Рост сўзлаган маъқул. Усмон Қўчқорнинг борлигини билдик, аммо ўзи айтганидек, кимлигини билолмай, ғафлатда қолдик. Ёнгинамиздаги дурни тошга қиёслаб, кўпам эътибор бермадик. Бугун амин бўляпманки, У сездирмайгина бизларни ўзига сеҳрлаб, меҳрлаб қўйган экан.
Севара АЛИЖОНОВА
ДАРАХГА АЙЛАНГАН ОДАМ
Шоирнинг таваллуд куни. Унинг энди орамизда йўқлигини эслатиб юборди. Ўша машъум хабарни эшитганимдаги титроқни қайта вужудга солди. Салкам бир йилдан буён миямда ғужғон айланаётган алғов-далғов ҳисларимнинг жиловини қўлга тутқазди. Қоғозу қаламга яқинлашолмай қолган қўлимга куч берди. Шоирни шеърларидан қидирдим. Камтар-қамсуқум, мадҳиябозлигу хушомадни билмайдиган, ўзининг кимлигини-да атрофга кўз-кўзламай, юракка шеърлари билангина кириб борадиган шоир қолдимикан, деган ўйга толдим. Бордир. Қуриб кетмагандир. Аммо Усмон Қўчқор шеърияти, самимияти неча кўнгиллар қатори мени-да чўллатиб, қуритиб қўйгани йўқ. Шеърлари тилга қуйилиб-қуйилиб келаётир.
Тинмай оқаётган
нима бу ўзи –
Дарёми,
умрми,
кўзёшми – надир?
Билмадим. Шоирнинг бу сўроғига айни дам жавоб бермоққа ожизман. Балки тинмай оқаётгани устози, отасидай яқин билган кишисини йўқотган кимсанинг унсиз фарёдидир?.. 
Эсимда. Талабалик давримда ўзининг сеҳрли дунёсига чорлаган “Жаҳон адабиёти”га илк бор келганим. Оталарча меҳр билан кутиб олган инсон – шоирнинг ўзлари эди. Ризқ-насиба қўшилиб, орзу армонга айланмай, бир муддат бу муқаддас даргоҳда ишладим, ўргандим. Таҳрир, таржима санъатидангина эмас, ҳаёт мактабидан ҳам илк муаллимим “Жаҳон адабиёти” бўлди. Ҳамкасблик ёрлиғи ёпиштирилиб, нуқул ишдан сўзловчи биз шўрликларга шоирни кашф қилишга, борида қадрига етишга вақт топилган дейсизми? Йўқ. Усмон Қўчқор-чи? Ҳаммасига улгурган. Биз ҳаваскорларга мухлислик қилиб, “Янги асарингизни қачон ўқиймиз энди?” дегувчи эди. Ийманибми, тортинибми ё “арзандалик касали”га чалинибми, устознинг ўзига ҳеч шу саволни бермабман. Ахир, кўрга ҳасса бўлиб, шоирнинг шеърлари “Китоб дунёси” саҳифаларини ёритиб чиқмагунича, ҳамкасб назари билан қараб юраверганман-да. Йилдан-йил гўзаллашиб бораётган шоир шеърияти суюнишдан кўра уялиш ҳисси билан юзимни ўн чандон қизартирарди. Сокин оққан денгизда пўртана тургандек эди. Балки қуйидаги шеърини биз каби ҳавасмандларга атаб ёзган бўлса, не ажаб:
Сен доим қайгадир шошиб яшайсан,
Қалбингда бир дунё орзу ва умид.
Баҳор дарёсидай тошиб яшайсан,
Мен эса дарахтдай сақлайман сукут.
“Шоирнинг ҳам сукут сақлайдигани бўларканми?”, ўйлайман ўзимча. Сақлай-сақлай бутун сукунатини, ичидаги ғам-андуҳ, нафратию севгиси – бари-барини “лоп” этиб ошкор этадиган ҳам шоир эмасми, ахир? Шу мисраларидан ҳам шоирнинг кўнглини, алланечук дардини англагандек бўламан. Аммо барибир Усмон Қўчқорнинг чиндан сукут сақлай олишига кўп бора гувоҳ бўлганман. Озарбайжон маданият марказининг ҳар тадбирида баҳоли қудрат қатнашарди. Ана шундай тадбирларнинг бирида йиғилганларнинг ортида, панада, кўздан нари турибди. Таниганлар қўл бериб сўрашгач, ўз ўринларини билиб, тўрдан жой қидириш билан банд. Озар адабиётини ўзбек китобхонига таништиришда кўп хизмати сингган таниқли таржимон эса тадбир якунига қадар жойидан жилмай, мароқ билан кузатиб, синчковлик ила тинглаб, жимгина изига қайтди. Ўша учрашувдан кўп ўтмай, Ўзбекистон миллий кутубхонаси катта залида озарбайжонлик таниқли адиб ва драматург Юнус Ўғузнинг “Малика ва жодугар” асари тақдимоти бўлиб ўтди. Таржимон – Усмон Қўчқор. Тадбирда Юнус Ўғузнинг ўзи ҳам иштирок этди. Муаллифнинг ҳам, таржимоннинг ҳам шаънига илиқ гаплар айтилди, ўрни келганда танқид тошлари билан ҳам сийланди. Усмон Қўчқорда на хурсандчилик, на хафалик аломати сезилади. Камчиликларини диққат билан тинглади-ю, “тўй тарқаб” кетар чоғда кўпчилик қатори қўлимга тилаклар битилган китобни тутқазди-да: “Севарахон, асарни ўқиб, фикрингизни айтарсиз. Таржимада хатолар бўлса, айбга буюрмайсиз. Сизлар тузатасизлар, энди”, деди кулимсираб.
Йўл-йўлакай ўйлаб кетаман: “Қанақа одам экан-а, бу одам? Мен ким бўлибманки, у кишининг хатосини айтсам”. Аммо адабиётимизда шундай тўғридил одамлар борлигидан, уларнинг суҳбатини олганимдан ич-ичимдан севиндим.
Термилишар фалакка бот-бот,
Бот-бот кўкда бир от кишнайди –
Каҳкашонга чиқиб кетган от,
Энди ерга қайтиб тушмайди…
Дунёда инсоннинг кимлигини кўрсатувчи виждон масаласи бор. У шоҳ бўладими ё шоир, виждони олдида соф кетганлар кам бўлса керак. Бу бахт ҳаммага ҳам насиб этавермайди. Виждонни соф сақлаш – бахт, бу бахтга етиш йўли эса бир умрлик машаққат. Усмон Қўчқорнинг телевидениедан кетишига ҳам ана шу виждони сабаб бўлганини эшитгандим. Эшитганимдаёқ ҳурматим, ихлосим янада ортганди.
Шу қадар яқинсан…
Шу қадар йироқ…
Сендан зарра нари ўтолмагайлар.
Борлигингни англаб етгайлар, бироқ
Кимлигингни англаб етолмагайлар…
Рост сўзлаган маъқул. Усмон Қўчқорнинг борлигини билдик, аммо ўзи айтганидек, кимлигини билолмай, ғафлатда қолдик. Ёнгинамиздаги дурни тошга қиёслаб, кўпам эътибор бермадик. Бугун амин бўляпманки, У сездирмайгина бизларни ўзига сеҳрлаб, меҳрлаб қўйган экан.
Ҳурмат билан тилга олишар
Ўтган замон феълида сени.
Учратиб боз ҳайрон қолишар
Келажакнинг йўлида сени.
Бу мисраларни ўқиганки бор, кўнглидан ўз ҳаёт йўли, қадр-қиммати ҳақидаги хаёллар ўтса, не ажаб. Назаримда, бу мисраларга ҳаммадан ҳам кўпроқ шоирнинг ўзи муносиб. Муносибликни тан олиш, ҳақиқатни англаш учун эса шунча кўп вақт керак бўлдими бизга? Вақтни қўя турайлик, жон керак бўлди! Руҳи танидан чиққан жон!
Атрофга жовдираб боқурсан ҳайрон,
Ҳайрон суянасан ёлғиз дарахтга.
Билмассан –
Бу дарахт нега жим қотган,
Билмассан –
Бу қайғу қайданлигини.
Билмассан –
Сени кута-кута илдизлар отган
Бу дарахт – дарахтмас, одамлигини…
Усмон Қўчқор на шуҳрат, на амалга интилмади. Назаримда, ўзи буни истамади. Хуршид Даврон таъбири билан айтганда, ҳеч нима даъво қилмасдан, индамасдан ижод қилди. Гарчи юрагида дарди кўп бўлса-да, уни ҳаммага очавермади, фақат ва фақат шеърига ишонди.
Орзу қилмагандик бу хор жасадни,
Руҳ ила кўкларга боғланган эдик.
Тангри англамабди бизнинг мақсадни,
Ўзга оламларга чоғланган эдик.
Ҳаёт йўлимда устозларим кўп, яна бўлар, иншааллоҳ. Сиздек камтар, виждонни пок сақлай олсам, устоз демакка ҳаққим бўлар. Биздан рози бўлинг.
Эрк десам…
бошимга бу шиша қозон –
Осмонни тўнтариб қўйдинг, Худойим.
Усмон ҚЎЧҚОР
ШЕЪРЛАР
Таниқли шоир Усмон Қўчқор (1953 -2017) Бухоро вилоятининг Шофиркон туманида туғилган. ТошДУнинг филология факультетини тамомлаган (1975). «Ҳаяжонга кўмилган дунё» (1982), «Акссиз садолар» (1986), «Уйқудаги минора» (1987), «Оғир карвон» (1991), «Чамангул» (1996), «Ширқ» каби шеърий китоблари нашр этилган. «Қувғун» достони ва «Имом Бухорий» шеърий драмасининг муаллифи. Ҳусайн Жовиднинг «Амир Темур» ва «Шайх Санъон» драмаларини, Юсуф Самадўғлининг «Қатл куни», Анорнинг «Беш қаватли уйнинг олтинчи қавати» романларини ўзбек тилига таржима қилган.
* * *
Дунёнинг
йўқ биздан
ҳамон парвоси,
Арзирми
дардимиз тўксак
қорларга…
Чорлаб турганида
осмон парвози —
Осилмак истасак
юксак дорларга.
Арзирми
баҳорда қайтган қушларга
Кўзлардан
ёшларни
лайсондай қуйсак.
Юсуф
таъбирини айтган
тушларга
Ишонсак,
бошларни
остонга қўйсак.
Моғор гўшаларга,
арзирми,
ҳабиб,
Ҳур шамол
сингари
ҳур-ҳурлаб борсак.
Адирин
таниган
турналар каби
Заминга тушмай
қур-қурлаб юборсак.
Қора булутларни
яшиндай ёриб
Чаманга тикилмоқ
фарз эмасми, айт.
Умидни
хунбор
кўз ёшинда қориб,
Ватанга
йиқилмоқ
арзимасми,
айт…
* * *
Жулдур булутлардан музтар бир тунда
Пичирлаб баддуо қилади коҳин.
Бузиб юбормоқни истар гардунда
У Ер билан Ойнинг никоҳин.
Булут чоклаб қўшиқ айтар Ой,
Қўлларида тилла жуволдиз:
«Ойқизга уволдир,
Тун ёмон чувалди.
Кўк кўксин яраси
Қон билан сувалди…»
Ер чуқур хўрсиниб қўйди-да, мовий
Бошидан қоп-қора рўёни қувди.
Унинг кўксидаги гулга самовий
Шабнамлар кўз ёшдек тўкилди дув-
дув…
* * *
Бу йўлда ўнг ҳам тор,
Сўл ҳам тор,
Ноўнғай кенгликка тузмоқ қасида.
Бу кеча шу қадар қуюқ,
кўламдор,
Тошиниб чиқади кўз соққасидан.
Мен-кўрман,
кўр тундан қораётирман,
Ёлғиз Тангрим билар мендан кечганин.
Дунёни пайпаслаб бораётирман —
Фарқлаб олмоқ учун Кундан Кечани…
* * *
Томошо шавқи бор эди ройимда
Ўн саккиз минг оламларингни.
Нечун ўрмалатиб қўйдинг пойимда
Чумолидан майда одамларингни.
Бу ўша —
йўлидан ҳамиша озғон,
Деб мени осийга йўйдинг-ку доим.
Эрк десам…
бошимга бу шиша қозон —
Осмонни тўнтариб қўйдинг, Худойим…
* * *
Сайёҳ!
Энди мендан ранжима,
Гоҳ мағлуб,
гоҳ ғолиб келдим мен.
Сўрамайман
сендан ганжина,
Шу жойгача
олиб келдим мен.
Қолганига
омадинг берсин,
Бу сарҳаддан
ўтмасман зинҳор…
Ўзинг кетавергин,
жин урсин,
Ёлғоннинг ҳам…
чегараси бор…
* * *
Ҳисобсиз эмасдир
суви уммоннинг,
Юлдузлар
ҳисобсиз эмасдир,
болам.
Ҳисобда
ҳар қийлу қоли
замоннинг,
Ҳисобда ҳар шодлик,
ўкинч,
ғам-алам.
Борар манзилиму
ўтар кўпригим
Чизилган —
харита каби —
китобда.
Қай лаҳза узилар
қай бир кипригим —
Ҳисобда турибди,
ҳисобда…
* * *
Замин тўзон сочар.
Осмон — аланга…
Қизариб боқади
офтоб ҳам уфқдан.
Қудуқлар кўмилган…
Карвон таланган…
Шом тушар…
Бошланар афтода хуфтон…
Ёлғиз ўзи қолди.
Паноҳ — Худодан.
Омон қолганини
саодат билар.
Саҳрода
қибласин
йўқотган
одам
Дуч келган
томонга
ибодат қилар…
* * *
Кўзёшда буюк бир ҳикмат бор экан,
Тасалли бор экан дардда, йиғида,
Яна мен бу дарддан ёш тўкдим, бекам,
Куйдим кўзларингнинг қорачиғида.
Сен кетдинг… узилиб тушди томчи ёш,
Ҳаракат тўхтади. Ҳаёт тўхтади.
Ҳаттоки фалакда жовидон қуёш,
Энди қотиб қолган қора нуқтадир.
Денгизда ногаҳон тинди пўртана,
Боғларда шамоллар босилиб қолди.
Бандидан узилган япроқлар, ана,
Ҳавода муаллақ осилиб қолди.
Сен кетдинг… бу боғлар хазонга ботди,
Кезмакдан тўхтади — ой тортди хира.
Фалакда юлдузлар нуқтадай қотди,
Муздек қотиб қолди хотира…
Дунё тўхтаб қолди… Дунё — қизиқмас,
Барчасин тўхтатди битта ишорат.
Сен кетдинг… Бу умрим энди чизиқмас,
Қотган нуқталардан иборат…
* * *
Уммоннинг остида
ўсаётир тоғ,
Олисга чўзилган
силсилалари.
Ҳали вулқонлари уйқуда,
бироқ
Титраниб қўяди
зилзилалари.
Эшилиб рақсга тушар
сувўтлар,
Тоғ тинглар
гунг дунё
оҳангларини.
Чиғаноқ келтирар
садаф совутлар,
Чўчиб-чўчиб ҳидлар
наҳанглар уни.
Долғалар гоҳ кўкка
сапчир шодумон,
Гоҳ сокин мавжларга
айлангай яна.
Тоғни
силаб-силаб қўяди уммон —
Нима туғишини
билмаган она…
ДОРБОЗЛАР
Бирида лангарчўп,
Саёғи шердай.
Оёғи дордаю
боши осмонда.
Бирин боши дорда,
оёғи ерда,
Аёли долонда…
Моли талонда…
* * *
Олисдан бир шамол гувлаб эсмоқда,
Ўтмоқда бу боғнинг эмди ёзлари.
Кунма-кун чирмовуқ каби ўсмоқда
Юракда ғуссанинг имтиёзлари.
Меваси сочилиб ётган боғларга
Хазон диёридан келур дараклар.
Бундай андуҳларга, бундай доғларга
Қандайин кўниксин вазмин дарахтлар.
Дунёнинг вужуди борар қувраниб,
Сувин тортаётир жилға, сойлиқлар…
Жулдур камзулига ғамгин ўраниб
Фалакда ой йиғлар…
Кўкда ой йиғлар…
* * *
Ҳаёт ўпқонидан фано аршига
Юксалиб бормоқда мана бу одам.
Кўнгил хуржунидан бор илинжларни
Тўкиб ташламоқда кераксиз тошдай.
Дунё оёғидан тубанга тортар,
Хотин, бола-чақа унга қўшилиб…
Тангрим, сабот бергил ушбу бандангга,
Унинг Сендан бошқа нажоткори йўқ.
Ўчирма дилидан умид шамини,
Қувват бер арқоннинг ҳар толасига…
Енгиллашиб борар юксалган сари,
Ҳар бир нафасини қилур назорат.
Юраги биллурдек тозариб борар,
Юзлари ловуллар ишқ шаробидан.
Оллоҳим, бетакрор Ўз нуринг ила
Унинг нигоҳини ром эт чунонким —
Қулаб тушмаслиги учун ваҳмдан —
Ерга қарамасин, ишқилиб…
* * *
Орзу қилмагандик
бу хор жасадни,
Руҳ ила
кўкларга боғланган эдик.
Тангри
англамабди
бизнинг мақсадни,
Ўзга оламларга
чоғланган эдик.
Оҳ, шўрлик ерликлар…
Ғами аримас,
Тушига сут,
пишлоқ,
урлар киради.
Бизнинг тушларга-чи,
қора ер эмас,
Шуълалар киради,
нурлар киради…
* * *
Қуёшсиз, ҳавосиз ҳаёт йўқ дея
таълим берар эди олимлар.
Яқинда уммоннинг қаърини
Кўрсатишди телевизорда.
Офтоб шуълалари ҳеч қачон
Етиб бормас тубанликларда,
Ҳавоси йўқ совуқ муҳитда,
Фавворадек отилиб ётган
Олтингугурт оғуларида,
Ҳар қандай сув ости кемасин
Пачоқлаб қўйгудек босим остида
Жониворлар ўйнаб юрибди
Бир-бирин қувалаб бемалол.
Демакки,
Қуёшсиз, ҳавосиз мавжуд экан то —
Ислоҳ қилишимиз керакдир балки
Ҳаёт ҳақидаги тушунчамизни…
* * *
Ўн бешинчи асрдан бери
Таназзулга учраган тоғлар,
Қоп-қоронғу юҳо жарликлар,
лашкарларнинг қилич-қалқони
Занглаб тупроқ бўлган адирлар,
Оқсоч тоғни шўр денгизларга
Боғлаб ётган ҳолсиз дарёлар
Узра елиб келган бу шамол
Бугун менинг елкамга қўнди.
Калхат қувган чумчуқ цингари
Потирларди унинг юраги.
Қўрқувданми, хорғинликданми —
Юмилиб-юмилиб кетарди худди
Мунчоқдек бенажот кўзлари.
Муштипар шамолим, дея мен уни
Силамоқчи бўлгандим, ногоҳ
Ҳарир қанотини силкитиб
Учиб кетди ҳуркак бу шамол.
Шу кетганча энди нечанчи
Авлодимнинг елкаларига
Бориб қўнар экан…
билмайман…
* * *
Қоп-қора
зулмоний
бу чангдан
Башарнинг юзига сочди ёвузлик.
Дунёнинг ўзидек
қадим бу жангда
Яна инсоният
қилди ёлғизлик.
Насроний мулзамдир,
ўсал мусулмон,
Ўзга қавмлар ҳам
қунишиб келар.
Ҳаводан
ҳеч қачон
ушалмас армон,
Олинмаган
хун иси келар…
«Ёшлик» журналидан олинди.
ТЎРТЛИКЛАР
Дунёни ўйнатган дастларни кўрдим,
Чинорларни кўрдим, хасларни кўрдим.
Осмонга устунман дебон, оқибат
Тупроқ ичра ётган касларни кўрдим.
* * *
Қўлимда шукрона тўла бир соғар,
Толе ҳам гоҳ у ён, гоҳ бу ён оғар.
Дардингни дастурхон қилма оламга,
Дўл ёққан бошларга раҳмат ҳам ёғар.
* * *
Олиб турибсанми дунёда нафас,
Қилса бўлар шунинг ўзига ҳавас.
Олган нафасимиз бизники эрур,
Чиққан нафасимиз бизники эмас.
* * *
Яхшилик қилганни ёдда тутсанг бас,
Кўчасидан ўтсанг, эслаб ўтсанг бас.
Минг йиллик бу боғнинг боғбонин сўрма,
Эккану тикканни дуо этсанг бас.
* * *
Бир дарё кўрдимки, ўзани йўқдир,
Бир саҳро – илону кузани йўқдир.
Умрим либосини тиккан чеварнинг
Ангишвонаси йўқ, сўзани йўқдир.
* * *
Шукронага келдик, раҳматга келдик,
Роҳатга келмадик, хазматга келдик.
Ким ошарга келган бу тўй дунёга
Биз қўл қовуштириб хизматга келдик.
* * *
Гулга бўронлигинг намоён этма,
Кўнглингни ҳар касга ҳам аён этма.
Хилватда ёш тўкиб ёнгил, майлига,
Шуълангни шамолга, шам, аён этма.
* * *
Хокисорлик ичра мезон бўлдик биз,
Ишқни куйламакка сўзон бўлдик биз.
Қайдан ҳам ул ёрнинг кўйига тушдик,
Оқибат гард бўлдик, тўзон бўлдик биз.
* * *
Кимдир бу дунёни ўпириб келар,
Кимдир кўкрак кериб, гупуриб келар.
Ерга қулоқ тутиб ётган синчиман,
Минг йил наридан от дупури келар.
* * *
Қишда бир уй берди, мўркони йўқдир,
Ўлжаси мўл дунё, қопқони йўқдир.
Осмонга осилмак истадик, аммо
Арғамчиси йўқдир, арқони йўқдир.
* * *
Дунё молин келиб-кетарлари бор,
Ўксинма, сенга ҳам атарлари бор.
Нафс аталмиш қутқу бир бало ўт-ку,
Унинг кул этгувчи хатарлари бор.
* * *
Майлига, гар «алиф», гар «ё» бўлурмиз,
Томчилаб-томчилаб дарё бўлурмиз.
Бор эдик, кетармиз бир кун йўқликка,
Йўқ эдик, бир куни пайдо бўлурмиз.
* * *
Чўққиларнинг қори эриб туганмас,
Уммонларнинг суви қуриб туганмас.
Оллоҳ олса, олиб қололмас ҳеч ким,
Оллоҳ берса агар бериб туганмас.
* * *
Қўшқулоқ кўчатни ундириб кимдир,
Атиргул қилади, райҳон қилади.
Ҳатто боғбонни ҳам кўндириб кимдир,
Гулзорни туядек пайҳон қилади.
ЁДИНГ ҲАР НАРСАНИ ЁДДАН ЧИҚАРДИ
Муаллифдан: Шарқ меъморчилигида муқарнас деб аталувчи усул бор. Биноларнинг гумбаз ва қуббаларига ушбу усулда ўйма ёки қабариқ қилиб ишланган бир хил шакл, айни ўлчамдаги нақшларида ўзига хос ҳаётий фалсафа ҳам яширинган дейишади. Мумтоз адабиётда бу сўзнинг “осмон”, “кўк гумбази”, “фалак чархи” каби маънолари ҳам бор. Шеъриятимизда иккиликлар ўз жанрига кўра турфа номлар билан аталса-да, мен ўз машқларимни муқарнас деб аташни ҳавас қилдим.
Эй Навоий, тоқини мен доғи ашкимдан йиқай,
Чун менга қисм этти бу чархи муқарнас йиғламоқ.
Алишер Навоий
* * *
Кенг битта тўн кийсам, хоҳ терс, ўнг кийсам,
Тиздан қуйи тушиб турса енглари.
* * *
Ҳам азал, ҳам абад менинг кўнглимда,
Унга дуч келгайсан қай ёндан келсанг.
* * *
Тонг ўрнин шом олар, не тонг, хазондек
Учириб кетса бул шамоллар мени.
* * *
Мен сенга юзма-юз чиқмоқчи эдим,
Юзимга урилди ўтрук шамоллар.
* * *
Нафсимнинг ҳур ити ҳуриди, эвоҳ,
Тишланган ойларга ташланмоқ бўлар.
* * *
Ўйинга тушса-да шомон шамоллар,
Шом олди қуволмас рўёларимни.
* * *
Кўлкадан ўтаман чумоли каби,
Кўлка эгасига тушмайди кўзим.
* * *
Азал жамолидан бир шамол келди –
Йиғлади азалнинг жамолисан деб.
* * *
Овозанг эшитдим, овозингни – йўқ,
Юзингни кўрсаму тоғдай кул бўлсам.
* * *
Елланиб ўтаркан этагинг ели,
Тўзғиб кетсам Қаҳкашон каби.
* * *
Йўл индим, ялиндим, такбирга келдим,
Хок эдим, пок бўлдим Акбар отингдан.
* * *
Юрагимга тушди буюк бир қўрқув,
Қўрқмасдан қўйдим мен энди ҳеч кимдан.
* * *
Кўнглимнинг уйига тўрт девор қўйдим –
Ишорат, иродат, ибрат, итоат.
* * *
Эргашиб борадир қаерга борсам,
Сужудга бордиму вужуддан бездим.
* * *
Кўрмана керакмас, келиб кўр мани,
Тикилиб турибман кўзларим юмиб.
* * *
Теран хилватларга қочганим сари
Теранлашиб борди сенинг нигоҳинг.
* * *
Ошиқдан ошиқроқ ошиқмоқдаман,
Эшигин бекитмай турсайди Тавба.
* * *
Шам оппоқ йиғлади, мен йиғладим қон,
Билдим, алвон экан муҳаббат ранги.
* * *
Куз айтди баҳоринг олдиндадир деб,
Баҳор йиғлаб мени кузга кузатди.
* * *
Фаслингдан умид йўқ, умид – васлингдан,
Еган олмам учун афу эт мени.
* * *
Ярқ этиб кўнгилнинг кўзи очилди,
Юм-юм меҳр тўкиб чиқар ҳар кеча.
* * *
Бол оққан, сут оққан ариқлар дея
Нафсим қитиқлама… Менга васлинг бас.
* * *
Кўнгилнинг уйини кенг қилдим беҳад,
Энди унга сиғмас Сендан ўзгаси.
* * *
Қон қонга, жон жонга қоришиб кетди,
Тандирдан нон эмас, сув чиқиб келар.
* * *
Уҳ, мени кемангга олгин, уҳ, мени,
Ботиб бораётир ерга оёғим.
* * *
Ёдинг ҳар нарсани ёддан чиқарди,
Дўзахга кирсам ҳам – ёдда Сен ўзинг…
* * *
Ювсайдим, қувсайдим Улуғ кунгача
Буғдойдан бошланган гуноҳларимни.
* * *
Умримга бепоён таскин битта сўз:
Кўнгил, кўнгил; кўнгил, кўнгил; кўнгил, кўн…
* * *
Куй энди, юракнинг ёнмоғи гумон,
Руҳ учди, қолган бу вужуд – куйинди.
* * *
Қошларинг хаёли кетмас қошимдан…
Очунда қоч ундан, очунда қоч ундан…
* * *
Ёрдан чиққан бу жафо ётдан чиқмас,
Кўнгилдан чиқмагай, ҳеч ёддан чиқмас.
* * *
Лабо-лаб қонли май ичдим лаб оллаб,
Балойи ишқдан озод лоуболийман.
* * *
Умид юлдузларинг пир-пир чекинди,
Ҳар битта қайғуни бир-бир чек энди.
* * *
Қаёнда эдинг сен, қай онда эдинг,
Эй менинг пинҳоним, аёним менинг.
* * *
Гумон уммонини босди бир туман,
Еру осмон чўкди, иймон чўкмади.
* * *
Ул-булдан куйган бир чўғми бул булбул,
Ёнди ул қўнган гул, чаманлар куйди.
* * *
Ҳайрато, биз ҳайратомуз гул кўрдик,
Шабнам бўлиб йиғлашни маъқул кўрдик.
* * *
Муаззин, овозинг бунчалар ҳазин,
Ишққа чақирмаслар. Кўнгил ухламас.
* * *
Ҳузурига юз буриб айтма узрлар,
Бу ўтдан ҳузурлар қилгин, ҳузурлар.
* * *
Тунлар юлдузларга боқиб ётурман,
Ҳали ёпилмаган умиднинг томи.
* * *
Ишқ – бу не тўзонди, қўлим узанди,
Ердан оёғимни ўзинг уз энди.
* * *
Куйиб кетмоқдаман кўрмайин ҳали,
Жамолинг кўрганда не кечар ҳолим.
* * *
Шунчалик кенгсанки, кечмоққа шайсан
Қилиб улгурмаган гуноҳларимни.
Манба: «Китоб дунёси» газетасининг веб-саҳифаси
Rost soʼzlagan maʼqul. Usmon Qoʼchqorning borligini bildik, ammo oʼzi aytganidek, kimligini bilolmay, gʼaflatda qoldik. Yonginamizdagi durni toshga qiyoslab, koʼpam eʼtibor bermadik. Bugun amin boʼlyapmanki, U sezdirmaygina bizlarni oʼziga sehrlab, mehrlab qoʼygan ekan.
Sevara АLIJONOVА
DАRАXGА АYLАNGАN ODАM
Shoirning tavallud kuni. Uning endi oramizda yoʼqligini eslatib yubordi. Oʼsha mashʼum xabarni eshitganimdagi titroqni qayta vujudga soldi. Salkam bir yildan buyon miyamda gʼujgʼon aylanayotgan algʼov-dalgʼov hislarimning jilovini qoʼlga tutqazdi. Qogʼozu qalamga yaqinlasholmay qolgan qoʼlimga kuch berdi. Shoirni sheʼrlaridan qidirdim. Kamtar-qamsuqum, madhiyabozligu xushomadni bilmaydigan, oʼzining kimligini-da atrofga koʼz-koʼzlamay, yurakka sheʼrlari bilangina kirib boradigan shoir qoldimikan, degan oʼyga toldim. Bordir. Qurib ketmagandir. Аmmo Usmon Qoʼchqor sheʼriyati, samimiyati necha koʼngillar qatori meni-da choʼllatib, quritib qoʼygani yoʼq. Sheʼrlari tilga quyilib-quyilib kelayotir.
Tinmay oqayotgan
nima bu oʼzi –
Daryomi,
umrmi,
koʼzyoshmi – nadir?
Bilmadim. Shoirning bu soʼrogʼiga ayni dam javob bermoqqa ojizman. Balki tinmay oqayotgani ustozi, otasiday yaqin bilgan kishisini yoʼqotgan kimsaning unsiz faryodidir?..
Esimda. Talabalik davrimda oʼzining sehrli dunyosiga chorlagan “Jahon adabiyoti”ga ilk bor kelganim. Otalarcha mehr bilan kutib olgan inson – shoirning oʼzlari edi. Rizq-nasiba qoʼshilib, orzu armonga aylanmay, bir muddat bu muqaddas dargohda ishladim, oʼrgandim. Tahrir, tarjima sanʼatidangina emas, hayot maktabidan ham ilk muallimim “Jahon adabiyoti” boʼldi. Hamkasblik yorligʼi yopishtirilib, nuqul ishdan soʼzlovchi biz shoʼrliklarga shoirni kashf qilishga, borida qadriga yetishga vaqt topilgan deysizmi? Yoʼq. Usmon Qoʼchqor-chi? Hammasiga ulgurgan. Biz havaskorlarga muxlislik qilib, “Yangi asaringizni qachon oʼqiymiz endi?” deguvchi edi. Iymanibmi, tortinibmi yo “arzandalik kasali”ga chalinibmi, ustozning oʼziga hech shu savolni bermabman. Аxir, koʼrga hassa boʼlib, shoirning sheʼrlari “Kitob dunyosi” sahifalarini yoritib chiqmagunicha, hamkasb nazari bilan qarab yuraverganman-da. Yildan-yil goʼzallashib borayotgan shoir sheʼriyati suyunishdan koʼra uyalish hissi bilan yuzimni oʼn chandon qizartirardi. Sokin oqqan dengizda poʼrtana turgandek edi. Balki quyidagi sheʼrini biz kabi havasmandlarga atab yozgan boʼlsa, ne ajab:
Sen doim qaygadir shoshib yashaysan,
Qalbingda bir dunyo orzu va umid.
Bahor daryosiday toshib yashaysan,
Men esa daraxtday saqlayman sukut.
“Shoirning ham sukut saqlaydigani boʼlarkanmi?”, oʼylayman oʼzimcha. Saqlay-saqlay butun sukunatini, ichidagi gʼam-anduh, nafratiyu sevgisi – bari-barini “lop” etib oshkor etadigan ham shoir emasmi, axir? Shu misralaridan ham shoirning koʼnglini, allanechuk dardini anglagandek boʼlaman. Аmmo baribir Usmon Qoʼchqorning chindan sukut saqlay olishiga koʼp bora guvoh boʼlganman. Ozarbayjon madaniyat markazining har tadbirida baholi qudrat qatnashardi. Аna shunday tadbirlarning birida yigʼilganlarning ortida, panada, koʼzdan nari turibdi. Taniganlar qoʼl berib soʼrashgach, oʼz oʼrinlarini bilib, toʼrdan joy qidirish bilan band. Ozar adabiyotini oʼzbek kitobxoniga tanishtirishda koʼp xizmati singgan taniqli tarjimon esa tadbir yakuniga qadar joyidan jilmay, maroq bilan kuzatib, sinchkovlik ila tinglab, jimgina iziga qaytdi. Oʼsha uchrashuvdan koʼp oʼtmay, Oʼzbekiston milliy kutubxonasi katta zalida ozarbayjonlik taniqli adib va dramaturg Yunus Oʼgʼuzning “Malika va jodugar” asari taqdimoti boʼlib oʼtdi. Tarjimon – Usmon Qoʼchqor. Tadbirda Yunus Oʼgʼuzning oʼzi ham ishtirok etdi. Muallifning ham, tarjimonning ham shaʼniga iliq gaplar aytildi, oʼrni kelganda tanqid toshlari bilan ham siylandi. Usmon Qoʼchqorda na xursandchilik, na xafalik alomati seziladi. Kamchiliklarini diqqat bilan tingladi-yu, “toʼy tarqab” ketar chogʼda koʼpchilik qatori qoʼlimga tilaklar bitilgan kitobni tutqazdi-da: “Sevaraxon, asarni oʼqib, fikringizni aytarsiz. Tarjimada xatolar boʼlsa, aybga buyurmaysiz. Sizlar tuzatasizlar, endi”, dedi kulimsirab.
Yoʼl-yoʼlakay oʼylab ketaman: “Qanaqa odam ekan-a, bu odam? Men kim boʼlibmanki, u kishining xatosini aytsam”. Аmmo adabiyotimizda shunday toʼgʼridil odamlar borligidan, ularning suhbatini olganimdan ich-ichimdan sevindim.
Termilishar falakka bot-bot,
Bot-bot koʼkda bir ot kishnaydi –
Kahkashonga chiqib ketgan ot,
Endi yerga qaytib tushmaydi…
Dunyoda insonning kimligini koʼrsatuvchi vijdon masalasi bor. U shoh boʼladimi yo shoir, vijdoni oldida sof ketganlar kam boʼlsa kerak. Bu baxt hammaga ham nasib etavermaydi. Vijdonni sof saqlash – baxt, bu baxtga yetish yoʼli esa bir umrlik mashaqqat. Usmon Qoʼchqorning televideniedan ketishiga ham ana shu vijdoni sabab boʼlganini eshitgandim. Eshitganimdayoq hurmatim, ixlosim yanada ortgandi.
Shu qadar yaqinsan…
Shu qadar yiroq…
Sendan zarra nari oʼtolmagaylar.
Borligingni anglab yetgaylar, biroq
Kimligingni anglab yetolmagaylar…
Rost soʼzlagan maʼqul. Usmon Qoʼchqorning borligini bildik, ammo oʼzi aytganidek, kimligini bilolmay, gʼaflatda qoldik. Yonginamizdagi durni toshga qiyoslab, koʼpam eʼtibor bermadik. Bugun amin boʼlyapmanki, U sezdirmaygina bizlarni oʼziga sehrlab, mehrlab qoʼygan ekan.
Hurmat bilan tilga olishar
Oʼtgan zamon feʼlida seni.
Uchratib boz hayron qolishar
Kelajakning yoʼlida seni.
Bu misralarni oʼqiganki bor, koʼnglidan oʼz hayot yoʼli, qadr-qimmati haqidagi xayollar oʼtsa, ne ajab. Nazarimda, bu misralarga hammadan ham koʼproq shoirning oʼzi munosib. Munosiblikni tan olish, haqiqatni anglash uchun esa shuncha koʼp vaqt kerak boʼldimi bizga? Vaqtni qoʼya turaylik, jon kerak boʼldi! Ruhi tanidan chiqqan jon!
Аtrofga jovdirab boqursan hayron,
Hayron suyanasan yolgʼiz daraxtga.
Bilmassan –
Bu daraxt nega jim qotgan,
Bilmassan –
Bu qaygʼu qaydanligini.
Bilmassan –
Seni kuta-kuta ildizlar otgan
Bu daraxt – daraxtmas, odamligini…
Usmon Qoʼchqor na shuhrat, na amalga intilmadi. Nazarimda, oʼzi buni istamadi. Xurshid Davron taʼbiri bilan aytganda, hech nima daʼvo qilmasdan, indamasdan ijod qildi. Garchi yuragida dardi koʼp boʼlsa-da, uni hammaga ochavermadi, faqat va faqat sheʼriga ishondi.
Orzu qilmagandik bu xor jasadni,
Ruh ila koʼklarga bogʼlangan edik.
Tangri anglamabdi bizning maqsadni,
Oʼzga olamlarga chogʼlangan edik.
Hayot yoʼlimda ustozlarim koʼp, yana boʼlar, inshaalloh. Sizdek kamtar, vijdonni pok saqlay olsam, ustoz demakka haqqim boʼlar. Bizdan rozi boʼling.
Erk desam…
boshimga bu shisha qozon –
Osmonni toʼntarib qoʼyding, Xudoyim.
Usmon QO’CHQOR
SHE’RLAR
Taniqli shoir Usmon Qo’chqor (1953-2017) Buxoro viloyatining Shofirkon tumanida tug’ilgan. ToshDUning filologiya fakul`tetini tamomlagan (1975). «Hayajonga ko’milgan dunyo» (1982), «Akssiz sadolar» (1986), «Uyqudagi minora» (1987), «Og’ir karvon» (1991), «Chamangul» (1996), «Shirq» kabi she’riy kitoblari nashr etilgan. «Quvg’un» dostoni va «Imom Buxoriy» she’riy dramasining muallifi. Husayn Jovidning «Amir Temur» va «Shayx San’on» dramalarini, Yusuf Samado’g’lining «Qatl kuni», Anorning «Besh qavatli uyning oltinchi qavati», Sobir Rustamxonlining «Ko’k tangri» romanlari, turk va azarbayjon shoirlari she’rlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan.
* * *
Dunyoning
yo‘q bizdan
hamon parvosi,
Arzirmi
dardimiz to‘ksak
qorlarga…
Chorlab turganida
osmon parvozi —
Osilmak istasak
yuksak dorlarga.
Arzirmi
bahorda qaytgan qushlarga
Ko‘zlardan
yoshlarni
laysonday quysak.
Yusuf
ta’birini aytgan
tushlarga
Ishonsak,
boshlarni
ostonga qo‘ysak.
Mog‘or go‘shalarga,
arzirmi,
habib,
Hur shamol
singari
hur-hurlab borsak.
Adirin
tanigan
turnalar kabi
Zaminga tushmay
qur-qurlab yuborsak.
Qora bulutlarni
yashinday yorib
Chamanga tikilmoq
farz emasmi, ayt.
Umidni
xunbor
ko‘z yoshinda qorib,
Vatanga
yiqilmoq
arzimasmi,
ayt…
* * *
Juldur bulutlardan muztar bir tunda
Pichirlab badduo qiladi kohin.
Buzib yubormoqni istar gardunda
U Yer bilan Oyning nikohin.
Bulut choklab qo‘shiq aytar Oy,
Qo‘llarida tilla juvoldiz:
«Oyqizga uvoldir,
Tun yomon chuvaldi.
Ko‘k ko‘ksin yarasi
Qon bilan suvaldi…»
Yer chuqur xo‘rsinib qo‘ydi-da, moviy
Boshidan qop-qora ro‘yoni quvdi.
Uning ko‘ksidagi gulga samoviy
Shabnamlar ko‘z yoshdek to‘kildi duv-
duv…
* * *
Bu yo‘lda o‘ng ham tor,
So‘l ham tor,
Noo‘ng‘ay kenglikka tuzmoq qasida.
Bu kecha shu qadar quyuq,
ko‘lamdor,
Toshinib chiqadi ko‘z soqqasidan.
Men-ko‘rman,
ko‘r tundan qorayotirman,
Yolg‘iz Tangrim bilar mendan kechganin.
Dunyoni paypaslab borayotirman —
Farqlab olmoq uchun Kundan Kechani…
* * *
Tomosho shavqi bor edi royimda
O‘n sakkiz ming olamlaringni.
Nechun o‘rmalatib qo‘yding poyimda
Chumolidan mayda odamlaringni.
Bu o‘sha —
yo‘lidan hamisha ozg‘on,
Deb meni osiyga yo‘yding-ku doim.
Erk desam…
boshimga bu shisha qozon —
Osmonni to‘ntarib qo‘yding, Xudoyim…
* * *
Sayyoh!
Endi mendan ranjima,
Goh mag‘lub,
goh g‘olib keldim men.
So‘ramayman
sendan ganjina,
Shu joygacha
olib keldim men.
Qolganiga
omading bersin,
Bu sarhaddan
o‘tmasman zinhor…
O‘zing ketavergin,
jin ursin,
Yolg‘onning ham…
chegarasi bor…
* * *
Hisobsiz emasdir
suvi ummonning,
Yulduzlar
hisobsiz emasdir,
bolam.
Hisobda
har qiylu qoli
zamonning,
Hisobda har shodlik,
o‘kinch,
g‘am-alam.
Borar manzilimu
o‘tar ko‘prigim
Chizilgan —
xarita kabi —
kitobda.
Qay lahza uzilar
qay bir kiprigim —
Hisobda turibdi,
hisobda…
* * *
Zamin to‘zon sochar.
Osmon — alanga…
Qizarib boqadi
oftob ham ufqdan.
Quduqlar ko‘milgan…
Karvon talangan…
Shom tushar…
Boshlanar aftoda xufton…
Yolg‘iz o‘zi qoldi.
Panoh — Xudodan.
Omon qolganini
saodat bilar.
Sahroda
qiblasin
yo‘qotgan
odam
Duch kelgan
tomonga
ibodat qilar…
* * *
Ko‘zyoshda buyuk bir hikmat bor ekan,
Tasalli bor ekan dardda, yig‘ida,
Yana men bu darddan yosh to‘kdim, bekam,
Kuydim ko‘zlaringning qorachig‘ida.
Sen ketding… uzilib tushdi tomchi yosh,
Harakat to‘xtadi. Hayot to‘xtadi.
Hattoki falakda jovidon quyosh,
Endi qotib qolgan qora nuqtadir.
Dengizda nogahon tindi po‘rtana,
Bog‘larda shamollar bosilib qoldi.
Bandidan uzilgan yaproqlar, ana,
Havoda muallaq osilib qoldi.
Sen ketding… bu bog‘lar xazonga botdi,
Kezmakdan to‘xtadi — oy tortdi xira.
Falakda yulduzlar nuqtaday qotdi,
Muzdek qotib qoldi xotira…
Dunyo to‘xtab qoldi… Dunyo — qiziqmas,
Barchasin to‘xtatdi bitta ishorat.
Sen ketding… Bu umrim endi chiziqmas,
Qotgan nuqtalardan iborat…
* * *
Ummonning ostida
o‘sayotir tog‘,
Olisga cho‘zilgan
silsilalari.
Hali vulqonlari uyquda,
biroq
Titranib qo‘yadi
zilzilalari.
Eshilib raqsga tushar
suvo‘tlar,
Tog‘ tinglar
gung dunyo
ohanglarini.
Chig‘anoq keltirar
sadaf sovutlar,
Cho‘chib-cho‘chib hidlar
nahanglar uni.
Dolg‘alar goh ko‘kka
sapchir shodumon,
Goh sokin mavjlarga
aylangay yana.
Tog‘ni
silab-silab qo‘yadi ummon —
Nima tug‘ishini
bilmagan ona…
DORBOZLAR
Birida langarcho‘p,
Sayog‘i sherday.
Oyog‘i dordayu
boshi osmonda.
Birin boshi dorda,
oyog‘i yerda,
Ayoli dolonda…
Moli talonda…
* * *
Olisdan bir shamol guvlab esmoqda,
O‘tmoqda bu bog‘ning emdi yozlari.
Kunma-kun chirmovuq kabi o‘smoqda
Yurakda g‘ussaning imtiyozlari.
Mevasi sochilib yotgan bog‘larga
Xazon diyoridan kelur daraklar.
Bunday anduhlarga, bunday dog‘larga
Qandayin ko‘niksin vazmin daraxtlar.
Dunyoning vujudi borar quvranib,
Suvin tortayotir jilg‘a, soyliqlar…
Juldur kamzuliga g‘amgin o‘ranib
Falakda oy yig‘lar…
Ko‘kda oy yig‘lar…
* * *
Hayot o‘pqonidan fano arshiga
Yuksalib bormoqda mana bu odam.
Ko‘ngil xurjunidan bor ilinjlarni
To‘kib tashlamoqda keraksiz toshday.
Dunyo oyog‘idan tubanga tortar,
Xotin, bola-chaqa unga qo‘shilib…
Tangrim, sabot bergil ushbu bandangga,
Uning Sendan boshqa najotkori yo‘q.
O‘chirma dilidan umid shamini,
Quvvat ber arqonning har tolasiga…
Yengillashib borar yuksalgan sari,
Har bir nafasini qilur nazorat.
Yuragi billurdek tozarib borar,
Yuzlari lovullar ishq sharobidan.
Ollohim, betakror O‘z nuring ila
Uning nigohini rom et chunonkim —
Qulab tushmasligi uchun vahmdan —
Yerga qaramasin, ishqilib…
* * *
Orzu qilmagandik
bu xor jasadni,
Ruh ila
ko‘klarga bog‘langan edik.
Tangri
anglamabdi
bizning maqsadni,
O‘zga olamlarga
chog‘langan edik.
Oh, sho‘rlik yerliklar…
G‘ami arimas,
Tushiga sut,
pishloq,
urlar kiradi.
Bizning tushlarga-chi,
qora yer emas,
Shu’lalar kiradi,
nurlar kiradi…
* * *
Quyoshsiz, havosiz hayot yo‘q deya
ta’lim berar edi olimlar.
Yaqinda ummonning qa’rini
Ko‘rsatishdi televizorda.
Oftob shu’lalari hech qachon
Yetib bormas tubanliklarda,
Havosi yo‘q sovuq muhitda,
Favvoradek otilib yotgan
Oltingugurt og‘ularida,
Har qanday suv osti kemasin
Pachoqlab qo‘ygudek bosim ostida
Jonivorlar o‘ynab yuribdi
Bir-birin quvalab bemalol.
Demakki,
Quyoshsiz, havosiz mavjud ekan to —
Isloh qilishimiz kerakdir balki
Hayot haqidagi tushunchamizni…
* * *
O‘n beshinchi asrdan beri
Tanazzulga uchragan tog‘lar,
Qop-qorong‘u yuho jarliklar,
lashkarlarning qilich-qalqoni
Zanglab tuproq bo‘lgan adirlar,
Oqsoch tog‘ni sho‘r dengizlarga
Bog‘lab yotgan holsiz daryolar
Uzra yelib kelgan bu shamol
Bugun mening yelkamga qo‘ndi.
Kalxat quvgan chumchuq singari
Potirlardi uning yuragi.
Qo‘rquvdanmi, xorg‘inlikdanmi —
Yumilib-yumilib ketardi xuddi
Munchoqdek benajot ko‘zlari.
Mushtipar shamolim, deya men uni
Silamoqchi bo‘lgandim, nogoh
Harir qanotini silkitib
Uchib ketdi hurkak bu shamol.
Shu ketgancha endi nechanchi
Avlodimning yelkalariga
Borib qo‘nar ekan…
bilmayman…
* * *
Qop-qora
zulmoniy
bu changdan
Basharning yuziga sochdi yovuzlik.
Dunyoning o‘zidek
qadim bu jangda
Yana insoniyat
qildi yolg‘izlik.
Nasroniy mulzamdir,
o‘sal musulmon,
O‘zga qavmlar ham
qunishib kelar.
Havodan
hech qachon
ushalmas armon,
Olinmagan
xun isi kelar…
«Yoshlik» jurnalidan olindi.
TO’RTLIKLAR
Dunyoni o’ynatgan dastlarni ko’rdim,
Chinorlarni ko’rdim, xaslarni ko’rdim.
Osmonga ustunman debon, oqibat
Tuproq ichra yotgan kaslarni ko’rdim.
* * *
Qo’limda shukrona to’la bir sog’ar,
Tole ham goh u yon, goh bu yon og’ar.
Dardingni dasturxon qilma olamga,
Do’l yoqqan boshlarga rahmat ham yog’ar.
* * *
Olib turibsanmi dunyoda nafas,
Qilsa bo’lar shuning o’ziga havas.
Olgan nafasimiz bizniki erur,
Chiqqan nafasimiz bizniki emas.
* * *
Yaxshilik qilganni yodda tutsang bas,
Ko’chasidan o’tsang, eslab o’tsang bas.
Ming yillik bu bog’ning bog’bonin so’rma,
Ekkanu tikkanni duo etsang bas.
* * *
Bir daryo ko’rdimki, o’zani yo’qdir,
Bir sahro – ilonu kuzani yo’qdir.
Umrim libosini tikkan chevarning
Angishvonasi yo’q, so’zani yo’qdir.
* * *
Shukronaga keldik, rahmatga keldik,
Rohatga kelmadik, xazmatga keldik.
Kim osharga kelgan bu to’y dunyoga
Biz qo’l qovushtirib xizmatga keldik.
* * *
Gulga bo’ronliging namoyon etma,
Ko’nglingni har kasga ham ayon etma.
Xilvatda yosh to’kib yongil, mayliga,
Shu’langni shamolga, sham, ayon etma.
* * *
Xokisorlik ichra mezon bo’ldik biz,
Ishqni kuylamakka so’zon bo’ldik biz.
Qaydan ham ul yorning ko’yiga tushdik,
Oqibat gard bo’ldik, to’zon bo’ldik biz.
* * *
Kimdir bu dunyoni o’pirib kelar,
Kimdir ko’krak kerib, gupurib kelar.
Yerga quloq tutib yotgan sinchiman,
Ming yil naridan ot dupuri kelar.
* * *
Qishda bir uy berdi, mo’rkoni yo’qdir,
O’ljasi mo’l dunyo, qopqoni yo’qdir.
Osmonga osilmak istadik, ammo
Arg’amchisi yo’qdir, arqoni yo’qdir.
* * *
Dunyo molin kelib-ketarlari bor,
O’ksinma, senga ham atarlari bor.
Nafs atalmish qutqu bir balo o’t-ku,
Uning kul etguvchi xatarlari bor.
* * *
Mayliga, gar «alif», gar «yo» bo’lurmiz,
Tomchilab-tomchilab daryo bo’lurmiz.
Bor edik, ketarmiz bir kun yo’qlikka,
Yo’q edik, bir kuni paydo bo’lurmiz.
* * *
Cho’qqilarning qori erib tuganmas,
Ummonlarning suvi qurib tuganmas.
Olloh olsa, olib qololmas hech kim,
Olloh bersa agar berib tuganmas.
* * *
Qo’shquloq ko’chatni undirib kimdir,
Atirgul qiladi, rayhon qiladi.
Hatto bog’bonni ham ko’ndirib kimdir,
Gulzorni tuyadek payhon qiladi.
YODING HAR NARSANI YODDAN CHIQARDI
Muallifdan: Sharq me’morchiligida muqarnas deb ataluvchi usul bor. Binolarning gumbaz va qubbalariga ushbu usulda o’yma yoki qabariq qilib ishlangan bir xil shakl, ayni o’lchamdagi naqshlarida o’ziga xos hayotiy falsafa ham yashiringan deyishadi. Mumtoz adabiyotda bu so’zning “osmon”, “ko’k gumbazi”, “falak charxi” kabi ma’nolari ham bor. She’riyatimizda ikkiliklar o’z janriga ko’ra turfa nomlar bilan atalsa-da, men o’z mashqlarimni muqarnas deb atashni havas qildim.
Ey Navoiy, toqini men dog’i ashkimdan yiqay,
Chun menga qism etti bu charxi muqarnas yig’lamoq.
Alisher Navoiy
* * *
Keng bitta to’n kiysam, xoh ters, o’ng kiysam,
Tizdan quyi tushib tursa yenglari.
* * *
Ham azal, ham abad mening ko’nglimda,
Unga duch kelgaysan qay yondan kelsang.
* * *
Tong o’rnin shom olar, ne tong, xazondek
Uchirib ketsa bul shamollar meni.
* * *
Men senga yuzma-yuz chiqmoqchi edim,
Yuzimga urildi o’truk shamollar.
* * *
Nafsimning hur iti huridi, evoh,
Tishlangan oylarga tashlanmoq bo’lar.
* * *
O’yinga tushsa-da shomon shamollar,
Shom oldi quvolmas ro’yolarimni.
* * *
Ko’lkadan o’taman chumoli kabi,
Ko’lka egasiga tushmaydi ko’zim.
* * *
Azal jamolidan bir shamol keldi –
Yig’ladi azalning jamolisan deb.
* * *
Ovozang eshitdim, ovozingni – yo’q,
Yuzingni ko’rsamu tog’day kul bo’lsam.
* * *
Yellanib o’tarkan etaging yeli,
To’zg’ib ketsam Qahkashon kabi.
* * *
Yo’l indim, yalindim, takbirga keldim,
Xok edim, pok bo’ldim Akbar otingdan.
* * *
Yuragimga tushdi buyuk bir qo’rquv,
Qo’rqmasdan qo’ydim men endi hech kimdan.
* * *
Ko’nglimning uyiga to’rt devor qo’ydim –
Ishorat, irodat, ibrat, itoat.
* * *
Ergashib boradir qaerga borsam,
Sujudga bordimu vujuddan bezdim.
* * *
Ko’rmana kerakmas, kelib ko’r mani,
Tikilib turibman ko’zlarim yumib.
* * *
Teran xilvatlarga qochganim sari
Teranlashib bordi sening nigohing.
* * *
Oshiqdan oshiqroq oshiqmoqdaman,
Eshigin bekitmay tursaydi Tavba.
* * *
Sham oppoq yig’ladi, men yig’ladim qon,
Bildim, alvon ekan muhabbat rangi.
* * *
Kuz aytdi bahoring oldindadir deb,
Bahor yig’lab meni kuzga kuzatdi.
* * *
Faslingdan umid yo’q, umid – vaslingdan,
Yegan olmam uchun afu et meni.
* * *
Yarq etib ko’ngilning ko’zi ochildi,
Yum-yum mehr to’kib chiqar har kecha.
* * *
Bol oqqan, sut oqqan ariqlar deya
Nafsim qitiqlama… Menga vasling bas.
* * *
Ko’ngilning uyini keng qildim behad,
Endi unga sig’mas Sendan o’zgasi.
* * *
Qon qonga, jon jonga qorishib ketdi,
Tandirdan non emas, suv chiqib kelar.
* * *
Uh, meni kemangga olgin, uh, meni,
Botib borayotir yerga oyog’im.
* * *
Yoding har narsani yoddan chiqardi,
Do’zaxga kirsam ham – yodda Sen o’zing…
* * *
Yuvsaydim, quvsaydim Ulug’ kungacha
Bug’doydan boshlangan gunohlarimni.
* * *
Umrimga bepoyon taskin bitta so’z:
Ko’ngil, ko’ngil; ko’ngil, ko’ngil; ko’ngil, ko’n…
* * *
Kuy endi, yurakning yonmog’i gumon,
Ruh uchdi, qolgan bu vujud – kuyindi.
* * *
Qoshlaring xayoli ketmas qoshimdan…
Ochunda qoch undan, ochunda qoch undan…
* * *
Yordan chiqqan bu jafo yotdan chiqmas,
Ko’ngildan chiqmagay, hech yoddan chiqmas.
* * *
Labo-lab qonli may ichdim lab ollab,
Baloyi ishqdan ozod louboliyman.
* * *
Umid yulduzlaring pir-pir chekindi,
Har bitta qayg’uni bir-bir chek endi.
* * *
Qayonda eding sen, qay onda eding,
Ey mening pinhonim, ayonim mening.
* * *
Gumon ummonini bosdi bir tuman,
Yeru osmon cho’kdi, iymon cho’kmadi.
* * *
Ul-buldan kuygan bir cho’g’mi bul bulbul,
Yondi ul qo’ngan gul, chamanlar kuydi.
* * *
Hayrato, biz hayratomuz gul ko’rdik,
Shabnam bo’lib yig’lashni ma’qul ko’rdik.
* * *
Muazzin, ovozing bunchalar hazin,
Ishqqa chaqirmaslar. Ko’ngil uxlamas.
* * *
Huzuriga yuz burib aytma uzrlar,
Bu o’tdan huzurlar qilgin, huzurlar.
* * *
Tunlar yulduzlarga boqib yoturman,
Hali yopilmagan umidning tomi.
* * *
Ishq – bu ne to’zondi, qo’lim uzandi,
Yerdan oyog’imni o’zing uz endi.
* * *
Kuyib ketmoqdaman ko’rmayin hali,
Jamoling ko’rganda ne kechar holim.
* * *
Shunchalik kengsanki, kechmoqqa shaysan
Qilib ulgurmagan gunohlarimni.
Manba: «Kitob dunyosi» gazetasining veb-sahifasi
