Дзиро қарияга бир зум қараб турди-да, қўлига челакни олиб ташқарига чиқди. Бу маҳал Янги йил тонги ўнқир–чўнқир сайёра узра ёйилиб ётар, пуштиранг тонг ёғдулари тошлардан қурилган пастак кулба томи узра жилваланарди.

Мoрио Кита
ТОНГГИ ЁҒДУ

Морио Кита (1927-2011) — асл исм-шарифи Сокиси Сайто бўлган япон шоири ва адиби. Токиода шоир Сайто Мокиси оиласида туғилган. Илк шеърий китоби «Токио,тунги соат 3»  ва «Болалар мамлакати» китоби учун Жун Таками мукофотларининг соҳиби бўлган. «Тун ва туман кесишган жойда» романи учун 1960 йили Акутагава мукофоти билан тақдирланган.

— Ҳалиям қоронғуми? Осмон оқаришмадими? – оғир–оғир нафас олганича сўради қария.

«Қанақа узун йиллар бўлди бу йиллар… Вақт қанчалар узоқ чўзилди–я…» – хаёлидан ўтказди қария. Чол ҳаётининг интиҳоси яқинлашаётганини сезар ва мангу сафарга тайёрланар эди. Ҳар ҳолда у ўз бурчини уддалади. Энг муҳими у ёлғиз эмас…

— Қарачи, ҳалиям қоронғими? Зулмат тарқалмаяптими? – сўради яна қария.

— Ҳозирча йўқ. Лекин бирор соатдан кейин тонг отиб қолса керак — жавоб берди унинг шериги деразадан қуюқ зулматга боқиб — Агар қоронғулик сизга ёқмаётган бўлса чироқни ўчиришим мумкин.

-Йўқ, керак эмас, Дзиро. Мен тонг ёруғини ўз кўзим билан кўрмоқчиман – деди чол.

— Бу ерда кечалар жуда узоқ – деди Дзиро – Сизга янада узоқ туюляпти. Чунки сиз тунни ёқтирмайсиз.

— Йўқ, Дзиро. Бу кеча мен учун ўзгача аҳамиятли. Мен туғилган ўлкаларда бу кечани янги йил кечаси дейишади. Мен янги йил тонгини кутаяпман — деди оқсоқол.

— Янги йил? Нима у ? – сўради хирилдоқ овозда Дзиро.

— Ҳа, Дзиро, янги йил. Биламан, сен буни тушунмайсан. Менимча бунинг унча аҳамияти ҳам йўқ. Лекин хозир мен айтмоқчи бўлган гапларга яхшилаб қулоқ солишингни хоҳлардим… Биласанми, бизда хар йили одам бир ёшга улғаяди. Йиллар айланиб келаверади. То қариб оламдан ўтгунимизгача…

Қария шундай деб бир зум жимиб қолди. Сўнг яна давом этди:

— Қачонлардир мен ҳам ёшгина йигитча бўлганман ва ҳар йил бир ёшга улғайганимдан хурсанд бўлардим. Ўша чоғлар мен бир гўзал қизни севар эдим. У қиз ҳам мени севар эди. Эҳҳе, неча йиллар бўлди бунга… Ҳа, биз жуда ёш бўлганмиз у пайтлар. Деярли бола эдик… Эшитяпсанми, Дзиро?

— Ҳа, эшитяпман. Лекин унчалик тушунмаяпман – деди Дзиро.

— Бунинг аҳамияти йўқ. Сен фақат эшит. Шундай қилиб десанг, биз деярли бола эдик, шу сабабдан бирга яшай олмасдик. Шунинг учун ҳам тезроқ улғайишни ҳохлардик. Эски йил тугаб янги йил бошланса роса хурсанд бўлардик. Ҳар йили янги йил арафасида биз яширинча уйдан чиқиб боғда учрашардик. Сўнг шу боғда янги йил тонги ёришишини бирга кузатардик…

— Янги йил тонги ёришишини? — ҳайрон бўлиб чолнинг гапини бўлди Дзиро.

Чол гапида давом этди: — Дзиро, бечора, сен бунақа нарсаларни тушунмайсан. Лекин айтаяпманку, сен учун бу нарсалар ҳеч қандай аҳамиятга эга эмас. Сен фақат эшит, эшит, Дзиро… Биласанми, янги йил тонгининг ёришиши қанақа бўлади? Аввалига тун осмони сиёхдай қаро, юлдузлар эса йирик–йирик, ёрқин. Кейин у юлдузлар оқара бошлайди. Сўнг шарқда, осмон билан туташган жойда ингичка ёруғлик чизиғи пайдо бўлади. Осмон аста – секин пуштиранг шуълаларга қоришиб бу илохий манзарани кузатаётган одам юраги ёришиб кетарди, Дзиро. Биз ана ўша тонги ёғдуни жимгина кузатар эдик. Хурсанд бўлиб бир–биримизга мамнун жилмайиб қўярдик. Кейин уй–уйимизга кетардик. У қиз бир куни менга:

— Яна бир янги йил тонгини қаршиласак балоғат ёшига етамиз. Ундан кейин ҳар доим, ҳар доим бирга бўламиз – деганди. Эшитяпсанми, Дзиро?

— Ҳа, – жавоб берди Дзиро.

Шу маҳал чолнинг овози узилиб қолди. Кейин Дзиро қандайдир ғаройиб товушни эшитди. Афтидан қария йиғлар эди.

— Дзиро, сен ҳеч качон бу нарсаларни тушунмайсан. Ҳеч қачон… Ўша қиз кўп ўтмай ўлиб қолди. Эшитяпсанми?..

Дзиро жим эди.

— Бу жуда қайғули ўтмиш. Оламдаги энг қайғули ўтмиш… Ахир севган ёрингнинг ўлимидан-да қайғулироқ қайғу бўладими? Барибир сен бу гапларга тушунмайсан… Шунинг учун ҳам мен бу ёқларга келиб қолганман. Чидаб бўлмас қайғудан қочиб келганман, Дзиро. Тунлари 50 соатга чўзилгувчи шу сайёрага келиб қолганман…

Кутилмаганда Дзиро: — А-а… – деди, cўнг давом этиб: — Назаримда тонг отяпти — деб қўйди.

Бу гапни эшитиб қария ўрнидан туриш учун тараддудланди. Лекин азобли йўталиб ўринга қайта йиқилди.

— Дзиро, ўрнимдан туролмаяпман, ёрдамлашвор — деди у. Дзиро қарияга ёрдамлашди.

— Раҳмат, Дзиро. Сен менга узоқ вақт садоқат билан хизмат қилдинг. Раҳмат. Назаримда осмон аста секин оқаришаётгандай. Лекин менинг кўзларим қандайдир туманли. Дзиро, тузукроқ қарачи, зулмат тарқаляптими?

— Ҳа, – деди Дзиро.

— Булутлар чети шаффоф пуштиранг тус оляптими? — сўради яна қария.

— Ҳа , атроф пуштиранг бўлиб кетди — жавоб берди Дзиро.

Қария қониқиш билан бош ирғаб қўйди:
— Миннатдорман, Дзиро. Энди менинг устимни ўраб қўй. Негадир совқотяпман…

Дзиро чолнинг устини ўраб қўйди. Қария кўзларини юмиб ётар, қуёш чиққанини ҳам сўрамас, қимирламасди. Унинг юзларида сокинлик, ҳаловат қотиб қолган эди гўё. Дзиро қарияга бир зум қараб турди-да, қўлига челакни олиб ташқарига чиқди. Бу маҳал Янги йил тонги ўнқир–чўнқир сайёра узра ёйилиб ётар, пуштиранг тонг ёғдулари тошлардан қурилган пастак кулба томи узра жилваланарди. Дзиронинг метал кўкси тонги қуёш нурларида ярақлар, электрон мийя ато қилган марҳум хўжайини, коинот рицарига садоқат билан хизмат қилган, янги йил, муҳаббат, ўлим нималигиндан бехабар бу темир одам қўлида челак «Ғийт — ғийт” деган товуш чиқарарди. Ҳа, айни пайтда Дзиро хотиржам ва беғам эди. У ўзи ҳар доим сув олиб келадиган ҳавза тамон кетиб борар, лекин энди сувнинг ҳеч кимга кераги йўқлигини англамас эди.

Холдор Вулқон таржимаси

 

Dziro qariyaga bir zum qarab turdi-da, qo‘liga chelakni olib tashqariga chiqdi. Bu mahal Yangi yil tongi o‘nqir–cho‘nqir sayyora uzra yoyilib yotar, pushtirang tong yog‘dulari toshlardan qurilgan pastak kulba tomi uzra jilvalanardi. Dzironing metal ko‘ksi tongi quyosh nurlarida yaraqlar, elektron miyya ato qilgan marhum xo‘jayini, koinot ritsariga sadoqat bilan xizmat qilgan, yangi yil, muhabbat, o‘lim nimaligindan bexabar bu temir odam qo‘lida chelak «G‘iyt — g‘iyt” degan tovush chiqarardi. Ha, ayni paytda Dziro xotirjam va beg‘am edi.

Morio Kita
TONGGI YOG’DU

Morio Kita (1927-2011) — asl ism-sharifi Sokisi Sayto bo‘lgan yapon shoiri va adibi. Tokioda shoir Sayto Mokisi oilasida tug‘ilgan. Ilk she’riy kitobi “Tokio,tungi soat 3” va “Bolalar mamlakati” kitobi uchun Jun Takami mukofotlarining sohibi bo‘lgan. “Tun va tuman kesishgan joyda” romani uchun 1960 yili Akutagava mukofoti bilan taqdirlangan.

— Haliyam qorong’umi? Osmon oqarishmadimi? – og’ir–og’ir nafas olganicha so’radi qariya.

«Qanaqa uzun yillar bo’ldi bu yillar… Vaqt qanchalar uzoq cho’zildi–ya…» – xayolidan o’tkazdi qariya. Chol hayotining intihosi yaqinlashayotganini sezar va mangu safarga tayyorlanar edi. Har holda u o’z burchini uddaladi. Eng muhimi u yolg’iz emas…

— Qarachi, haliyam qorong’imi? Zulmat tarqalmayaptimi? – so’radi yana qariya.

— Hozircha yo’q. Lekin biror soatdan keyin tong otib qolsa kerak — javob berdi uning sherigi derazadan quyuq zulmatga boqib — Agar qorong’ulik sizga yoqmayotgan bo’lsa chiroqni o’chirishim mumkin.

-Yo’q, kerak emas, Dziro. Men tong yorug’ini o’z ko’zim bilan ko’rmoqchiman – dedi chol.

— Bu yerda kechalar juda uzoq – dedi Dziro – Sizga yanada uzoq tuyulyapti. Chunki siz tunni yoqtirmaysiz.

— Yo’q, Dziro. Bu kecha men uchun o’zgacha ahamiyatli. Men tug’ilgan o’lkalarda bu kechani yangi yil kechasi deyishadi. Men yangi yil tongini kutayapman — dedi oqsoqol.

— Yangi yil? Nima u ? – so’radi xirildoq ovozda Dziro.

— Ha, Dziro, yangi yil. Bilaman, sen buni tushunmaysan. Menimcha buning uncha ahamiyati ham yo’q. Lekin xozir men aytmoqchi bo’lgan gaplarga yaxshilab quloq solishingni xohlardim… Bilasanmi, bizda xar yili odam bir yoshga ulg’ayadi. Yillar aylanib kelaveradi. To qarib olamdan o’tgunimizgacha…

Qariya shunday deb bir zum jimib qoldi. So’ng yana davom etdi:

— Qachonlardir men ham yoshgina yigitcha bo’lganman va har yil bir yoshga ulg’ayganimdan xursand bo’lardim. O’sha chog’lar men bir go’zal qizni sevar edim.

U qiz ham meni sevar edi. Ehhe, necha yillar bo’ldi bunga… Ha, biz juda yosh bo’lganmiz u paytlar. Deyarli bola edik… Eshityapsanmi, Dziro?

— Ha, eshityapman. Lekin unchalik tushunmayapman – dedi Dziro.

— Buning ahamiyati yo’q. Sen faqat eshit. Shunday qilib desang, biz deyarli bola edik, shu sababdan birga yashay olmasdik. Shuning uchun ham tezroq ulg’ayishni hoxlardik. Eski yil tugab yangi yil boshlansa rosa xursand bo’lardik. Har yili yangi yil arafasida biz yashirincha uydan chiqib bog’da uchrashardik. So’ng shu bog’da yangi yil tongi yorishishini birga kuzatardik…

— Yangi yil tongi yorishishini? — hayron bo’lib cholning gapini bo’ldi Dziro.

Chol gapida davom etdi: — Dziro, bechora, sen bunaqa narsalarni tushunmaysan. Lekin aytayapmanku, sen uchun bu narsalar hech qanday ahamiyatga ega emas.  Sen faqat eshit, eshit, Dziro… Bilasanmi, yangi yil tongining yorishishi qanaqa bo’ladi? Avvaliga tun osmoni siyoxday qaro, yulduzlar esa  yirik–yirik, yorqin. Keyin u yulduzlar oqara boshlaydi. So’ng sharqda, osmon bilan tutashgan joyda ingichka yorug’lik chizig’i paydo bo’ladi. Osmon asta–sekin pushtirang shu’lalarga qorishib bu iloxiy manzarani kuzatayotgan odam yuragi yorishib ketardi, Dziro. Biz ana o’sha tongi yog’duni jimgina kuzatar edik. Xursand bo’lib bir–birimizga mamnun jilmayib qo’yardik. Keyin uy–uyimizga ketardik. U qiz bir kuni menga:

— Yana bir yangi yil tongini qarshilasak balog’at yoshiga yetamiz. Undan keyin har doim, har doim birga bo’lamiz – degandi. Eshityapsanmi, Dziro?

— Ha, – javob berdi Dziro.

Shu mahal cholning ovozi uzilib qoldi. Keyin Dziro qandaydir g’aroyib tovushni eshitdi. Aftidan qariya yig’lar edi.

— Dziro, sen hech kachon bu narsalarni tushunmaysan. Hech qachon… O’sha qiz ko’p o’tmay o’lib qoldi. Eshityapsanmi?..
Dziro jim edi.

— Bu juda qayg’uli o’tmish. Olamdagi eng qayg’uli o’tmish… Axir sevgan yoringning o’limidan-da qayg’uliroq qayg’u bo’ladimi? Baribir sen bu gaplarga tushunmaysan… Shuning uchun ham men bu yoqlarga kelib qolganman. Chidab bo’lmas qayg’udan qochib kelganman, Dziro. Tunlari 50 soatga cho’zilguvchi shu sayyoraga kelib qolganman…

Kutilmaganda Dziro: — A-a… – dedi,

So’ng davom etib: — Nazarimda tong otyapti — deb qo’ydi.

Bu gapni eshitib qariya o’rnidan turish uchun taraddudlandi. Lekin azobli yo’talib o’ringa qayta yiqildi.

— Dziro, o’rnimdan turolmayapman, yordamlashvor — dedi u. Dziro qariyaga yordamlashdi.

— Rahmat, Dziro. Sen menga uzoq vaqt sadoqat bilan xizmat qilding. Rahmat. Nazarimda osmon asta sekin oqarishayotganday. Lekin mening ko’zlarim qandaydir tumanli. Dziro, tuzukroq qarachi, zulmat tarqalyaptimi?

— Ha – dedi Dziro.

— Bulutlar cheti shaffof pushtirang tus olyaptimi? — so’radi yana qariya.

— Ha , atrof pushtirang bo’lib ketdi — javob berdi Dziro.

Qariya qoniqish bilan bosh irg’ab qo’ydi:

— Minnatdorman, Dziro. Endi mening ustimni o’rab qo’y. Negadir sovqotyapman…

Dziro cholning ustini o’rab qo’ydi. Qariya ko’zlarini yumib yotar, quyosh chiqqanini ham so’ramas, qimirlamasdi. Uning yuzlarida sokinlik, halovat qotib qolgan edi go’yo. Dziro qariyaga bir zum qarab turdi-da, qo’liga chelakni olib tashqariga chiqdi. Bu mahal Yangi yil tongi o’nqir–cho’nqir sayyora uzra yoyilib yotar, pushtirang tong yog’dulari toshlardan qurilgan pastak kulba tomi uzra jilvalanardi. Dzironing metal ko’ksi tongi quyosh nurlarida yaraqlar, elektron miyya ato qilgan marhum xo’jayini, koinot ritsariga sadoqat bilan xizmat qilgan, yangi yil, muhabbat, o’lim nimaligindan bexabar bu temir odam qo’lida chelak «G’iyt — g’iyt” degan tovush chiqarardi. Ha, ayni paytda Dziro xotirjam va beg’am edi. U o’zi har doim suv olib keladigan havza tamon ketib borar, lekin endi suvning hech kimga keragi yo’qligini anglamas edi.

Xoldor Vulqon tarjimasi