсбук” ижтимоий тармоғида кенг китобхонлар эътирофини қозонди. Шу кунларда ижодкорнинг “Таҳайюр-4” (тўртликлар) ва “Румиёна” (маснавийлар) китоби нашрга тайёрланмоқда.
Саййид Неъматуллоҳ Иброҳим форс тожик мумтоз адабиётининг Фирдавсий, Ҳаким Саноий, Амир Хусрав Деҳлавий, Мавлоно Жалолиддин Румий, Камол Хўжандий, Урфий Шерозий, Мирзо Абдулқодир Бедил ва Муҳаммад Иқбол каби даҳолари асарларидан намуналарни ўзбек тилига ўгирган. Шу кунларда ижодкор ўзининг иккинчи Девони ва “Абулмаъоний — Бедил” илмий- маърифий асари устида иш олиб бормоқда.
Buyuk tasavvuf allomasi Mavlono Jaloliddin Rumiyning benazir “Masnaviyi ma’naviy» asari asrlar davomida ijod ahliga ilhom manbai bo‘lib kelmoqda. Sizga taqdim etilayotgan Sayyid Ne’matulloh Ibrohim masnaviysi ham ayni shu ta’sirda yozilgan.
Sayyid Ne’matulloh Ibrohim
BUYUK MAVLONO VA “MASNAVIY”I SHARIF
YODIDA BIR NЕCHA BAYT
***
Hikmatu Ishq bo‘lsa dilda yonma-yon,
Ikki olam sirlari bo‘lgay ayon.
Haqqa oshiq bo‘lsa dil, ohi qani?
Mavlaviydek ma’rifat shohi qani?
Qayda u qalb, lahza ichra sochsa dur?
Qalbing ichra sahfa-sahfa to‘ksa nur…
Qayda u pir, jazbasi ham himmati?
Parcha-parcha aylasa dil zulmatin.
Qayda orif? Ishqparastu haqparast?
Tursa dunyo shohlari nazdida past!
Qayda u zot—ogahiy va nurparast?
Har so‘zidin bo‘lsa dillar mastu mast!
Sevsang, ul zot har nafas yoningdadir,
“Masnaviy”ga hamnafas oningdadir.
Tut g‘animat ruh aro ehsonni,
Bil g‘animat har nafas shul onni.
O‘rgan undan ogahiylik sirlarin,
Aylagil dark ma’rifat manzillarin.
Ishqu nur qalbni mudom ehyo qilur,
Shubhayu kufr ta’sirotin “lo” qilur.
***
“Qutbi olam bo‘lgudek ko‘ngil” o‘sha,
“Joni odam bo‘lgudek ko‘ngil” o‘sha.
Ahli hol ko‘nglida jon—javhardir ul,
She’riyat mulkida dur—gavhardir ul.
E’tiqodda ne etar bizni qaviy?
“Masnaviy” u, “Masnaviy” u, “Masnaviy.”
Kimki Haq asroridin ogoh ul,
Shoh uldir, shoh uldir, shoh ul.
Kimni shohi She’r qildi masnaviy?
Mavlaviy u, Mavlaviy u, Mavlaviy!
Masnaviyning jazbasidin mast edi,
She’r aro sherdil edi, chapdast edi.
Nafsini rad ayladi ul, etdi kul,
Orif uldir, orif uldir, orif ul!
Kim tavajjuh birla Haqqa aytdi she’r?
Hazrati pir, hazrati pir, hasti pir.
Kim tasavvuf arshiga bosdi qudum?
Hazrati Rum, hazrati Rum, hasti Rum!
Ma’naviyyat mulkining ogohi u,
Shohi uldir, shohi uldir, shohi u.
Dayru davron ayshi-la band shohlar,
Asli Shohga muqtado ogohlar.
“Masnaviy”da ta’kid etgay Mavlaviy:
Ogahiy bo‘l, ogahiy bo‘l, ogahiy!
***
“Masnaviy”dir biz uchun hikmatli fan,
Unda har bir bayt—mujohid, butshikan.
…Odamiyning fitrati—bu yaxshilik,
Ogahiyning hikmati—bu yaxshilik.
Kim yomonlik qilguchi—u xastadir,
Odamiylik rutbasidin pastdadir.
Kim jaholat komida—yo‘q millati,
Badniyatning kirdikori—illati.
Chun maloik qilmishin chapdan bitar,
Ushbu illat sohibiga choh qazar.
Kimki ablahdir, uning yo‘q ismati,
To umr nursiz, qarolik qismati.
Kim munofiqdir, aning xush oni yo‘q,
Na xush ul on? Labzi yo‘q, iymoni yo‘q.
“Masnaviy”da barchasin izhori bor.
Xush dalil, burhon ila inkori bor.
***
Bir nafas g‘aflatda qolgan dil aro
Joylagay dunyoi dun ming mojaro.
Nafskim bir it kabi qopgay ani,
Hirs g‘aflat chohidan topgay ani,
Zillati har kun sayin ortgay batar,
Oqibat nafs ruhiga solgay xatar.
Haq sujudin bilmagan bu xiyrasar,
Anglamay O‘zlikni, kezgay darbadar.
“Kimki komil, bo‘lmagay g‘aflat anga,
G‘aflati ilmu xirad podosh etar.
Kimki johil, bo‘lmagay hikmat anga,
Ilmi ham bir kun jaholat fosh etar.”*
Kimki johil, Haq tarafga yurmagay,
Chun basiyratdin judo u, ko‘rmagay.
Shaytanat sharri anga keltirdi dod,
Boqmadi rahmat bilan Rabbulibod.
Umring ichra ogahiy bormi—habib?
Mushki attordin senga bormi nasib?
Ma’rifatdin qatra nur olgaymu sen?
Yo abad zulmat aro qolgaymusen?
Mavlaviydan bir sado tuymasmi qalb?
Bag‘riga Ishq cho‘g‘ini qo‘ymasmi qalb?
Yetmasa senga bu hol—imdodlar,
G‘aflating shul bir umr, hayhotlar!
Dayr aro, hayhotki, bu xusron senga,
Hayfi idrok, hayfi aqlu jon senga!
Hayfi umring, har soat, har on senga,
Hayfi ilmu, hayf hadis, Qur’on senga!
2009
Manba: “Assalom, Nur!” Devonidan. 272-278-sahifalar
Muallif haqida:
Ne’matulloh Ibrohim (taxallusi Sayyid Ne’matulloh Ibrohim) 1954 yil 5 oktyabrda Tojikistonning Xuroson nohiyasiga qarashli Kurdaksoy qishlog‘ida tavallud topgan. Xo‘jand Davlat Universitetining filologiya fakultasida tahsil olgan. 1975- 1982 yillar mobaynida o‘rta maktabda ona tili va adabiyot muallimi, 1982- 1987 yillar “Sovet Tojikistoni” respublika gazetasi muxbiri, 1987-1999 yillar davomida esa Ro‘dakiy nohiyasidagi pedagogika bilim yurtida o‘zbek tili va arab grafikasi (yozuvi) o‘qituvchisi bo‘lib ishladi. Shundan keyingi yillar mobaynida esa erkin ijodiy ish bilan mashg‘ul bo‘ldi . O‘ttiz besh yillik ijodiy ish faoliyati davomida Sayyid Ne’matulloh Ibrohimning 24 kitobi Toshkent va Dushanbening davlat va xususiy nashriyotlari tomonidan nashr etildi. 2015 yil Dushanbening “Irfon” nashriyotida “Assalom, Nur!” nomli birinchi devoni nashr etildi va shoirning bu kitobdagi orifona g‘azallari “Feysbuk” ijtimoiy tarmog‘ida keng kitobxonlar e’tirofini qozondi. Shu kunlarda ijodkorning “Tahayyur-4” (to‘rtliklar) va “Rumiyona” (masnaviylar) kitobi nashrga tayyorlanmoqda.
Sayyid Ne’matulloh Ibrohim fors tojik mumtoz adabiyotining Firdavsiy, Hakim Sanoiy, Amir Xusrav Dehlaviy, Mavlono Jaloliddin Rumiy, Kamol Xo‘jandiy, Urfiy Sheroziy, Mirzo Abdulqodir Bedil va Muhammad Iqbol kabi daholari asarlaridan namunalarni o‘zbek tiliga o‘girgan. Shu kunlarda ijodkor o‘zining ikkinchi Devoni va “Abulma’oniy — Bedil” ilmiy- ma’rifiy asari ustida ish olib bormoqda.
