Капитан деворга михлаб қўйган қиличига ғамгин назар билан тикилди. Деворга ўрнатилган жавонда эса турли об-ҳаво шароити ва хизмат қилинаверганидан униқиб, доғ-дуғ босган эски ҳарбий формаси илинганди. Гарчи орадан кўп вақт ўтган бўлса-да, бу кийим урушнинг хавотирли лаҳзаларини ёдга солиб турарди.

О’ҲЕНРИМИ ЁКИ О. ҲЕНРИ?
Ориф Толиб

Бу машҳур ёзувчининг асл исми Уилям Сидни Портердир. У 1862 йил 11 сентябрда АҚШнинг Шимолий Каролина штатидаги Гринсборо шаҳрида туғилди. Мактабни битириб, фармацевтика соҳасида ўқиди. Сўнг тоғасининг дорихонасига ишга ўтди. Уч йилдан сўнг Техасга кетди. У ерда турли касб-ҳунарлар билан шуғулланди – ранчода ишлади, сув ва иссиқ нон тарқатди, ер ўлчаш идорасида хизмат қилди. Остин шаҳридаги банкда кассир ва ҳисобчи бўлиб ҳам фаолият юритди.

Унинг илк ижодий машқлари 1880-йилларнинг бошида дунё юзини кўрди. Уилям Портер 1894 йили маҳаллий “The Rolling Stone” ҳажвий ҳафтаномасида қатнаша бошлади. Нашр деярли унинг очерклари, ҳазиллари ва суратлари билан тўлиб чиқарди. Бир йилдан сўнг журнал ёпилди, Портер банкдаги ишидан бўшатилди. Гарчи камомадга ёш адибнинг қариндошлари сабаб бўлса-да, бу уни жазодан қутқариб қолмади. Уилям Ҳондурасга, сўнг Жанубий Америкага кетди. Бироқ қайтиб келгач, суд қилиниб, қамоққа ҳукм этилди.

Ёзувчи турмадаги касалхонада ишлади ва шу ерда ҳикоялар ёзди. У турли тахаллусларни синаб кўрди, ниҳоят О. Ҳенри вариантини танлади. Бу тахаллусни кўпинча “О’Ҳенри” деб янглиш ёзишади. Чунки ирланд тилида худди шу шаклда ёзиладиган фамилия бор. Бироқ тахаллус фамилияни англатмайди. Уни “О. Ҳенри” деб ёзиш тўғридир.

Тахаллуснинг келиб чиқиши ҳақида турли қарашлар бор. Бироқ ёзувчининг ўзи интервюларидан бирида Ҳенри номи газетадаги маиший янгиликлардан олинганини, О эса энг содда ҳарф бўлгани учун танланганини таъкидлаган. Бошқа бир манбада айтилишича, адиб бир нашрга тахаллусидаги “О” Оливер (Olivier) исмининг қисқартмаси эканини билдирган. Бу гапда ҳам жон бор. Чунки у бир неча ҳикояларини Оливер Ҳенри (Olivier Henry) тахаллуси билан эълон қилган. Яна бир маълумотга кўра, ушбу тахаллус таниқли француз фармацевти Этйен Осеан Анри (Etienne Ocean Henry) номидан олинган. Чунки ўша пайтларда бу доришуноснинг китоблари жуда машҳур бўлган. Бошқа бир фаразни ёзувчи ва олим Гай Девенпорт илгари сурди. Унинг фикрича, ёзувчи ўзи ўтирган турма номи – Ohio Penitentiaryдан тахаллус ясаган. Бундан ташқари яна турли фикрлар, тахминлар ҳам бор.

О. Ҳенрининг ягона романи – “Қироллар ва карамлар” 1904 йили чоп этилган. Шундан сўнг адибнинг “Тўрт миллион” (1906), “Ёнаётган чироқ” (1907), “Ғарбнинг юраги” (1907), “Шаҳар овози” (1908), “Инсофли ўғри” (1908), “Тақдир йўллари” (1909), “Ишбилармон кишилар” (1910), “Гирдоб” (1910) сингари ҳикоялар тўпламлари нашр қилинган.

Портер умрининг сўнгида жигар циррози ва қанд касаллигидан азият чекди. 1910 йил 5 июнда 47 ёшида Ню Йоркда оламдан ўтди ва Шимолий Каролинанинг Эшвилл шаҳридаги “Риверсайд” қабристонига дафн этилди.

О. Ҳенри вафотидан сўнг чоп этилган “Постскриптумлар” тўпламига унинг фелетонлари, хомаки ишлари, ҳажвий қайдлари киритилди. Адиб жами 273 та ҳикоя ёзган, тўла асарлар тўплами 18 жилдни ташкил этади.

Манба: “Маърифат” газетаси, 2016 йил 20 апрел сони.

О. ҲЕНРИ
ОКТЯБРЬ ВА ИЮНЬ
Инглизчадан Нодирабегим Иброҳимова таржимаси

О’Генри (O’Henry) (тахаллуси; асл номи Уильям Сидни Портер) (1862.11.9, Гринсборо яқинида, Шим. Каролина —1910.5.6, Нью-Йорк) — америкалик ёзувчи. Аптекачи, сотувчи, китоб безакчиси, ношир ва б. касбларда ишлаган; асар, фельетонлар ёзишни машқ қилган (1896 й. гача), қамоқдалигида (1897-1901) ёзган ҳикояларини О’Генри тахаллуси б-н яширин чоп эттирган. 1904—10 й.ларда 9 новеллалар тўплами («Ёнаётган шам», «Ғарб қалби», «Ёқимтой ўғри» ва б.), вафотидан кейин яна 7 таси босилиб чиққан. «Қироллар ва карам» (1904) романи саргузашт-юмористик новеллалардан ташкил топган. О’Генри америка ҳикоячилигининг ўзига хос типини яратди. Юморнинг кучлилиги, киноя, қиёс, пародия каби усулларнинг кўп ишлатилганлиги, энг мухими, муаллифнинг оддий меҳнаткаш — «кичик инсон»га самимий муҳаббати, олижаноблик ва софдилликни мадҳ этиш ва б. О’Генри ҳикояларига оламшумул шуҳрат келтирди («Тўрт миллион», 1909). Асарлари ўзбек тилига таржима қилинган. Ғ. Ғулом («Менинг ўғригина болам»), А. Қахдор («Анор») ва б. ўзбек ҳикоячилигини О’Генри ижодининг илғор томонлари б-н бойитдилар (Ўзбекистон миллий энциклопедиясидан).

Капитан деворга осиғлиқ турган қиличига ғамгин тикилиб ўтирарди. Девордаги жавонда эса турли об-ҳаво шароити ва хизмат қилинаверганидан униқиб, доғ-дуғ босган эски ҳарбий формаси илинганди. Гарчи орадан кўп вақт ўтган бўлса-да, бу кийим урушнинг хавотирли лаҳзаларини ёдга солиб турарди.

Ҳозир эса собиқ фронтчи ўзининг ҳар қандай курашда енгилмас дамларини хотирлади. Алқисса, у бугун ёш бир аёлнинг меҳрли нигоҳлари ва табассумига сўзсиз бўйсунганди. Капитан ўзининг хос хонасига кирди-да, янгиттагина қабул қилган мактубни қўлига олди. Мактуб ўша аёлдан эди, капитаннинг юзига маъюслик соя солди. Мактубга қандайдир нотинч хатбоши битилган, бу эса унинг бор умидини йўққа чиқармоқдайди.

“Сиз бор обрўйингизни бир четга суриб, рафиқангиз бўлишимга розилигимни сўрабсиз. Сизга очиқ гапиришим керак, деб ўйлайман. Билдирадиган асосий ва ягона сабабим шуки, ёшимизга катта фарқ мавжуд. Мен сизни жуда ҳам ёқтираман, бироқ турмуш қуришимиз хайрли бўлмайди. Сизга бу гапларни айтаётганимдан минг афсусдаман, лекин ҳақиқатдан кўз юмиб бўлмайди ва сиз мени тушунасиз, деган умиддаман.”

Капитан оғир ҳўрсиниб бошини кафтлари орасига олди. Тўғри, уларнинг ёшлари орасида анчагина тафовут бор. Лекин капитан ҳали бардам ва бақувват, ҳаётда ўз мақсадига эга ва давлатманд одам-ку. У нафақат севгисини, балки бор обрў-эътиборини, давлатини аёлга бағишлашга тайёр, фақат у ёшлари орасидаги фарқни унутса бас. Боз устига, капитан аёлнинг ўзига меҳрибонлигини ҳам яхши билади.

Капитан жуда эпчил ва чаққон одам. Жанг майдонларида у ўзининг талабчанлиги ва мардлиги учун донг қозонганди. Аёлни кўриб, у ўзини таниди. Ёш! Нега бу сабаб муҳаббатларига тўсиқ бўлаяпти-я?

Капитан икки соатда тайёр бўлди. Ҳудди урушда сафга чақирилишини кутаётгандек ўзини ғоз тутди. У жунубий шаҳарчадан поездга ўтирди-да, аёл яшайдиган жой –Тенессага йўл олди.

Теодора Деминг катта эски уйининг пиллапоясида ёзги шафақнинг қизаришини кузатиб ўтирганди. Шу пайт дарвозадан капитан кириб келди, у шағални бир-бир босиб аёл томон одимлади. Аёл меҳмонни жилмайиб кутиб олди, елкасидан қандайдир оғир юк қулагандек бўлди. Капитан унинг қаршисида –бир қадам нарида тўхтаганида, уларнинг ёшидаги фарқ деярли сезилмай қолди. Капитан баланд бўйли, тиккадан келган, нигоҳлари тийрак ва юзи буғдойранг эди. Аёлнинг юзи эса латофатдан гул-гул яшнаб турарди.

-Сизни кутмаган эдим, -деди Теодора. –Бироқ келибсизми, демак мактубимни олмаган кўринасиз?
-Олдим, -деди капитан. –Шунинг учун ҳам ёнингизга ташриф буюрдим. Айтишим лозим, Тео, жавобингизни яна бир қайта ўйлаб кўрсангиз…

Теодора самимий жилмайиб қўйди. Тўғри, капитан ҳаётни тушунган одам. Аёл унинг жўмардлиги, ақллигини жуда эъзозлайди.

-Йўқ, йўқ, -деди аёл бошини сарак-сарак қилиб. –Бу гап ортиқча. Сизни чин дилдан ёқтираман, бироқ оила қуришга келсак… йўқ. Ўртамиздаги ёш туфайли… Менга тушунтиришга уринманг, хатимда барини айтгандим.

Эркакнинг офтобранг юзи бирдан ловуллаб ёнди. Бироз жим турди, сўнг шафаққа хафақон тикилди. Бир текис тизилган дарахтлар орасидаги далада ўйнаётган болалар лашкаргоҳни эслатарди. Ҳа, анча йил бўлди лашкаргоҳни кўрмаганига. Вақтни Ота дейишади, чиндан ҳам вақт капитаннинг эски жароҳатларини ювиб кетганди. Фақат бир неча йилдан бери ўзи ва бахт ҳақида ўйлай бошлаганди.

Аёлнинг бармоқлари титрай бошлади, бироқ қаттиқ ва метин қўллар уни кафтига олгач, бари жойига тушгандек бўлди. Аёл ниҳоят муҳаббат риштасини илғагандек бўлди.

-Жуда қаттиқ қисманг, илтимос, -деди аёл мулойим товушда. –Ҳаммаси яхшиликка бўлади. Мен бу ҳақда жуда кўп фикр юритдим. Бир кун келиб, сизга турмушга чиқмаганим учун қайтанга хурсанд бўласиз. Тўғри, бир муддат бахтли яшашимиз мумкин, лекин ўйланг! Бир неча йилдан сўнг қанақа ташвишлар содир бўлади?! Тасаввур қилинг: бир оила. Улардан бири доим ўчоқ ёнидан тура олмай мутолаа қилиб ўтиради, эҳтимол, ҳар тонг уйга невролог ёки ревматизмни даволовчи ҳамшира ҳам келиб кетар. Иккинчиси эса турли балл ва таклиф этилган кечки базмлардан бўшамайди. Йўқ, менинг дўстим… Ўша пайт бу ҳудди январ ва майни эслатган бўларди. Ҳозир эса биз гўё вазмин октябр ва ёшгина июнь кабимиз.

-Нимаки тиласанг, барини бажараман, Тео. Фақат айтсанг бас…

-Йўқ, бундай деманг. Сиз ҳозир шунақа деб ўйлайсиз, лекин кейин истамай қоласиз. Илтимос, мени бошқа сўроқ қилманг.

Капитан биринчи марта енгилди. У кучли жангчи эди. Бироқ сўнгги жанги минг афсуски, мағлубият ила якун топди: гапи оғзида қолганча, елкалари ожиз титрамоқда.

Ўша куни кечки пайт капитан шимолга қайтди. Эртанги оқшомда у ўша хос хонасида ўтирганча, девордаги қиличига тикилишдан бўшамасди. Эркак кечки таомга тайёрланиб кийиниб олган, бўйнига оппоқ галстук таққанди. Шу билан бирга у ўзи билан ўзи гаплашарди.

-Виждонан айтсам, мен Теога ишонаман, у ҳақ эди. Ҳеч ким бу аёлнинг гўзаллигини рад этолмайди, у эҳтимол 28 ёшдадир…

Бизнинг капитан эса атиги ўн тўққиз ёшда эди. Чиндан ҳам у шаҳарчасининг капитани бўлган, унинг севимли қиличи эса Чаттаногодан бошқа ҳеч қаерда қинидан чиқмаган эди. Бу митти шаҳарча эса Испан-Америка уруши бўлаётган катта уруш ўчоғига яқин бир ерда жойлашган эди, холос.

Kapitan devorga mixlab qo‘ygan qilichiga g‘amgin nazar bilan tikildi.  Devorga o‘rnatilgan javonda esa turli ob-havo sharoiti va xizmat  qilinaverganidan uniqib, dog‘-dug‘ bosgan eski harbiy formasi ilingandi.  Garchi oradan ko‘p vaqt o‘tgan bo‘lsa-da, bu kiyim urushning xavotirli  lahzalarini yodga solib turardi.

O’HЕNRIMI YOKI O. HЕNRI?
Orif Tolib

Bu mashhur yozuvchining asl ismi Uilyam Sidni Porterdir. U 1862 yil 11 sentyabrda AQSHning Shimoliy Karolina shtatidagi Grinsboro shahrida tug‘ildi. Maktabni bitirib, farmatsevtika sohasida o‘qidi. So‘ng tog‘asining dorixonasiga ishga o‘tdi. Uch yildan so‘ng Texasga ketdi. U yerda turli kasb-hunarlar bilan shug‘ullandi – ranchoda ishladi, suv va issiq non tarqatdi, yer o‘lchash idorasida xizmat qildi. Ostin shahridagi bankda kassir va hisobchi bo‘lib ham faoliyat yuritdi.

Uning ilk ijodiy mashqlari 1880-yillarning boshida dunyo yuzini ko‘rdi. Uilyam Porter 1894 yili mahalliy “The Rolling Stone” hajviy haftanomasida qatnasha boshladi. Nashr deyarli uning ocherklari, hazillari va suratlari bilan to‘lib chiqardi. Bir yildan so‘ng jurnal yopildi, Porter bankdagi ishidan bo‘shatildi. Garchi kamomadga yosh adibning qarindoshlari sabab bo‘lsa-da, bu uni jazodan qutqarib qolmadi. Uilyam Hondurasga, so‘ng Janubiy Amerikaga ketdi. Biroq qaytib kelgach, sud qilinib, qamoqqa hukm etildi.

Yozuvchi turmadagi kasalxonada ishladi va shu yerda hikoyalar yozdi. U turli taxalluslarni sinab ko‘rdi, nihoyat O. Henri variantini tanladi. Bu taxallusni ko‘pincha “O’Henri” deb yanglish yozishadi. Chunki irland tilida xuddi shu shaklda yoziladigan familiya bor. Biroq taxallus familiyani anglatmaydi. Uni “O. Henri” deb yozish to‘g‘ridir.

Taxallusning kelib chiqishi haqida turli qarashlar bor. Biroq yozuvchining o‘zi intervyularidan birida Henri nomi gazetadagi maishiy yangiliklardan olinganini, O esa eng sodda harf bo‘lgani uchun tanlanganini ta’kidlagan. Boshqa bir manbada aytilishicha, adib bir nashrga taxallusidagi “O” Oliver (Olivier) ismining qisqartmasi ekanini bildirgan. Bu gapda ham jon bor. Chunki u bir necha hikoyalarini Oliver Henri (Olivier Henry) taxallusi bilan e’lon qilgan. Yana bir ma’lumotga ko‘ra, ushbu taxallus taniqli fransuz farmatsevti Etyen Osean Anri (Etienne Ocean Henry) nomidan olingan. Chunki o‘sha paytlarda bu dorishunosning kitoblari juda mashhur bo‘lgan. Boshqa bir farazni yozuvchi va olim Gay Devenport ilgari surdi. Uning fikricha, yozuvchi o‘zi o‘tirgan turma nomi – Ohio Penitentiarydan taxallus yasagan. Bundan tashqari yana turli fikrlar, taxminlar ham bor.

O. Henrining yagona romani – “Qirollar va karamlar” 1904 yili chop etilgan. Shundan so‘ng adibning “To‘rt million” (1906), “Yonayotgan chiroq” (1907), “G‘arbning yuragi” (1907), “Shahar ovozi” (1908), “Insofli o‘g‘ri” (1908), “Taqdir yo‘llari” (1909), “Ishbilarmon kishilar” (1910), “Girdob” (1910) singari hikoyalar to‘plamlari nashr qilingan.

Porter umrining so‘ngida jigar sirrozi va qand kasalligidan aziyat chekdi. 1910 yil 5 iyunda 47 yoshida Nyu Yorkda olamdan o‘tdi va Shimoliy Karolinaning Eshvill shahridagi “Riversayd” qabristoniga dafn etildi.

O. Henri vafotidan so‘ng chop etilgan “Postskriptumlar” to‘plamiga uning feletonlari, xomaki ishlari, hajviy qaydlari kiritildi. Adib jami 273 ta hikoya yozgan, to‘la asarlar to‘plami 18 jildni tashkil etadi.

Manba: “Ma’rifat” gazetasi, 2016 yil 20 aprel soni.

O. HЕNRI
OKTYABR VA IYUN
Inglizchadan Nodirabegim Ibrohimova tarjimasi

O’Genri (O’Henry) (taxallusi; asl nomi Uilyam Sidni Porter) (1862.11.9, Grinsboro yaqinida, Shim. Karolina —1910.5.6, Nyu-York) — amerikalik yozuvchi. Aptekachi, sotuvchi, kitob bezakchisi, noshir va b. kasblarda ishlagan; asar, felyetonlar yozishni mashq qilgan (1896 y. gacha), qamoqdaligida (1897-1901) yozgan hikoyalarini O’Genri taxallusi b-n yashirin chop ettirgan. 1904—10 y.larda 9 novellalar to‘plami («Yonayotgan sham», «G‘arb qalbi», «Yoqimtoy o‘g‘ri» va b.), vafotidan keyin yana 7 tasi bosilib chiqqan. «Qirollar va karam» (1904) romani sarguzasht-yumoristik novellalardan tashkil topgan. O’Genri amerika hikoyachiligining o‘ziga xos tipini yaratdi. Yumorning kuchliligi, kinoya, qiyos, parodiya kabi usullarning ko‘p ishlatilganligi, eng muximi, muallifning oddiy mehnatkash — «kichik inson»ga samimiy muhabbati, olijanoblik va sofdillikni madh etish va b. O’Genri hikoyalariga olamshumul shuhrat keltirdi («To‘rt million», 1909). Asarlari o‘zbek tiliga tarjima qilingan. G‘. G‘ulom («Mening o‘g‘rigina bolam»), A. Qaxdor («Anor») va b. o‘zbek hikoyachiligini O’Genri ijodining ilg‘or tomonlari b-n boyitdilar (O‘zbekiston milliy ensiklopediyasidan).

Kapitan devorga osig‘liq turgan qilichiga g‘amgin tikilib o‘tirardi. Devordagi javonda esa turli ob-havo sharoiti va xizmat qilinaverganidan uniqib, dog‘-dug‘ bosgan eski harbiy formasi ilingandi. Garchi oradan ko‘p vaqt o‘tgan bo‘lsa-da, bu kiyim urushning xavotirli lahzalarini yodga solib turardi.

Hozir esa sobiq frontchi o‘zining har qanday kurashda yengilmas damlarini xotirladi. Alqissa, u bugun yosh bir ayolning mehrli nigohlari va tabassumiga so‘zsiz bo‘ysungandi. Kapitan o‘zining xos xonasiga kirdi-da, yangittagina qabul qilgan maktubni qo‘liga oldi. Maktub o‘sha ayoldan edi, kapitanning yuziga ma’yuslik soya soldi. Maktubga qandaydir notinch xatboshi bitilgan, bu esa uning bor umidini yo‘qqa chiqarmoqdaydi.

“Siz bor obro‘yingizni bir chetga surib, rafiqangiz bo‘lishimga roziligimni so‘rabsiz. Sizga ochiq gapirishim kerak, deb o‘ylayman. Bildiradigan asosiy va yagona sababim shuki, yoshimizga katta farq mavjud. Men sizni juda ham yoqtiraman, biroq turmush qurishimiz xayrli bo‘lmaydi. Sizga bu gaplarni aytayotganimdan ming afsusdaman, lekin haqiqatdan ko‘z yumib bo‘lmaydi va siz meni tushunasiz, degan umiddaman.”

Kapitan og‘ir ho‘rsinib boshini kaftlari orasiga oldi. To‘g‘ri, ularning yoshlari orasida anchagina tafovut bor. Lekin kapitan hali bardam va baquvvat, hayotda o‘z maqsadiga ega va davlatmand odam-ku. U nafaqat sevgisini, balki bor obro‘-e’tiborini, davlatini ayolga bag‘ishlashga tayyor, faqat u yoshlari orasidagi farqni unutsa bas. Boz ustiga, kapitan ayolning o‘ziga mehribonligini ham yaxshi biladi.

Kapitan juda epchil va chaqqon odam. Jang maydonlarida u o‘zining talabchanligi va mardligi uchun dong qozongandi. Ayolni ko‘rib, u o‘zini tanidi. Yosh! Nega bu sabab muhabbatlariga to‘siq bo‘layapti-ya?

Kapitan ikki soatda tayyor bo‘ldi. Huddi urushda safga chaqirilishini kutayotgandek o‘zini g‘oz tutdi. U junubiy shaharchadan poyezdga o‘tirdi-da, ayol yashaydigan joy –Tenessaga yo‘l oldi.

Teodora Deming katta eski uyining pillapoyasida yozgi shafaqning qizarishini kuzatib o‘tirgandi. Shu payt darvozadan kapitan kirib keldi, u shag‘alni bir-bir bosib ayol tomon odimladi. Ayol mehmonni jilmayib kutib oldi, yelkasidan qandaydir og‘ir yuk qulagandek bo‘ldi. Kapitan uning qarshisida –bir qadam narida to‘xtaganida, ularning yoshidagi farq deyarli sezilmay qoldi. Kapitan baland bo‘yli, tikkadan kelgan, nigohlari tiyrak va yuzi bug‘doyrang edi. Ayolning yuzi esa latofatdan gul-gul yashnab turardi.

-Sizni kutmagan edim, -dedi Teodora. –Biroq kelibsizmi, demak maktubimni olmagan ko‘rinasiz?
-Oldim, -dedi kapitan. –Shuning uchun ham yoningizga tashrif buyurdim. Aytishim lozim, Teo, javobingizni yana bir qayta o‘ylab ko‘rsangiz…

Teodora samimiy jilmayib qo‘ydi. To‘g‘ri, kapitan hayotni tushungan odam. Ayol uning jo‘mardligi, aqlligini juda e’zozlaydi.

-Yo‘q, yo‘q, -dedi ayol boshini sarak-sarak qilib. –Bu gap ortiqcha. Sizni chin dildan yoqtiraman, biroq oila qurishga kelsak… yo‘q. O‘rtamizdagi yosh tufayli… Menga tushuntirishga urinmang, xatimda barini aytgandim.

Erkakning oftobrang yuzi birdan lovullab yondi. Biroz jim turdi, so‘ng shafaqqa xafaqon tikildi. Bir tekis tizilgan daraxtlar orasidagi dalada o‘ynayotgan bolalar lashkargohni eslatardi. Ha, ancha yil bo‘ldi lashkargohni ko‘rmaganiga. Vaqtni Ota deyishadi, chindan ham vaqt kapitanning eski jarohatlarini yuvib ketgandi. Faqat bir necha yildan beri o‘zi va baxt haqida o‘ylay boshlagandi.

Ayolning barmoqlari titray boshladi, biroq qattiq va metin qo‘llar uni kaftiga olgach, bari joyiga tushgandek bo‘ldi. Ayol nihoyat muhabbat rishtasini ilg‘agandek bo‘ldi.

-Juda qattiq qismang, iltimos, -dedi ayol muloyim tovushda. –Hammasi yaxshilikka bo‘ladi. Men bu haqda juda ko‘p fikr yuritdim. Bir kun kelib, sizga turmushga chiqmaganim uchun qaytanga xursand bo‘lasiz. To‘g‘ri, bir muddat baxtli yashashimiz mumkin, lekin o‘ylang! Bir necha yildan so‘ng qanaqa tashvishlar sodir bo‘ladi?! Tasavvur qiling: bir oila. Ulardan biri doim o‘choq yonidan tura olmay mutolaa qilib o‘tiradi, ehtimol, har tong uyga nevrolog yoki revmatizmni davolovchi hamshira ham kelib ketar. Ikkinchisi esa turli ball va taklif etilgan kechki bazmlardan bo‘shamaydi. Yo‘q, mening do‘stim… O‘sha payt bu huddi yanvar va mayni eslatgan bo‘lardi. Hozir esa biz go‘yo vazmin oktyabr va yoshgina iyun kabimiz.

-Nimaki tilasang, barini bajaraman, Teo. Faqat aytsang bas…

-Yo‘q, bunday demang. Siz hozir shunaqa deb o‘ylaysiz, lekin keyin istamay qolasiz. Iltimos, meni boshqa so‘roq qilmang.

Kapitan birinchi marta yengildi. U kuchli jangchi edi. Biroq so‘nggi jangi ming afsuski, mag‘lubiyat ila yakun topdi: gapi og‘zida qolgancha, yelkalari ojiz titramoqda.

O‘sha kuni kechki payt kapitan shimolga qaytdi. Ertangi oqshomda u o‘sha xos xonasida o‘tirgancha, devordagi qilichiga tikilishdan bo‘shamasdi. Erkak kechki taomga tayyorlanib kiyinib olgan, bo‘yniga oppoq galstuk taqqandi. Shu bilan birga u o‘zi bilan o‘zi gaplashardi.

-Vijdonan aytsam, men Teoga ishonaman, u haq edi. Hech kim bu ayolning go‘zalligini rad etolmaydi, u ehtimol 28 yoshdadir…

Bizning kapitan esa atigi o‘n to‘qqiz yoshda edi. Chindan ham u shaharchasining kapitani bo‘lgan, uning sevimli qilichi esa Chattanogodan boshqa hech qayerda qinidan chiqmagan edi. Bu mitti shaharcha esa Ispan-Amerika urushi bo‘layotgan katta urush o‘chog‘iga yaqin bir yerda joylashgan edi, xolos.