Умид Али
БОБУР
Туркум шеърлар
Тарих мундарижаси
ШИРОҚ — эрк учун ялов,
ТЎМАРИС — сўнмас олов.
СПИТАМЕН — чўнг дордир, дор.
МУҚАННА — улкан бир ор.
МАНГУБЕРДИ — шонли йўл,
САРБАДОРЛАР — оёқ, қўл…
ТЕМУР — қасами улус,
УЛУҒБЕК — элчи юлдуз.
БОБУР — авжи зўр баёт,
НАВОИЙ — асл ҳаёт.
1
Тангри таолонинг инояти билан ўн икки ёшимда шоҳ бўлдим.
“Бобурнома”
Бошга қўндирмишлар олтин тож
Қалбга тушар ғулу: “мен шоҳми?”
Гўдак қалбим чекар аччиқ ғам,
Беғуборлик энди бир “оҳ”ми?
Болалигим бўлар бадарға,
Болаликдан қолмас бирор феъл.
Энди менга кўз тикар улус,
Энди мендан ҳақ тилайди эл.
Нечун эрта келмиш бу ғавғо,
Нечун эрта келмиш улкан дод?
Ахир ҳазрат Навоий янглиғ
Бўлмоқчийдим шоир ё устод.
Эрким банди этган олтин тахт
Улғайтирар мени нафасда.
Болаликка, ҳайҳот, қайтмаcман
Таним ҳур-у, руҳим қафасда.
2
Шайбонийхон билан бўлган жангдаги мағлубиятдан сўнг
Дилни этиб қиймадан-қийма,
Изтиробни тўшаб гул руҳга,
Ҳаёт, беҳад мунглар етказдинг
Қувончларсиз ўсган дилруҳга.
На шон топдим, на-да бир виқор,
На гуллардек очилдим гул-гун.
Илдиз отиб, бўй чўзгандим, воҳ,
Куз — ханжардан диллар бўлди хун.
Ўйларим ҳам осмон эди нақд,
Тилакларда умид шоҳ эди.
Орзулардан тумор таққандим,
Бу туморлар узилди энди.
Ҳаёт, фитналаринг ҳаддан мўл,
Йўли ёпиқ ёруғ туйғунинг.
Ёруғ кун деб курашсам ҳам, лек
Қўли баланд келар қайғунинг.
3
Даҳкат. Бобур дарвешнамо қиёфада тоғ-тошлар оралаб юрган кезлар…
На шоҳмен, на султону на бек,
Бошимда тож йўқ, белимда қин.
Ўз-ўзимга улашиб бир эрк
Салтанатни тарк этдим бу кун.
Энди мен-чун кўнгил ҳамроз, дўст
Энди мен-чун кўнгил биродар.
Энди мен-чун кўнгил (ҳаққирост)
Бир ватандир қиёмат қадар.
Қалблар томон қиламан юриш
Энди қалб-чун жон талашаман.
Энди ўйим: қалбларни қўриш
Ва қалбдан қалбга ошаман.
Мен кўнгилдан териб муждалар
Ё ўт бўлгум, ё қиёқ, ё гул.
Ё кўнгилга қилиб саждалар
Ҳозирлагум дилдан дилга йўл.
Энди олам бир нафис шеър, сўз.
Оламдаги бор жон шуаро.
Энди ёв йўқ.
Ёвни енгган дўст –
Ишқ…
Ки энг содиқ фуқаро.
Эй навкарлар, беклар, ошиқманг
Мен султонмас ҳаргиз. Бир дарвеш.
Бошдан олиб тожни таққанман
Қалб бошига сиз уйғонмай пеш.
4
Ҳиндикуш тоғи. Қиш.
Тоғу тошлар бошида оқ бўрк,
Эгнида барф – оқарган або.
Отим юрмас, тепкилайман қор —
Йўлим очгин, йўлим, раббано.
Изғирин ҳам сермар қиличин
Очирмайди на кўз, на қабоқ.
Тепкилайман жон борича қор —
Йўлим очгин, йўлим раббано.
Ҳуштак чалар аёз: “Ўлим бу!
Муваққатдир сен турган фано!”
Писанд этмай мен янчаман қор-
Йўлим очгин, йўлим раббано!
Илкимда куч, дилда бор ўтим,
Ҳали бордир яшашдан маъно.
Ахир ортда менинг улусим,
Йўлим очгин, йўлим раббано.
Юрагимда олов гуриллар,
Ҳайқираман, етар то само.
“Тирикликнинг қадрига етдим,
Йўлим очгин, йўлим раббано!”
5
Она юртдан келтирилган қовундан бир тилим тановул қилган ҳазрат Бобурнинг кўнглидан ўтганлари
Қовун тилни ёрди, дилни ҳам
Тилимлади соғинч – кескир мунг.
Шонли йўлда бахтдан кўра ғам
Ҳамроҳ бўлди қалбга туну кун.
Лаҳза йўқки, талпинмаса дил,
Лаҳза йўқки, соғинмаса жон.
Лаҳза ичра муҳр урар тил:
«Армон бўлдинг менга, Андижон!»
Кўкда парвоз этса кабутар,
Ё баногоҳ эсса шўх сабо,
Ёлқин бўлиб таралар ўйлар:
«Она юртданмасми мабодо…»
Ҳинднинг заминида шоҳ бўлдим,
Лек Ватан деб тиланарман, оҳ!
Мен тирикмен, вале минг ўлгум-
Осмоним бор, лек йўқ қуёш, моҳ.
Ҳижрон оловида кабоб дил,
Кошки сўнса ўти мазлумлиғ.
Умр тўфонида жон сабил –
Қалбга санчилганча турар тиғ.
Самарқанд
Муаллиф: Умид Али 1978 йили Самарқанд вилояти Самарқанд туманида туғилган. 2001 йили Алишер Навоий номидаги Самарқанд Давлат университетининг ўзбек филологияси факултетини тугатган. У «Дилмоҳим», «Кўкка йўл», «Салом, ширин туйғулар» ва бошқа шеърий, насрий китоблар муаллифи. 2009 йилда элликдан зиёд ўзбек ижодкорлари билан уюштирган суҳбатлари «Кўнгилга сайр» номи билан чоп этилди.
«Xurshid Davron kutubxonasi» Alisher Navoiy va Mirzo Bobur bobolarimizni nafaqat tavallud ayyomlarida balki muntazam idroku tadqiq etishni lozim deb biladi va bugungi sahifada Mirzo Bobur xayoli yashamish Samarqandda yashab ijod qilayotgan iste’dodli shoir Umid Alining «Bobur» sarlavhali turkum she’rlarini taqdim etadi.
Umid Ali
BOBUR
Turkum she’rlar
Tarix mundarijasi
ShIROQ — erk uchun yalov,
TO’MARIS — so’nmas olov.
SPITAMEN — cho’ng dordir, dor.
MUQANNA — ulkan bir or.
MANGUBERDI — shonli yo’l,
SARBADORLAR — oyoq, qo’l…
TEMUR — qasami ulus,
ULUG’BEK — elchi yulduz.
BOBUR — avji zo’r bayot,
NAVOIY — asl hayot.
1
Tangri taoloning inoyati bilan o’n ikki yoshimda shoh bo’ldim.
“Boburnoma”
Boshga qo’ndirmishlar oltin toj
Qalbga tushar g’ulu: “men shohmi?”
Go’dak qalbim chekar achchiq g’am,
Beg’uborlik endi bir “oh”mi?
Bolaligim bo’lar badarg’a,
Bolalikdan qolmas biror fe’l.
Endi menga ko’z tikar ulus,
Endi mendan haq tilaydi el.
Nechun erta kelmish bu g’avg’o,
Nechun erta kelmish ulkan dod?
Axir hazrat Navoiy yanglig’
Bo’lmoqchiydim shoir yo ustod.
Erkim bandi etgan oltin taxt
Ulg’aytirar meni nafasda.
Bolalikka, hayhot, qaytmacman
Tanim hur-u, ruhim qafasda.
2
Shayboniyxon bilan bo’lgan jangdagi mag’lubiyatdan so’ng
Dilni etib qiymadan-qiyma,
Iztirobni to’shab gul ruhga,
Hayot, behad munglar yetkazding
Quvonchlarsiz o’sgan dilruhga.
Na shon topdim, na-da bir viqor,
Na gullardek ochildim gul-gun.
Ildiz otib, bo’y cho’zgandim, voh,
Kuz — xanjardan dillar bo’ldi xun.
O’ylarim ham osmon edi naqd,
Tilaklarda umid shoh edi.
Orzulardan tumor taqqandim,
Bu tumorlar uzildi endi.
Hayot, fitnalaring haddan mo’l,
Yo’li yopiq yorug’ tuyg’uning.
Yorug’ kun deb kurashsam ham, lek
Qo’li baland kelar qayg’uning.
3
Dahkat. Bobur darveshnamo qiyofada tog’-toshlar oralab yurgan kezlar…
Na shohmen, na sultonu na bek,
Boshimda toj yo’q, belimda qin.
O’z-o’zimga ulashib bir erk
Saltanatni tark etdim bu kun.
Endi men-chun ko’ngil hamroz, do’st
Endi men-chun ko’ngil birodar.
Endi men-chun ko’ngil (haqqirost)
Bir vatandir qiyomat qadar.
Qalblar tomon qilaman yurish
Endi qalb-chun jon talashaman.
Endi o’yim: qalblarni qo’rish
Va qalbdan qalbga oshaman.
Men ko’ngildan terib mujdalar
Yo o’t bo’lgum, yo qiyoq, yo gul.
Yo ko’ngilga qilib sajdalar
Hozirlagum dildan dilga yo’l.
Endi olam bir nafis she’r, so’z.
Olamdagi bor jon shuaro.
Endi yov yo’q.
Yovni yenggan do’st –
Ishq…
Ki eng sodiq fuqaro.
Ey navkarlar, beklar, oshiqmang
Men sultonmas hargiz. Bir darvesh.
Boshdan olib tojni taqqanman
Qalb boshiga siz uyg’onmay pesh.
4
Hindikush tog’i. Qish.
Tog’u toshlar boshida oq bo’rk,
Egnida barf – oqargan abo.
Otim yurmas, tepkilayman qor —
Yo’lim ochgin, yo’lim, rabbano.
Izg’irin ham sermar qilichin
Ochirmaydi na ko’z, na qaboq.
Tepkilayman jon boricha qor —
Yo’lim ochgin, yo’lim rabbano.
Hushtak chalar ayoz: “O’lim bu!
Muvaqqatdir sen turgan fano!”
Pisand etmay men yanchaman qor-
Yo’lim ochgin, yo’lim rabbano!
Ilkimda kuch, dilda bor o’tim,
Hali bordir yashashdan ma’no.
Axir ortda mening ulusim,
Yo’lim ochgin, yo’lim rabbano.
Yuragimda olov gurillar,
Hayqiraman, yetar to samo.
“Tiriklikning qadriga yetdim,
Yo’lim ochgin, yo’lim rabbano!”
5
Ona yurtdan keltirilgan qovundan bir tilim tanovul qilgan hazrat Boburning ko’nglidan o’tganlari
Qovun tilni yordi, dilni ham
Tilimladi sog’inch – keskir mung.
Shonli yo’lda baxtdan ko’ra g’am
Hamroh bo’ldi qalbga tunu kun.
Lahza yo’qki, talpinmasa dil,
Lahza yo’qki, sog’inmasa jon.
Lahza ichra muhr urar til:
«Armon bo’lding menga, Andijon!»
Ko’kda parvoz etsa kabutar,
Yo banogoh essa sho’x sabo,
Yolqin bo’lib taralar o’ylar:
«Ona yurtdanmasmi mabodo…»
Hindning zaminida shoh bo’ldim,
Lek Vatan deb tilanarman, oh!
Men tirikmen, vale ming o’lgum-
Osmonim bor, lek yo’q quyosh, moh.
Hijron olovida kabob dil,
Koshki so’nsa o’ti mazlumlig’.
Umr to’fonida jon sabil –
Qalbga sanchilgancha turar tig’.
Samarqand
Muallif: Umid Ali 1978 yili Samarqand viloyati Samarqand tumanida tug’ilgan. 2001 yili Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat universitetining o’zbek filologiyasi fakultetini tugatgan. U «Dilmohim», «Ko’kka yo’l», «Salom, shirin tuyg’ular» va boshqa she’riy, nasriy kitoblar muallifi. 2009 yilda ellikdan ziyod o’zbek ijodkorlari bilan uyushtirgan suhbatlari «Ko’ngilga sayr» nomi bilan chop etildi.
