Анна Свиршинска шеърлари ҳаётийлиги, жонли ва таъсирчанлиги билан ажралиб туради. “Унинг “эскича урф”даги жиддийлиги, ҳаётсевар ҳазили, ҳайрат ва ҳаяжонисиз поляк шеърияти ғариб ва нурсиз бўлиб қоларди” – деб ёзганди машҳур адабиётшунослардан бири.

Анна Свиршинска
ШЕЪРЛАР

Анна Свиршинска (полякчада Anna Świrszczyńska, 7. 02. 1909, Варшава — 30. 09. 1984, Краков)) — поляк шоираси, таниқли рассом Ян Свершинскийнинг қизи. Илк китоби «Назм ва Наср» 1936 йилда нашр этилган. Узоқ йиллар турли нашрларда адабий муҳаррир бўлиб ишлаган, болалар адабиёти билан шуғулланган. Уруш йиллари Варшавада ҳамшира сифатида хизмат қилган. Унинг «Орфей» номли шеърий драмаси норасмий тарзда ўтказилган адабий фестивалда мукофотланган. Фашистлар томонидан бешафқат бостирилган Варшава қўзғалонида қатнашган. Қўзғалон мағлуб этилганидан сўнг Краковга қочиб боради ва умрининг сўнггига қадар ўша ерда яшаб қолади.
Ижодий фаолияти давомида йигирмага яқин шеърий тўпламлари нашр этилган ва ўндан ортиқ драмалари саҳналаштирилган. Таниқли поляк шоири, Нобель мукофоти соҳиби Чеслав Милош шоира ҳақида «Қандай ажойиб меҳмон эди» номли асар ёзган.

Томирдан оққан қондай

Кўчалар, йўлларни
тўлдириб борар.
Ярадорларни элтар,
қариларни элтар,
тугун ва болаларни элтар.

Боришар.
Баъзан ортга аланглаб қўйишар:
тутун буруқсайди ортларида.

Шаҳарнинг
кесик томиридан оққан қон каби
тўхтамас улар.

Қария

Проф. Владислав Татаркевичга

Қария уйини тарк этди,
энди китобларин орқалаб борар.
Немис аскарига йўлиқди,
китобларини юлқиб, лойга ташлади.

Қария китобга эгилди,
аскар унинг юзига урди.
Қулаб тушди қария,
аскар уни тепиб нари кетди.

Лой ва қонга беланиб
ётар қария
ва сезар тагида эзилган
китобларини.

Битлар

Ўликлар кўчасидан чопиб бораман,
мурдаларни ҳатлаб, тентираб;
кўйлак остида, кўкрагимда
битлар
чўғдай ғимирлайди.

Фақат улар тирик ва мен ҳам…
Бирдам қилар энди бу бизни.
Қимир этгувчи жон қолмаган
ўликлар шаҳрида
энди улар биродар менга.
Мен каби мажолсиз,
жилла қурса, тирик мен каби.

Аммо бу кўчадан қутулиб чиқсам,
мен учун
чароғон уй эшигини одам очган пайт,
мен каби яшашни истаган
битлари билан бирга қўшиб,
кўйлагимни ўтга ташлайман.

Душман жасади

Сен ҳам қаттиқ қўрқиб кетдинг,
гарчи қўлингда қурол бор эди.
Сенинг кўзларингдаги қўрқув
буткул ўлгунингча сўнмади.

Қуролинг кўпларнинг бошига етганди,
кўпларни деворга қапиштиргандинг.
Мана, навбат келиб, ўзинг ҳам
бўйин егдинг тақдир измига.

Ортингдан жужуқларинг йиғлаб қолишар,
сен яхши одам эдинг
жужуқларинг учун, албатта.

Душман, мен сени дафн қиламан
сен қон ила бежаган шу заминга.
Гўё, сен душман бўлмагандай,
ўз бағрига олар эркалаб.

Аскар ўлаётган пайт

У ётган замбилнинг қошига
тиз чўкдим,
палтосидан ўпдим ва дедим:
«Сен бирам келишгансанки,
ҳатто, ўзинг ҳам билмайсан,
бировга қанчалар бахт бера олишинг.
Сен яшайсан, йигит!
Менинг довюрагим…»

У жилмайганича тингларди,
кейин кўзларини юмди хотиржам.
У билмасди, бундай сўзларни
айтишарди
фақат аскар ўлаётган пайт.

Бир соат

Станислав Свершинский хотирасига

Бола икки ойлик.
Шифокор айтди:
сутсиз узоқ яшамас экан.

Онаси кун бўйи ертўлалар оралаб
шаҳарнинг у четига етиб борди.
Черняковда
бир новвойнинг сигири бор…

У заҳ тупроққа бағрини бериб,
лой ва мурдалар ора эмаклаб борар.
Уч қошиқ сут топди.

Боласи
бир соат узоқроқ
яшайди энди.

Худонинг инояти

Аёл тўшакда жон берар эди,
тўшак остига долларлар беркитилган.
Сўнгги йўлга кузатмоқдайди
уни бошқа бир аёл:
«Тезроқ ўла қолсангчи…»

Кейин қўлида, бир даста доллар,
чопиб бораётган пайт кўчада…
Бомбалар ёғилди.
Аёл чинқирди: «Ё Худо, мени қутқар!»

Ва Худо қутқарди уни.

Рафиқ Сайдулло таржималари

Anna Svirshinska she’rlari hayotiyligi, jonli va ta’sirchanligi bilan ajralib turadi. “Uning “eskicha urf”dagi jiddiyligi, hayotsevar hazili, hayrat va hayajonisiz polyak she’riyati g‘arib va nursiz bo‘lib qolardi” – deb yozgandi mashhur adabiyotshunoslardan biri.

Anna Svirshinska
SHE’RLAR

Anna Svirshinska (polyakchada Anna Świrszczyńska, 7. 02. 1909, Varshava — 30. 09. 1984, Krakov)) — polyak shoirasi, taniqli rassom Yan Svershinskiyning qizi. Ilk kitobi “Nazm va Nasr” 1936 yilda nashr etilgan. Uzoq yillar turli nashrlarda adabiy muharrir bo‘lib ishlagan, bolalar adabiyoti bilan shug‘ullangan. Urush yillari Varshavada hamshira sifatida xizmat qilgan. Uning “Orfey” nomli she’riy dramasi norasmiy tarzda o‘tkazilgan adabiy festivalda mukofotlangan. Fashistlar tomonidan beshafqat bostirilgan Varshava qo‘zg‘alonida qatnashgan. Qo‘zg‘alon mag‘lub etilganidan so‘ng Krakovga qochib boradi va umrining so‘nggiga qadar o‘sha yerda yashab qoladi.
Ijodiy faoliyati davomida yigirmaga yaqin she’riy to‘plamlari nashr etilgan va o‘ndan ortiq dramalari sahnalashtirilgan. Taniqli polyak shoiri, Nobel mukofoti sohibi Cheslav Milosh shoira haqida “Qanday ajoyib mehmon edi” nomli asar yozgan.

Tomirdan oqqan qonday

Ko‘chalar, yo‘llarni
to‘ldirib borar.
Yaradorlarni eltar,
qarilarni eltar,
tugun va bolalarni eltar.

Borishar.
Ba’zan ortga alanglab qo‘yishar:
tutun buruqsaydi ortlarida.

Shaharning
kesik tomiridan oqqan qon kabi
to‘xtamas ular.

Qariya

Prof. Vladislav Tatarkevichga

Qariya uyini tark etdi,
endi kitoblarin orqalab borar.
Nemis askariga yo‘liqdi,
kitoblarini yulqib, loyga tashladi.

Qariya kitobga egildi,
askar uning yuziga urdi.
Qulab tushdi qariya,
askar uni tepib nari ketdi.

Loy va qonga belanib
yotar qariya
va sezar tagida ezilgan
kitoblarini.

Bitlar

O‘liklar ko‘chasidan chopib boraman,
murdalarni hatlab, tentirab;
ko‘ylak ostida, ko‘kragimda
bitlar
cho‘g‘day g‘imirlaydi.

Faqat ular tirik va men ham…
Birdam qilar endi bu bizni.
Qimir etguvchi jon qolmagan
o‘liklar shahrida
endi ular birodar menga.
Men kabi majolsiz,
jilla qursa, tirik men kabi.

Ammo bu ko‘chadan qutulib chiqsam,
men uchun
charog‘on uy eshigini odam ochgan payt,
men kabi yashashni istagan
bitlari bilan birga qo‘shib,
ko‘ylagimni o‘tga tashlayman.

Dushman jasadi

Sen ham qattiq qo‘rqib ketding,
garchi qo‘lingda qurol bor edi.
Sening ko‘zlaringdagi qo‘rquv
butkul o‘lguningcha so‘nmadi.

Quroling ko‘plarning boshiga yetgandi,
ko‘plarni devorga qapishtirganding.
Mana, navbat kelib, o‘zing ham
bo‘yin yegding taqdir izmiga.

Ortingdan jujuqlaring yig‘lab qolishar,
sen yaxshi odam eding
jujuqlaring uchun, albatta.

Dushman, men seni dafn qilaman
sen qon ila bejagan shu zaminga.
Go‘yo, sen dushman bo‘lmaganday,
o‘z bag‘riga olar erkalab.

Askar o‘layotgan payt

U yotgan zambilning qoshiga
tiz cho‘kdim,
paltosidan o‘pdim va dedim:
«Sen biram kelishgansanki,
hatto, o‘zing ham bilmaysan,
birovga qanchalar baxt bera olishing.
Sen yashaysan, yigit!
Mening dovyuragim…»

U jilmayganicha tinglardi,
keyin ko‘zlarini yumdi xotirjam.
U bilmasdi, bunday so‘zlarni
aytishardi
faqat askar o‘layotgan payt.

Bir soat

Stanislav Svershinskiy xotirasiga

Bola ikki oylik.
Shifokor aytdi:
sutsiz uzoq yashamas ekan.

Onasi kun bo‘yi yerto‘lalar oralab
shaharning u chetiga yetib bordi.
Chernyakovda
bir novvoyning sigiri bor…

U zah tuproqqa bag‘rini berib,
loy va murdalar ora emaklab borar.
Uch qoshiq sut topdi.

Bolasi
bir soat uzoqroq
yashaydi endi.

Xudoning inoyati

Ayol to‘shakda jon berar edi,
to‘shak ostiga dollarlar berkitilgan.
So‘nggi yo‘lga kuzatmoqdaydi
uni boshqa bir ayol:
“Tezroq o‘la qolsangchi…”

Keyin qo‘lida, bir dasta dollar,
chopib borayotgan payt ko‘chada…
Bombalar yog‘ildi.
Ayol chinqirdi: “Yo Xudo, meni qutqar!”

Va Xudo qutqardi uni.

Rafiq Saydullo tarjimalari