Adib asarlari, tarjimalari, hamda o'zbek va jahon adabiyotidan namunalar
O’zbek va dunyo adabiyoti namunalari
ЎЗБЕК ҲИКОЯЛАРИ ИНГЛИЗ ТИЛИДА
Индиана штати Блумингтон шаҳридаги “AuthorHouse” нашриёти шу шаҳардаги Индиана университети магистранти Маҳмуда Сайдумарова томонидан инглиз тилига таржима қилинган “Ўзбек ҳикоялари тўплами” (A Collection of Uzbek Short Stories) китобини 2012 йил декабрь ойида нашр қилди. Davomini o'qish
Ўзбекистонга илк зиёратим туркий халқлар руҳини яшнатувчи ерларни кўриш, тарихнинг ва мангуликка дахлдор маданият нафасини, об-ҳавосини ҳис қилиш истагидан туғилганди. Қадим Афросиёб шаҳаридан, Самарқанддан бошланганди бу сафарим. Кейинроқ Бухорони, Хивани, Хоразм воҳасини, Фарғона водийсини, Наманганни ва, табиийки, Тошкентни ҳам айланиб, яқиндан билиб, севганман. Ўз тақдирини Ўзбекистон билан боғлаган озарбайжонлик зиёлилар билан учрашган, улар ҳақида ёзувлар ёзганман. Ўзбекистонда ўтказилган сайловларда кузатувчи бўлганимни ҳам қўшиб қўйишим керак. Ҳар сафаримда қачонлардир пайдо бўлган чегаралар икки халқни бир-биридан айри тутганига қарамай, Озарбайжон ва ўзбек халқининг қалбан ва руҳан яқин эканлиги, ўртадаги енгилмас қардошлик туйғуси мени ҳайратлантирган. Davomini o'qish
Икки ойча аввал «Jahon adabiyoti» журналида (2012 ,9-сон) эълон қилиниши билан кўпчиликнинг диққатини тортган истаъдодли адиб Абдуқаюм Йўлдошевнинг «Пуанкаре» ҳикоясини сизга тақдим этган эдик (Ҳикоя билан мана бу саҳифада танишинг). Ҳикоя интернет тизимидаги ўзбек адабиёти билан боғлиқ саҳифаларда ҳам қизғин баҳсу мунозарага сабаб бўлди. Адабиётшунос олим Садулло Қуронов мазкур ҳикоя хусусида биринчилардан бўлиб ўз мулоҳазаларини билдирган эди. Дастлаб қатра-қатра бўлиб кўринган фикрлар бугун кичик,аммо яхлит бир шаклдаги мақолага айланди. Бугун эса худди тадқиқ объекти бўлмиш ҳикоя каби мураккаб,аммо изчил фикрлардан иборат мақолани сизга тақдим этамиз. Davomini o'qish
16 январ — Атоқли кинорежиссёр Шуҳрат Аббосов (1931) таваллуд топган кун.
Икки соатча ўтгач, Абдулла Қаҳҳор мени имлаб чақирдилар. Қўлёзмани олиб дарров кўз югуртира бошладим, шунда Ойпошшанинг Меҳрихон ая ҳақидаги гапини ўқиб қолдим: “Вой, унга телевизор тушиб қоптими, уйида сичқонлар ҳасса таяниб юрибди-ку!” Бутун ҳовлини тўлдириб кулиб юбордим. Шунда домла: “Сиз кулманг, унақада томошабин кулмай қўяди, сиз ишга жиддий қаранг”, дедилар. Пул берсам, олмадилар, кетаётганимда бир амаллаб чўнтакларига билдирмай солиб қўйдим. “Бир кун келиб менинг бирорта ҳикоямни яхши филм қиласиз, ёдингизда бўлсин”, – деб хайрлашдилар домла… Davomini o'qish
Абу Тоҳирхожа Самарқандийнинг «Самария» асаридан: Тажрибада кўрилганки, кимки «Саҳеҳи Бухорий» китобини бошига қўйиб, шаҳар ва маҳаллаларни айланиб чиқса, албатта ўша шаҳар ва маҳалла аҳлини офатлардан сақлаб қолади. Илгарилари ҳам ҳар қачон Самарқанд шаҳрига бирор офат келса, шаҳар хослари йиғилиб дуо қилсалар дуолари ижобат бўлиб, у бало мусулмонлар бошидан дафъ бўларди…
Хожа Аҳрори Валий ҳазрат мавлоно Яъқуб Чархийнинг муриди бўлиб, у (бухоролик) ҳазрат Хожа Баҳо ва-д-дин Нақшбанднинг муридидир. Лекин мавлоно Яъқуб тугалликни ҳазрат Хожа Ало ва-д-дин Аттордан топган. Хожа Ало ва-д-дин Аттор хожа Баҳо ва-ддиннинг халифаси эди. Хожа Аҳрор шайхлик йўлини касб этиб юрган чоғларида, Ҳирот, Самарқанд ва Бухоро шаҳарларига сафар этиб, ўша замонинг шайхлари бўлган Сайид Қосим, мавлоно Низом ид-дин Хомуш, шайх Баҳо ва-д-дин Умар сингари зотларнинг сухбатларига етишди. Энг кейин мавлоно Яъқуб Чархийга йўлиқиб, мурид бўлди ва у кишидан тугаллик топиб, замоннинг биринчиси ва жаҳоннинг тенгсиз бир кишиси бўлди. Davomini o'qish
«Бобурнома»дан: “Рубъи маскунда Самарқандча латиф шаҳар камроқдур. Бешинчи иқлимдиндур… Шаҳри Самарқанддур, вилоятини Мовароуннаҳр дерлар. Ҳеч ёғий қаҳр ва ғалаба билан мунга даст топмоғи учун б а л д а и м а ҳ ф у з а дерлар. Самарқанд ҳазрати амирул-мўъминин Усмон замонида мусулмон бўлғондур. Саҳобадин Қусам ибн Аббос анда борғондур. Қабри Оҳанин дарвозасининг тошидадур. Ҳоло мозори Шоҳга машҳурдир. Самарқандни Искандар бино қилғондур. Мўғул ва турк улуси Семиканд (бошқа нусхада “Семизқанд”) дерлар…
Эли тамом сунний ва пок мазҳаб ва муташарриъ ва мутадаййин элдур. Ҳазрати рисолат замонидан бери ул миқдор аиммаи исломким, Мовароуннаҳрдин пайдо бўлубтур, ҳеч вилояттин маълум эмаским, мунча пайдо бўлмуш бўлғай… Шарқи Фарғона ва Қошғар, ғарби Бухоро ва Хоразм, шимоли Тошкенд ва Шоҳрухияким, Шош ва Банокат битирлар, жануби Балх ва Тирмиз, Кўҳак суйи шимолидин оқар, Самарқанддин икки қуруҳ бўлғай… Davomini o'qish
Сизга тақдим этилаётган мактублар муаллифи – адабиётшунос Иброҳим Ҳаққул. Тўғриси, уларни эълон қилиш учун олимнинг оиласидан розилик олишимиз осон кечмади. Чунки “Одатда мактубу кундаликлар одам ўзи ҳаётлигидаёқ эълон қилинмайди-да”, деган андиша бор эди. Лекин мўйсафид ВАҚТ қаршисида инсон умри – бир лаҳза. Кўнгил билан боғлиқ ҳолатлар, туйғуларимиз эса мана шу лаҳза қаърига шўнғиб кетган онлардир. Бу номалар тутқич бермас ҳиссиётларни, самимиятни ўзида муҳрлаб қолгани билан қадрли. Аёвсиз руҳ тугунларини очиши мумкин бўлган рост сўз соғинчи ҳар қанақанги одатлардан кўз юмишга ундади. Қўлимизга айрим хатларни тутқазаркан, олимнинг фарзанди Камола Ҳаққулова шундай деди: Davomini o'qish
РЕГИСТОН АНСАМБЛИ — Самарқанднинг Регистон майдонида 3 Мадраса (Улуғбек мадрасаси, Тиллакори Мадраса, Шердор Мадраса) дан иборат меъморий мажмуа. Дастлаб Улуғбек мадрасаси (1417—20) бунёд этилиб, кейинчалик қаршисига — майдон шарқига Улуғбек хонақоҳи (1424), шим.га Мирзойи карвонсаройи, жан.га Алика Кўкалдош Жума масжиди (1430) курдирган, ёнида эса ёғочдан хотамкори услубида маcжиди Муқатта ва Абусаид мадрасаси қурилган. 15-а.нинг 20—40-й.ларида Регистон ҳашаматли меъморий ансамблга айланган. 17-а.да Самарканд ҳокими Ялангтўш Баҳодир вайрона ҳолатдаги Улуғбек хонақоҳи ўрнига Шердор Мадраса (1619—1635/36)ни, Мирзойи карвонсаройи ўрнига Тиллакори мадраса-масжиди (1646/47— 1659/ 60)ни қурдирган. Регистон ансамбли ўзининг ранг-баранг кошинкори безаклари; нақшинкори пештоқлари, улкан гумбазлари б-н Ўрта Осиё меъморлигининг ноёб ёдгорлиги ҳисобланади. Davomini o'qish
Асқад Мухтор
«ТУНДАЛИК»ДАН БИР ФИКР
Кузатишимча, одамлар гапираётган гапнинг, тахминан, етмиш-саксон фоизи ортиқча экан. Кимдандир эшитган эдим: бир товушни талаффуз қилиш учун фалончи энергия сарф бўлади, деб. Ундай бўлса, ҳарф ва рақамлар бу жиҳатдан ҳам жуда катта иқтисодий-молиявий кашфиёт экан. Бўлмаса, масалан, “учта уй” дейиш ўрнига фикрни тушунтириш учун ўша учта уйни кўчириб-кўтариб келтириш керак бўларди… Свифтнинг бир сатираси эсимга тушади. Лапут бойлари энергияни тежаш учун, айтиш керак бўлган нарсаларни ўзлари билан олиб юришармиш. Ҳангомалашгани борганда хизматкорлари ҳамма лаш-лушларини елкалаб келишар экан… Davomini o'qish
Ушбу тадқиқот (Улуғбек Ҳамдам — «Янги ўзбек шеърияти». Тошкент,.»Adib» нашриёти. 2012 йил,304 бет) ХХ аср ўзбек шеърияти тадқиқига бағишланган яхлит монографик иш ҳисобланади. Унда XIX аср адоғидан то Истиқлол давригача бўлган юз йилдан мўлроқ вақт мобайнидаги шеъриятимизнинг бадиий тадриж қирралари,бир-биридан фарқланиб турувчи авлодлар назмининг ўзига хос қиёфалари ҳамда мустақиллик даври ўзбек шеъриятининг асосий хусусиятлари каби қатор масалалар баҳоли қудрат ўрганилган. Сизга монографиянинг қисқача мазмунини ўзида жамлаган муаллиф мақоласини тақдим этаман. Davomini o'qish
Ўзбек мумтоз шеъриятининг энг гўзал намуналари ажойиб поэтик топилмалари, чуқур маъноли образлари, ташбеҳлари, мусиқий наволари билан товланиб туради. ХХ асрнинг 20-йилларида мумтоз аруздан замонавий бармоққа ўтилганда, ана шу рангинлик “феодал давр лирикаси”нинг белгиси сифатида шўро даври шеъриятига йўнатилмади. Чўлпон соф лирик туйғу билан йўғрилган шеърларида шу рангинликни таъминловчи айрим поэтик унсурларидан маҳорат билан фойдаланди. Ойбек бу анъанани давом эттириб, истиорани ўз лирикасининг рангинлигини белгиловчи муҳим воситага айлантирди. Орадан бир қанча йиллар ўтиб, “соф лирика”га қарши кураш алангалари сўнгач, дастлаб Эркин Воҳидов ва Абдулла Орипов, сўнгра Рауф Парфи, Шавкат Раҳмон ва Усмон Азимлар авлоди ўзбек шеъриятидаги фикр ва туйғу ифодасининг нафислашишига ёрдам берувчи тасвир усули ва воситаларига кенг мурожаат этди. Davomini o'qish
Шу ёшга кириб ҳали бирор жойда “менинг ижодим, менинг асарим” деб лафз қилмаганман. Яқинда телевизорда бир ёш актриса билан суҳбат бўлди. “Менинг ижодим”, дея гап бошлаган эди, энсам қотиб кетди. Ижод, ижодкор деган сўзларга масъулият билан қараш керак-да… Раҳматли устозимиз Асқад Мухтор “Ёзувчиман десангиз – яхши одамман дегандай. Адибман деб қўя қоламан”, дердилар. Davomini o'qish