Михаил Кузминнинг ижодига жуда катта таъсир қилган воқеа 1895 йилда юз беради: у Мисрга саёҳат қилади. Кейинчалик Италияга ҳам борган шоир бутун ижоди давомида мана шу икки саёҳат таъсирида ижод қилди. Унинг катта адабиётга кириб келиши 1906 йилда нашр этилган биринчи китоби “Искандария қўшиқлари” билан бошланди.

Михаил Кузмин
“ИСКАНДАРИЯ ҚЎШИҚЛАРИ”
ТУРКУМИДАН
Хуршид Даврон таржималари

Рус шеърияти тарихида “кумуш аср” деб эътироф этилган ХIХ асрда ижод қилган машҳур рус шоири Михаил Кузмин 1872 йлнинг 6 октябрида Ярославл шаҳрида туғилган. Шоирнинг оиласи кейинчалик Петербургга кўчиб боради.Михаил Кузмин гимназияни тугатгач, 1891 йилда консерваторияга ўқишга киради.
Шоирнинг ижодига жуда катта таъсир қилган воқеа 1895 йилда юз беради: у Мисрга саёҳат қилади. Кейинчалик Италияга ҳам борган Михаил Кузмин бутун ижоди давомида мана шу икки саёҳат таъсирида ижод қилди. Унинг катта адабиётга кириб келиши 1906 йилда нашр этилган биринчи китоби “Искандария қўшиқлари” билан бошланди. Худди шу пайтда у символизм оқими ижодкорлари билан яқинлашди, Николай Гумилёв, Осип Манделштам, АлексейТолстойлар билан дўстлашди.
Бир умр фақирликда яшаган Михаил Кузмин 1936 йилнинг 1 мартида зотилжам касалидан вафот этади.

БЎЛСАЙДИМ АГАР…

Лашкарбоши бўлсайдим агар,
Забт этардим Ҳабашу Форсни,
Ағдарардим фиръавнни тахтдан
Ва ўзимга эҳром тиклардим
Ҳеопс эҳромидан баланд —
Бутун Миср мамлакатида
Бўлмас эди мендан кучлироқ одам.

Эпчил, айёр ўғри бўлсайдим агар,
Шип-шийдам қилардим мақбараларни,
Гавҳарларни пуллар эдим Искандария жуҳудларига,
Сўнг сотиб олардим ер ва тегирмон —
Бутун Миср мамлакатида
Топилмасди мендан бой одам.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Агар  мен донишманд бўлганимдами,
Елга совурардим бутун боримни,
Воз кечардим мансаб, вазифалардан,
Қўриқлардим ўзгаларнинг томорқасини —
Бутун Миср мамлакатида
Озод одам бўлмасди мендан.

Энг хўрланган қулинг бўлсайдим,
Сенинг зиндонингда яшасам агар
Ва йилда бир,икки йилда бир
Зиндоним ёнидан ўтар чоғингда
Мен кўриб қолсайдим оппоқ пойингга
Кийган сандалингнинг зарбоф гулини –
Бутун Миср мамлакатида
Топилмасди мендан бахтиёр одам.

ТЎРТ ОПА-СИНГИЛ ЭДИК…

Тўрт опа-сингил эдик, тўрт опа-сингил эдик,
Севар эдик тўртовлон, тўртовлон ҳам севардик —
Опажоним  севарди отам айтгани учун,
Ўртанчамиз севарди ёри бой бўлганидан,
Кенжамизнинг қаллиғи жуда машҳур зот эди,
Мен бўлсам севар эдим ёримни севганимдан.

Тўрт опа-сингил эдик, тўрт опа-сингил эдик,
Тўртовлон тўрт орзуга мубтало бўлган эдик —
Опамиз бола туғиб,уларни боқсам дерди,
Ўртанчамиз ҳар куни бир кўйлак кийсам дерди,
Кенжамиз ўйлар эди: Эл ичра машҳур бўлсам,
Мен бўлсам севгилимга севикли бўлсам дердим.

Тўрт опа-сингил эдик,  тўрт опа-сингил эдик,
Тўртовлон ҳам охири ёримиздан айрилдик —
Опагинам  тўсатдан эри ўлгач,  айрилди,
Ўртанчамизнинг эри гадо бўлгач, айрилди,
Кенжа синглимнинг  эри  кетиб қолгач, айрилди,
Мен бўлсам уни севмай қолганимдан айрилдим.

Тўрт опа-сингил эдик,  тўрт опа-сингил эдик,
Балки бизлар тўрт эмас,  беш опа-сингил эдик? …

* * *

Жангкарнайлар чорларкан,
Кўкда қуёш порларкан,
Тўқнашган ўқ найзалар
Жарангоси янграркан,
“Эй, қаҳрамон, алвидо!” –
Хитоблари остида
Ватан деб ўларкансан
Ложувард кўкка қараб –
Бил, жангда ўлмоқ, шараф.

Боболаринг туғилган
Хонадонда, тўшакда
Улғайиб, бола кўрган
Фарзандларинг бағрида
“Оҳ, отажон, алвидо!”
Деган сўзни эшитиб
Қартайиб қолган вақтинг
Ўлсанг агар, бу бахтдир.

Бироқ бор хону мониинг,
Энг сўнгги тегирмонинг
Елга бериб, совириб
Бугун қучиб бахтиёр,
Эртага унутган ёр
Ҳузуридан сотилган
Уйингга қайтиб келиб,
Овқатланиб, Апулей
Қиссасини қайтадан
Юзинчи марта ўқиб –
Деразадан атир бўй
Гуллар ҳидини туйсанг,
Тонг нури балқаётган
Олис-олисда эса
Флейта бўзлаб турса –
Видолашмай, хат битмай
Илиқ сувли ҳовузда
Томиринг шартта қирқсанг,
Бу ўлимдан шарафроқ,
Ўлим бўлмас дунёда.

  Mixail Kuzminning ijodiga juda katta ta’sir qilgan voqea 1895 yilda yuz beradi: u Misrga sayohat qiladi. Keyinchalik Italiyaga ham borgan shoir butun ijodi davomida mana shu ikki sayohat ta’sirida ijod qildi. Uning katta adabiyotga kirib kelishi 1906 yilda nashr etilgan birinchi kitobi “Iskandariya qo‘shiqlari” bilan boshlandi.

Mixail Kuzmin
“ISKANDARIYA QO’SHIQLARI”
TURKUMIDAN
Xurshid Davron tarjimalari

Rus she’riyati tarixida “kumush asr” deb e’tirof etilgan XIX asrda ijod qilgan mashhur rus shoiri Mixail Kuzmin 1872 ylning 6 oktyabrida Yaroslavl shahrida tug’ilgan. Shoirning oilasi keyinchalik Peterburgga ko’chib boradi.Mixail Kuzmin gimnaziyani tugatgach, 1891 yilda konservatoriyaga o’qishga kiradi.Shoirning ijodiga juda katta ta’sir qilgan voqea 1895 yilda yuz beradi: u Misrga sayohat qiladi. Keyinchalik Italiyaga ham borgan Mixail Kuzmin butun ijodi davomida mana shu ikki sayohat ta’sirida ijod qildi. Uning katta adabiyotga kirib kelishi 1906 yilda nashr etilgan birinchi kitobi “Iskandariya qo’shiqlari” bilan boshlandi. Xuddi shu paytda u simvolizm oqimi ijodkorlari bilan yaqinlashdi, Nikolay Gumilyov, Osip Mandelshtam, AlekseyTolstoylar bilan do’stlashdi.Bir umr faqirlikda yashagan Mixail Kuzmin 1936 yilning 1 martida zotiljam kasalidan vafot etadi.

BO’LSAYDIM AGAR…

Lashkarboshi bo’lsaydim agar,
Zabt etardim Habashu Forsni,
Ag’darardim fir’avnni taxtdan
Va o’zimga ehrom tiklardim
Heops ehromidan baland —
Butun Misr mamlakatida
Bo’lmas edi mendan kuchliroq odam.

Epchil,ayyor o’g’ri bo’lsaydim agar,
Ship-shiydam qilardim maqbaralarni,
Gavharlarni pullar edim Iskandariya juhudlariga,
So’ng sotib olardim yer va tegirmon —
Butun Misr mamlakatida
Topilmasdi mendan boy odam.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Agar men donishmand bo’lganimdami,
Yelga sovurardim butun borimni,
Voz kechardim mansab,vazifalardan,
Qo’riqlardim o’zgalarning tomorqasini —
Butun Misr mamlakatida
Ozod odam bo’lmasdi mendan.

Eng xo’rlangan quling bo’lsaydim,
Sening zindoningda yashasam agar
Va yilda bir,ikki yilda bir
Zindonim yonidan o’tar chog’ingda
Men ko’rib qolsaydim oppoq poyingga
Kiygan sandalingning zarbof gulini –
Butun Misr mamlakatida
Topilmasdi mendan baxtiyor odam.

TO’RT OPA-SINGIL EDIK…

To’rt opa-singil edik, to’rt opa-singil edik,
Sevar edik to’rtovlon, to’rtovlon ham sevardik —
Opajonim sevardi otam aytgani uchun,
O’rtanchamiz sevardi yori boy bo’lganidan,
Kenjamizning qallig’i juda mashhur zot edi,
Men bo’lsam sevar edim yorimni sevganimdan.

To’rt opa-singil edik, to’rt opa-singil edik,
To’rtovlon to’rt orzuga mubtalo bo’lgan edik —
Opamiz bola tug’ib,ularni boqsam derdi,
O’rtanchamiz har kuni bir ko’ylak kiysam derdi,
Kenjamiz o’ylar edi: El ichra mashhur bo’lsam,
Men bo’lsam sevgilimga sevikli bo’lsam derdim.

To’rt opa-singil edik, to’rt opa-singil edik,
To’rtovlon ham oxiri yorimizdan ayrildik —
Opaginam to’satdan eri o’lgach, ayrildi,
O’rtanchamizning eri gado bo’lgach, ayrildi,
Kenja singlimning eri ketib qolgach, ayrildi,
Men bo’lsam uni sevmay qolganimdan ayrildim.

To’rt opa-singil edik, to’rt opa-singil edik,
Balki bizlar to’rt emas, besh opa-singil edik? …

* * *

Jangkarnaylar chorlarkan,
Ko‘kda quyosh porlarkan,
To‘qnashgan o‘q nayzalar
Jarangosi yangrarkan,
“Ey, qahramon, alvido!” –
Xitoblari ostida
Vatan deb o‘larkansan
Lojuvard ko‘kka qarab –
Bil, jangda o‘lmoq, sharaf.

Bobolaring tug‘ilgan
Xonadonda, to‘shakda
Ulg‘ayib, bola ko‘rgan
Farzandlaring bag‘rida
“Oh, otajon, alvido!”
Degan so‘zni eshitib
Qartayib qolgan vaqting
O‘lsang agar, bu baxtdir.

Biroq bor xonu moning,
Eng so‘nggi tegirmoning
Yelga berib, sovirib
Bugun quchib baxtiyor,
Ertaga unutgan yor
Huzuridan sotilgan
Uyingga qaytib kelib,
Ovqatlanib, Apuley
Hikoyasin qaytadan
Yuzinchi marta o‘qib –
Derazadan atir bo‘y
Gullar hidini tuysang,
Tong nuri balqayotgan
Olis-olisda esa
Fleyta bo‘zlab tursa –
Vidolashmay, xat bitmay
Iliq suvli hovuzda
Tomiring shartta qirqsang,
Bu o‘limdan sharafroq,
O‘lim bo‘lmas dunyoda.