Ҳаётнинг қарама-қариш икки қутбини бир-бирига бўйсундириш, унинг сеҳрли куйини қоғозга тушириш, эҳтимол, менга насиб этмас. Аммо барибир ботинимдаги туғёнга қулоқ тутароқ бу ишга қайта ва қайта қўл уравераман. Зеро, айнан шу уринишларим сабаб мен ҳануз яшаётирман.

Ҳерман ҲЕССЕ
ЁЛҒИЗЛИК — ҲУРЛИКДИР
Мирзаали Акбаров таржимаси

ХХ аср немис адабиётининг улуғ намояндаларидан бири, Нобел мукофоти соҳиби Ҳерманн Ҳессе ((нем. Hermann Hesse) энг кўп мутолаа қилинадиган олмон адибларидан биридир.У 1877 йилнинг 2 июлида Германиянинг Баден-Вюртемберг заминидаги Кальв шаҳарчасида дунёга келган.
Адибнинг кўплаб роман, қисса, ҳикоялари, шеърлари, сиёсий, адабий-танқидий руҳдаги асарлари чоп этилган. Улар орасида, айниқса, «Чўл бўриси», «Маржонлар ўйини», «Ғилдираклар остида», «Демиан» каби асарлари алоҳида довруғ қозонган. Мунаққидлар томонидан «Романтизм оқимининг сўнгги жангчиси» деб таърифланган адиб 60-70 йилларда дунёда энг кўп ўқилган немис ёзувчиси ҳисобланади.
Адиб 1962 йил 9 августида вафот этган.

■   Маънан бой инсон омма қаршисида ҳамиша кучлидир.

■   Ҳаёт мудом таҳликали, шу билан бирга, беҳад гўзалдир.

■   Ҳаётнинг қарама-қариш икки қутбини бир-бирига бўйсундириш, унинг сеҳрли куйини қоғозга тушириш, эҳтимол, менга насиб этмас. Аммо барибир ботинимдаги туғёнга қулоқ тутароқ бу ишга қайта ва қайта қўл уравераман. Зеро, айнан шу уринишларим сабаб мен ҳануз яшаётирман.

■   Инсоннинг чин аъмоли — ўз-ўзини топмоқдир.

■   Бор билимимни шоирлардан олганман.

■   Ақлий меҳнат билан машғул одамларчалик шуҳратпараст, иззатталаб кимсалар бўлмаса керак. Аслида ҳам, улар мақтовга, далдага муҳтож.

■   Ўз тилини яхши билмайдиган, севиб-ардоқламайдиган, уни ҳимоя қилмайдиган халқнинг шоириман деб кўкрак керишдан ор қилади киши.

■   Ақл-идрок сасига мудом эҳтиёж сезсак-да, нечукдир унга кўп ҳам қулоқ солавермаймиз.

■   Қисматимиз азалда битиб қўйилгани, унинг муқаррар эканини билмаймизми? Биламиз. Лекин бандаи ожизмиз — танлаш ҳуқуқи, ирода эркинлиги деган хомхаёлларга берилмоқдан ўзимизни тия олмаймиз.

Гўзаллик ва ўлим, шодлик ва фано — улар эгизаклардек доим бирга юради, бири иккинчисини тақозо этади, бу не ажаб ҳол?!

Чин воқелик, одатда, бехосият туш аён этадиган тимсоллардан кўра бирмунча беозордир.

■   Ақлий ва жисмоний дангасалик ҳамиша ёнма-ён экан.

■   Мингта лоқайд ўқувчидан ўнта зеҳнли китобхон афзал.

■   Мулоҳаза қилмай китоб ўқимоқ — хушманзара табиат қўйнида кўзни юмиб сайр этмоқдек гап. Турмуш ташвишларидан чалғиш учун эмас, ҳаётни чуқурроқ билиш учун мутолаа қилмоғимиз керак. Китобга димоғдор муаллим қаршисидаги журьатсиз ўқувчидек эмас, энг бағланд чўққини забт этмоққа шай шижоатли альпинист каби ёндашмоқ лозим.

■   Китоб ўқиш миямизни аталадек суюлтириб юбормаслиги, балки бизни янги-янги ғояларга сафарбар қилмоғи лозим. Китоб бошимизни ҳаёт тўғрисидаги бўлар-бўлмас икир-чикирлару маънисиз тафсилотларга тўлдириб, бизни сохта таскинлар билан овутмоғи эмас, аксинча, ҳаётимизга теран маъно-мазмун бахш этмоғи
керак.

■   Китобхонга, эҳтимол, эриш туюлар, лекин биз — ёзувчилар учун ижод ҳаяжону изтиробларга бой жўшқин саргузашт — довул турган денгиз бўйлаб омонат қайиқда сайр этиш, коинот қўйнида ёлғиз парвоз қилишдир.

■   Чароғон хона, қулай иш столи, ўзим одатланган ёзув қуроллари бўлмаса, ёзолмайман, дейдиган ижодкор- нинг истеъдодига шубҳам бор.

“■  Каiгоs» (юнонча “қулай фурсат”) ўнғай пайт, омад кулиб боққан лаҳза демакдир. Чинакам асар ният-мақсад ёки кимнингдир буюртма-топшириғи билан эмас, кўпроқ «каiгоs” сабаб дунёга келади.

■   Вақти келса, Худо олдида тўқсон тўққиз тақводордан кўра тавба-тазарру қилаётган бир гуноҳкор авло экан!

■   Гўзаллик ўз соҳибини эмас, уни севган, унга топинган одамни бахтиёр этажак.

■   Гўзаллик бир чимдим жозибасини фонийликдан олади.

■   Гўзаллик — ҳақиқатнинг тажаллисидир.

■ Эртанги кунидан ҳадик-хавотирда яшайдиган одам нафаҳат ҳаловатидан, ҳатто чин турмушидан ҳам мосуво бўлади. Бас, шундай экан, ўтаётган кунни, вақтни ўз ҳолига қўйинг!

■   Жаннатнинг жаннатлиги ундан қувилганимиздан сўнг аён бўлди.

■   Ҳамонки, бахт кўзга кўринмас экан, уни тасарруф қилиш мумкин.

■   Кимки самарали меҳнат завқини туйса, ўртамиёна турмуши ҳам бадастир бўла боради.

■   Ҳаёт йўлини жасорат-ла босиб ўтмоқ лозим. Башарти кимдандир қўрқсак, бунга ўз измимизни ўша одамга топшириб қўйганимиз сабабдир.

■   Модомики, одам ўзи билан ўзи муроса қилолмас, якдил бўлолмас экан, табиийки, журъатсизлик ғолиб келади.

■   Рисоладагидек ҳаёт кечирдим, на эркинлик ва на гўзалликка эҳтиёж сездим, шунга қарамай, камина ҳамиша ёлғизликка маҳкум эди.

■   Ёлғизлик — ҳурликдир.

Herman HESSE
YOLG’IZLIK — HURLIKDIR
Nemis tilidan Mirzaali Akbarov tarjimasi

XX asr nemis adabiyotining ulug’ namoyandalaridan biri, Nobel mukofoti sohibi Hermann Hesse (nem. Hermann Hesse) eng ko’p mutolaa qilinadigan olmon adiblaridan biridir.U 1877 yilning 2 iyulida Germaniyaning Baden-Vyurtemberg zaminidagi Kal`v shaharchasida dunyoga kelgan.
Adibning ko’plab roman, qissa, hikoyalari, she’rlari, siyosiy, adabiy-tanqidiy ruhdagi asarlari chop etilgan. Ular orasida, ayniqsa, «Cho’l bo’risi», «Marjonlar o’yini», «G’ildiraklar ostida», «Demian» kabi asarlari alohida dovrug’ qozongan. Munaqqidlar tomonidan «Romantizm oqimining so’nggi jangchisi» deb ta’riflangan adib 60-70 yillarda dunyoda eng ko’p o’qilgan nemis yozuvchisi hisoblanadi.
Adib 1962 yil 9 avgustida vafot etgan.

■   Ma’nan boy inson omma qarshisida hamisha kuchlidir.

■   Hayot mudom tahlikali, shu bilan birga, behad go’zaldir.

■   Hayotning qarama-qarish ikki qutbini bir-biriga bo’ysundirish, uning sehrli kuyini qog’ozga tushirish, ehtimol, menga nasib etmas. Ammo baribir botinimdagi tug’yonga quloq tutaroq bu ishga qayta va qayta qo’l uraveraman. Zero, aynan shu urinishlarim sabab men hanuz yashayotirman.

■   Insonning chin a’moli — o’z-o’zini topmoqdir.

■   Bor bilimimni shoirlardan olganman.

■   Aqliy mehnat bilan mashg’ul odamlarchalik shuhratparast, izzattalab kimsalar bo’lmasa kerak. Aslida ham, ular maqtovga, daldaga muhtoj.

■   O’z tilini yaxshi bilmaydigan, sevib-ardoqlamaydigan, uni himoya qilmaydigan xalqning shoiriman deb ko’krak kerishdan or qiladi kishi.

■   Aql-idrok sasiga mudom ehtiyoj sezsak-da, nechukdir unga ko’p ham quloq solavermaymiz.

■   Qismatimiz azalda bitib qo’yilgani, uning muqarrar ekanini bilmaymizmi? Bilamiz. Lekin bandai ojizmiz — tanlash huquqi, iroda erkinligi degan xomxayollarga berilmoqdan o’zimizni tiya olmaymiz.

■   Go’zallik va o’lim, shodlik va fano — ular egizaklardek doim birga yuradi, biri ikkinchisini taqozo etadi, bu ne ajab hol?!

■   Chin voqelik, odatda, bexosiyat tush ayon etadigan timsollardan ko’ra birmuncha beozordir.

■    Aqliy va jismoniy dangasalik hamisha yonma-yon ekan.

■   Mingta loqayd o’quvchidan o’nta zehnli kitobxon afzal.

■   Mulohaza qilmay kitob o’qimoq — xushmanzara tabiat qo’ynida ko’zni yumib sayr etmoqdek gap. Turmush tashvishlaridan chalg’ish uchun emas, hayotni chuqurroq bilish uchun  mutolaa qilmog’imiz kerak. Kitobga dimog’dor muallim qarshisidagi jur`atsiz o’quvchidek emas, eng bag’land cho’qqini zabt etmoqqa shay shijoatli al`pinist kabi  yondashmoq lozim.

■   Kitob o’qish miyamizni ataladek suyultirib yubormasligi, balki bizni yangi-yangi g’oyalarga safarbar qilmog’i lozim. Kitob boshimizni hayot to’g’risidagi bo’lar-bo’lmas ikir-chikirlaru ma’nisiz tafsilotlarga to’ldirib, bizni soxta taskinlar bilan ovutmog’i emas, aksincha, hayotimizga teran ma’no-mazmun baxsh
etmog’i kerak.

■   Kitobxonga, ehtimol, erish tuyular, lekin biz — yozuvchilar uchun ijod hayajonu iztiroblarga boy jo’shqin sarguzasht — dovul turgan dengiz bo’ylab omonat qayiqda sayr etish, koinot qo’ynida yolg’iz parvoz qilishdir.

■   Charog’on xona, qulay ish stoli, o’zim odatlangan yozuv qurollari bo’lmasa, yozolmayman, deydigan ijodkor- ning iste’dodiga shubham bor.

■   “Kaigos» (yunoncha “qulay fursat”) o’ng’ay payt, omad kulib boqqan lahza demakdir. Chinakam asar niyat-maqsad yoki kimningdir buyurtma-topshirig’i bilan emas, ko’proq «kaigos” sabab dunyoga keladi.

■   Vaqti kelsa, Xudo oldida to’qson to’qqiz taqvodordan ko’ra tavba-tazarru qilayotgan bir gunohkor avlo ekan!

■   Go’zallik o’z sohibini emas, uni sevgan, unga topingan odamni baxtiyor etajak.

■   Go’zallik bir chimdim jozibasini foniylikdan oladi.

■   Go’zallik — haqiqatning tajallisidir.

■    Ertangi kunidan hadik-xavotirda yashaydigan odam nafahat halovatidan, hatto chin turmushidan ham mosuvo bo’ladi. Bas, shunday ekan, o’tayotgan kunni, vaqtni o’z holiga qo’ying!

■   Jannatning jannatligi undan quvilganimizdan so’ng ayon bo’ldi.

■   Hamonki, baxt ko’zga ko’rinmas ekan, uni tasarruf qilish mumkin.

■   Kimki samarali mehnat zavqini tuysa, o’rtamiyona turmushi ham badastir bo’la boradi.

■   Hayot yo’lini jasorat-la bosib o’tmoq lozim. Basharti kimdandir qo’rqsak, bunga o’z izmimizni o’sha odamga topshirib qo’yganimiz sababdir.

■   Modomiki, odam o’zi bilan o’zi murosa qilolmas, yakdil bo’lolmas ekan, tabiiyki, jur’atsizlik g’olib keladi.

■   Risoladagidek hayot kechirdim, na erkinlik va na go’zallikka ehtiyoj sezdim, shunga qaramay, kamina hamisha yolg’izlikka mahkum edi.

■   Yolg’izlik — hurlikdir.

Manba: «Tafakkur» jurnali, 1/2014