Эй, дўст!.. Сизнинг ҳам кўзларингизга олам кенгайгандай, атроф чирой очиб бораётгандай бўладими?! Сизнинг ҳам кўксингизга бир ширин нафас, бир тотли хўрсиниқ тўлгандай бўладими? Сизнинг ҳам ўйларингиз мастона-мастона бўлаётирми? Менда ҳам шундай… Ахир Баҳорга етдик, дўстижон, баҳорга етдик!!!

Байрам АЛИ
КЎКЛАМ ИЗҲОРИ
Бадиа

Эй, дўст!.. Сизнинг ҳам кўзларингизга олам кенгайгандай, атроф чирой очиб бораётгандай бўладими?! Сизнинг ҳам кўксингизга бир ширин нафас, бир тотли хўрсиниқ тўлгандай бўладими? Сизнинг ҳам ўйларингиз мастона-мастона бўлаётирми? Менда ҳам шундай… Ахир Баҳорга етдик, дўстижон, баҳорга етдик!!!

Ҳаволарда хўшбўй-хушбўй ифорлар кезинади. Митти-митти жонзотчалар учади: “ғиинг-ғииинг” — худди сиз ила саломлашгандек кўк узра лаҳзалик муаллақ қолишини айтинг, бир ажиб!.. Олдингиздан елиб ўтган капалак ҳам кўп ёқимли қўшиқ айтиб ўтади. А, лаббай? Капалак забонсиз дейсизми? Ундай деманг дўстижон, ундай эмас! Эшитганлардан сўранг, ана, ўз куйига ўзи мафтун бўлиб диконглаб ўйнаб боришига боқинг йўқса. Бу фаслда ҳамма нарса куйлайди, ҳамма нарса яйрайди…

***

Баҳорнинг бир мазали таоми бор, жаннатнинг бўйлари анқиб туради ундан. Топдингиз, бу ўша пайғамбаримизнинг қизи Биби Фотима онамиз иноят қилган ош – Сумалак бўлади! Сиз ҳам сумалакни соғиндингизми, дўстижон, соғиндингизми?!.. Мен ҳам соғиндим…

Энамдан сўрайман, “Нега сумалак бунчалар тотли?”, дейман.

-Нега тотли бўлмасин, — куладилар энам. — Бу табаррук ошни ўттиз малак пиширади-ку! Кейин унга фақат тоза назар тушади, тоза тилаклар, пок умидлар сингиб кетади! Кимнинг кўнгли эзгу бўлмаса Сумалаги қизармайди, мазаси ҳам ёвғон ошникидай бўлади, — айтадилар ишонч билан.

Ўйлаб, ўйлаб ўйимга етаман: энам чин айтади, эй дўст! Ахир Сумалак қайнатган одам номозга борган каби таҳоратли бўлади. Кўнгли ҳам озода, яратгандан истаган неки бир илинжи бор, дуо ўқимишдай пичирлаб айтиб қайнатади. Кимнингдир истаб-истамай кўзига ёш қалқиб чиқади – самимиятдан бу! Энди айтинг, шунча покиза дуолар, шунча меҳр қўшилиб қайнагандан кейин Сумалак ширин бўлмай, қайси таом ширин бўлсин!?

Шундай кунда ғийбатдан Худа сақласин, лекин ўтган Баҳорда бир ҳамқишлоғимизнинг Сумалаги қизармай бўз ранг бўлиб қолганининг гувоҳи бўлганлардан ўзим эшитганман. Ўша хонадонга Сумалак қайнатиш учун кўп хотин- ҳалаж боради, ҳатто менинг янгам ҳам борган. Ўшанда хотин-ҳалаж қўшиқ куйлаб, чилдирмалар чалиб Сумалакни қайнатишади, қайнатишади, аммо тонгача қайнаса ҳам Сумалак қизармайди. Ҳа, Сумалак қилаётган аёл – уйнинг эгаси уятдан қип-қизаради, Сумалаги эса қизармайди. Сумалак ошига бош бўлган кайвони момо ёрдам учун келган ёш-ялангларни йиғиб бир-бир тергайди – ҳаммаси жойида, ҳеч амалда хато ўтмаган. Шунда уйнинг эгаси бўлмиш аёл йиғлаб юборади ва: “Айтгандим-а, уйда азизларнинг оши пишаётганда ҳаром- ҳарижни аралаштирманг, деб! Гапимни қулоққа олмай Сумалакка ўтин қалашган йигитларга қуён сўйиб, пишириб бердилар…” – дея қарғайди эрини.

Шундай дўстижон, шундай, кўп хосиятли, кўп сирли таом эрур бу сумалак! Сиз ҳам Сумалакка унамоқчи бўлсангиз ўзингизни ва кўнглингизни покиза тутинг. Ихлос билан, эзгу мурод-истаклар билан тошлар ювиб солинг бу таомга. Шунда Сумалакларингиз энам пиширган Сумалакдай тотли, дармонбахш бўлади.
***
Юртимизнинг хосиятли кунлари ҳам, езгу ва гўзал байрамлари ҳам оз эмас. Лекин Наврўзнинг, Наврўз айёмининг ўрни бўлакча. Ахир дўстижон, бу айём сизу-биз учун шунчаки байрам эмас, бу айём ушбу ҳурликни орзу қилган азиз миллатимизнинг азалий соғинчи, асрий умидлари, қон-қонига сингииб кетган қадрияти, қолаверса бугунги ёруғ кунларимизнинг шукроналик шукуҳи эрур! “Наврўзда муродига етмаганлар муродига етади, армони борларнинг орзуси ушалади”, — айтадилар энам. Ҳамма гап ишончда, ихлосда, эътиқодда эмиш, дўстижон. Шунинг учун бу айёмда кимки кўнглидан ғуборларини аритмас экан, уни Худо суймас эмиш. Ким ўзи учун, ота-она, жигар-қондошлари учун яхшиликлар ният қилмай бировларга гина-кек сақлаб юрса, оғир гуноҳга ботар эмиш…

Номингдан айланай Наврўзим, гўзал фаслнинг гўзал айёми, сендан шодиёнаси кўпроқ, сендан ёруғ, сендан улуғ байрам яна қайда бор! Дўстижон, мен Наврўзни ҳам жуда-жуда соғинган эдим…

Хуш кунларни баҳорларга йўйдик, гарчи,
Бир йилда бир қизғалдоқнинг юзин кўрдик.
Ҳар саҳарда умид билан турдик, гарчи,
Энг покиза туйғуларни ундан сўрдик…
Капалкнинг сасларини туйганмисиз,
Сиз баҳорни менингдайин кутганмисиз?

Дўстижоним, биздан қолар меҳр эмиш,
Аччиқ сўзнинг оғудайин заҳри ўтар.
Эзгу тилак дилни поклар — сеҳр эмиш,
Не синоат – замин бизга гуллар тутар?..
Дуо қилдим сизни неча билганмисиз,
Сиз Наврўзни менингдайин кутганмисиз?..

Далаларга чиқинг, кўкларни кўзингизга суртинг, дўстижон. Омонлик-сомонлик қилинг. Бу фаслни фаришта-ю малойиклар тилаб олди. Яратгандан бобо-ю бувилармиз сўраб олди. Қиш бўйи бир тоза ҳавас, бир гўзал бахт соғинчида энтикиб чиққан ошиқу-машуқлар ўтиниб олди. Беморлар… Худойимнинг кўнглига яқин бандалари – беморларнинг соғинчи эди бу фасл!..

Баҳорга етдик, дўстижон!..
Баҳорингиз муборак бўлсин!
Наврўзингиз қутлуғ келсин!

Bayram ALI
KO’KLAM IZHORI
Badia

Ey, do’st!.. Sizning ham ko’zlaringizga olam kengayganday, atrof chiroy ochib borayotganday bo’ladimi?! Sizning ham ko’ksingizga bir shirin nafas, bir totli xo’rsiniq to’lganday bo’ladimi? Sizning ham o’ylaringiz mastona-mastona bo’layotirmi? Menda ham shunday… Axir Bahorga yetdik, do’stijon, bahorga yetdik!!!

Havolarda xo’shbo’y-xushbo’y iforlar kezinadi. Mitti-mitti jonzotchalar uchadi: “g’iing-g’iiing” — xuddi siz ila salomlashgandek ko’k uzra lahzalik muallaq qolishini ayting, bir ajib!.. Oldingizdan yelib o’tgan kapalak ham ko’p yoqimli qo’shiq aytib o’tadi. A, labbay? Kapalak zabonsiz deysizmi? Unday demang do’stijon, unday emas! Eshitganlardan so’rang, ana, o’z kuyiga o’zi maftun bo’lib dikonglab o’ynab borishiga boqing yo’qsa. Bu faslda hamma narsa kuylaydi, hamma narsa yayraydi…

***

Bahorning bir mazali taomi bor, jannatning bo’ylari anqib turadi undan. Topdingiz, bu o’sha payg’ambarimizning qizi Bibi Fotima onamiz inoyat qilgan osh – Sumalak bo’ladi! Siz ham sumalakni sog’indingizmi, do’stijon, sog’indingizmi?!.. Men ham sog’indim…

Enamdan so’rayman, “Nega sumalak bunchalar totli?”, deyman.

-Nega totli bo’lmasin, — kuladilar enam. — Bu tabarruk oshni o’ttiz malak pishiradi-ku! Keyin unga faqat toza nazar tushadi, toza tilaklar, pok umidlar singib ketadi! Kimning ko’ngli ezgu bo’lmasa Sumalagi qizarmaydi, mazasi ham yovg’on oshnikiday bo’ladi, — aytadilar ishonch bilan.

O’ylab, o’ylab o’yimga yetaman: enam chin aytadi, ey do’st! Axir Sumalak qaynatgan odam nomozga borgan kabi tahoratli bo’ladi. Ko’ngli ham ozoda, yaratgandan istagan neki bir ilinji bor, duo o’qimishday pichirlab aytib qaynatadi. Kimningdir istab-istamay ko’ziga yosh qalqib chiqadi – samimiyatdan bu! Endi ayting, shuncha pokiza duolar, shuncha mehr qo’shilib qaynagandan keyin Sumalak shirin bo’lmay, qaysi taom shirin bo’lsin!?

Shunday kunda g’iybatdan Xuda saqlasin, lekin o’tgan Bahorda bir hamqishlog’imizning Sumalagi qizarmay bo’z rang bo’lib qolganining guvohi bo’lganlardan o’zim eshitganman. O’sha xonadonga Sumalak qaynatish uchun ko’p xotin- halaj boradi, hatto mening yangam ham borgan. O’shanda xotin-halaj qo’shiq kuylab, childirmalar chalib Sumalakni qaynatishadi, qaynatishadi, ammo tongacha qaynasa ham Sumalak qizarmaydi. Ha, Sumalak qilayotgan ayol – uyning egasi uyatdan qip-qizaradi, Sumalagi esa qizarmaydi. Sumalak oshiga bosh bo’lgan kayvoni momo yordam uchun kelgan yosh-yalanglarni yig’ib bir-bir tergaydi – hammasi joyida, hech amalda xato o’tmagan. Shunda uyning egasi bo’lmish ayol yig’lab yuboradi va: “Aytgandim-a, uyda azizlarning oshi pishayotganda harom- harijni aralashtirmang, deb! Gapimni quloqqa olmay Sumalakka o’tin qalashgan yigitlarga quyon so’yib, pishirib berdilar…” – deya qarg’aydi erini.

Shunday do’stijon, shunday, ko’p xosiyatli, ko’p sirli taom erur bu sumalak! Siz ham Sumalakka unamoqchi bo’lsangiz o’zingizni va ko’nglingizni pokiza tuting. Ixlos bilan, ezgu murod-istaklar bilan toshlar yuvib soling bu taomga. Shunda Sumalaklaringiz enam pishirgan Sumalakday totli, darmonbaxsh bo’ladi.
***
Yurtimizning xosiyatli kunlari ham, yezgu va go’zal bayramlari ham oz emas. Lekin Navro’zning, Navro’z ayyomining o’rni bo’lakcha. Axir do’stijon, bu ayyom sizu-biz uchun shunchaki bayram emas, bu ayyom ushbu hurlikni orzu qilgan aziz millatimizning azaliy sog’inchi, asriy umidlari, qon-qoniga singiib ketgan qadriyati, qolaversa bugungi yorug’ kunlarimizning shukronalik shukuhi erur! “Navro’zda murodiga yetmaganlar murodiga yetadi, armoni borlarning orzusi ushaladi”, — aytadilar enam. Hamma gap ishonchda, ixlosda, e’tiqodda emish, do’stijon. Shuning uchun bu ayyomda kimki ko’nglidan g’uborlarini aritmas ekan, uni Xudo suymas emish. Kim o’zi uchun, ota-ona, jigar-qondoshlari uchun yaxshiliklar niyat qilmay birovlarga gina-kek saqlab yursa, og’ir gunohga botar emish…

Nomingdan aylanay Navro’zim, go’zal faslning go’zal ayyomi, sendan shodiyonasi ko’proq, sendan yorug’, sendan ulug’ bayram yana qayda bor! Do’stijon, men Navro’zni ham juda-juda sog’ingan edim…

Xush kunlarni bahorlarga yo’ydik, garchi,
Bir yilda bir qizg’aldoqning yuzin ko’rdik.
Har saharda umid bilan turdik, garchi,
Eng pokiza tuyg’ularni undan so’rdik…
Kapalkning saslarini tuyganmisiz,
Siz bahorni meningdayin kutganmisiz?

Do’stijonim, bizdan qolar mehr emish,
Achchiq so’zning og’udayin zahri o’tar.
Ezgu tilak dilni poklar — sehr emish,
Ne sinoat – zamin bizga gullar tutar?..
Duo qildim sizni necha bilganmisiz,
Siz Navro’zni meningdayin kutganmisiz?..

Dalalarga chiqing, ko’klarni ko’zingizga surting, do’stijon. Omonlik-somonlik qiling. Bu faslni farishta-yu maloyiklar tilab oldi. Yaratgandan bobo-yu buvilarmiz so’rab oldi. Qish bo’yi bir toza havas, bir go’zal baxt sog’inchida entikib chiqqan oshiqu-mashuqlar o’tinib oldi. Bemorlar… Xudoyimning ko’ngliga yaqin bandalari – bemorlarning sog’inchi edi bu fasl!..

Bahorga yetdik, do’stijon!..
Bahoringiz muborak bo’lsin!
Navro’zingiz qutlug’ kelsin!