Илк асарларида лирик ва эпик жанрни омухта қилган Нозим Ҳикмат, «Шайх Бадриддин достони» билан девон (классик) шеърияти, халқ оҳанглари ва модерн шеър унсурлари асосида ўзига хос янги бир услубни қўллади. Нозим Ҳикматни «давр билан ҳамнафас шоир», шеъриятини эса маълум маънода «тарих китоби» ёхуд ўзининг ҳаёт тарихи десак янглишмаймиз.

Буюк турк шоири Нозим Ҳикмат 1901 йил 20 январда Солоники шаҳрида туғилган. Бошланғич таълимни Гўзтепа Тошмактаби, Галатасарой лицейи ва Нишонтоши Намуна мактабларида олган. Баҳрия мактабида беш йил ўқигач, соғлиғи ёмонлашгани туфайли кетишга мажбур бўлган. Маълум муддат Батумда қолгандан сўнг Россияга ўтиб, Москва Шарқ Университетида иқтисод ва жамиятшунослик соҳасида ўқиган. Юртига қайтишида анча пайт Ҳара қамоқхонасида ушлаб турилган. Сўнг Истанбулга жойлашиб, турли газета ва журналларда, киностудияларда ишлаган. Иш фаолияти давомида илк драмалари, шеърий китобларини нашр эттирган. Турли газеталарда Ўрхон Салим тахаллуси билан бош мақолалар ёза бошлади. Турли тазйиқлар сўнгида Туркиядан чиқиб кетишга қарор қилган. Варшава ва Москвада яшаган. Москвада вафот этган.
Шеър китоблари: «835 сатр» (1929), «Жаконд билан Си-Я-У (1929), «Борган 3″ (1930), «1+1+1″ (В. Ноил билан бирга, 1930), «Овозини йўқотган шаҳар» (1931), «Бенрид ўзини нега ўлдирди» (1932), «Тунда келган телеграф» (1932*), «Таранта Бабуга мактублар» (1935), «Симавна қозисининг ўғли Шайх Бадриддин достони» (1936), «Қутулиш жанги достони» (1965), «Мамлакатимдан инсон манзаралари» (1966, 1967), «Соат 22-22 шеърлар» (1965), «Рубоийлар» (1966), «Тўрт қамоқхонадан» (1966), «Янги шеърлар» (1966), «Сўнгти шеърлари» (1970), «Тўла асарлари» (1980, саккиз жилд).
Илк асарларида лирик ва эпик жанрни омухта қилган Нозим Ҳикмат, «Шайх Бадриддин достони» билан девон (классик) шеърияти, халқ оҳанглари ва модерн шеър унсурлари асосида ўзига хос янги бир услубни қўллади. Нозим Ҳикматни «давр билан ҳамнафас шоир», шеъриятини эса маълум маънода «тарих китоби» ёхуд ўзининг ҳаёт тарихи десак янглишмаймиз.

НОЗИМ ҲИКМАТ
ИККИ ШЕЪР

КАРАМ * КАБИ

Ҳаво қўрғошин каби,огир!
Бақир,
Бақир,
Мен ҳам бақиряпман!
Келинг,қўшин,қўсин
Бўлиб келинг,
Қўрғошин эритмоққа.
Мен
Сизни чақирябман!
Биттаси айтадики:
— Мунчалик бақирасан
Ўз овозинг ўтидан куйиб кул бўласан.
Ҳей
Карам каби
Ўртанасан,
Ёна,ёна,кул бўласан!..
“Дааард
Кўпу
Ҳамдард
Йўқ”.
Юрак —
Ларинг
Қулоқ –
Лари
Мунчалик кар,
Мунчалик кардир,ахир.
Ҳавода қўрғошин оғирлиги бор…
Шундай деб айтаманки:
— Карам
Каби
Ёна,
Ёна,
Кул бўлдам,бўлақолай!
Мен ёнмасам,
Сен ёнмасанг,
Биз ёнмасак,
Қандай
Қилиб
Қоронғиликлар
Ёруғликка чиқар!
Ҳаво эса тупроқ каби чўнг,вазмин,
Ҳаво қўрғошин каби,огир!!
Бақир,
Бақир,
Мен ҳам бақиряпман!
Келинг,қўшин,қўшин
Бўлиб
қўрғошин
эриткани,
Мен
Сизни чақиряпман.

1930,май

*Карам — «Карам ва Асли» деб номланган афсонадаги ошиқ қаҳрамон.

Ғафур Ғулом таржимаси

ЙИГИРМАНЧИ АСР

— Севгилим,шу топда ухлаб қолсагу
Яна юз йилдан сўнг уйғонсак…
— Йўқ,мен қочоқмасман!
Бунинг устига,
Асримдан заррача қўрқувим йўқдир.
Менинг аянч асрим –
Номусдан абгор.
Жасур асрим —
Буюк,мардлар асри.
Мен барвақт дунёга келганим учун
Ҳечқачон пушаймон бўлган эмасман.
Йигирманчи аср одамиман мен,
Шу билан қиламан ифтихор!
Қадрдонлар билан бирга яшайман,
Янги жаҳон учун жанг қиламан – бас…
— Севгилим,юз йилдан кейинчи…
— Йўқ,ёвлар кўзига доим тик боқиб,
Ҳозир яшамоқлик маъқулдир менга!
Менинг асрим кўп бор ўлиб,тирилар,
Аммо келажаги ғоят дилбардир,
Севгилим,қуёшдай,сенинг кўзларингдай
У жилвагардир.

1948

Ҳамид Ғулом таржимаси

Шеърлар матни 1953 йилда Тошкентда нашр этилган Нозим Ҳикмат.Шеърлар,поема,пЪеса” китобидан олинди

Buyuk turk shoiri Nozim Hikmat 1901 yil 20 yanvarda Soloniki shahrida tug’ilgan. Boshlang‘ich ta’limni Go‘ztepa Toshmaktabi, Galatasaroy litseyi va Nishontoshi Namuna maktablarida olgan. Bahriya maktabida besh yil o‘qigach, sog‘lig‘i yomonlashgani tufayli ketishga majbur bo‘lgan. Ma’lum muddat Batumda qolgandan so‘ng Rossiyaga o‘tib, Moskva Sharq Universitetida iqtisod va jamiyatshunoslik sohasida o‘qigan. Yurtiga qaytishida ancha payt Hara qamoqxonasida ushlab turilgan. So‘ng Istanbulga joylashib, turli gazeta va jurnallarda, kinostudiyalarda ishlagan. Ish faoliyati davomida ilk dramalari, she’riy kitoblarini nashr ettirgan. Turli gazetalarda O’rxon Salim taxallusi bilan bosh maqolalar yoza boshladi. Turli tazyiqlar so‘ngida Turkiyadan chiqib ketishga qaror qilgan. Varshava va Moskvada yashagan. Moskvada vafot etgan.
She’r kitoblari: «835 satr» (1929), «Jakond bilan Si-Ya-U (1929), «Borgan 3» (1930), «1+1+1» (V. Noil bilan birga, 1930), «Ovozini yo‘qotgan shahar» (1931), «Benrid o‘zini nega o‘ldirdi» (1932), «Tunda kelgan telegraf» (1932*), «Taranta Babuga maktublar» (1935), «Simavna qozisining o‘g‘li Shayx Badriddin dostoni» (1936), «Qutulish jangi dostoni» (1965), «Mamlakatimdan inson manzaralari» (1966, 1967), «Soat 22-22 she’rlar» (1965), «Ruboiylar» (1966), «To‘rt qamoqxonadan» (1966), «Yangi she’rlar» (1966), «So‘ngti she’rlari» (1970), «To‘la asarlari» (1980, sakkiz jild).
Ilk asarlarida lirik va epik janrni omuxta qilgan Nozim Hikmat, «Shayx Badriddin dostoni» bilan devon (klassik) she’riyati, xalq ohanglari va modern she’r unsurlari asosida o‘ziga xos yangi bir uslubni qo‘lladi. Nozim Hikmatni «davr bilan hamnafas shoir», she’riyatini esa ma’lum ma’noda «tarix kitobi» yoxud o‘zining hayot tarixi desak yanglishmaymiz

NOZIM HIKMAT
IKKI SHE’R

KARAM * KABI

Havo qo’rg’oshin kabi,ogir!
Baqir,
Baqir,
Men ham baqiryapman!
Keling,qo’shin,qo’sin
Bo’lib keling,
Qo’rg’oshin eritmoqqa.
Men
Sizni chaqiryabman!
Bittasi aytadiki:
— Munchalik baqirasan
O’z ovozing o’tidan kuyib kul bo’lasan.
Hey
Karam kabi
O’rtanasan,
Yona,yona,kul bo’lasan!..
“Daaard
Ko’pu
Hamdard
Yo’q”.
Yurak —
Laring
Quloq –
Lari
Munchalik kar,
Munchalik kardir,axir.
Havoda qo’rg’oshin og’irligi bor…
Shunday deb aytamanki:
— Karam
Kabi
Yona,
Yona,
Kul bo’ldam,bo’laqolay!
Men yonmasam,
Sen yonmasang,
Biz yonmasak,
Qanday
Qilib
Qorong’iliklar
Yorug’likka chiqar!
Havo esa tuproq kabi cho’ng,vazmin,
Havo qo’rg’oshin kabi,ogir!!
Baqir,
Baqir,
Men ham baqiryapman!
Keling,qo’shin,qo’shin
Bo’lib
qo’rg’oshin
eritkani,
Men
Sizni chaqiryapman.

1930,may

*Karam — «Karam va Asli» deb nomlangan afsonadagi oshiq qahramon.

G’afur G’ulom tarjimasi

YIGIRMANCHI ASR

— Sevgilim,shu topda uxlab qolsagu
Yana yuz yildan so’ng uyg’onsak…
— Yo’q,men qochoqmasman!
Buning ustiga,
Asrimdan zarracha qo’rquvim yo’qdir.
Mening ayanch asrim –
Nomusdan abgor.
Jasur asrim —
Buyuk,mardlar asri.
Men barvaqt dunyoga kelganim uchun
Hechqachon pushaymon bo’lgan emasman.
Yigirmanchi asr odamiman men,
Shu bilan qilaman iftixor!
Qadrdonlar bilan birga yashayman,
Yangi jahon uchun jang qilaman – bas…
— Sevgilim,yuz yildan keyinchi…
— Yo’q,yovlar ko’ziga doim tik boqib,
Hozir yashamoqlik ma’quldir menga!
Mening asrim ko’p bor o’lib,tirilar,
Ammo kelajagi g’oyat dilbardir,
Sevgilim,quyoshday,sening ko’zlaringday
U jilvagardir.

1948

Hamid G’ulom tarjimasi

She’rlar matni 1953 yilda Toshkentda nashr etilgan Nozim Hikmat.She’rlar,poema,p’esa” kitobidan olindi