Америка (АҚШ) шеъриятида шоираларнинг, хусусан, 19 асрда яшаб ижод қилган Сара Тисдэйл, 20 аср шеъриятида из қолдира олган Эдна Миллей,Дороти Паркер ва дунё шеъриятининг энг ёрқин вакилларидан бири сифатида эътироф этилган Эмили Дикинсоннинг алоҳида ўрни бор. Бугун сизга бу шоираларнинг таниқли шоир ва таржимон Карим Баҳриев томонидан ўзбекчалаштирилган шеърларини тақдим этмоқдамиз.

АМЕРИКА (АҚШ) ШЕЪРИЯТИДАН
Инглиз тилидан Карим БАҲРИЕВ таржималари

САРА ТИСДЭЙЛ

Сара Тисдэйл (1884-1933) — aмерикалик шоира. Нью-Йоркда яшаган, 1918 йилда «Love Songs» шеърий китоби учун Пулитцер мукофотига сазовор бўлган. 1933 йилда сўнгги шеърий тўплами «Ғалати ғалаба» (инглизча – “Strange Victory”) номи остида чоп этилган. Сара Тревор Тисдэйл 1884 йилда бой америкалик оилада туғилган. 1933 йилда ўз жонига қасд қилган. Унинг шеъриятига бокира тўкислик, аниқ мусиқийлик хосдир. Сара Тисдэйл шеъриятидаги фожиали мусиқавийликни муқобил таржима этиш имконсиз, таржима фақат тимсоллар ва мазмун-моҳиятни бера олади, холос.

ҚАРЗ

Мен сендан қарздорман, ёрим, билиб қўй,
Адоқсиз армоним, ҳасратим учун?!
Йўқ, сен юрагимга солганинг йўқ куй,
Сен мен-ла осмонга чиқмадинг учиб.

Лек мен сени дилдан севдим-ку, ахир,
Гарчанд ҳеч вақт мени сен севмадинг чин.
Мен сендан қарздорман, сен берган севги
Мени аршга олиб кетгани учун…

ЗАВҚ-ШАВҚ

Энди мени тийиб, жиловлаб бўлмас,
Куйлайман дарахтга, юлдузли кўкка,
Куйлайман дунёга ишқи азалдан!
Севаман!
Меники бўлди севгилим,
Эй ҳаёт, қўрқмайман энди ажалдан!

Шамолга қўшилиб учаман энди,
Оловда куймайман, оловланаман,
Ичимдаги олов лабимдан чиқар,
Юлдузни босаман майса босгандай,
Бу он самоларга ёндош, эш эдим.
Мен бугун севилдим, меники ёрим,
Ҳаёт, мен ниҳоят бир он яшадим!

ДАРЁ

Мен – дарёман.
Ойдин водийдан
Келардим денгизга томон бардавом.
Ўйлардимки, кулранг гирдоблар ичра
Топарман абадий тинчлик ва ором.

Уммонга қуйилдим –
Асов ва қора.
Дарғазаб чинқирдам, айтдим айтарим:
— О, зангор водийлар, кенг далаларим,
Ўтинаман, мени ортга қайтаринг!

Аммо мени ютди бир бебош тўлқин,
Ташналик жонига теккан оч тўлқин.
Шўрлаган тўлқинлар ичдилар мени,
Туздай аччиқ бўлди сувларим энди,
Тубсизликлар ютди, энди хок эдим —
Қандай ирмоқ эдим, ахир, бир замон,
Қандай тоза эдим, қандай пок эдим…

МЕНИНГ ҚАБРИМ…

Тугаса ҳаёт-ла ҳисоб-китобим,
Мен келиб ётарман мана шу ерда.
Мана шу майсалар устимни ёпар,
Шамолда шовуллаб тебранар қирда.

Сўлиб қолмас сира тепамда лола –
Илдизлари шимар танамдан қувват.
Вужудим ёқарман, аччиқ кулимдан
Устимдаги гуллар мовий ранг олар,
Япроқлар ҳам кўм-кўк чайқалар албат.

— О, руҳим, – дедим мен,-
Суякларимни
Ачинмай тарк этиб кетарсан наҳот?
Озод бўлган руҳим айтар:
— Қарагин,
Қабр гулида бор қанчалар ҳаёт…

ҒУССА

Ачинмайман айрў руҳимга –
Вужудимда топмади ором,-
Ҳали яна у минглаб марта
Кирар бошқа танларга қайтиб,
Кезиб юрар дунёда дайдиб.

Ачинмайман руҳимга асло,
Аммо ҳали қайноқ вужудим —
Жондан кечиб, тупроқ бўлмоққа
Кўнмай турар қўрқоқ вужудим…

МОВИЙ КЎЗЛАР

Сиз ўша апрелда бўлдингиз пайдо,
Кўзларимиз бирдан тўқнашди қўққис —
Гўё турар эдим жар ёқасида,
Қаршимда – ютишга тайёр кўк денгиз.

Биз бирга яшадик тўртта апрелни,
Тўрт бора яшил барг очди мажнунтол…
Барибир, мен сизга дуч келсам ҳануз,
Мовий кўзингизга термулсам қўққис —
Кўраман ўзимни жар ёқасида,
Қаршимда – ютишга тайёр кўк денгиз…

КАМЧИЛИКЛАР

Мени огоҳ қилар дўстларим зимдан,
Бор эмиш яширин нуқсонларингиз.
Эшитиб куламан бу севги фасли —
Улар қайдан билсин, баридан кўпроқ
Нуқсонларингизни севаман асли…

ТУШЛАР

Ҳаётимни бахш этарман ўзгага,
Меҳримни берарман, турса қошимда…
Лек ўтган кунларни ёдимга солиб,
Севгилим киради оқшом тушимга.

Бехос уйғонаман, турарман титраб, –
Тушлар ёлғончидир – қалтирар тизим.
Уйғонсам – ёнимда йўқдир севгилим –
Лек сийнамда куяр бўсанинг изи…

АПРЕЛ-МАЙ

Шамол юлиб отар сўлган гулларни,
Куйиб, паймонаси тўлган гулларни.
Гулбарглар тўкилар оҳиста, сассиз —
Хазонлар тупроққа кўмилар, эссиз.

Тонгда яна чиқар аршига қуёш,
Яна янги ғунча гул очар – наққош.
Қувончга тўладир табиат такрор,
Аммо менинг учун тугади баҳор.

Дархтлар бир оппоқ гулга бурканди,
Аммо мен майсани босарман қордай —
Менга Апрел ажиб севги берганди,
Аммо айрилиқни олиб келди Май…

МЕН БИЛАМАН ЮЛДУЗЛАРНИ ҲАМ…

Юлдузларни яхши биламан:
Тонг юлдузи, Чўлпон, Зуҳроси…
Қачон чиқар, сўнади қачон –
Менга аён само дунёси.

Одамзоднинг сирин англадим,
Нигоҳларин ўқийман ҳар дам —
Фикрлари, шум ниятлари
Менга берар тафаккур ва ғам.

Лекин сенинг кўзинг, севгилим,
Менинг учун буткул гумондир?
Севасанми, йўқми – ноаён,
Севганмидинг ўзи қачондир?

Кўп нарсани билдим дунёда,
Фикрларга тўлиб кетарман.
Ҳаммасини билдим-у, аммо —
Сени билмай ўлиб кетарман…

МЕНГА БАРИБИР…

Ўлар бўлсам бир кун, апрел ёмғири
Совуқ вужудимни ювса бесабр,
Сен менинг тепамда турсанг қайғуда,
Мен парво қилмасман,
Менга барибир…

Мен тинчиб қоларман ёмғирда ивиб,
Ерга эгилган ҳўл новдадай сабил.
Бағритош, бераҳм бўларман у кун,
Сен мен билан бугун бўлганинг каби…

ГУМОН

Руҳим танга қамаб қўйилган,
Мени босар батамом гумон.
Жонга тегса, гоҳида қалбим
Кайф-сафога берилар шодон.

Удир менинг тинмас ўхшашим –
Қўлидан келади ҳар бало.
Танам учун берарман жавоб,
Лекин қалбим бўйсунмас асло…

ТАБИБЛАРИМ

Кечалари уйқу билмасман,
Тўшак бўлди тун-кун ҳабибим.
Ҳамширамдир тепамда Оғриқ,
Ўлим менинг содиқ табибим.

Жуда нафис уларнинг тили,
Ҳал этарлар тақдирим бу кун.
Оғриқ айтар: кесмоқлик керак.
Ўлим дейди: шошмоқлик нечун…

Мен бир одми аёлман сокин,
Лек қувончга тўлмоқда дилим –
Қандай содиқ дўстларим бордир,
Бири – Оғриқ, бириси – Ўлим…

ҚАҲРАТОН ТУНИ

Деразамни безар изғирин,
Ташқарида совуқ шу чоғда –
Қаҳратон қиш, шамол йиғлатар.
Кўзларингни кесар пичоқдай.

Ўтинаман, Тангрим, шафқат қил
Кўчадаги дайди, юпунга.
Раҳм қилгин, Тангрим, совуқда
Қор остида юрган ҳар кимга.

Менинг уйим иссиқ ва гўзал,
Дарпардалар тафти кифтимда.
Лекин гоҳо юрагим йиғлар,
Ташқарида қолган етимдай…

ТУН

Олтин гулга ўхшар кўкда ой,
Атрофида кўк чамбараги.
Само – гулнинг новдаси гўё.
Ёндош – худди сен ва мен каби.

Эндиги ой – новдасиз гулдир,
Кўк – юлдузлар ёритган маҳзан.
Ой – асрлар бўйи хушбахтдир,
Менинг сен-ла бахтим – бир лаҳза…

ЭДНА МИЛЛЕЙ

Эдна Миллей (1892–1950) – америкалик шоира ва драматург, 1923 йилда Пулитцер мукофотини олган, XX аср АҚШ шеъриятининг энг машҳур шоираларидан бири. Шаклан мумтоз шеърларидаги чуқур ва жасур руҳ унинг фалсафий-ишқий лирикасини оламга машҳур қилди. У Роклендда (Мэн штатида) муаллим оиласида дунёга келган.
Эдна беш ёшидан шеър ёзган. 1912 йилда унинг “Renascence” шеъри «АҚШда йилнинг энг яхши шеъри” деб эътироф этилган. 1917 йилда Нью Йоркка келади ва илк шеърий китобини чоп этади. Ишқ, ҳирс, тан ва руҳ дихотомияси – унинг шеърларида асосий мавзулардир. Шакли классик, аммо мазмуни ўта замонавий бўлган бу шеърлар ҳақида бир мунаққид “у икки аср кесимида туради”, деганди, яъни шаклан – 19 асрда, мазмунан – 20 асрда бироз модернизм билан овунган китобхонлар бугунга келиб, яна Эдна Миллей сингари қалб шеърияти томон қайтмоқдалар.

ИЛОҲИЙ ДУНЁ

Илоҳим, мен сендан беркинолмайман!
Сенинг шамолларинг эсар аршингдан!
Туманларинг ёпар далаларингни,
Сенинг ўрмонинг бу – турар қаршимда.
Шу қадар турфаранг, рақс тушар соя,
Тубсизлик устида қора одамдай
Майдаланиб борар қадимий қоя.
Ҳаммаси сеники бўлган Дунёда
Илоҳим, мен сендан беркинолмайман!

Мен бу ўрмонларни биламан дердим,
Гўзал бир ўрмон-да… нима қилибди?!
Бугун – у даҳшатли! Жуда ҳам гўзал!
Бу йил дунё яна ойдай тўлибди!
Ибодат қилади юрагим, қалбим:
Илоҳим, узмагин бирорта баргни,
Бир қушни бўзлатма ногоҳон, Тангрим!

***

Нима деган бўлсам, дедим, эҳтимол,
Лек мен учун дилга яқини шудир:
Бўғоз сувларини тоштирган ёмғир,
Кўрфазда ўтларни тебратган шамол,
Тўлқин қайтишида қолган сув изи,
Қирғоқда чиғаноқ куйлаган куй, сас…
Бу, балким, энг оддий бир манзарадир,
Лекин менга азиз, унутиб бўлмас.

ТУҒИЛМАГАН ГЎДАК УЧУН АЛЛА

«Ухла, ушоққинам, болам, ухлагин,
Тангрим, унга толе сўрайди лабим!»
Менинг яхшигинам, аммо сен ҳали –
Китоб ичидаги бир сиймо каби.
Мен сенга бир дунё қиларман туҳфа!
Лек келмади ҳали туғилмоқ они.
Гўё қор тагида ётар кўмилиб
То баҳор келгунча дил ҳаяжони…

ҚАЙҒУ БИЛАН ҚОНДОШЛИК

Мен охир Ғам ила қондош тутиндим,
У тез-тез уйимда бўлади меҳмон,
Эшикни оҳиста ғичирлатади —
Шамол силагандек хўрсинар айвон.
Райҳон орасидан ўтиб, муаззам –
Қошига чиқаман – гуллар настарин,
Настарин ортида – жилмаяди Ғам.
Гулларни босмайди, келади раҳми.
Менга-чи? Раҳм этмас, мен – унинг аҳли.
Биз энди у билан ҳамроҳ ҳамма вақт.
О, Ғам, хуш келибсан, уйга марҳамат!

***

Севгилим, бир куни эшитсам ногоҳ,
Уйимда қолдириб, дилга солиб ғам,
Худди мени ташлаб кетганинг каби
Бехос кетганингни бу дунёдан ҳам,
Ногоҳ – йўл четида бир одам турса,
Мен-чи трамвайда газет вароқлаб,
Марҳумлар сафида номингни кўрсам,
Асло юбормайман аламдан додлаб,
Сочимни юлмайман, ғамга тўлмайман,
Қўлим синдирмайман, тутмайман мотам.
Секин кузатаман, ана, шошилиб,
Йўлдан шошиб борар бир одам хурсанд —
У одам бўлишинг мумкин эди сен,
Агар тасодифан ўлмаган бўлсанг.
Секин кузатаман, зимдан қарайман,
Лип-лип ўчиб ёнар чироқлар, йўқсан,
Газета ўқийман мен эса ичкин:
Қай тарзда куядан мўйна асралар,
Сочни қандай қилиб турмаклаш мумкин…

« ҚАЧОНДИР ТУНУ-КУН ҚИЛИНГАН ТОАТ …»

Қачондир туну-кун қилинган тоат,
Энди эгаллаган пўпанак, қамиш,
Тангри ҳам охири тамом тарк этган
Эҳромни зиёрат этгандай дарвиш;

Руҳ чиқиб гўридан тошлар ичида
Интиқиб, зориқиб, қимтиниб лаби,
Ҳарфлар ўчиб кетган қабр тошидан
Исмини зирқираб излаган каби;

Мен ҳам биз учрашган жойга келарман.
Сенинг руҳинг ўчган, кул бўлган жонинг…
Қачондир шу ерда жўш урган қонинг:
Мен сени туну-кун излайман бунда,

Севгимни излайман. Тинчирман қандай?!
Юрарман, сафардан қайтган бир фарзанд
Ўт босган қабристон ичида йиғлаб,
Онасин қабрини излаб юргандай.

« ҲУВИЛЛАМА, ЖИМ БЎЛ, ҚОРНИ ОЧ ҚАБРИМ!»

Ҳувиллама, жим бўл, қорни оч қабрим!
Мен ҳали ҳаётга тўймадим тотиб.
Ҳозирча гўр четин кемириб тургин!
Чала ишларимни олай тугатиб.

Ҳаммани сен охир олишинг билиб
турсам ҳам, бир ўғил туғиб оларман,
Ҳозирча яшайин, яшайин бир оз –
кун келар, жилмайиб туриб ўларман.

Ҳозирча озгина чўзилсин ҳаёт.
Ўлимнинг соати бироз кечиксин.
Қабрим мени кутиб бироз ичиксин,

Ёниб яшаяпман, ёниб тугарман,
Очликдан ҳувиллаб ётган қабримга
бир ҳовуч суягим нондай тутарман!

«ЭЙ ОҒРИҚ, СЕН НАҲОТ УМРБОД ҲАМРОҲ …»

Эй оғриқ, сен наҳот умрбод ҳамроҳ,
Шериксан нонимга, уйим, тафтимга?
Бир умр бошимни эговлар бурғу?
Аламсан қалбимда, изсан кафтимда!

Шундоқ, ахир, сендан қочиб кетмасман,
Оғриқ, сенсиз менга йўқ экан ҳаёт …
Мен нонимни ейман, сен ерсан жонни.
Айрў яшолмасак бир-бирдан, наҳот!

Уйимга кирарсан – ибосиз меҳмон,
Совуқ қарашингдан музлайди қўлим,
Куним ҳам, туним ҳам сеники тамом,
Сен билан уй-ичим, сен билан йўлим.
Оғриқ, бир тун, сокин ухлаганда эл,
Келганда ҳаётнинг сўнгги фурсати,
Бирга яшагандик, бирга ўлармиз, –
Демак, измимдадир сенинг қисматинг!

ҚАЙТИШ

Замин тушунмайди болаларини.
Биз-чи, жондан тўйиб кетган чоғларда,
Шаҳарлар шовқини, ғамидан қочиб,
Чиқиб кетармиз гоҳ боғ-у тоғларга.

Ернинг ҳамма учун эшиги очиқ,
Замин неъматларга чексиз тўладир:
Ярадор овчилар ҳам овланганлар
Судралиб тупроққа томон келадир.

Замин уйғонади эрта саҳардан,
Баҳорда барг ёзар, кузда тўкади,
Афсусга, қайғуга йўқ эрур ҳожат –
Армонлар инсоннинг қаддин букади.

Замин ҳаммамизни олар бағрига,
Тинч ётармиз кейин ерда мунғайиб,
Ўтар кунлар, ойлар, йиллар, асрлар…
Қабримиз туради қирда дўмпайиб;

Ғамни ва армонни тотган инсонлар,
Дўстлар осонгина сотган инсонлар,
Минг йилки қандоғоч барги тўкилган
Қабрнинг остида ётган инсонлар…

СУНБУЛ

Мен бу одамни севаман, у севади сунбулларни,
Гуллар унга мендан, севгимдан-да азизроқ.

Оқшомлар у дала сичқонларин ғимирлашини сезади;
Уйқуси қочади —
Эшитади у сунбуллларнинг илдизини сичқон кемираётганини;
Эшитмас менинг юрагимни соғинч кемираётганини, юрагимдан қон оқаётганини билмас…

МУСИҚАСИЗ МАРСИЯ

Ўликларимизни бағрига олаётган замин бехад миннатдордир, балким,
лекин мағрур инсонларнинг бирин-кетин қабрга,
ерга кетишларига мен ҳеч қачон кўниколмайман.

Шундоқ ўзи, шундай бўлган ва шундай бўлади мудом:
Кимдир – обрў билан,
кимдир бешону шуҳрат,
охири бир кун жимгина ерга кириб кетаверади.

Лекин мен бунга кўниколмайман.

Ҳаммангиз кетасиз ер тагига,
тўпланасиз севиклилар, донишмандлар.
Ҳаммангизни ўлим хокка айлантириб, тўплар бир ерга.
Қуринг, ёзинг, изланг, кулинглар ва орзуланинглар!
Формулангиз, сўзингиз қолади – асоси сиз билан кетади гўрга.
Ижод ва ҳайратлар, қувноқларнинг янгроқ кулгуси!
Ҳаммасини ютар қабр, лаҳаддаги совуққон зулмат.
Қабрлардан унар ёрқин лолақизғалдоқлар,

Аммо сизларнинг кўзларингиз
офтобда ловуллаган лолақизғалдоқ алвонидан ёрқинроқ эди.

Чуқурга, қуйига, пастга –
қабрнинг қаро зулмати томон!

Инжа, хокисор одам жимгина киради ерга, найлай ман,
Ботир кулиб кирар ерга, оқил хотиржам беради жон…
Биламан.
Аммо исён қиламан.
Ҳаммани ер олишига кўниколмайман.

Ҳеч қачон.

БАЗМ

Дастурхонлар ёнидан ўтдим,
Тотдим ҳар бир қадаҳдан шу тоб,
Билдим, асли чанқоқ, ташналик —
Бу дунёда энг тотли шароб.

Неъматларин тотдим заминнинг,
Бир қарорга келдим оқибат —
Орзу – асли ушбу дунёда
Энг тўйимли, энг тансиқ овқат.

Бу дунёнинг барин сотарман,
Тарқатарман барини текин.
Ташналик ва очлик бағрида
Ором олиб ётарман секин…

ДОРОТИ ПАРКЕР

Дороти Паркер (1893-1967) — америкалик шоира, ёзувчи ва сценарийнавис. Инсон ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоялаш ҳаракатларида иштирок этган. Фарзандсиз ўтган, қора танлилар ассоциацияси аъзолари томонидан дафн этилган. Истагига кўра, қабрига: “Менинг хокимни ҳам кечиринглар” деб ёзилган.

УМР АДОҒИДА…

Бир куни қарийман, сокинлашаман,
Адо бўлар шунда ҳирсу ҳаяжон —
Тўшакда ётарман хотирам билан,
Хотиржамлик ичра совуб борар жон.

Рангпар рўмолимнинг оҳори кетар,
Рангсиз сочларимга танғиб тароқни,
Тафтсиз кафтларимни тиззамга қўйиб,
Секин яширарман титроқ бармоқни.

танни беркитарман қалин кўйлакда —
Ёқани ёпарман, кўринмас томоқ.
Дарпардани ёпиб, эшикни боғлаб,
Шаҳардан ўзимни тутарман йироқ.

Кеч тушганда қуйиб пиёлага чой,
Унута бошларман ғамни, армонни…
Ҳозирча умидим тангридан шудир —
Кечроқ келсин ўша… қарилик они.

ҲАММАСИ ТУГАДИ

Севгилим, ҳаммаси тугади, абас…
Нега ҳаммаёқда тинчлик ҳамиша?
Қуёш ҳар кунгидай нур сочар бесас,
Кўкда милтираган юлдуз ҳам ўша?
Наҳотки сезмади улар ҳеч нима?
Ҳаммаси тугади – севгимиз ўлди,
Севгимиз жон таслим қилди жимгина!

Ишига шошилган халққа йўл тўлар,
Ҳар кунги ташвишлар эзар, қарасам —
Одамлар минғирлар, кулар ва ўлар,
Садоқатдан, ахддан ичарлар қасам,
Баҳслашар: хўш, бугун нимани есак,
Кимни чув туширсак, кимни алдасак —
Наҳот улар билмас, билмайди авом:
Ишқимиз тугади, ахир, батамом!

Ўтар машиналар, трамвайлар ҳам,
Янги севишганлар ўпишар, ана.
Қийқириб кулади болакайлар ҳам,
Одамлар ғимирлар, чопишар яна…
Наҳотки бўлмайди ҳеч кимса огоҳ:
Севгимиз бизларни тарк этди ногоҳ!

Ҳеч ким тўхтамайди, тутмайди мотам,
Кўнгил сўрамайди, бўлмас ёшга ғарқ…
Ишқимиз тугади, ахир, батамом!
Ишқ тамом! Лекин —
Шундоқ ёнимиздан ўтиб борар халқ.

Ҳаммаси ўтади, ҳаммаси ўтар,
Йиғлайман, титрайман, умидланаман —
Севгимиз раҳм этар,
Ишқимиз қайтар…

АСПИРАНТУРА

Мени аввал тинмай Орзу ўқитган,
Ундан кучли яна Ишқ берган сабоқ.
Бугун энди, ¬мана, Ғам бермоқда дарс —
Менинг эса мудом билганим-билган,
Сира тинмай хато қилганим-қилган…
Шўрлик бошим синган, дилпарчин, ана —
Янги сабоқларга тайёрман яна.

***

Бу дунёда бошқа бўлмаса керак
Оқ олча гулидай гўзалроқ тасвир.
Аммо дил азалий ғамга тўлмоқда,
Азизим, шу оппоқ дарахт шохида
Осилиб,
Жимгина ўлгим келмоқда…

ЭМИЛИ ДИКИНСОН

Эмили Дикинсон (1830—1886) — америкалик машҳур шоира. У ҳаёти мобайнида ёзган, кейинчалик дафтарларидан топилган бир минг саккиз юз шеъридан ҳаётлигида саккизтагина шеърини эълон қилган. Шу эълон қилинган саккиз шеър ҳам ўша пайтда мавжуд шеърий меъёрларга солиш учун қаттиқ таҳрир этилган. Эмили Дикинсоннинг шеърлари давридаги шеърларга ўхшамаган, Уларнинг сатрлари қисқа, аксарияти номсиз, тиниш белгилари ноодатий, аксар сўзлар бош ҳарфларда ёзилган, ҳар қадамда тире қўйилганди. Аксарият шеърлар ҳаёт ва момот, ўлим ва абадият мавзусида эди… Умрининг деярли ҳаммасини ота уйида, хонанишинликда яшаб ўтди. Илк китоби дунёдан ўтганидан сўнг босилиб чиқди. Бугун Эмили Дикинсон америка ва жаҳон шеъриятининг буюк вакили саналади. У ватанида ва жаҳонда энг кўп ўқиладиган америкалик шоир ҳисобланади.
Америка адабиётининг маликаси ва фахри бўлган, бир умр кафан санаб “оқ кийинган аёл”, ўз шаҳрини то сўнги кунгача тарк этмаган “амхерт асираси” Эмили Дикинсон шеърияти — Яратганни кўкда ва заминда — ҳар гиёҳ ва гулда, булутда ва чумолида, асалари ва инсонда кашф этишдан иборатдир.

***

Қалб – ўз-ўзига хон,
Дўстдир – ҳокимдир,
Ҳам ғанимдан келган жосус – золимдир.
Қалбингга бировни киритма осон.

Ташқи хиёнатдан қўрқмасин ҳеч қалб;
Ишқ сизиб чиқади қалб чегасидан –
Қалбни ич-ичидан асрамоқ лозим,
Қалб қўрқиб туради ўз эгасидан…

САБОҚ СОАТИ

Қариб бораётир душманим –
Улгурмасман олишга қасос.
Нафратимнинг йўқолар таъми.
Ўч вақтида қондирилмаса –
Дастурхонда қолган гўшт каби –
Сасир.
Ўлар чанқоғини қондирган ғазаб,
Очлик семиртирар Нафратни, ахир…

ТАЗАРРЎ

Тазаррў – ҳамиша хотирга ҳамкор,
Мангу ҳаракатда, саркаш ва қашшанг,
Эшикдан ҳайдасанг – тирқишда тайёр.

Тазаррў қалбингга ёзилар қонда,
Ёзуви чиқади қалқиб, ўчмайди,
Оловда ёнмас у, чўкмас уммонда.

Тазаррў – виждоннинг қийноғи, дарди.
Худо ҳам бу дардга шифо бермас ҳеч.
Виждон – бу дўзахнинг ердаги гарди…

ҲЕЧ НАРСА КИТОБГА ТЕНГ КЕЛА ОЛМАС…

Энг учқур елканли кема етолмас,
Манзилдан манзилга зумда ўтасан,
Вароқлар ағдариб борар экансан –
Узоққа – хорижга зумда етасан.

Орзуга етади пулсиз, қувватсиз –
Энг қашшоқ одам ҳам, ўта ночор ҳам
Вароқда учётган шеърнинг сатрини –
Қувиб ета олмас асов тулпор ҳам.

Вароқ-вароы очиб кўнгил дафтаринг,
Руҳинг учиб борар самовот сари…

***

Мен гўзаллик учун. ишқ учун ўлдим —
Ишқдан тирик эдим, бу ҳам тақдир-да.
У эса ўлганди Ҳақиқат учун,
Тўлғониб ётарди қўшни қабрда.
Бир куни сўради: “Ўлдиришди нечун?”
Жавобин эшитиб жилмайди жўшқин:
Қандай соз! – деди у, – Ишқу Ҳақ учун!
Қандай соз – маслакдош бўлса гар қўшнинг”.
Суҳбатлашиб бунда ётармиз абад,
Ишқ учун ўлганлар, Ҳақ деб ўлганлар.
Пўканак босади қабртошларни,
Исмларни кўмар ўту ўланлар…

***

Ҳаёт жуда қисқадир,
Бори-йўғи бир соат,
Кўпми бу – Озми бу –
Бизга боғлиқдир фақат…

***

Ажиб бир қўналға – қабристон –
Ҳали ҳеч бир меҳмон қочиб кетмаган –
Тун ернинг хотирасига ёзмоқда гўё –
Ер остининг меҳмонхонаси маккор,
Жуда пухта ўйланган – ҳамма киради,
Ҳеч ким қайтиб чиқолмас зинҳор…

ТУҒИЛГАН КУННИ НИШОНЛАШ

Туғилган кун – қувончли эмас –
Қалбингдаги энг кучли оғриқ –
Умринг ўлчовлидир азалдан,
Ҳар куни бир кунга камаяр, ахир,
Яқинлашиб келар азалий тақдир.

ҚАНЧАЛАР БАХТЛИДИР ШУ МАЙДА ТОШЧА!

Қанчалар бахтлидир шу бир майда тош!
Йўл четида ётар мақсадсиз, юввош,
Қўрқмайди у сира қийинчиликдан
Ғами йўқ мансабдан, тирикчиликдан.
Унинг ҳам эгнига қачондир, ҳайҳот,
Кўкимтир бир либос ёпмиш Коинот.
Асрий чанг бошида гўёки бир тож,
На шерикка зордир, на дўстга муҳтож,
Туради қалқиниб кўз ёш сингари –
Мустақил кўкдаги Қуёш сингари.
Асрлар кетидан асрлар ўтар,
Тошча йўл четида лапанглаб ётар.
На дийдиё қилар, на чиқарар ун –
Шундай амал қилар Азалий қонун…

СУЗАРМИЗ ЭШКАКСИЗ, ОҚИМДА ОҚИБ…

Кемамизни судрар Замон шиддати –
Сузармиз эшкаксиз, оқимда оқиб…
Ортимиз – ноаён, йўлимиз – мавҳум,
Манзилни кўрмасмиз олдинга боқиб.

Умр бўйи – тўфонлар, бўронлар, тўзон.
Қай сорбон ташлади бизларни йўлға?
Довуллар, бўҳронлар қўзғолган замон,
Тайин харитасиз кетяпмиз олға!?

***

Шону Шуҳрат асли – асаларидир –
Гоҳ қанотинг ёзиб кўкка учади,
Гоҳ оҳанги ила эркалар сени,
Сўнг эса бехосдан нишин суқади…

***

Тангрим! Сендан ўзга ҳеч яқиним йўқ,
Бир Сенга очарман дилим – ишқимни!
Кечир, мен ўшаман – Сени унутган,
Лек Сен унутмассан ахир ҳеч кимни?
Йўқ, мен ўзим учун қилмам муножот –
Вужуди қуш каби енгил бир касман,
Худойим, таним деб ташвиш қилмасман,
Бу жуда енгил юк сен учун, ҳайҳот,
Лекин менинг қалбим жуда ҳам улкан,
Юрагимни олгин, мадад бер, тушун,
Бу қалб жуда катта митти жон учун.
Бу ғалати қалбдир – кун сайин ўсар,
Мен унга – тенг эмас.
Мени юк босар,
Мен уни кўтариб юролмам ортиқ,
Келтирдим Ўзингга, дил сенга тортиқ.
Яратган, раҳм айла яратганингга,
Бу дилим оғирлик қилмасми Сенга?

***

Агар Сизга етса ўлмоқ фурсати  –
Денгиздаги кема чўккандай шу тоб
Бошқа турмас бўлиб ерга ётсангиз,
Бошқа чиқмас бўлса Сиз учун офтоб,
Агар Сиз чертсангиз Жаннат эшигин,
Очилмаса Сизга бу эшик аммо –
Тангримдан тиларман жоним чиққунча,
Туну-кун тинмасдан қиларман нидо,
То жаннат эшиги очилмагунча…

***

Тақдир савалади уни умр бўйи –
Зарбанинг кетидан – тўхтовсиз зарба  –
Аммо у бошини солмади қуйи –

Тақдир оёғидан тинмасдан чалди,
У йиқилмади.
Танига эрта-кеч найзалар солди,
Парво қилмади.

Ниш урди, ҳўллади, қуритди, ёқди,
Лек у оёқда қолди..
Охири бир куни чарчади Тақдир –
Инсонни тан олди.

БИЛАРДИК…

Билардик –
Висолнинг умри мангумас –
Учрашмоқ бор – демак, айрилмоқ ҳам бор –
Муқаррар – ҳижрон,
Севганда қанчалар қаттиқ боғлансанг –
Айрилганда шунча – азоб чекар жон.

Аламлар, гиналар, тахмин, гумонлар –
Кейин – оғриқ, азоб – нима қилардик.
Хатолар, миш-мишлар, росту ёлғонлар –
Шундай тугашини, ахир, билардик –
Билардик –

***

Субҳидам –
Оҳиста тирилди Чечак –
Кўз зўрға илғайди – улкан Дунёда
Шу митти ғунчага осонмас ҳаёт,
Осонмас тебранмоқ субҳи сабода.

Токим сўлмай турсин нозик куртаклар,
Шоналарни қуртлар ғажиб кетмасин.
Бир томчи шудрингни аямасин арш,
Шудрингни шимгунча ел қуритмасин,

Чалғидай – бўронлар этмасин пайҳон,
Сўналар, арилар эгмасин ёмон.
Ахир Табиатнинг кутганидир шу –
Айна шу саҳарда бехос очилмоқ
Буюк бир шарафдир – Масъулиятдир –
Курраи Заминда инжа Гул бўлмоқ…

БИТИЛМАГАН ШЕЪРЛАР

Мен ҳали ёзмаган шеърларим ҳам бор.
Энди сарлавҳасин ўйлардим шу тонг –
Илк сўзлар тизила бошлаган эди,
Бироқ қолганларин чиқармади онг,
Шеър яралмади.

О, қанийди, ахир, уни чоп этсам!
О, Сиз уни ўқий олсангиз ногоҳ!
Тангри уни бизга кўрмади раво,
Қўлимни, тилимни ечмади, эвоҳ…

***

Эй, сўз, – дейди бу он шоир ўртаниб, –
Нега бунда барча даъвогарлардан
Мен сени танладим айнан, албатта?
Сендан муносиброқ номзод йўқмиди
Жавонимда турган улкан луғатда?

Энди сал четлашиб турганда номзод –
Такаллуфсиз келиб, ўрнашиб олди.
Асло бу сўз ўрни эмасди бу шеър,
Фаришталар уни ҳимоя қилди.

ТАНГРИНИНГ ДАРГОҲИДА

Улар эриб кетди қордай ногоҳон,
Улар юлдуз каби сўндилар бехос,
Улар тўкилдилар, гўёки хазон,
Гарчанд июн эди, гарчанд эди ёз,
Урушнинг панжаси тирноғин уриб –
Йигитларни елдай кетди супуриб…

Уларнинг устини ёпар ўт, тупроқ,
Йиллар юзларин ҳам ёддан ёпадир–
Фақат Яратганнинг даргоҳида пок
Ҳар бирин чеҳраси турар абадий…

МЕНГА ТОАТ УЧУН ЧЕРКОВ КЕРАКМАС

Ибодатга кетар бу халқ кеч чоғи.
Тоат учун черков керакмас ҳеч ҳам.
Бош устимда гумбаз – ям-яшил боғим,
Қироат қилади менга – мусича.

Кимхоб кияр тоат онида кимдир–
Мен сўздан қанотим боғласам – етар…
Хаёлим фалакда сайр этиб кетар.
Митти бир қўнғиз ҳам – биродаримдир.

Тоатга чақирар мени – чигиртка.
Насиҳат қилади Тангрим ушбу он –
Ёлғиз у менга энг Олий руҳоний –
Унинг муждаларин англамоқ осон.

Кўкка интилмайман – ерда тахтлиман,
Қалбнинг эҳромида сархуш, бахтлиман.

***

Ўлим – жуда узоқ машмаша,
Тана билан Руҳнинг суҳбати.
“Ҳамма чирир!” – ваҳм солар Ўлим.
Руҳ айтади: “Ётдир даҳшатинг”.

Ўлим тортар тупроққа атай,
Руҳ тугатай, дея барини –
Ечиб ташлар – муҳим далилдай –
Лойдан бўлган кўйлакларини…

***

Торф ботқоғин асло кўрган эмасман,
лек биламан – унда ўсар арчагул,
денгиз томон сира юрган эмасман,
лек биламан – унда тўлқинли довул.

Тангри билан суҳбат қурган эмасман,
нарвон ҳам қўйилмас, ахир, арш томон,
лекин ҳузурига йўлга чиққанман,
паттани олганман туғилганим он…

IF YOU WERE COMING IN THE FALL
Чеҳранг туман ичра ғимирлар…
Кузда келаман де, шивирлаб –
Ёзни ҳайдаб, қувиб жўнатай,
Ғўнғирлари жонни қақшатган,
Ойнага ёпишган канадай.

Агар кутиш керак бўлса йил –
Ҳисобларни тезлатиб чиқай –
Ойларимни калава қилиб,
Ўраб, эски сандиққа тиқай.
Магар кутиш шартдир – асрлар,
Мен кутарман – нетарман кутмай –
Ўтсин аср, уммон ортига
Кетиб бораётган булутдай –
Агар дийдор айласа насиб,
Бунда эмас – ўзга дунёда,
Мен ҳаётни ечгум – пўчоқдай –
Отланарман сайри фанога –
Аммо – афсус – келишинг гумон –
Келар йўлинг қопламиш тумон –
Бу айрилиқ – шимар жонимни,
Оч сўнадай – сўрар қонимни…

THE GOING FROM A WORLD WE KNOW

Бу фанодан бақога кўчмоқ –
Болаларнинг ўйини каби –
Чўққиларга тинмай осилмоқ –
Тоғ ортида – нима бор, қани?

Тоғ ортида – ўзга бир Олам,
У шодликми ёки дардмиди –
Нега керак эди шунча Ғам –
Тоққа тинмай чопиш шартмиди?

THE GRAVE MY LITTLE COTTAGE IS

Қабрим менинг – увоқдек кулбам,
Мен бу жойни шинам тутарман –
Садоқатли аёллар каби
Ёрим, сени бунда кутарман.

Ахир, мангу эмас айрилиқ,
Чархи даврон битта айланар,
Руҳ – кўкка, тан ерга жойланар,
Иккимизни қўшар мангулик…

***

Бизни мукофотдай олади қабр,
Қайсар, лекин жуда узоқ қилар ов.
Бошимизга тақар албат гулчамбар —
Етишар бир умр пойлаган куёв.

***

Муҳаббат — ҳаётдан кўра қадимроқ —
Ўлимдан қарироқ — ундан Давосиз.
Муҳаббат — Дунёга келиш Сабаби,
Дунёдан кетишнинг Мағзи, Маъноси.

***

Оловдан ёдгорлик эрур — Кул —
Ёниб-ёниб тугайди буткул —
Тамом сассиз тугайди, ҳайҳот,
Милтир-милтир яшалган Ҳаёт.
Олов нурда бўлади содир —
Аммо бир кун чўғлари ўчар.
Оксидланар — юз берар недир —
Буни билар фақат Кимёгар.

***

Ўлим, етар, энди дарвозангни оч —
Ичкарига олгин ювош жонларни!
Келдик, кўрдик, юрдик — бўлдик жонталош—
Сўнгги манзили шу — Саргардонларнинг.

Сокин қабулхонанг — қоп-қора Оқшом,
Танимизда титроқ — Сукунат —Чақин —
Ўлим —
Ақл бовар қилмас тарзда — Мушфиқсан —
Чидаб бўлмас тарзда — жудаям Яқин…

***

Жуда одми эрур шамолнинг иши —
Ҳовуздаги сувни қалқитмоқ равон,
Елканни силкитмоқ,
Мартни чақирмоқ
Ҳамда Озодликни қилмоқлик эълон!

***

Нимага арзийди банданинг сири,
Майда асрорлари — бемажол дийда —
Тангрининг триллион йиллардан бери
Асраб келаётган сири олдида —
Содда довдирларни қолдириб ҳайрон,
Оғизни очгандан тинмай бетоқат —
Яхшидир — ўлгунча — сассиз яшамоқ,
Тангри жимлигига қилиб садоқат —

Amerika (AQSH) she’riyatida shoiralarning, xususan, 19 asrda yashab ijod qilgan Sara Tisdeyl, 20 asr she’riyatida iz qoldira olgan Edna Milley,Doroti Parker va dunyo she’riyatining eng yorqin vakillaridan biri sifatida e’tirof etilgan Emili Dikinsonning alohida o’rni bor. Bugun sizga bu shoiralarning taniqli shoir va tarjimon Karim Bahriev tomonidan o’zbekchalashtirilgan she’rlarini taqdim etmoqdamiz.

AMERIKA (AQSH) SHE’RIYATIDAN
Ingliz tilidan Karim BAHRIEV tarjimalari

SARA TISDEYL

Sara Tisdeyl (1884-1933) — amerikalik shoira. N`yu-Yorkda yashagan, 1918 yilda «Love Songs» she’riy kitobi uchun Pulittser mukofotiga sazovor bo’lgan. 1933 yilda so’nggi she’riy to’plami «G’alati g’alaba» (inglizcha – “Strange Victory”) nomi ostida chop etilgan. Sara Trevor Tisdeyl 1884 yilda boy amerikalik oilada tug’ilgan. 1933 yilda o’z joniga qasd qilgan. Uning she’riyatiga bokira to’kislik, aniq musiqiylik xosdir. Sara Tisdeyl she’riyatidagi fojiali musiqaviylikni muqobil tarjima etish imkonsiz, tarjima faqat timsollar va mazmun-mohiyatni bera oladi, xolos.

QARZ

Men sendan qarzdorman, yorim, bilib qo’y,
Adoqsiz armonim, hasratim uchun?!
Yo’q, sen yuragimga solganing yo’q kuy,
Sen men-la osmonga chiqmading uchib.

Lek men seni dildan sevdim-ku, axir,
Garchand hech vaqt meni sen sevmading chin.
Men sendan qarzdorman, sen bergan sevgi
Meni arshga olib ketgani uchun…

ZAVQ-SHAVQ

Endi meni tiyib, jilovlab bo’lmas,
Kuylayman daraxtga, yulduzli ko’kka,
Kuylayman dunyoga ishqi azaldan!
Sevaman!
Meniki bo’ldi sevgilim,
Ey hayot, qo’rqmayman endi ajaldan!

Shamolga qo’shilib uchaman endi,
Olovda kuymayman, olovlanaman,
Ichimdagi olov labimdan chiqar,
Yulduzni bosaman maysa bosganday,
Bu on samolarga yondosh, esh edim.
Men bugun sevildim, meniki yorim,
Hayot, men nihoyat bir on yashadim!

DARYO

Men – daryoman.
Oydin vodiydan
Kelardim dengizga tomon bardavom.
O’ylardimki, kulrang girdoblar ichra
Toparman abadiy tinchlik va orom.

Ummonga quyildim –
Asov va qora.
Darg’azab chinqirdam, aytdim aytarim:
— O, zangor vodiylar, keng dalalarim,
O’tinaman, meni ortga qaytaring!

Ammo meni yutdi bir bebosh to’lqin,
Tashnalik joniga tekkan och to’lqin.
Sho’rlagan to’lqinlar ichdilar meni,
Tuzday achchiq bo’ldi suvlarim endi,
Tubsizliklar yutdi, endi xok edim —
Qanday irmoq edim, axir, bir zamon,
Qanday toza edim, qanday pok edim…

MENING QABRIM…

Tugasa hayot-la hisob-kitobim,
Men kelib yotarman mana shu yerda.
Mana shu maysalar ustimni yopar,
Shamolda shovullab tebranar qirda.

So’lib qolmas sira tepamda lola –
Ildizlari shimar tanamdan quvvat.
Vujudim yoqarman, achchiq kulimdan
Ustimdagi gullar moviy rang olar,
Yaproqlar ham ko’m-ko’k chayqalar albat.

— O, ruhim, – dedim men,-
Suyaklarimni
Achinmay tark etib ketarsan nahot?
Ozod bo’lgan ruhim aytar:
— Qaragin,
Qabr gulida bor qanchalar hayot…

G’USSA

Achinmayman ayro’ ruhimga –
Vujudimda topmadi orom,-
Hali yana u minglab marta
Kirar boshqa tanlarga qaytib,
Kezib yurar dunyoda daydib.

Achinmayman ruhimga aslo,
Ammo hali qaynoq vujudim —
Jondan kechib, tuproq bo’lmoqqa
Ko’nmay turar qo’rqoq vujudim…

MOVIY KO’ZLAR

Siz o’sha aprelda bo’ldingiz paydo,
Ko’zlarimiz birdan to’qnashdi qo’qqis —
Go’yo turar edim jar yoqasida,
Qarshimda – yutishga tayyor ko’k dengiz.

Biz birga yashadik to’rtta aprelni,
To’rt bora yashil barg ochdi majnuntol…
Baribir, men sizga duch kelsam hanuz,
Moviy ko’zingizga termulsam qo’qqis —
Ko’raman o’zimni jar yoqasida,
Qarshimda – yutishga tayyor ko’k dengiz…

KAMCHILIKLAR

Meni ogoh qilar do’stlarim zimdan,
Bor emish yashirin nuqsonlaringiz.
Eshitib kulaman bu sevgi fasli —
Ular qaydan bilsin, baridan ko’proq
Nuqsonlaringizni sevaman asli…

TUSHLAR

Hayotimni baxsh etarman o’zgaga,
Mehrimni berarman, tursa qoshimda…
Lek o’tgan kunlarni yodimga solib,
Sevgilim kiradi oqshom tushimga.

Bexos uyg’onaman, turarman titrab, –
Tushlar yolg’onchidir – qaltirar tizim.
Uyg’onsam – yonimda yo’qdir sevgilim –
Lek siynamda kuyar bo’saning izi…

APREL-MAY

Shamol yulib otar so’lgan gullarni,
Kuyib, paymonasi to’lgan gullarni.
Gulbarglar to’kilar ohista, sassiz —
Xazonlar tuproqqa ko’milar, essiz.

Tongda yana chiqar arshiga quyosh,
Yana yangi g’uncha gul ochar – naqqosh.
Quvonchga to’ladir tabiat takror,
Ammo mening uchun tugadi bahor.

Darxtlar bir oppoq gulga burkandi,
Ammo men maysani bosarman qorday —
Menga Aprel ajib sevgi bergandi,
Ammo ayriliqni olib keldi May…

MEN BILAMAN YULDUZLARNI HAM…

Yulduzlarni yaxshi bilaman:
Tong yulduzi, Cho’lpon, Zuhrosi…
Qachon chiqar, so’nadi qachon –
Menga ayon samo dunyosi.

Odamzodning sirin angladim,
Nigohlarin o’qiyman har dam —
Fikrlari, shum niyatlari
Menga berar tafakkur va g’am.

Lekin sening ko’zing, sevgilim,
Mening uchun butkul gumondir?
Sevasanmi, yo’qmi – noayon,
Sevganmiding o’zi qachondir?

Ko’p narsani bildim dunyoda,
Fikrlarga to’lib ketarman.
Hammasini bildim-u, ammo —
Seni bilmay o’lib ketarman…

MENGA BARIBIR…

O’lar bo’lsam bir kun, aprel yomg’iri
Sovuq vujudimni yuvsa besabr,
Sen mening tepamda tursang qayg’uda,
Men parvo qilmasman,
Menga baribir…

Men tinchib qolarman yomg’irda ivib,
Yerga egilgan ho’l novdaday sabil.
Bag’ritosh, berahm bo’larman u kun,
Sen men bilan bugun bo’lganing kabi…

GUMON

Ruhim tanga qamab qo’yilgan,
Meni bosar batamom gumon.
Jonga tegsa, gohida qalbim
Kayf-safoga berilar shodon.

Udir mening tinmas o’xshashim –
Qo’lidan keladi har balo.
Tanam uchun berarman javob,
Lekin qalbim bo’ysunmas aslo…

TABIBLARIM

Kechalari uyqu bilmasman,
To’shak bo’ldi tun-kun habibim.
Hamshiramdir tepamda Og’riq,
O’lim mening sodiq tabibim.

Juda nafis ularning tili,
Hal etarlar taqdirim bu kun.
Og’riq aytar: kesmoqlik kerak.
O’lim deydi: shoshmoqlik nechun…

Men bir odmi ayolman sokin,
Lek quvonchga to’lmoqda dilim –
Qanday sodiq do’stlarim bordir,
Biri – Og’riq, birisi – O’lim…

QAHRATON TUNI

Derazamni bezar izg’irin,
Tashqarida sovuq shu chog’da –
Qahraton qish, shamol yig’latar.
Ko’zlaringni kesar pichoqday.

O’tinaman, Tangrim, shafqat qil
Ko’chadagi daydi, yupunga.
Rahm qilgin, Tangrim, sovuqda
Qor ostida yurgan har kimga.

Mening uyim issiq va go’zal,
Darpardalar tafti kiftimda.
Lekin goho yuragim yig’lar,
Tashqarida qolgan yetimday…

TUN

Oltin gulga o’xshar ko’kda oy,
Atrofida ko’k chambaragi.
Samo – gulning novdasi go’yo.
Yondosh – xuddi sen va men kabi.

Endigi oy – novdasiz guldir,
Ko’k – yulduzlar yoritgan mahzan.
Oy – asrlar bo’yi xushbaxtdir,
Mening sen-la baxtim – bir lahza…

EDNA MILLEY

Edna Milley (1892–1950) – amerikalik shoira va dramaturg, 1923 yilda Pulittser mukofotini olgan, XX asr AQSH she’riyatining eng mashhur shoiralaridan biri. Shaklan mumtoz she’rlaridagi chuqur va jasur ruh uning falsafiy-ishqiy lirikasini olamga mashhur qildi. U Roklendda (Men shtatida) muallim oilasida dunyoga kelgan.
Edna besh yoshidan she’r yozgan. 1912 yilda uning “Renascence” she’ri «AQShda yilning eng yaxshi she’ri” deb e’tirof etilgan. 1917 yilda N`yu Yorkka keladi va ilk she’riy kitobini chop etadi. Ishq, hirs, tan va ruh dixotomiyasi – uning she’rlarida asosiy mavzulardir. Shakli klassik, ammo mazmuni o’ta zamonaviy bo’lgan bu she’rlar haqida bir munaqqid “u ikki asr kesimida turadi”, degandi, ya’ni shaklan – 19 asrda, mazmunan – 20 asrda biroz modernizm bilan ovungan kitobxonlar bugunga kelib, yana Edna Milley singari qalb she’riyati tomon qaytmoqdalar.

ILOHIY DUNYO

Ilohim, men sendan berkinolmayman!
Sening shamollaring esar arshingdan!
Tumanlaring yopar dalalaringni,
Sening o’rmoning bu – turar qarshimda.
Shu qadar turfarang, raqs tushar soya,
Tubsizlik ustida qora odamday
Maydalanib borar qadimiy qoya.
Hammasi seniki bo’lgan Dunyoda
Ilohim, men sendan berkinolmayman!

Men bu o’rmonlarni bilaman derdim,
Go’zal bir o’rmon-da… nima qilibdi?!
Bugun – u dahshatli! Juda ham go’zal!
Bu yil dunyo yana oyday to’libdi!
Ibodat qiladi yuragim, qalbim:
Ilohim, uzmagin birorta bargni,
Bir qushni bo’zlatma nogohon, Tangrim!

***

Nima degan bo’lsam, dedim, ehtimol,
Lek men uchun dilga yaqini shudir:
Bo’g’oz suvlarini toshtirgan yomg’ir,
Ko’rfazda o’tlarni tebratgan shamol,
To’lqin qaytishida qolgan suv izi,
Qirg’oqda chig’anoq kuylagan kuy, sas…
Bu, balkim, eng oddiy bir manzaradir,
Lekin menga aziz, unutib bo’lmas.

TUG’ILMAGAN GO’DAK UCHUN ALLA

«Uxla, ushoqqinam, bolam, uxlagin,
Tangrim, unga tole so’raydi labim!»
Mening yaxshiginam, ammo sen hali –
Kitob ichidagi bir siymo kabi.
Men senga bir dunyo qilarman tuhfa!
Lek kelmadi hali tug’ilmoq oni.
Go’yo qor tagida yotar ko’milib
To bahor kelguncha dil hayajoni…

QAYG’U BILAN QONDOSHLIK

Men oxir G’am ila qondosh tutindim,
U tez-tez uyimda bo’ladi mehmon,
Eshikni ohista g’ichirlatadi —
Shamol silagandek xo’rsinar ayvon.
Rayhon orasidan o’tib, muazzam –
Qoshiga chiqaman – gullar nastarin,
Nastarin ortida – jilmayadi G’am.
Gullarni bosmaydi, keladi rahmi.
Menga-chi? Rahm etmas, men – uning ahli.
Biz endi u bilan hamroh hamma vaqt.
O, G’am, xush kelibsan, uyga marhamat!

***

Sevgilim, bir kuni eshitsam nogoh,
Uyimda qoldirib, dilga solib g’am,
Xuddi meni tashlab ketganing kabi
Bexos ketganingni bu dunyodan ham,
Nogoh – yo’l chetida bir odam tursa,
Men-chi tramvayda gazet varoqlab,
Marhumlar safida nomingni ko’rsam,
Aslo yubormayman alamdan dodlab,
Sochimni yulmayman, g’amga to’lmayman,
Qo’lim sindirmayman, tutmayman motam.
Sekin kuzataman, ana, shoshilib,
Yo’ldan shoshib borar bir odam xursand —
U odam bo’lishing mumkin edi sen,
Agar tasodifan o’lmagan bo’lsang.
Sekin kuzataman, zimdan qarayman,
Lip-lip o’chib yonar chiroqlar, yo’qsan,
Gazeta o’qiyman men esa ichkin:
Qay tarzda kuyadan mo’yna asralar,
Sochni qanday qilib turmaklash mumkin…

« QACHONDIR TUNU-KUN QILINGAN TOAT …»

Qachondir tunu-kun qilingan toat,
Endi egallagan po’panak, qamish,
Tangri ham oxiri tamom tark etgan
Ehromni ziyorat etganday darvish;

Ruh chiqib go’ridan toshlar ichida
Intiqib, zoriqib, qimtinib labi,
Harflar o’chib ketgan qabr toshidan
Ismini zirqirab izlagan kabi;

Men ham biz uchrashgan joyga kelarman.
Sening ruhing o’chgan, kul bo’lgan joning…
Qachondir shu yerda jo’sh urgan qoning:
Men seni tunu-kun izlayman bunda,

Sevgimni izlayman. Tinchirman qanday?!
Yurarman, safardan qaytgan bir farzand
O’t bosgan qabriston ichida yig’lab,
Onasin qabrini izlab yurganday.

« HUVILLAMA, JIM BO’L, QORNI OCH QABRIM!»

Huvillama, jim bo’l, qorni och qabrim!
Men hali hayotga to’ymadim totib.
Hozircha go’r chetin kemirib turgin!
Chala ishlarimni olay tugatib.

Hammani sen oxir olishing bilib
tursam ham, bir o’g’il tug’ib olarman,
Hozircha yashayin, yashayin bir oz –
kun kelar, jilmayib turib o’larman.

Hozircha ozgina cho’zilsin hayot.
O’limning soati biroz kechiksin.
Qabrim meni kutib biroz ichiksin,

Yonib yashayapman, yonib tugarman,
Ochlikdan huvillab yotgan qabrimga
bir hovuch suyagim nonday tutarman!

«EY OG’RIQ, SEN NAHOT UMRBOD HAMROH …»

Ey og’riq, sen nahot umrbod hamroh,
Sheriksan nonimga, uyim, taftimga?
Bir umr boshimni egovlar burg’u?
Alamsan qalbimda, izsan kaftimda!

Shundoq, axir, sendan qochib ketmasman,
Og’riq, sensiz menga yo’q ekan hayot …
Men nonimni yeyman, sen yersan jonni.
Ayro’ yasholmasak bir-birdan, nahot!

Uyimga kirarsan – ibosiz mehmon,
Sovuq qarashingdan muzlaydi qo’lim,
Kunim ham, tunim ham seniki tamom,
Sen bilan uy-ichim, sen bilan yo’lim.
Og’riq, bir tun, sokin uxlaganda el,
Kelganda hayotning so’nggi fursati,
Birga yashagandik, birga o’larmiz, –
Demak, izmimdadir sening qismating!

QAYTISH

Zamin tushunmaydi bolalarini.
Biz-chi, jondan to’yib ketgan chog’larda,
Shaharlar shovqini, g’amidan qochib,
Chiqib ketarmiz goh bog’-u tog’larga.

Yerning hamma uchun eshigi ochiq,
Zamin ne’matlarga cheksiz to’ladir:
Yarador ovchilar ham ovlanganlar
Sudralib tuproqqa tomon keladir.

Zamin uyg’onadi erta sahardan,
Bahorda barg yozar, kuzda to’kadi,
Afsusga, qayg’uga yo’q erur hojat –
Armonlar insonning qaddin bukadi.

Zamin hammamizni olar bag’riga,
Tinch yotarmiz keyin yerda mung’ayib,
O’tar kunlar, oylar, yillar, asrlar…
Qabrimiz turadi qirda do’mpayib;

G’amni va armonni totgan insonlar,
Do’stlar osongina sotgan insonlar,
Ming yilki qandog’och bargi to’kilgan
Qabrning ostida yotgan insonlar…

SUNBUL

Men bu odamni sevaman, u sevadi sunbullarni,
Gullar unga mendan, sevgimdan-da azizroq.

Oqshomlar u dala sichqonlarin g’imirlashini sezadi;
Uyqusi qochadi —
Eshitadi u sunbulllarning ildizini sichqon kemirayotganini;
Eshitmas mening yuragimni sog’inch kemirayotganini, yuragimdan qon oqayotganini bilmas…

MUSIQASIZ MARSIYA
O’liklarimizni bag’riga olayotgan zamin bexad minnatdordir, balkim,
lekin mag’rur insonlarning birin-ketin qabrga,
yerga ketishlariga men hech qachon ko’nikolmayman.

Shundoq o’zi, shunday bo’lgan va shunday bo’ladi mudom:
Kimdir – obro’ bilan,
kimdir beshonu shuhrat,
oxiri bir kun jimgina yerga kirib ketaveradi.

Lekin men bunga ko’nikolmayman.

Hammangiz ketasiz yer tagiga,
to’planasiz seviklilar, donishmandlar.
Hammangizni o’lim xokka aylantirib, to’plar bir yerga.
Quring, yozing, izlang, kulinglar va orzulaninglar!
Formulangiz, so’zingiz qoladi – asosi siz bilan ketadi go’rga.
Ijod va hayratlar, quvnoqlarning yangroq kulgusi!
Hammasini yutar qabr, lahaddagi sovuqqon zulmat.
Qabrlardan unar yorqin lolaqizg’aldoqlar,

Ammo sizlarning ko’zlaringiz
oftobda lovullagan lolaqizg’aldoq alvonidan yorqinroq edi.

Chuqurga, quyiga, pastga –
qabrning qaro zulmati tomon!

Inja, xokisor odam jimgina kiradi yerga, naylay man,
Botir kulib kirar yerga, oqil xotirjam beradi jon…
Bilaman.
Ammo isyon qilaman.
Hammani yer olishiga ko’nikolmayman.

Hech qachon.

BAZM

Dasturxonlar yonidan o’tdim,
Totdim har bir qadahdan shu tob,
Bildim, asli chanqoq, tashnalik —
Bu dunyoda eng totli sharob.

Ne’matlarin totdim zaminning,
Bir qarorga keldim oqibat —
Orzu – asli ushbu dunyoda
Eng to’yimli, eng tansiq ovqat.

Bu dunyoning barin sotarman,
Tarqatarman barini tekin.
Tashnalik va ochlik bag’rida
Orom olib yotarman sekin…

DOROTI PARKER

Doroti Parker (1893-1967) — amerikalik shoira, yozuvchi va stsenariynavis. Inson haq-huquqlarini himoyalash harakatlarida ishtirok etgan. Farzandsiz o’tgan, qora tanlilar assotsiatsiyasi a’zolari tomonidan dafn etilgan. Istagiga ko’ra, qabriga: “Mening xokimni ham kechiringlar” deb yozilgan.

UMR ADOG’IDA…

Bir kuni qariyman, sokinlashaman,
Ado bo’lar shunda hirsu hayajon —
To’shakda yotarman xotiram bilan,
Xotirjamlik ichra sovub borar jon.

Rangpar ro’molimning ohori ketar,
Rangsiz sochlarimga tang’ib taroqni,
Taftsiz kaftlarimni tizzamga qo’yib,
Sekin yashirarman titroq barmoqni.

tanni berkitarman qalin ko’ylakda —
Yoqani yoparman, ko’rinmas tomoq.
Darpardani yopib, eshikni bog’lab,
Shahardan o’zimni tutarman yiroq.

Kech tushganda quyib piyolaga choy,
Unuta boshlarman g’amni, armonni…
Hozircha umidim tangridan shudir —
Kechroq kelsin o’sha… qarilik oni.

HAMMASI TUGADI

Sevgilim, hammasi tugadi, abas…
Nega hammayoqda tinchlik hamisha?
Quyosh har kungiday nur sochar besas,
Ko’kda miltiragan yulduz ham o’sha?
Nahotki sezmadi ular hech nima?
Hammasi tugadi – sevgimiz o’ldi,
Sevgimiz jon taslim qildi jimgina!

Ishiga shoshilgan xalqqa yo’l to’lar,
Har kungi tashvishlar ezar, qarasam —
Odamlar ming’irlar, kular va o’lar,
Sadoqatdan, axddan icharlar qasam,
Bahslashar: xo’sh, bugun nimani yesak,
Kimni chuv tushirsak, kimni aldasak —
Nahot ular bilmas, bilmaydi avom:
Ishqimiz tugadi, axir, batamom!

O’tar mashinalar, tramvaylar ham,
Yangi sevishganlar o’pishar, ana.
Qiyqirib kuladi bolakaylar ham,
Odamlar g’imirlar, chopishar yana…
Nahotki bo’lmaydi hech kimsa ogoh:
Sevgimiz bizlarni tark etdi nogoh!

Hech kim to’xtamaydi, tutmaydi motam,
Ko’ngil so’ramaydi, bo’lmas yoshga g’arq…
Ishqimiz tugadi, axir, batamom!
Ishq tamom! Lekin —
Shundoq yonimizdan o’tib borar xalq.

Hammasi o’tadi, hammasi o’tar,
Yig’layman, titrayman, umidlanaman —
Sevgimiz rahm etar,
Ishqimiz qaytar…

ASPIRANTURA

Meni avval tinmay Orzu o’qitgan,
Undan kuchli yana Ishq bergan saboq.
Bugun endi, ¬mana, G’am bermoqda dars —
Mening esa mudom bilganim-bilgan,
Sira tinmay xato qilganim-qilgan…
Sho’rlik boshim singan, dilparchin, ana —
Yangi saboqlarga tayyorman yana.

***

Bu dunyoda boshqa bo’lmasa kerak
Oq olcha guliday go’zalroq tasvir.
Ammo dil azaliy g’amga to’lmoqda,
Azizim, shu oppoq daraxt shoxida
Osilib,
Jimgina o’lgim kelmoqda…

EMILI DIKINSON

Emili Dikinson (1830—1886) — amerikalik mashhur shoira. U hayoti  mobaynida yozgan, keyinchalik daftarlaridan topilgan bir ming sakkiz yuz she’ridan hayotligida sakkiztagina she’rini e’lon qilgan. Shu e’lon qilingan sakkiz she’r ham o’sha paytda mavjud she’riy me’yorlarga solish uchun qattiq tahrir etilgan. Emili Dikinsonning she’rlari davridagi she’rlarga o’xshamagan, Ularning satrlari qisqa, aksariyati nomsiz, tinish belgilari noodatiy, aksar so’zlar bosh harflarda yozilgan, har qadamda tire qo’yilgandi. Aksariyat she’rlar hayot va momot, o’lim va abadiyat mavzusida edi… Umrining deyarli hammasini ota uyida, xonanishinlikda yashab o’tdi. Ilk kitobi dunyodan o’tganidan so’ng bosilib chiqdi. Bugun Emili Dikinson amerika va jahon she’riyatining buyuk vakili sanaladi. U vatanida va jahonda eng ko’p o’qiladigan amerikalik shoir hisoblanadi.
Amerika adabiyotining malikasi va faxri bo’lgan, bir umr kafan sanab “oq kiyingan ayol”, o’z shahrini to so’ngi kungacha tark etmagan “amxert asirasi” Emili Dikinson she’riyati — Yaratganni ko’kda va zaminda — har giyoh va gulda, bulutda va chumolida, asalari va insonda kashf etishdan iboratdir.

***

Qalb – o’z-o’ziga xon,
Do’stdir – hokimdir,
Ham g’animdan kelgan josus – zolimdir.
Qalbingga birovni kiritma oson.

Tashqi xiyonatdan qo’rqmasin hech qalb;
Ishq sizib chiqadi qalb chegasidan –
Qalbni ich-ichidan asramoq lozim,
Qalb qo’rqib turadi o’z egasidan…

SABOQ SOATI

Qarib borayotir dushmanim –
Ulgurmasman olishga qasos.
Nafratimning yo’qolar ta’mi.
O’ch vaqtida qondirilmasa –
Dasturxonda qolgan go’sht kabi –
Sasir.
O’lar chanqog’ini qondirgan g’azab,
Ochlik semirtirar Nafratni, axir…

TAZARRO’

Tazarro’ – hamisha xotirga hamkor,
Mangu harakatda, sarkash va qashshang,
Eshikdan haydasang – tirqishda tayyor.

Tazarro’ qalbingga yozilar qonda,
Yozuvi chiqadi qalqib, o’chmaydi,
Olovda yonmas u, cho’kmas ummonda.

Tazarro’ – vijdonning qiynog’i, dardi.
Xudo ham bu dardga shifo bermas hech.
Vijdon – bu do’zaxning yerdagi gardi…

HECH NARSA KITOBGA TENG KELA OLMAS…

Eng uchqur yelkanli kema yetolmas,
Manzildan manzilga zumda o’tasan,
Varoqlar ag’darib borar ekansan –
Uzoqqa – xorijga zumda yetasan.

Orzuga yetadi pulsiz, quvvatsiz –
Eng qashshoq odam ham, o’ta nochor ham
Varoqda uchyotgan she’rning satrini –
Quvib yeta olmas asov tulpor ham.

Varoq-varoi ochib ko’ngil daftaring,
Ruhing uchib borar samovot sari…

***

Men go’zallik uchun. ishq uchun o’ldim —
Ishqdan tirik edim, bu ham taqdir-da.
U esa o’lgandi Haqiqat uchun,
To’lg’onib yotardi qo’shni qabrda.
Bir kuni so’radi: “O’ldirishdi nechun?”
Javobin eshitib jilmaydi jo’shqin:
Qanday soz! – dedi u, – Ishqu Haq uchun!
Qanday soz – maslakdosh bo’lsa gar qo’shning”.
Suhbatlashib bunda yotarmiz abad,
Ishq uchun o’lganlar, Haq deb o’lganlar.
Po’kanak bosadi qabrtoshlarni,
Ismlarni ko’mar o’tu o’lanlar…

***

Hayot juda qisqadir,
Bori-yo’g’i bir soat,
Ko’pmi bu – Ozmi bu –
Bizga bog’liqdir faqat…

***

Ajib bir qo’nalg’a – qabriston –
Hali hech bir mehmon qochib ketmagan –
Tun yerning xotirasiga yozmoqda go’yo –
Yer ostining mehmonxonasi makkor,
Juda puxta o’ylangan – hamma kiradi,
Hech kim qaytib chiqolmas zinhor…

TUG’ILGAN KUNNI NISHONLASH

Tug’ilgan kun – quvonchli emas –
Qalbingdagi eng kuchli og’riq –
Umring o’lchovlidir azaldan,
Har kuni bir kunga kamayar, axir,
Yaqinlashib kelar azaliy taqdir.

QANCHALAR BAXTLIDIR SHU MAYDA TOSHCHA!

Qanchalar baxtlidir shu bir mayda tosh!
Yo’l chetida yotar maqsadsiz, yuvvosh,
Qo’rqmaydi u sira qiyinchilikdan
G’ami yo’q mansabdan, tirikchilikdan.
Uning ham egniga qachondir, hayhot,
Ko’kimtir bir libos yopmish Koinot.
Asriy chang boshida go’yoki bir toj,
Na sherikka zordir, na do’stga muhtoj,
Turadi qalqinib ko’z yosh singari –
Mustaqil ko’kdagi Quyosh singari.
Asrlar ketidan asrlar o’tar,
Toshcha yo’l chetida lapanglab yotar.
Na diydiyo qilar, na chiqarar un –
Shunday amal qilar Azaliy qonun…

SUZARMIZ ESHKAKSIZ, OQIMDA OQIB…

Kemamizni sudrar Zamon shiddati –
Suzarmiz eshkaksiz, oqimda oqib…
Ortimiz – noayon, yo’limiz – mavhum,
Manzilni ko’rmasmiz oldinga boqib.

Umr bo’yi – to’fonlar, bo’ronlar, to’zon.
Qay sorbon tashladi bizlarni yo’lg’a?
Dovullar, bo’hronlar qo’zg’olgan zamon,
Tayin xaritasiz ketyapmiz olg’a!?

***

Shonu Shuhrat asli – asalaridir –
Goh qanoting yozib ko’kka uchadi,
Goh ohangi ila erkalar seni,
So’ng esa bexosdan nishin suqadi…

***

Tangrim! Sendan o’zga hech yaqinim yo’q,
Bir Senga ocharman dilim – ishqimni!
Kechir, men o’shaman – Seni unutgan,
Lek Sen unutmassan axir hech kimni?
Yo’q, men o’zim uchun qilmam munojot –
Vujudi qush kabi yengil bir kasman,
Xudoyim, tanim deb tashvish qilmasman,
Bu juda yengil yuk sen uchun, hayhot,
Lekin mening qalbim juda ham ulkan,
Yuragimni olgin, madad ber, tushun,
Bu qalb juda katta mitti jon uchun.
Bu g’alati qalbdir – kun sayin o’sar,
Men unga – teng emas.
Meni yuk bosar,
Men uni ko’tarib yurolmam ortiq,
Keltirdim O’zingga, dil senga tortiq.
Yaratgan, rahm ayla yaratganingga,
Bu dilim og’irlik qilmasmi Senga?

***

Agar Sizga yetsa o’lmoq fursati ¬ –
Dengizdagi kema cho’kkanday shu tob
Boshqa turmas bo’lib yerga yotsangiz,
Boshqa chiqmas bo’lsa Siz uchun oftob,
Agar Siz chertsangiz Jannat eshigin,
Ochilmasa Sizga bu eshik ammo –
Tangrimdan tilarman jonim chiqquncha,
Tunu-kun tinmasdan qilarman nido,
To jannat eshigi ochilmaguncha…

***

Taqdir savaladi uni umr bo’yi –
Zarbaning ketidan – to’xtovsiz zarba ¬ –
Ammo u boshini solmadi quyi –

Taqdir oyog’idan tinmasdan chaldi,
U yiqilmadi.
Taniga erta-kech nayzalar soldi,
Parvo qilmadi.

Nish urdi, ho’lladi, quritdi, yoqdi,
Lek u oyoqda qoldi..
Oxiri bir kuni charchadi Taqdir –
Insonni tan oldi.

BILARDIK…

Bilardik –
Visolning umri mangumas –
Uchrashmoq bor – demak, ayrilmoq ham bor –
Muqarrar – hijron,
Sevganda qanchalar qattiq bog’lansang –
Ayrilganda shuncha – azob chekar jon.

Alamlar, ginalar, taxmin, gumonlar –
Keyin – og’riq, azob – nima qilardik.
Xatolar, mish-mishlar, rostu yolg’onlar –
Shunday tugashini, axir, bilardik –
Bilardik –

***

Subhidam –
Ohista tirildi Chechak –
Ko’z zo’rg’a ilg’aydi – ulkan Dunyoda
Shu mitti g’unchaga osonmas hayot,
Osonmas tebranmoq subhi saboda.

Tokim so’lmay tursin nozik kurtaklar,
Shonalarni qurtlar g’ajib ketmasin.
Bir tomchi shudringni ayamasin arsh,
Shudringni shimguncha yel quritmasin,

Chalg’iday – bo’ronlar etmasin payhon,
So’nalar, arilar egmasin yomon.
Axir Tabiatning kutganidir shu –
Ayna shu saharda bexos ochilmoq
Buyuk bir sharafdir – Mas’uliyatdir –
Kurrai Zaminda inja Gul bo’lmoq…

BITILMAGAN SHE’RLAR

Men hali yozmagan she’rlarim ham bor.
Endi sarlavhasin o’ylardim shu tong –
Ilk so’zlar tizila boshlagan edi,
Biroq qolganlarin chiqarmadi ong,
She’r yaralmadi.

O, qaniydi, axir, uni chop etsam!
O, Siz uni o’qiy olsangiz nogoh!
Tangri uni bizga ko’rmadi ravo,
Qo’limni, tilimni yechmadi, evoh…

***

Ey, so’z, – deydi bu on shoir o’rtanib, –
Nega bunda barcha da’vogarlardan
Men seni tanladim aynan, albatta?
Sendan munosibroq nomzod yo’qmidi
Javonimda turgan ulkan lug’atda?

Endi sal chetlashib turganda nomzod –
Takallufsiz kelib, o’rnashib oldi.
Aslo bu so’z o’rni emasdi bu she’r,
Farishtalar uni himoya qildi.

TANGRINING DARGOHIDA

Ular erib ketdi qorday nogohon,
Ular yulduz kabi so’ndilar bexos,
Ular to’kildilar, go’yoki xazon,
Garchand iyun edi, garchand edi yoz,
Urushning panjasi tirnog’in urib –
Yigitlarni yelday ketdi supurib…

Ularning ustini yopar o’t, tuproq,
Yillar yuzlarin ham yoddan yopadir–
Faqat Yaratganning dargohida pok
Har birin chehrasi turar abadiy…

MENGA TOAT UCHUN CHERKOV KERAKMAS

Ibodatga ketar bu xalq kech chog’i.
Toat uchun cherkov kerakmas hech ham.
Bosh ustimda gumbaz – yam-yashil bog’im,
Qiroat qiladi menga – musicha.

Kimxob kiyar toat onida kimdir–
Men so’zdan qanotim bog’lasam – yetar…
Xayolim falakda sayr etib ketar.
Mitti bir qo’ng’iz ham – birodarimdir.

Toatga chaqirar meni – chigirtka.
Nasihat qiladi Tangrim ushbu on –
Yolg’iz u menga eng Oliy ruhoniy –
Uning mujdalarin anglamoq oson.

Ko’kka intilmayman – yerda taxtliman,
Qalbning ehromida sarxush, baxtliman.

***

O’lim – juda uzoq mashmasha,
Tana bilan Ruhning suhbati.
“Hamma chirir!” – vahm solar O’lim.
Ruh aytadi: “Yotdir dahshating”.

O’lim tortar tuproqqa atay,
Ruh tugatay, deya barini –
Yechib tashlar – muhim dalilday –
Loydan bo’lgan ko’ylaklarini…

***

Torf botqog’in aslo ko’rgan emasman,
lek bilaman – unda o’sar archagul,
dengiz tomon sira yurgan emasman,
lek bilaman – unda to’lqinli dovul.

Tangri bilan suhbat qurgan emasman,
narvon ham qo’yilmas, axir, arsh tomon,
lekin huzuriga yo’lga chiqqanman,
pattani olganman tug’ilganim on…

IF YOU WERE COMING IN THE FALL

Chehrang tuman ichra g’imirlar…
Kuzda kelaman de, shivirlab –
Yozni haydab, quvib jo’natay,
G’o’ng’irlari jonni qaqshatgan,
Oynaga yopishgan kanaday.

Agar kutish kerak bo’lsa yil –
Hisoblarni tezlatib chiqay –
Oylarimni kalava qilib,
O’rab, eski sandiqqa tiqay.
Magar kutish shartdir – asrlar,
Men kutarman – netarman kutmay –
O’tsin asr, ummon ortiga
Ketib borayotgan bulutday –
Agar diydor aylasa nasib,
Bunda emas – o’zga dunyoda,
Men hayotni yechgum – po’choqday –
Otlanarman sayri fanoga –
Ammo – afsus – kelishing gumon –
Kelar yo’ling qoplamish tumon –
Bu ayriliq – shimar jonimni,
Och so’naday – so’rar qonimni…

THE GOING FROM A WORLD WE KNOW

Bu fanodan baqoga ko’chmoq –
Bolalarning o’yini kabi –
Cho’qqilarga tinmay osilmoq –
Tog’ ortida – nima bor, qani?

Tog’ ortida – o’zga bir Olam,
U shodlikmi yoki dardmidi –
Nega kerak edi shuncha G’am –
Toqqa tinmay chopish shartmidi?

THE GRAVE MY LITTLE COTTAGE IS

Qabrim mening – uvoqdek kulbam,
Men bu joyni shinam tutarman –
Sadoqatli ayollar kabi
Yorim, seni bunda kutarman.

Axir, mangu emas ayriliq,
Charxi davron bitta aylanar,
Ruh – ko’kka, tan yerga joylanar,
Ikkimizni qo’shar mangulik…

***

Bizni mukofotday oladi qabr,
Qaysar, lekin juda uzoq qilar ov.
Boshimizga taqar albat gulchambar —
Yetishar bir umr poylagan kuyov.

***

Muhabbat — hayotdan ko’ra qadimroq —
O’limdan qariroq — undan Davosiz.
Muhabbat — Dunyoga kelish Sababi,
Dunyodan ketishning Mag’zi, Ma’nosi.

***

Olovdan yodgorlik erur — Kul —
Yonib-yonib tugaydi butkul —
Tamom sassiz tugaydi, hayhot,
Miltir-miltir yashalgan Hayot.
Olov nurda bo’ladi sodir —
Ammo bir kun cho’g’lari o’char.
Oksidlanar — yuz berar nedir —
Buni bilar faqat Kimyogar.

***

O’lim, yetar, endi darvozangni och —
Ichkariga olgin yuvosh jonlarni!
Keldik, ko’rdik, yurdik — bo’ldik jontalosh—
So’nggi manzili shu — Sargardonlarning.

Sokin qabulxonang — qop-qora Oqshom,
Tanimizda titroq — Sukunat —Chaqin —
O’lim —
Aql bovar qilmas tarzda — Mushfiqsan —
Chidab bo’lmas tarzda — judayam Yaqin…

***

Juda odmi erur shamolning ishi —
Hovuzdagi suvni qalqitmoq ravon,
Yelkanni silkitmoq,
Martni chaqirmoq
Hamda Ozodlikni qilmoqlik e’lon!

***

Nimaga arziydi bandaning siri,
Mayda asrorlari — bemajol diyda —
Tangrining trillion yillardan beri
Asrab kelayotgan siri oldida —
Sodda dovdirlarni qoldirib hayron,
Og’izni ochgandan tinmay betoqat —
Yaxshidir — o’lguncha — sassiz yashamoq,
Tangri jimligiga qilib sadoqat —