Shodmonqul Salom. Shamol nay chalayapti | Xurshid Davron kutubxonasi

Кўнгил деган дўст бор. Худо кўнгилга ёққан чироқ бор. Шунга ишонаман, буюрганини, авжимни келтирганини айтаман, бажармоққа етмиш икки томирим, ақлу юрагим билан интиламан. Одамга ишонаман, ҳаётни севаман! Йўлимга қараганларнинг ва мен йўлига қараганларнинг умиди менинг ор-номусим: шуни ҳар турфа шаклда гоҳ шоир бўлиб, гоҳ ўғил, гоҳ ота, гоҳ фуқаро бўлиб уддалашга танда жон бор экан, талпинавераман. Шунга кучим етмай қолса, юрагим тўхтаса керак (Шодмонқул Салом билан суҳбатдан. Суҳбатни тўлиқ ўқинг).

Шодмонқул Салом
ШАМОЛ НАЙ ЧАЛЯПТИ

ТУН ҚОРОВУЛИ

Мен – бир тунги қоровулман, туннинг қўриқчисиман,
Тонг ортилган тун карвонин қўриқлайман ўзимдан.
Қора барқут кийган оппоқ тушларнинг соқчисиман,
Гўдакларнинг уйқусига бекитаман кўзимдан.

Мен – тунларга ёлланма-ю, кундузларга мусофир,
Вақтим эса синган пулдай беҳисоб-у, бечора.
Танимайман, бу ерликмас ё бир қочоқ муҳожир,
Офтоб кўрмас, ўз соясин ҳеч кўрмаган оввора.

Мен – бир тунги қоровулман, туннинг карвонсаройи,
Қоранорлар қўзғалганда тунни омон кўраман.
Чироқларни ўчирмасдан, туннинг жойин банд этиб,
Уйқусида гапиринганларни ёмон кўраман.

Эй, кундузнинг деҳқонлари, кечанинг меҳмонлари,
Эй, орзу қопқонлари, хаёлнинг ўпқонлари,

Эй, меҳмонга парво қилмай, ухлаб ётган соддалар,
Эй, ўлимдан минг бор қўрққан, лек, ҳаёти битталар,

Эй, биргача санашдан ҳеч нарига ўтмаганлар,
Эй, минг бора меҳмон бўлиб, бир меҳмон кутмаганлар,

Умр бўйи қимор чийлаб, йўқ ғанимин йиққанлар,
Қачонлардир одамликдан нафақага чиққанлар,

Эй, ўзига ақли етмай, Оллоҳни кузатганлар,
Эй, мотамда йиғлашни ҳам тартиблаб, тузатганлар,

Эй, минг йиллик бир кечани ўн соатга бўлганлар,
Курсигами чиқиб, бўйим бунча баланд деганлар,

Эй, дунёга келмай туриб, мангу яшаб қолганлар,
Эй, ҳар йили бир туғилиб, асли, туғилмаганлар,

Эй, қўлларда изтиробдан тўлиб турган қадаҳлар,
Шу ғуссадан минг бор ичиб, маст бўлмаган огоҳлар,

Эй, шу қадаҳлар ортидан эврилиб кўринганлар,
Алпомишдай сарватлари соврилиб кўринганлар,

Эй, Худони таниганлар, эй, Худо таниганлар,
Эй, йўллари тугаб қолгач, йўлсозни яниганлар,

Сабр тиши лабларига ботиб кетган собирлар,
Яловини юракларга илиб кетган ботирлар,

Эй, кўкраги “оҳ”га тўла, кулиб турган ҳалимлар,
Ҳақни кўриб ўз-ўзига чўкаётган салимлар,

Улуғ сознинг наърасини тулпор отдай сезганлар,
Асрларнинг сиртмоғию жиловини узганлар,

Эй, Тангрининг қабулини кутиб турган қадамлар,
Бир васлдан фариштага дўниб кетган санамлар,

Ҳўл қанотин қуритай, деб, кўкдан тушиб келганлар,
Қанотига ўт туташиб, шу ўтга исинганлар,

Эй, кўнгилга маҳрам бўлиб азоб йўлин тутганлар
Ва, кўксида юрак билан юз кўрмас бўп кетганлар.

III

Эй, кундузнинг имонлари, кечанинг гумонлари,
Сиз кўрмаган кўп тушларнинг жўраб, йўриқчисиман.
Тонгни суйган бандаларнинг менман кечабонлари,
Мен – бир тунги қоровулман, туннинг қўриқчисиман.

АЛПОМИШ ЭКАН

“Бу савдолар ўтганда,
Бу дунёлар ёш эди”.1
Ўн минг нигоҳ термулган,
Ўн минг қабоқ – қош эди.
Ўн минг уйли Қўнғирот
Кенгиш тоғу тош эди.
Ўн минг уйли Қўнғирот:
Қон эди, қондош эди.
Парли ёйдай титраган
Кўнгилларда ёш эди.
Юракларда кўпкари
Туйғулар талош эди.
Чилбир чўлидан учган
Армон деган қуш эди.
Керагага осилган
Ўнг келмаган туш эди.
Олтин табоқда ҳилол
Қўл тегмаган ош эди.
Дил ҳувиллаб ётарди,
Дунё ҳали бўш эди.

Изиллаган сингилдай
Чанқовуз чирилларди.
Дардин ютган отадай
Қора уй ингилларди.
Йўлда қолган бўтадай
Етим дил изилларди.
Бева қолган сулувдай
Қамишлар шовилларди.
Эгасиз қолган юртдай
Шамоллар увилларди.
Давоси келмас дарддай
Жону тан симилларди.
1. Қодир бахши сатрлари.
Ёғолмаган булутдай
Фасллар имилларди.
Номардга мағлуб марддай
Кўкрагим ловилларди.
Худо юборган шартдай
Чора ночор йиғларди.
Тугаётган сукутдай
Дўмбира дирилларди.
Унинг битта торида
Бир эл яшаб келарди.
Унинг бошқа торида
Чин дунё яраларди.

Дунёнинг боши эди,
Юрак сирдоши эди.
Кўнгил зиндондай теран
Сув тубида тош эди.

Фурсат тўхтаб турарди,
Сурилмаган даврондай.
Норлар ғамдай чўкканди,
Яшалмаган замондай.
Қисмат қўлин қайириб,
Чоҳга отган султондай.
Умид каби эшилиб,
“Шарт” узилган арқондай.
Етмиш икки томири
Эгилган Қоражондай.
Тўқсон алп юрган ердай,
Ғозлар учган осмондай.
Тулпорлар сезган сирдай,
Ғофилларга пинҳондай.
Номус узатган қўлга –
Қўл узатган имондай.
Тангри атаган шондай,
Қодир қилган осондай.
Бир дард тўлиб келаяпти,
Бир дард бўлиб келаяпти,
Қодир айтган достондай.
Тош ўрга юмалаяпти
Эртакдаги имкондай.
Ҳақдан келган фармондай,
Томирлардаги қондай,
Чопарлар елаяпти.
Шамол най чалаяпти.
Нималар бўлаяпти,
Ким суюнч олаяпти?
Марҳумлар ўлаяпти,
Тириклар қолаяпти.
Кўнгли сув тўла мешдай
Оталар кулаяпти.
Оналарнинг кўксига
Соғинч сути келаяпти.
Қалдирғоч кулаяпти,
Ойбарчин тўлаяпти.
Ватан Ватан бўлаяпти,
Ватан Ватан бўлаяпти.
Кўксимда от елдириб,
Алпомиш келаяпти!
Алпомиш келаяпти!

ОНАМГА

Тонгу шомнинг орасинда
Сенинг умринг бигиз-сўзон.
“Жоним берай соясинда,
Куюк дилдан кетсин армон”

Тонгу шомнинг орасинда
Оққапчиғай шовуллайди.
Супаларда саҳар-саҳар
Сариқ итлар увуллайди.

“Итлар есин менинг кўнглим
Тушларимни сувлар олсин.
Тонгдай болам, дарё болам,
Шоир бўлсин, шоир бўлсин!”

Эна, Эна, жоним энар,
Сочларимдан товонимга.
Бедил давра дардли бўлар,
Олиб кирсам жаҳонимга.

Вужудингдан замингача
Минг йил кезганга ўхшайман.
Кўзларингдан ёноғингга
Ёшдай изганга ўхшайман.

Жоним онам, кўнглим онам,
Бева Барчин* йиғлаб берсин.
Чеҳрангдаги сўқмоқлардан
Болалигим қайтиб келсин.

Ўзи кетса сояси ҳам
Бирга кетган онажоним.
Шеър айтишни ўрганганда,
Куйиб кетди бор жаҳоним.

Тонгу шомнинг орасида
Симёғочлар “гукиллайди.”
–Жоним сенинг ичингдадир, –
Биров шомга ун гардлайди.

Менинг кўнглим – куйган дара,
Сенинг кўнглинг – ёлғиз ўтов.
Дараларни туман қучди,
Баҳорюртга тушди қиров.

Қайси шонни айтаяпсан,
Менга қувонч эргашарми?
Сенинг армонингдан кейин
Оламга бахт ярашарми?

Мангу боғча боласидир,
Бу дунёнинг шоирлари.
Сўриларда урчуқ каби
Эшилгандир зўр шеърлари.

Тонгу шомнинг орасинда
Кунинг кўклам, йилинг хазон.
Бу оламда уч чин сўз бор:
Соғинч, Ҳижрон, кейин Армон.

Тонгу шомнинг орасинда
Яшнаганман, оғриганман.
Гўдакларни авф этинглар,
Мен онамни соғинганман.

*Бева Барчин – достон номи.

***

Йўқ. Ўттизга кирганим йўқ, бўлсам йигирмадаман,
Яшолмаган кунлариму ботмай турган ойлар бор.
Борлиғимча сарф бўлмадим, қайтим, чегирмадаман,
Уловимда тик турганлар ва бўш турган жойлар бор.

Йўқ, ўттизга киролмадим, йилларнинг эшиклари,
Занглаб, музлаб қолганмиди ёки қўлим етмади.
Юрилмаса, йўл унарми — ойларнинг синиқлари,
Оёғимни тилган эди, жароҳатим битмади.

Йўқ. Ўттизга кирганим йўқ, ўгай эдим вақтга,
Бировларнинг кунларини яшаб юрдим, адашдим.
Бир лаҳзада чўғ бор эди, қолиб кетдим йил бўйи,
Шу лаҳзани бир йил яшаб ўзим билан дардлашдим.

Вақтга тенг юролмадим — давоматим кўп ёмон,
Ҳозир куз-у лек айвонда қалдирғочли ҳаволар.
Мени яниб ўлтирибди ойга игнасин қадаб,
Мен туғилмай марҳум бўлиб ўтиб кетган момолар.

Бир кунларим майпарастдир, бировлари гўдакдир,
Иккиси ҳам талпанглайди: олдга-ортга юради.
Мангу толе офтобига ўхшаб кетади отам,
Ҳам ачиниб, ҳам оғриниб, ботмай қараб туради.

Бир кунларим Кенжаботир, бири эса аждаҳо,
Бир кунларим Алпомишдир, иккинчиси Ултондир.
Дарвеш бўлиб бир йилларим олам кезиб кетдилар,
Бир лаҳзам бор, кўнгли ройиш юрт сўраган султондир.

…Аммо ҳали яшамадим: ҳозирландим, чоғландим,
Балки бир висол онида минг бор балққан қуёшим.
Ҳеч ишонманг, сочларимни тунга бўяб олганман,
Лек, ўттизга кирганим йўқ, балки мингдадир ёшим.

Шодмонқул Салом 1980 йилда Сурхондарё вилоятида туғилган. Термиз Давлат университетининг кимё факультетини тамомлаган. “Юрак иқлими”, “Кўнгил китоби” ва бошқа шеърий китоблари чоп этилган. “Ўзбекистон адабиёти ва санъати”,«Turkiston» газеталарида ишлаган. Ҳозирда “Китоб дунёси” газетасида Бош муҳаррир вазифасида фаолият кўрсатмоқда.
Атоқли шоир Эшқобил Шукур Шодмонқул Салом киобига ёзган сўзбошида ёш шоирга қарата шундай ёзган эди:» Мени яна бир нарса қувонтирди, сизда ўлик шеър йўқ. Ҳар бир шеърингиз билан гаплашса, ҳасратлашса, куйлашса бўлади».

Shodmonqul Salom 1980 yilda Surxondaryo viloyatida tug’ilgan. Termiz Davlat universitetining kimyo fakul`tetini tamomlagan. “Yurak iqlimi”, “Ko’ngil kitobi” va boshqa she’riy kitoblari chop etilgan. “O’zbekiston adabiyoti va san’ati”,«Turkiston» gazetalarida ishlagan. Hozirda “Kitob dunyosi” gazetasida Bosh muharrir vazifasida faoliyat ko’rsatmoqda.
Atoqli shoir Eshqobil Shukur Shodmonqul Salom kiobiga yozgan so’zboshida yosh shoirga qarata shunday yozgan edi:» Meni yana bir narsa quvontirdi, sizda o’lik she’r yo’q. Har bir she’ringiz bilan gaplashsa, hasratlashsa, kuylashsa bo’ladi».