Жаҳон фантастик адабиётининг таниқли вакили, америкалик адиба Урсула Крёбер Ле Гуиннинг Орегон штатида ўтказилган адабий кечада сўзлаган нутқини тақдим этмоқдамиз.
Урсула КРЁБЕР ЛЕ ГУИН:
ИСТЕЪМОЛ УЧУН ҚЎЛЛАНМА
Урсула Крёбер Ле Гуин 1929 йилда АҚШнинг Калифорния штатидаги Беркли шаҳрида таниқли антрополог Альфред ва адиба Теодора Крёберлар оиласида туғилган. Илк ҳикоясини 11 ёшида ёзган. Адиба ўтган асрнинг 60-йилларидан бошлаб, мунтазам равишда фантастик ҳикоя ва қиссаларини эълон қилиб келади. 1969 йилда босилган “Зулматнинг чап қўли” романи унга бемисл шуҳрат келтирди ва инглиз тилида яратилган фантастик асарлар учун бериладиган олий мукофот “Хьюго” ва “Небьюла”ни қўлга киритди.
Мазкур нутқни адиба Орегон штатида ўтказилган адабий кечада сўзлаган.
Шоир элчи этиб тайинланди. Драматургни эса президент этиб сайлашди. Қурувчилар идора хизматчилари билан бирга янги чиққан романни сотиб олиш учун навбатда туришибди. Катталар жангчи маймунлар, биркўз баҳайбатлар ва тегирмон билан жанг қилувчи телба рицарлар ҳақидаги ҳикояларда интеллектуал даъват ҳамда одоб-ахлоққа доир тавсияларни излашади. Саводхонлик – ибтидо дея саналади, интиҳо эмас.
…Эҳтимол, бошқа мамлакатда шундайдир, аммо бу ерда эмас. Америкада кўпчилик хаёлот фақат телевизор ишламаганидагина фойда бериши мумкин, деб ҳисоблайди. Шеърият ва пьесаларнинг амалий сиёсатга сира алоқаси йўқ. Романлар талабалар, уй бекалари ва бошқа бекорчилар учун. Фэнтези болалар ва соддадиллар учун. Саводхонлик керак, аммо фақат истеъмол қўлланмасини ўқиш учун керак.
Мен хаёлотни башариятнинг энг фойдали қуроли деб биламан. У шунчаки туриб қолган бош бармоқдан кўра фойдалироқ. Мен ўз ҳаётимни бош бармоқсиз тасаввур эта оламан, аммо хаёлотсиз эмас. Мен бу фикримга қўшилганларнинг ҳайқириқларини эшитаяпман.
“Ҳа, ҳа! – дея қичқиришади улар. – Креатив хаёлот бизнесда бебаҳо хислат! Биз креативликни қадрлаймиз, биз уни мукофотлаймиз!” Бозор шароитида “креативлик” йирик даромадга эришиш стратегиясида қўлланадиган, ғоя яратиш қобилиятини англатувчи сўз сифатида ишлатила бошланди. Бу камситилиш шу қадар узоқ давом этдики, “креатив” сўзининг бундан баттарроқ инқирози бўлмаса керак. Мен уни ортиқ қўлламайман, мулкдорлар ва академиклар хоҳлаганларича уни таҳқирласинлар. Лекин улар хаёлотга эга бўлолмайди. Хаёлот пул ишлаш учун эмас. Тижорат луғатида бу сўзга ўрин йўқ. Бу қурол эмас, гарчи барча қуроллар хаёлотдан келиб чиққан бўлса-да, уларнинг қўлланиш-қўлланмаслиги бошқа барча воситаларнинг ишлатилиши ё ишлатилмаслиги сингари хаёлотга боғлиқ.
Хаёлот ёки тасаввур ақлнинг муҳим қуроли, тафаккурнинг асосий услуби, инсон шаклланиши ва инсонийликни асраб қолишнинг зарурий омили. Бошқа ҳар қандай восита сингари биз хаёлотдан ҳам фойдаланишни, уни қай йўсинда истифода этишни ўрганмоғимиз лозим. Болаларда хаёлот уларнинг вужуди, онги, гапириш қобилияти каби илк ёшданоқ мавжуддир: булар инсон учун энг зарур бўлган жиҳатлар ва бу жиҳатларни қўллашни билиш ва янада яхшироқ қўллай олиш шарт. Бу тариқа ўрганиш, машқ қилиш ва тажриба гўдакликданоқ бошланиши лозим ва бутун умр давом этиши керак. Ёш инсон онгига хаёлот машқлари керак, худди барча ҳаётий (жисмоний ҳам руҳий) кўникмалар – ўсиш, соғлиқ, мослашув ва қувонч малакаларини эгаллаш учун машқлар керак бўлгани каби. Бу машқлар онг тирик бўлгани қадар давом этмоғи лозим. Қачонки болалар ўзлари учун муҳим ҳисобланган кишиларни, адабиётни тинглаш ва тушуниш ўргатилганида ёки ёзма манбаларни ўқиш ва тушунишга кўниктирилганида уларнинг хаёлоти зарур машқларнинг катта қисмини ўтаган бўлади. Одамларнинг аксариятига бошқа бирор нима, ҳатто санъатнинг бошқа турлари ҳам бундай самарали таъсир ўтказолмайди.
Бизнинг қиёфамиз сўзлар билан тирик. Сўз ақл ва тасаввур парвози учун қанот вазифасини бажаради. Мусиқа, рақс, нафис санъатлар, барча турдаги ҳунарлар – буларнинг бари инсон камолоти ва унинг бахт-саодати учун муҳим. Ўрганиш бенаф бўлган бирор кўникма ёки санъат тури йўқ, аммо ҳеч бир нарса шеърият ва наср каби онгимизга мавжуд реалликдан бир муддат узилиб, сўнг унга янги тушунча ва куч билан қайтишни ўргата олмайди.
Ҳар бир маданият ўзини намоён қилади ва ўз фарзандларини тарбиялайди, уларга одам бўлишни ўргатади, тарих силсиласида ўз миллатининг ажралмас бўлаги: хмонг, хун, хопи, кечуа, француз, калифорниялик бўлишни уқтиради… Биз Тўртинчи дунёда бўлганлармиз… Биз Жаннанинг халқимиз… Биз Қуёш фарзандларимиз… Биз денгиздан чиқдик… Биз олам марказида яшовчи одамлармиз. Олам марказида яшамайдиганларга, бу одамларни шоир ва ҳикоянавислар қандай таъриф-тавсиф қилмасин, осон бўлмайди.
Олам маркази эса шундай жойки, сен у ерда тўлақонли ҳаёт кечирасан. У шундай жойки, сен у ерда ҳаммасини қандай қилиш кераклигини, қандай қилиб тўғри ва яхшироқ уддалашни биласан. Марказ – уй қаерда жойлашганини ва уйнинг ўзи нима эканлигини билмайдиган болага қийин. Уй – бу ота-она, опа-сингиллар ва дўстлар эмас. Уй – бу сен тушиб қолган қандайдир жой ҳам эмас. Бу, умуман, макон эмас. Уй – бу тасаввур, хаёлот. Хаёлда гавдалантирилган уй ҳақиқийга айланади. У мавжуд, бошқа ҳар қандай макондан кўра унинг борлиги аниқроқ, бироқ у ерга, агар фақат бошқалар уни қандай гавдалантиришни кўрсатмаган бўлсалар, шунчаки тушиб қолиш мумкин эмас. Бу одамлар эса сизнинг яқинларингиз бўлмаслигиям мумкин. Улар ҳеч қачон сизнинг тилингизда гаплашмагандир. Ва улар минг йиллардан бери ер остида ётгандир эҳтимол. Улар фақат қоғозда акс этган сўзлар, товушлар кўланкаси, онг соялари бўлиши мумкин. Аммо улар сизни уйга бошлаб бора олади. Улар сизнинг кишилик жамиятингиз.
Барчамиз ўз ҳаётимизни қандай йўлга қўйиш, уни яратиш ва хаёлда гавдалантиришни ўрганишимиз керак. Бизга бу малакани ўргатишлари шарт, бу йўлда йўлбошчига муҳтожмиз. Буларсиз бизнинг ҳаётимизни бошқалар яратади. Инсон зоти ҳамиша бир-бирига қандай қилиб яхшироқ яшаш, ўзаро кўмак беришни кўрсатиб бериш учун гуруҳларга бирикиб яшаган. Кишилик жамиятининг энг муҳим вазифаси – бизга нима кераклиги, ҳаёт қандай бўлиши лозимлиги, биз болаларимизга нимани ўргатишни исташимиз, сўнг биргаликда ўзимиз тўғри деб билган йўлдан оғишмай боришимиз учун қандай ўқиш-ўрганишимиз шартлиги борасида бир тўхтамга келиш. Кучли анъаналарга эга бўлган кичик жамият бу йўлни равшан ва аниқ кўра олади ва ундан боришни ҳам осонгина ўргатади. Лекин анъана хаёлотни кристаллдек қотириб, ақиданинг тош ҳолига келтириб қўйиши, янги ғояларни тақиқлаши мумкин. Катта жамиятлар эса худди шаҳарлар каби кишиларга бошқа-бошқа йўл-усулларни ҳам чамалаб кўришга, ўзга қадриятларни ўрганишга ва ўз мустақил ҳаётий йўлини яратишга изн беради. Лекин усул қанчалик кўп бўлса, ўргатишни зиммасига олганларга шунчалик қийин бўлади, энди улар олдида нимани ўргатишлари керак, бизга нима лозим ва умуман, ҳаёт қандай бўлиши кераклигини аниқлашдек ижтимоий-маънавий хулосага келиш вазифаси туради.
Биз қилишимиз лозим бўлган нарса – ҳаётга қараши асосли бўлган одамларни топиш, уларни тинглаш. Диққат-эътибор билан уларни эшитиш. Тинглаш – жой, вақт ва сукут талаб қиладиган ҳаракат. Ўқиш эса диққат билан тинглаш усулидир. Ўқишнинг эшитиш ва кўриш каби таъсири суст эмас. Бу ҳаракат: сиз буни бажарасиз. Сиз ўз маромингизда, ўз суръатингизда, медианинг муттасил, боғланмаган ва шовқинли оқимига ўхшамаган тарзда ўқийсиз. Сиз ўзингиз истаган ва ўзлигингизга мос нарсанигина қабул қиласиз, асло сизни довдиратиб қўйиш, сўнг назорат қилиш учун жадаллик билан, ўлиб-тирилиб онгингизга тиқиштирилаётган баландпарвоз олди-қочдиларни эмас.
Қачонки сиз тарихни ўқир экансиз, у сизга кўп нарса ҳикоя қилиши мумкин, бироқ ҳеч нимани пулламайди. Агар сиз ёлғиз мутолаа қилаётган бўлсангиз, у ҳолда бутунлай бошқа ақл доирасида бўласиз. Бу доирадагилар сизнинг миянгизни “юв”майдилар, ўзларига ёлламайдилар, сиздан фойдаланмайдилар, сиз фақат хаёлот, тасаввур оқимига қўшиласиз. Мен сира тушунмайман, нима учун бизнинг медиа хаёлот доирасига ўхшаган нарсани ярата олмайди? Ахир, буни ўтмишда театр бажарган-ку! Медиани реклама ва даромад тушунчалари шу қадар ўраб-чирмаб олдики, унда ишлайдиган энг яхши одамлар, ҳақиқий артистлар: агар улар савдо босимига қарши туришса борми, зиқна хўжайинлари ёллаган янги ахборотпарастлар оқимида ғарқ бўлиб кетишади.
Адабиётнинг каттагина қисми бу тахлит ёлланмаликдан холи қолган. Негаки, кўпгина китоблар марҳумлар томонидан ёзилган, улар эса асло хасис эмас. Ва кўплаб тирик шоир ва романнавислар ҳам, гарчи уларнинг ноширлари бестселлерлар дардида бўлса-да, тирикчилик ғамини тобора камроқ чекаяптилар, бу ҳам бўлса азбаройи уларнинг ўзлари истаган машғулот билан ҳеч бир мол-дунё ташвишисиз шуғулланишга иштиёқлари туфайли. Улар нимадир тўғри, нимадир яхши нарса яратиш санъатини танлаяптилар.
Адабиёт (бу ҳайратланарли ҳам) бирмунча соф ва умидбахшлигича қолмоқда. Китоблар энди “китоб” дейилмаслиги мумкин, улар қоғоздаги сиёҳ эмас, балки кафтга қўнган электр учқуни тарзида бўлиши мумкин. Улар орасида пойинтар-сойинтар, сотувга мўлжалланган, порнография, алдов ва сафсата қуртлари илма-тешик қилганлари ҳам бор, аммо электрон публикация мутолаани севадиганларга фаол жамиятнинг янги ва кучли воситаларини таклиф этаверади. Технология муҳим эмас. Муҳими — сўз. Сўз алмашиш. Сўзни ўқиш орқали хаёлотни ўткирлаштириш. Саводхонликнинг муҳимлигига сабаб эса шуки, аслида адабиётнинг ўзи истеъмол қўлланмасидир. Биз меҳмон бўлиб турган мамлакат – ҳаётдаги энг манфаатли йўлбошловчи — у…
Рус тилидан Хуршида Абдуллаева таржимаси
Манба: «Қашқадарё» газетаси сайти
Jahon fantastik adabiyotining taniqli vakili, amerikalik adiba Ursula Kryober Le Guinning Oregon shtatida o‘tkazilgan adabiy kechada so‘zlagan nutqini taqdim etmoqdamiz.
Ursula KRYOBЕR LЕ GUIN:
ISTE’MOL UCHUN QO‘LLANMA
Ursula Kryober Le Guin 1929 yilda AQSHning Kaliforniya shtatidagi Berkli shahrida taniqli antropolog Alfred va adiba Teodora Kryoberlar oilasida tug‘ilgan. Ilk hikoyasini 11 yoshida yozgan. Adiba o‘tgan asrning 60-yillaridan boshlab, muntazam ravishda fantastik hikoya va qissalarini e’lon qilib keladi. 1969 yilda bosilgan “Zulmatning chap qo‘li” romani unga bemisl shuhrat keltirdi va ingliz tilida yaratilgan fantastik asarlar uchun beriladigan oliy mukofot “Xyugo” va “Nebyula”ni qo‘lga kiritdi.
Mazkur nutqni adiba Oregon shtatida o‘tkazilgan adabiy kechada so‘zlagan.
Shoir elchi etib tayinlandi. Dramaturgni esa prezident etib saylashdi. Quruvchilar idora xizmatchilari bilan birga yangi chiqqan romanni sotib olish uchun navbatda turishibdi. Kattalar jangchi maymunlar, birko‘z bahaybatlar va tegirmon bilan jang qiluvchi telba ritsarlar haqidagi hikoyalarda intellektual da’vat hamda odob-axloqqa doir tavsiyalarni izlashadi. Savodxonlik – ibtido deya sanaladi, intiho emas.
…Ehtimol, boshqa mamlakatda shundaydir, ammo bu yerda emas. Amerikada ko‘pchilik xayolot faqat televizor ishlamaganidagina foyda berishi mumkin, deb hisoblaydi. She’riyat va pyesalarning amaliy siyosatga sira aloqasi yo‘q. Romanlar talabalar, uy bekalari va boshqa bekorchilar uchun. Fentezi bolalar va soddadillar uchun. Savodxonlik kerak, ammo faqat iste’mol qo‘llanmasini o‘qish uchun kerak.
Men xayolotni bashariyatning eng foydali quroli deb bilaman. U shunchaki turib qolgan bosh barmoqdan ko‘ra foydaliroq. Men o‘z hayotimni bosh barmoqsiz tasavvur eta olaman, ammo xayolotsiz emas. Men bu fikrimga qo‘shilganlarning hayqiriqlarini eshitayapman.
“Ha, ha! – deya qichqirishadi ular. – Kreativ xayolot biznesda bebaho xislat! Biz kreativlikni qadrlaymiz, biz uni mukofotlaymiz!” Bozor sharoitida “kreativlik” yirik daromadga erishish strategiyasida qo‘llanadigan, g‘oya yaratish qobiliyatini anglatuvchi so‘z sifatida ishlatila boshlandi. Bu kamsitilish shu qadar uzoq davom etdiki, “kreativ” so‘zining bundan battarroq inqirozi bo‘lmasa kerak. Men uni ortiq qo‘llamayman, mulkdorlar va akademiklar xohlaganlaricha uni tahqirlasinlar. Lekin ular xayolotga ega bo‘lolmaydi. Xayolot pul ishlash uchun emas. Tijorat lug‘atida bu so‘zga o‘rin yo‘q. Bu qurol emas, garchi barcha qurollar xayolotdan kelib chiqqan bo‘lsa-da, ularning qo‘llanish-qo‘llanmasligi boshqa barcha vositalarning ishlatilishi yo ishlatilmasligi singari xayolotga bog‘liq.
Xayolot yoki tasavvur aqlning muhim quroli, tafakkurning asosiy uslubi, inson shakllanishi va insoniylikni asrab qolishning zaruriy omili. Boshqa har qanday vosita singari biz xayolotdan ham foydalanishni, uni qay yo‘sinda istifoda etishni o‘rganmog‘imiz lozim. Bolalarda xayolot ularning vujudi, ongi, gapirish qobiliyati kabi ilk yoshdanoq mavjuddir: bular inson uchun eng zarur bo‘lgan jihatlar va bu jihatlarni qo‘llashni bilish va yanada yaxshiroq qo‘llay olish shart. Bu tariqa o‘rganish, mashq qilish va tajriba go‘daklikdanoq boshlanishi lozim va butun umr davom etishi kerak. Yosh inson ongiga xayolot mashqlari kerak, xuddi barcha hayotiy (jismoniy ham ruhiy) ko‘nikmalar – o‘sish, sog‘liq, moslashuv va quvonch malakalarini egallash uchun mashqlar kerak bo‘lgani kabi. Bu mashqlar ong tirik bo‘lgani qadar davom etmog‘i lozim. Qachonki bolalar o‘zlari uchun muhim hisoblangan kishilarni, adabiyotni tinglash va tushunish o‘rgatilganida yoki yozma manbalarni o‘qish va tushunishga ko‘niktirilganida ularning xayoloti zarur mashqlarning katta qismini o‘tagan bo‘ladi. Odamlarning aksariyatiga boshqa biror nima, hatto san’atning boshqa turlari ham bunday samarali ta’sir o‘tkazolmaydi.
Bizning qiyofamiz so‘zlar bilan tirik. So‘z aql va tasavvur parvozi uchun qanot vazifasini bajaradi. Musiqa, raqs, nafis san’atlar, barcha turdagi hunarlar – bularning bari inson kamoloti va uning baxt-saodati uchun muhim. O‘rganish benaf bo‘lgan biror ko‘nikma yoki san’at turi yo‘q, ammo hech bir narsa she’riyat va nasr kabi ongimizga mavjud reallikdan bir muddat uzilib, so‘ng unga yangi tushuncha va kuch bilan qaytishni o‘rgata olmaydi.
Har bir madaniyat o‘zini namoyon qiladi va o‘z farzandlarini tarbiyalaydi, ularga odam bo‘lishni o‘rgatadi, tarix silsilasida o‘z millatining ajralmas bo‘lagi: xmong, xun, xopi, kechua, fransuz, kaliforniyalik bo‘lishni uqtiradi… Biz To‘rtinchi dunyoda bo‘lganlarmiz… Biz Jannaning xalqimiz… Biz Quyosh farzandlarimiz… Biz dengizdan chiqdik… Biz olam markazida yashovchi odamlarmiz. Olam markazida yashamaydiganlarga, bu odamlarni shoir va hikoyanavislar qanday ta’rif-tavsif qilmasin, oson bo‘lmaydi.
Olam markazi esa shunday joyki, sen u yerda to‘laqonli hayot kechirasan. U shunday joyki, sen u yerda hammasini qanday qilish kerakligini, qanday qilib to‘g‘ri va yaxshiroq uddalashni bilasan. Markaz – uy qayerda joylashganini va uyning o‘zi nima ekanligini bilmaydigan bolaga qiyin. Uy – bu ota-ona, opa-singillar va do‘stlar emas. Uy – bu sen tushib qolgan qandaydir joy ham emas. Bu, umuman, makon emas. Uy – bu tasavvur, xayolot. Xayolda gavdalantirilgan uy haqiqiyga aylanadi. U mavjud, boshqa har qanday makondan ko‘ra uning borligi aniqroq, biroq u yerga, agar faqat boshqalar uni qanday gavdalantirishni ko‘rsatmagan bo‘lsalar, shunchaki tushib qolish mumkin emas. Bu odamlar esa sizning yaqinlaringiz bo‘lmasligiyam mumkin. Ular hech qachon sizning tilingizda gaplashmagandir. Va ular ming yillardan beri yer ostida yotgandir ehtimol. Ular faqat qog‘ozda aks etgan so‘zlar, tovushlar ko‘lankasi, ong soyalari bo‘lishi mumkin. Ammo ular sizni uyga boshlab bora oladi. Ular sizning kishilik jamiyatingiz.
Barchamiz o‘z hayotimizni qanday yo‘lga qo‘yish, uni yaratish va xayolda gavdalantirishni o‘rganishimiz kerak. Bizga bu malakani o‘rgatishlari shart, bu yo‘lda yo‘lboshchiga muhtojmiz. Bularsiz bizning hayotimizni boshqalar yaratadi. Inson zoti hamisha bir-biriga qanday qilib yaxshiroq yashash, o‘zaro ko‘mak berishni ko‘rsatib berish uchun guruhlarga birikib yashagan. Kishilik jamiyatining eng muhim vazifasi – bizga nima kerakligi, hayot qanday bo‘lishi lozimligi, biz bolalarimizga nimani o‘rgatishni istashimiz, so‘ng birgalikda o‘zimiz to‘g‘ri deb bilgan yo‘ldan og‘ishmay borishimiz uchun qanday o‘qish-o‘rganishimiz shartligi borasida bir to‘xtamga kelish. Kuchli an’analarga ega bo‘lgan kichik jamiyat bu yo‘lni ravshan va aniq ko‘ra oladi va undan borishni ham osongina o‘rgatadi. Lekin an’ana xayolotni kristalldek qotirib, aqidaning tosh holiga keltirib qo‘yishi, yangi g‘oyalarni taqiqlashi mumkin. Katta jamiyatlar esa xuddi shaharlar kabi kishilarga boshqa-boshqa yo‘l-usullarni ham chamalab ko‘rishga, o‘zga qadriyatlarni o‘rganishga va o‘z mustaqil hayotiy yo‘lini yaratishga izn beradi. Lekin usul qanchalik ko‘p bo‘lsa, o‘rgatishni zimmasiga olganlarga shunchalik qiyin bo‘ladi, endi ular oldida nimani o‘rgatishlari kerak, bizga nima lozim va umuman, hayot qanday bo‘lishi kerakligini aniqlashdek ijtimoiy-ma’naviy xulosaga kelish vazifasi turadi.
Biz qilishimiz lozim bo‘lgan narsa – hayotga qarashi asosli bo‘lgan odamlarni topish, ularni tinglash. Diqqat-e’tibor bilan ularni eshitish. Tinglash – joy, vaqt va sukut talab qiladigan harakat. O‘qish esa diqqat bilan tinglash usulidir. O‘qishning eshitish va ko‘rish kabi ta’siri sust emas. Bu harakat: siz buni bajarasiz. Siz o‘z maromingizda, o‘z sur’atingizda, medianing muttasil, bog‘lanmagan va shovqinli oqimiga o‘xshamagan tarzda o‘qiysiz. Siz o‘zingiz istagan va o‘zligingizga mos narsanigina qabul qilasiz, aslo sizni dovdiratib qo‘yish, so‘ng nazorat qilish uchun jadallik bilan, o‘lib-tirilib ongingizga tiqishtirilayotgan balandparvoz oldi-qochdilarni emas.
Qachonki siz tarixni o‘qir ekansiz, u sizga ko‘p narsa hikoya qilishi mumkin, biroq hech nimani pullamaydi. Agar siz yolg‘iz mutolaa qilayotgan bo‘lsangiz, u holda butunlay boshqa aql doirasida bo‘lasiz. Bu doiradagilar sizning miyangizni “yuv”maydilar, o‘zlariga yollamaydilar, sizdan foydalanmaydilar, siz faqat xayolot, tasavvur oqimiga qo‘shilasiz. Men sira tushunmayman, nima uchun bizning media xayolot doirasiga o‘xshagan narsani yarata olmaydi? Axir, buni o‘tmishda teatr bajargan-ku! Mediani reklama va daromad tushunchalari shu qadar o‘rab-chirmab oldiki, unda ishlaydigan eng yaxshi odamlar, haqiqiy artistlar: agar ular savdo bosimiga qarshi turishsa bormi, ziqna xo‘jayinlari yollagan yangi axborotparastlar oqimida g‘arq bo‘lib ketishadi.
Adabiyotning kattagina qismi bu taxlit yollanmalikdan xoli qolgan. Negaki, ko‘pgina kitoblar marhumlar tomonidan yozilgan, ular esa aslo xasis emas. Va ko‘plab tirik shoir va romannavislar ham, garchi ularning noshirlari bestsellerlar dardida bo‘lsa-da, tirikchilik g‘amini tobora kamroq chekayaptilar, bu ham bo‘lsa azbaroyi ularning o‘zlari istagan mashg‘ulot bilan hech bir mol-dunyo tashvishisiz shug‘ullanishga ishtiyoqlari tufayli. Ular nimadir to‘g‘ri, nimadir yaxshi narsa yaratish san’atini tanlayaptilar.
Adabiyot (bu hayratlanarli ham) birmuncha sof va umidbaxshligicha qolmoqda. Kitoblar endi “kitob” deyilmasligi mumkin, ular qog‘ozdagi siyoh emas, balki kaftga qo‘ngan elektr uchquni tarzida bo‘lishi mumkin. Ular orasida poyintar-soyintar, sotuvga mo‘ljallangan, pornografiya, aldov va safsata qurtlari ilma-teshik qilganlari ham bor, ammo elektron publikatsiya mutolaani sevadiganlarga faol jamiyatning yangi va kuchli vositalarini taklif etaveradi. Texnologiya muhim emas. Muhimi — so‘z. So‘z almashish. So‘zni o‘qish orqali xayolotni o‘tkirlashtirish. Savodxonlikning muhimligiga sabab esa shuki, aslida adabiyotning o‘zi iste’mol qo‘llanmasidir. Biz mehmon bo‘lib turgan mamlakat – hayotdagi eng manfaatli yo‘lboshlovchi — u…
Rus tilidan Xurshida Abdullayeva tarjimasi
Manba: “Qashqadaryo” gazetasi sayti
