Устоз Эркин Воҳидов нафақат оташин шоир ва драматург, шу билан бирга жонкуяр публицист ва адабиётшунос сифатида ҳам самарали ижод қилиб келмоқда.Унинг таржима соҳасидаги фаолияти эса ўзбек таржимачилик мактабида алоҳида ўрин эгаллайди. Унинг таржима соҳасидаги маҳорати буюк немис шоири Ҳётенинг «Фауст» асари таржимасида (1974) юқори чўққига кўтарилди. У етук таржимон сифатида рус, гуржи, тожик ва авар шеъриятининг ёрқин шоирлари шеърларини ўз она тилида сўзлата олди. Бугун сизга Эркин Воҳидовнинг Шарқ шеъриятининг тенгсиз намояндалари Ҳофиз, Мирзо Бедил, Мирзо Ғолиб, Муҳаммад Иқбол, Улфат ижодидан қилган таржималарини тақдим этамиз.
Эркин Воҳидов
ШАРҚ ШЕЪРИЯТИДАН ТАРЖИМАЛАР
Абу Али ибн Сино
РУБОИЙ
Менинг куфримни айбларга муҳаккак сизда имкон йўқ,
Бу оламда менинг покиза имонимдек имон йўқ.
Замон аҳли аро танҳо мусулмон мен эдим, э воҳ,
Агар кофир эсам мен ҳам, бу дунёда мусулмон йўқ.
Ҳофиз Шерозий
ҒАЗАЛЛАР
* * *
Ёрим кўлига қадаҳ ки олгай,
Бозори санам касодга қолгай.
Ҳар кимки, кўзини кўрса дейди:
«Бу маст, кани мухтасиб, тутолгай».
Ашк баҳри аро балиқ бўлибман,
Қармоғини ёр чу сувга солгай.
Зор ила аёғига йиғилдим,
Уммид этамен, қўлимдан олгай.
Ҳофиз каби хуррам ул кишиким,
Жоми азалини нўш этолгай.
* * *
Кеча достон бўлди ошиқ даврада гисуларинг,
То ярим тун баҳсга боис бўлди анбар мўларинг.
Кипригинг новакларидин конга айланди кўнгил,
Ваҳ, яна кўмсар, ажабким, ул камон абрўларинг.
Авфилиллоҳким, сабо келтирмаса сендан хабар,
Ҳеч насиб бўлмасди кўрмак бизга кўча-кўларинг.
Бехабар эрди жаҳон аввалда ишқ ошубидин,
Қолди ғавғога у кўргач ғамзаи жодуларинг.
Мен ҳам авваллар эдим дарди жунундин бехабар,
Қўйди домин йўлларимга кокили ҳиндуларинг.
Тугмаларни ечгил-у дил мушкулин айла кушод,
Ким, ечилмоғимга боис дилкушо кулгуларинг.
Кел вафо айлаб, қадам қўй Ҳофизингнинг хокига,
Ким бу оламдан олиб кетмиш мени орзуларинг.
Бедил
ҒАЗАЛЛАР
* * *
Бўлубдир ғамга ошён маскани дил,
Шу боис ғам келур, сўрсам: қани, дил?
Кўзим Мақсуди васлинг-у, кани кўз,
Дилим ёди ғаминг, аммо қани дил?
Адашган коривонга қўнғирокман,
На куйлар куйламасдан нолани дил?
Киши йўқдир кишига зору муҳтож,
Вале дил тутганидир домани дил.
Қадам кўйганда хоки турбатимга
Бўл огоҳким, оёғинг босгани дил.
Агарчи сувратим Бедилдир, аммо
Қилур бошдин-оёк ашким мани дил.
* * *
Заҳм ўлди яна, чашми пуроб ўлди бизим дил,
Жом ичра тўла қонли шароб ўлди бизим дил.
Гулбоғу чаман фаслида тош ўлса у кўнгил,
Дашт узра ғубор ўлса-да, об ўлди бизим дил.
Васл анжумани ичра ҳаё жом бўлибдир,
06 ўлса агар бодаи ноб ўлди бизим дил.
Не ҳосил, аё нола, бул оташ нафасингдан,
Қон бўл, сени деб бўйла кабоб ўлди бизим дил.
Бир чашма-ку тўфони хаёл ичра бу олам,
Бедил, на илож, эмди сароб ўлди бизим дил.
* * *
Паришон хотирим деб ғам яралмиш,
Яна чашмим туфайли нам яралмиш.
Қилур мавж гавҳару оина жавҳар,
Ажаб, беорзу дил кам яралмиш.
Атарлар ғунча поймолини гул деб,
Не ҳол, шодлик аро мотам яралмиш.
Сабо тўзғитгудек бир кафт тупроқ
Қўшилгач кон ила, одам яралмиш.
Қошимга келса гар фармони таслим,
Эгилгум, кошим асли хам яралмиш.
Агар хешлик учун пайдо бу олам,
Менинг кўнглимга кўнглим ҳам яралмиш.
Дилинг дардига йўқдир чора, Бедил,
Бўлиб соҳибмуҳр Ҳотам яралмиш.
Мирзо Ғолиб
ҒАЗАЛЛАР
* * *
Десам, Ғолиб, ерим — пок хоки Турон,
Асил зотим билан бағрим фараҳманд.
Ўзим туркзодаю наслим-да туркзод,
Буюклар кавми бирла асли пайванд.
Уруғ бўлмиш менга ойбеклар аслан,
Камолан ойга нисбат, балки ўнчанд.
Отам касбин десам деҳкончиликдир,
Бобом бўлмиш заминдори Самарқанд.
Ўзим ҳак файзига шогирд эрурман,
Эрурман фозил инсонларга фарзанд.
Ёнишда ҳамнафасман барқ ила мен,
Саховатда булутлар бирла монанд.
Ғаму андуҳки бор, шодман алардин,
Фараҳ, бахт йўқ-ки анга доғи хурсанд.
Ҳама хешларки ўтмиш, йиғлагаймен,
Тирикликдан куларман бўйла хушханд.
* * *
Қоши ёси катлима тадбирдир,
Не ажаб, уй тоқида шамширдир.
Севгида беморлигимни сўрмагил,
Ул Исо кўзгусида тасвирдир.
Мен жунун даштида саргардон эсам,
Ғам дилимнинг пойида занжирдир.
Бу кўнгил вайронадир, фаввора — кўз,
Сел синиқ бу уйга не таъмирдир.
Ваҳ, қаламнинг ёқасин йиртди Асад,
Чок дил иншоси бу таҳрирдир.
* * *
Муҳаббат тухмин экдим жонима, андуҳ самар бўлди,
Умидим шуки, қосид, ёрга ҳолимдан хабар бўлди.
Еғиб чархи фалакдан бу жафокаш бошима тошлар,
Урушди тошга тошу мисли гулдаста шарар бўлди.
Кўнгил дарди кўринса кўзгуда юз ранг билан, денглар
Хазону соғару дил қонию заҳми жигар бўлди.
Нигоҳим бўлди овора сени излаб ва лек охир
Қоронғу бўлди олам сенга, дил соҳибназар бўлди.
Жунун ақлини зоҳид айб этар бўлса ажаб йўқдир,
Жунун занжири зуҳднинг эшигига банди дар бўлди.
Асад, гар ғунча гулнинг шавқатига боргоҳ бўлса,
Дилинг Бедил йўлига гул сочиб, сатринг гуҳар бўлди.
* * *
Париваш чеҳрасига берса оро,
Қилар ҳайрат билан кўзгу тамошо.
Кетар жоним олиб карвонда ёрим,
Ғуборин кўзларимга айладим жо.
Мени уйқуга элтди дарди ҳижрон,
Хаёли кипригимда бўлди пайдо.
Кулар гул йиғлаганда булбули зор,
Мен у гул хандасидан хору расво.
Фироқ ўкин пари кўксимга отди,
Ажаб, ғам тоғи узра унди раъно.
Фано даштин тутар маскан муродим,
Анга парво йўқу менга тасалло.
Асад, ожизлигингни англадингми,
Нечун билдинг ўзингни бунча доно?
* * *
Эгам, исмингни айтмоқ журъатин бергил забонимга,
Кўнгил — хомуш садаф, дур жилвасин бергил баёнимга.
Тараҳҳум айла мендек бедилу маҳзунга, лутф этгил,
Чароғи субҳ бер шомимга, гул фаслин хазонимга.
Қилиб наззора жонимни олурсан, эй пари пайкар,
Қўярсан дасту пойингга ҳино олуда қонимга.
Кўриб кўзгуда руҳинг аксини у чашми машшота
Бўлибдир хунфишон, берсин тўзим бу хаста жонимга.
Қиларкан тунда булбул нола, тонг уйқудан уйғонгай,
Умидим тонги уйғонмас нечун бетин фиғонимга.
Камина тақрибу сидқин синаб кўрмоққа раҳм айлаб,
Юбординг минг туман ранжу машаққат имтиҳонимга.
Жамолингдан сабоҳ равшан, гулистон бўйла зевардир,
Асадга тор қафас қурдинг, назар сол бу маконимга.
Муҳаммад Иқбол
ШЕЪРЛАР
ИШҚ ВА ЎЛИМ
Гўзал эди олам яралган чоғи,
Гўзал эди чиндан борлиқ кучоғи.
Қуёшнинг бошида олтин тож эди,
Ой кумуш шуъладан боривож эди.
Тун эгнида эди тим қора мато,
Шамдек нур сочарди Миррих ва Зуҳро.
Дарахтлар чулғаниб зумрад япроққа,
Кўклам нафасини уриб тупроққа,
Фаришталар берди шабнамга кўз ёш,
Гуллар чехрасида кулки бўлди фош.
Ҳурларнинг сочидек тим қора булут
Кўк сайрига чиқди — йўли бехудуд.
Ғунча хомуш, булбул сернаво бўлди,
Шоир юрагига дард ато бўлди.
Шунда замин деди — мен ўзим осмон,
Макон нидо қилди — менман ломакон.
Хуллас, ҳоким эди ерда ободлик,
Ҳаёт ҳам мужассам кулгу ва шодлик.
Мангулик шуъласи ёритиб юзин,
Малаклар парвозда синарди ўзин.
Ишқ деб аталарди уларнинг бири,
Доимо эзгулик эди тадбири.
Изтироб ва нурнинг тимсоли эди,
Бадбинлик, макрдан у холи эди.
Бир кун у гулшанда учарди якка,
Учраб қолди ўлим отли малакка.
Сўради: «Сен кимсан, недир касб-коринг,
Бунчалар даҳшатли турку атворинг?»
Улим жавоб берди: «Номим ажалдир,
Мени ато қилган тақдир азалдир.
Тириклик либосин пора қилурман,
Борлиқ рўзгорини қора қилурман.
Менинг кўзларимда адам жодуси,
Йўкликдан хабардир унинг ёғдуси.
Ва лекин оламда бордир шундай куч,
Унинг оти ишкдур — келолмайман дуч.
Даҳшат солур менга ўша куч фақат,
Унинг кўзларида нури ҳидоят.
У гоҳи кўзлардан ёш бўлиб оқур,
Аммо тирикликка бу кўзёш зарур».
Ишқ тинглаб бу сўзни кулди. Бу кулгу
Лаҳзалик чақмоқдек таратди ёғду.
Ўлимнинг юзига тушди-ю бу нур
Уни пора қилди. Барҳаёт, мағрур
Ишқ олдида ўлим тору мор бўлди,
Ўлим ўлди, севги баркарор бўлди.
АЛИГАРҲЛИК ТАЛАБАЛАРГА
Турли пайғомлар бўлур, мен битгучи хатдир бўлак,
Меҳрлар кўп, лек ватанга чин муҳаббатдир бўлак.
Сен кафаснинг банди бўлган қуш овозин тингладинг,
Лекин озод қуш наво килганда лаззатдир бўлак.
Қорли тоғлар бу ҳаёт маъноси сркинлик, деса,
Камтарин мўр айтадурким: завки меҳнатдир бўлак.
Телба анжумлар хиромида не килгай жозиба,
Ярқирок сурат бўлакча, лек ғайратдир бўлак.
Кимки маҳрумдир ҳаёт завкидан, ул марҳум эрур,
Чархи гардундир бўлак, жоми саодатдир бўлак.
Шамъи субҳ айтур: ёнишдур бу ҳаётнинг лаззати,
Ишк ўтида ёнса дил, роҳи ҳидоятдир бўлак.
Дайр аро хум оғзига кўйгин калисо ғиштини,
Ким шароби ишк кетурган чин камолатдир бўлак.
ЯНГИ ИБОДАТХОНА
Эй бараҳман, сенга бир сўз айтгали дил ёнадур,
Турфаҳол бўлмиш санамлар, бутларинг вайронадур.
Сен мусулмонларни ҳиндуга ракиб деб сўйладинг,
Бизга воизлар ҳам айтмиш: ҳинду ёв, бегонадур.
Токатим ток бўлди, кечдим икки маслакдин тамом,
Менга на масжиддур ошно, на ибодатхонадур.
Тош санамлардин, жарангдор ваъздин не наф менга,
Жоним ўлкам зарра тупроғи асл дурдонадур.
Кел, биродар, ўртадин ол шармисорлик пардасин,
Икки миллат асли бир мақсаддадир, дўстонадур.
Уйғотиб уйкуда ётган бу кўнгуллар мулкини,
Бир ибодатхона кургаймиз, деманг афсонадур.
У жаҳонда тенгсиз ўлгай, комати тоғдай баланд,
Гумбази мовий самонинг гумбазидек ёнадур.
Бир ажойиб куй таралсин ҳар томон тонг чоғида,
Куй эмас — бу ишк шароби, эл дили — паймонадур.
Тинчлигу кудрат бўлур ушбу ибодатда абад,
Лек нажот касрига бирлик ҳам меҳр остонадур.
ГЎЗАЛЛИК МОҲИЯТИ
Бир кун тангрига шундоқ савол қилди гўзаллик:
«Нега мени этмадинг мангулик ва азаллик?»
У шундай жавоб берди: «Олам бир суратхона,
Тун билан кун бўлмаса — ҳаёт ўзи афсона.
Борлиқ ахир ҳар лаҳза ўзгаришдан иборат,
Одамзодни банд этар — неки бўлса омонат».
Ой бу сўзни тинглагач, ғамгин бўлди, бўзлади,
Уз дардини тонготар юлдузига сўзлади.
Зуҳро тонгга сўйлади, тонг сўйлади шабнамга,
Бу нидодан ғамгинлик, сукут чўкди оламга.
Гул ёқасин чок этиб, аста эгди бошини,
Ғунча бағри қон бўлди, шабнам тўкди ёшини.
Чаманларни тарк этди армон билан гул кўклам,
Кетди гулшанга шодлик излаб келган ёшлик ҳам.
Гул Поча Улфат
РУБОИЙЛАР
РУБОИЙЛАР
Яхши одам бўлса ёмонга улфат,
Ўшал даврага мос касб этар одат.
Инсоний фазилат ўрнини аста
Эгаллай бошлайди ҳайвоний хислат.
* * *
Дер қирғоқда ётган бир синиқ сопол:
Мен лой эдим, кўза ясади кулол.
Бир гўдак тош уриб синдирди, мени
Кўтариб келарди бир соҳибжамол.
* * *
Балиқ дер: ҳаётнинг боши дарёда,
Самандар дер: борлиқ — ўтда ифода.
Қушлар дер: тириклик фақат ҳавода,
Ҳақиқат бормикин, дўстлар, дунёда?
* * *
Атрофда сукунат эди ҳукмрон,
Ҳатто гўдаклар ҳам қилмасди сурон.
Ногоҳ бир девона пайдо бўлдию
Шодлик ва хандага тўлди ҳар томон.
* * *
Тўти сўйласа ҳам қанчалик бийрон,
Одам эмаслиги барчага аён.
Одамнинг одамлик фазли бўлмаса,
Сўзлашига қараб санама инсон.
* * *
Шамда ёнмас эса, парвонами ул,
Гул деб ўртанмаса, ул нечук булбул?
Бир синиқ кўнгилни кўриб ўзи хам
Шикаста бўлмаса, у кандай кўнгил?
* * *
Кулфатдан кўркмагай сабрли одам,
Боладек бесабаб севинмагай ҳам.
Сабрсиз кишининг бўлмас меъёри —
Шодмон бўлганда ҳам, чекканда ҳам ғам.
* * *
Қайнар кўзгу каби мусаффо чашма,
Кўзалар сўзлашар. Бири дер: ошна,
Биз-ку сув ичамиз чанқамасак ҳам,
Қандок бўлур экан сув ичса ташна!
* * *
Юрак кулбасида яшар муҳаббат,
Бошни макон этмиш ақл ва фикрат.
Баланд қасрлардан ақл изла-ю
Ва лекин муҳаббат излама фақат.
* * *
Гул рангин мақтайди булбул доимо,
Гул бўйин ардоқлар тонг эсган сабо.
Рангу бўй савдоси тушиб бўлдилар:
Сабо саргардону булбул сернаво.
Ustoz Erkin Vohidov nafaqat otashin shoir va dramaturg, shu bilan birga jonkuyar publitsist va adabiyotshunos sifatida ham samarali ijod qilib kelmoqda.Uning tarjima sohasidagi faoliyati esa o’zbek tarjimachilik maktabida alohida o’rin egallaydi. Uning tarjima sohasidagi mahorati buyuk nemis shoiri Hyotening «Faust» asari tarjimasida (1974) yuqori cho’qqiga ko’tarildi. U yetuk tarjimon sifatida rus, gurji, tojik va avar she’riyatining yorqin shoirlari she’rlarini o’z ona tilida so’zlata oldi. Bugun sizga Erkin Vohidovning Sharq she’riyatining tengsiz namoyandalari Hofiz, Mirzo Bedil, Mirzo G’olib, Muhammad Iqbol, Ulfat ijodidan qilgan tarjimalarini taqdimetamiz.
Erkin Vohidov
SHARQ SHE’RIYATIDAN TARJIMALAR
Abu Ali ibn Sino
RUBOIY
Mening kufrimni ayblarga muhakkak sizda imkon yo’q,
Bu olamda mening pokiza imonimdek imon yo’q.
Zamon ahli aro tanho musulmon men edim, e voh,
Agar kofir esam men ham, bu dunyoda musulmon yo’q.
Hofiz Sheroziy
G’AZALLAR
* * *
Yorim ko’liga qadah ki olgay,
Bozori sanam kasodga qolgay.
Har kimki, ko’zini ko’rsa deydi:
«Bu mast, kani muxtasib, tutolgay».
Ashk bahri aro baliq bo’libman,
Qarmog’ini yor chu suvga solgay.
Zor ila ayog’iga yig’ildim,
Ummid etamen, qo’limdan olgay.
Hofiz kabi xurram ul kishikim,
Jomi azalini no’sh etolgay.
* * *
Kecha doston bo’ldi oshiq davrada gisularing,
To yarim tun bahsga bois bo’ldi anbar mo’laring.
Kipriging novaklaridin konga aylandi ko’ngil,
Vah, yana ko’msar, ajabkim, ul kamon abro’laring.
Avfilillohkim, sabo keltirmasa sendan xabar,
Hech nasib bo’lmasdi ko’rmak bizga ko’cha-ko’laring.
Bexabar erdi jahon avvalda ishq oshubidin,
Qoldi g’avg’oga u ko’rgach g’amzai jodularing.
Men ham avvallar edim dardi junundin bexabar,
Qo’ydi domin yo’llarimga kokili hindularing.
Tugmalarni yechgil-u dil mushkulin ayla kushod,
Kim, yechilmog’imga bois dilkusho kulgularing.
Kel vafo aylab, qadam qo’y Hofizingning xokiga,
Kim bu olamdan olib ketmish meni orzularing.
Bedil
G’AZALLAR
* * *
Bo’lubdir g’amga oshyon maskani dil,
Shu bois g’am kelur, so’rsam: qani, dil?
Ko’zim Maqsudi vasling-u, kani ko’z,
Dilim yodi g’aming, ammo qani dil?
Adashgan korivonga qo’ng’irokman,
Na kuylar kuylamasdan nolani dil?
Kishi yo’qdir kishiga zoru muhtoj,
Vale dil tutganidir domani dil.
Qadam ko’yganda xoki turbatimga
Bo’l ogohkim, oyog’ing bosgani dil.
Agarchi suvratim Bedildir, ammo
Qilur boshdin-oyok ashkim mani dil.
* * *
Zahm o’ldi yana, chashmi purob o’ldi bizim dil,
Jom ichra to’la qonli sharob o’ldi bizim dil.
Gulbog’u chaman faslida tosh o’lsa u ko’ngil,
Dasht uzra g’ubor o’lsa-da, ob o’ldi bizim dil.
Vasl anjumani ichra hayo jom bo’libdir,
06 o’lsa agar bodai nob o’ldi bizim dil.
Ne hosil, ayo nola, bul otash nafasingdan,
Qon bo’l, seni deb bo’yla kabob o’ldi bizim dil.
Bir chashma-ku to’foni xayol ichra bu olam,
Bedil, na iloj, emdi sarob o’ldi bizim dil.
* * *
Parishon xotirim deb g’am yaralmish,
Yana chashmim tufayli nam yaralmish.
Qilur mavj gavharu oina javhar,
Ajab, beorzu dil kam yaralmish.
Atarlar g’uncha poymolini gul deb,
Ne hol, shodlik aro motam yaralmish.
Sabo to’zg’itgudek bir kaft tuproq
Qo’shilgach kon ila, odam yaralmish.
Qoshimga kelsa gar farmoni taslim,
Egilgum, koshim asli xam yaralmish.
Agar xeshlik uchun paydo bu olam,
Mening ko’nglimga ko’nglim ham yaralmish.
Diling dardiga yo’qdir chora, Bedil,
Bo’lib sohibmuhr Hotam yaralmish.
Mirzo G’olib
G’AZALLAR
* * *
Desam, G’olib, yerim — pok xoki Turon,
Asil zotim bilan bag’rim farahmand.
O’zim turkzodayu naslim-da turkzod,
Buyuklar kavmi birla asli payvand.
Urug’ bo’lmish menga oybeklar aslan,
Kamolan oyga nisbat, balki o’nchand.
Otam kasbin desam dehkonchilikdir,
Bobom bo’lmish zamindori Samarqand.
O’zim hak fayziga shogird erurman,
Erurman fozil insonlarga farzand.
Yonishda hamnafasman barq ila men,
Saxovatda bulutlar birla monand.
G’amu anduhki bor, shodman alardin,
Farah, baxt yo’q-ki anga dog’i xursand.
Hama xeshlarki o’tmish, yig’lagaymen,
Tiriklikdan kularman bo’yla xushxand.
* * *
Qoshi yosi katlima tadbirdir,
Ne ajab, uy toqida shamshirdir.
Sevgida bemorligimni so’rmagil,
Ul Iso ko’zgusida tasvirdir.
Men junun dashtida sargardon esam,
G’am dilimning poyida zanjirdir.
Bu ko’ngil vayronadir, favvora — ko’z,
Sel siniq bu uyga ne ta’mirdir.
Vah, qalamning yoqasin yirtdi Asad,
Chok dil inshosi bu tahrirdir.
* * *
Muhabbat tuxmin ekdim jonima, anduh samar bo’ldi,
Umidim shuki, qosid, yorga holimdan xabar bo’ldi.
Yeg’ib charxi falakdan bu jafokash boshima toshlar,
Urushdi toshga toshu misli guldasta sharar bo’ldi.
Ko’ngil dardi ko’rinsa ko’zguda yuz rang bilan, denglar
Xazonu sog’aru dil qoniyu zahmi jigar bo’ldi.
Nigohim bo’ldi ovora seni izlab va lek oxir
Qorong’u bo’ldi olam senga, dil sohibnazar bo’ldi.
Junun aqlini zohid ayb etar bo’lsa ajab yo’qdir,
Junun zanjiri zuhdning eshigiga bandi dar bo’ldi.
Asad, gar g’uncha gulning shavqatiga borgoh bo’lsa,
Diling Bedil yo’liga gul sochib, satring guhar bo’ldi.
* * *
Parivash chehrasiga bersa oro,
Qilar hayrat bilan ko’zgu tamosho.
Ketar jonim olib karvonda yorim,
G’uborin ko’zlarimga ayladim jo.
Meni uyquga eltdi dardi hijron,
Xayoli kiprigimda bo’ldi paydo.
Kular gul yig’laganda bulbuli zor,
Men u gul xandasidan xoru rasvo.
Firoq o’kin pari ko’ksimga otdi,
Ajab, g’am tog’i uzra undi ra’no.
Fano dashtin tutar maskan murodim,
Anga parvo yo’qu menga tasallo.
Asad, ojizligingni angladingmi,
Nechun bilding o’zingni buncha dono?
* * *
Egam, ismingni aytmoq jur’atin bergil zabonimga,
Ko’ngil — xomush sadaf, dur jilvasin bergil bayonimga.
Tarahhum ayla mendek bedilu mahzunga, lutf etgil,
Charog’i subh ber shomimga, gul faslin xazonimga.
Qilib nazzora jonimni olursan, ey pari paykar,
Qo’yarsan dastu poyingga hino oluda qonimga.
Ko’rib ko’zguda ruhing aksini u chashmi mashshota
Bo’libdir xunfishon, bersin to’zim bu xasta jonimga.
Qilarkan tunda bulbul nola, tong uyqudan uyg’ongay,
Umidim tongi uyg’onmas nechun betin fig’onimga.
Kamina taqribu sidqin sinab ko’rmoqqa rahm aylab,
Yubording ming tuman ranju mashaqqat imtihonimga.
Jamolingdan saboh ravshan, guliston bo’yla zevardir,
Asadga tor qafas qurding, nazar sol bu makonimga.
Muhammad Iqbol
SHE’RLAR
ISHQ VA O’LIM
Go’zal edi olam yaralgan chog’i,
Go’zal edi chindan borliq kuchog’i.
Quyoshning boshida oltin toj edi,
Oy kumush shu’ladan borivoj edi.
Tun egnida edi tim qora mato,
Shamdek nur sochardi Mirrix va Zuhro.
Daraxtlar chulg’anib zumrad yaproqqa,
Ko’klam nafasini urib tuproqqa,
Farishtalar berdi shabnamga ko’z yosh,
Gullar chexrasida kulki bo’ldi fosh.
Hurlarning sochidek tim qora bulut
Ko’k sayriga chiqdi — yo’li bexudud.
G’uncha xomush, bulbul sernavo bo’ldi,
Shoir yuragiga dard ato bo’ldi.
Shunda zamin dedi — men o’zim osmon,
Makon nido qildi — menman lomakon.
Xullas, hokim edi yerda obodlik,
Hayot ham mujassam kulgu va shodlik.
Mangulik shu’lasi yoritib yuzin,
Malaklar parvozda sinardi o’zin.
Ishq deb atalardi ularning biri,
Doimo ezgulik edi tadbiri.
Iztirob va nurning timsoli edi,
Badbinlik, makrdan u xoli edi.
Bir kun u gulshanda uchardi yakka,
Uchrab qoldi o’lim otli malakka.
So’radi: «Sen kimsan, nedir kasb-koring,
Bunchalar dahshatli turku atvoring?»
Ulim javob berdi: «Nomim ajaldir,
Meni ato qilgan taqdir azaldir.
Tiriklik libosin pora qilurman,
Borliq ro’zgorini qora qilurman.
Mening ko’zlarimda adam jodusi,
Yo’klikdan xabardir uning yog’dusi.
Va lekin olamda bordir shunday kuch,
Uning oti ishkdur — kelolmayman duch.
Dahshat solur menga o’sha kuch faqat,
Uning ko’zlarida nuri hidoyat.
U gohi ko’zlardan yosh bo’lib oqur,
Ammo tiriklikka bu ko’zyosh zarur».
Ishq tinglab bu so’zni kuldi. Bu kulgu
Lahzalik chaqmoqdek taratdi yog’du.
O’limning yuziga tushdi-yu bu nur
Uni pora qildi. Barhayot, mag’rur
Ishq oldida o’lim toru mor bo’ldi,
O’lim o’ldi, sevgi barkaror bo’ldi.
ALIGARHLIK TALABALARGA
Turli payg’omlar bo’lur, men bitguchi xatdir bo’lak,
Mehrlar ko’p, lek vatanga chin muhabbatdir bo’lak.
Sen kafasning bandi bo’lgan qush ovozin tinglading,
Lekin ozod qush navo kilganda lazzatdir bo’lak.
Qorli tog’lar bu hayot ma’nosi srkinlik, desa,
Kamtarin mo’r aytadurkim: zavki mehnatdir bo’lak.
Telba anjumlar xiromida ne kilgay joziba,
Yarqirok surat bo’lakcha, lek g’ayratdir bo’lak.
Kimki mahrumdir hayot zavkidan, ul marhum erur,
Charxi gardundir bo’lak, jomi saodatdir bo’lak.
Sham’i subh aytur: yonishdur bu hayotning lazzati,
Ishk o’tida yonsa dil, rohi hidoyatdir bo’lak.
Dayr aro xum og’ziga ko’ygin kaliso g’ishtini,
Kim sharobi ishk keturgan chin kamolatdir bo’lak.
YANGI IBODATXONA
Ey barahman, senga bir so’z aytgali dil yonadur,
Turfahol bo’lmish sanamlar, butlaring vayronadur.
Sen musulmonlarni hinduga rakib deb so’ylading,
Bizga voizlar ham aytmish: hindu yov, begonadur.
Tokatim tok bo’ldi, kechdim ikki maslakdin tamom,
Menga na masjiddur oshno, na ibodatxonadur.
Tosh sanamlardin, jarangdor va’zdin ne naf menga,
Jonim o’lkam zarra tuprog’i asl durdonadur.
Kel, birodar, o’rtadin ol sharmisorlik pardasin,
Ikki millat asli bir maqsaddadir, do’stonadur.
Uyg’otib uykuda yotgan bu ko’ngullar mulkini,
Bir ibodatxona kurgaymiz, demang afsonadur.
U jahonda tengsiz o’lgay, komati tog’day baland,
Gumbazi moviy samoning gumbazidek yonadur.
Bir ajoyib kuy taralsin har tomon tong chog’ida,
Kuy emas — bu ishk sharobi, el dili — paymonadur.
Tinchligu kudrat bo’lur ushbu ibodatda abad,
Lek najot kasriga birlik ham mehr ostonadur.
GO’ZALLIK MOHIYATI
Bir kun tangriga shundoq savol qildi go’zallik:
«Nega meni etmading mangulik va azallik?»
U shunday javob berdi: «Olam bir suratxona,
Tun bilan kun bo’lmasa — hayot o’zi afsona.
Borliq axir har lahza o’zgarishdan iborat,
Odamzodni band etar — neki bo’lsa omonat».
Oy bu so’zni tinglagach, g’amgin bo’ldi, bo’zladi,
Uz dardini tongotar yulduziga so’zladi.
Zuhro tongga so’yladi, tong so’yladi shabnamga,
Bu nidodan g’amginlik, sukut cho’kdi olamga.
Gul yoqasin chok etib, asta egdi boshini,
G’uncha bag’ri qon bo’ldi, shabnam to’kdi yoshini.
Chamanlarni tark etdi armon bilan gul ko’klam,
Ketdi gulshanga shodlik izlab kelgan yoshlik ham.
Gul Pocha Ulfat
RUBOIYLAR
RUBOIYLAR
Yaxshi odam bo’lsa yomonga ulfat,
O’shal davraga mos kasb etar odat.
Insoniy fazilat o’rnini asta
Egallay boshlaydi hayvoniy xislat.
* * *
Der qirg’oqda yotgan bir siniq sopol:
Men loy edim, ko’za yasadi kulol.
Bir go’dak tosh urib sindirdi, meni
Ko’tarib kelardi bir sohibjamol.
* * *
Baliq der: hayotning boshi daryoda,
Samandar der: borliq — o’tda ifoda.
Qushlar der: tiriklik faqat havoda,
Haqiqat bormikin, do’stlar, dunyoda?
* * *
Atrofda sukunat edi hukmron,
Hatto go’daklar ham qilmasdi suron.
Nogoh bir devona paydo bo’ldiyu
Shodlik va xandaga to’ldi har tomon.
* * *
To’ti so’ylasa ham qanchalik biyron,
Odam emasligi barchaga ayon.
Odamning odamlik fazli bo’lmasa,
So’zlashiga qarab sanama inson.
* * *
Shamda yonmas esa, parvonami ul,
Gul deb o’rtanmasa, ul nechuk bulbul?
Bir siniq ko’ngilni ko’rib o’zi xam
Shikasta bo’lmasa, u kanday ko’ngil?
* * *
Kulfatdan ko’rkmagay sabrli odam,
Boladek besabab sevinmagay ham.
Sabrsiz kishining bo’lmas me’yori —
Shodmon bo’lganda ham, chekkanda ham g’am.
* * *
Qaynar ko’zgu kabi musaffo chashma,
Ko’zalar so’zlashar. Biri der: oshna,
Biz-ku suv ichamiz chanqamasak ham,
Qandok bo’lur ekan suv ichsa tashna!
* * *
Yurak kulbasida yashar muhabbat,
Boshni makon etmish aql va fikrat.
Baland qasrlardan aql izla-yu
Va lekin muhabbat izlama faqat.
* * *
Gul rangin maqtaydi bulbul doimo,
Gul bo’yin ardoqlar tong esgan sabo.
Rangu bo’y savdosi tushib bo’ldilar:
Sabo sargardonu bulbul sernavo.
