Ардоқли шоира Марина Цветаева таваллудининг 125 йиллиги олдидан

Таржимондан: Рус шеърияти тарихида Пушкин даври шоирлари ижодини қамраган йиллар тимсолий тарзда «Олтин аср» номини олган бўлса, XIX аср бошлари ижод қилган шоирлар даври «Кумуш аср» деб олган. Мен «Кумуш аср» вакилларидан Гумилёв, Ахматова ва Цветаевани жуда яхши кўраман. Гумилёв шеърларидаги жаҳонгашта туйғулар, Ахматованинг сокин ҳайқириқлари, Цветаеванинг девона сатрларини таърифлашга ожизман. Қўлимдан келгани уларнинг гўзал шеъриятига мафтун бўлиш, холос.

МАРИНА ЦВЕТАЕВА
ШЕЪРЛАР
Гулноз Мўминова таржималари

Денгиздан ҳам йироқларга кетган азиз дўст,
Мана сизга атиргуллар — талпининг, тутинг.
Бисотимдан олувдингиз (минг бора афсус)
Энг қадрли, энг топилмас замин неъматин.

Оҳ, алдандим, мени тунаб кетишди ёмон:
На узук бор ва на мактуб хотира учун.
Кўз олдимдан кетмагайдир ҳаттоки бир он
Ҳайрат тўла кўзлар аро порлаган учқун.

Унга яқин боришимни ўтирган нигоҳ,
Хотирамда қолган кўзлар — меҳр кутгувчи
Ва табассум (гар адашсам, кечирсин Аллоҳ)
Жон берар чоғ гуноҳлардан фориғ этгувчи!

Азиз дўстим, кетгандирсиз мангуга, балки,
Қирлар аро гўзал водий кутмоқда сизни.
Шул жаннатда дуо қилинг, кўрмайин токи
Сиздан ўзга денгизчию ёт бир денгизни.

***

Оқ қоғозман фармонинг учун
Сен не ёзсанг, кўнмоққа тайёр.
Мудом асраб поклигинг кучин
Рақибларни қайтаргум юз бор.

Сен ёмғирсан ва ҳаётбахш нур,
Сахий замин менман — ҳамрозинг.
Танҳо Ёрсан, мен-чи, минг шукур,
Қора тупроқ ва оқ қоғозинг!

***

Сенинг билан ғаройиб дўстим,
Бўлишмасман қувонч, армоним.
Қисмат экан: тўлди кам-кўстим,
Ҳамроз бўлди рангпар ўғлоним.

Кунгурадор саройлар сенда,
Унда ўрмон, саҳро тунлари.
Сен қўшинга қўявер танда,
Унинг мулки — денгиз қумлари.

Денгиздамиз бугун, эртага
Ўрмон ичра бўрилар ҳамдам.
Ўзгармасин тўшак ҳам нега?
Бугун — қумлоқ, эртага — харсанг.

Унинг учун Пасхадагидай
Ёруғ бўлса теварак, тўрт ёқ.
Тун қўлида фонус бўлса ой,
Эртан юлдуз бўлар шамчироқ.

Жасур, чаққон отлиқ эди у,
Қадрли дўст, ҳам жажжи султон.
Бир жуфт ғамгин кўзни кўрди-ю,
Қўшинини тарк этди шу он.

***

Шукр, мени дея бемор эмассиз,
Шукр, сизни дея эмасман бемор.
Кўнглим тинч, негаки оғир Ер шари
Пойимиздан сузиб ўтмагай зинҳор.

Менга ёқар, балки, мазах бўлмоқ, лек
Юрак кўтаролмас сўзлар заволин.
Нафасим бўғилмас кўрганим чоғи
Кўп осон топишган қўллар висолин.

Кўнглим тинч, сиз энди ўзга дилбарни
Хотиржам қучасиз қаршимда ҳатто.
Ўзгага бахш этган бўсаларим-чун
Сиз менга дўзахни кўрмангиз раво.

Ёқимлигим, маним ёруғ исмимни
Эсламайсиз, юрак бесамар бўзлар,
Биз учун черковда, сукунат аро
Сира куйланмагай илоҳий сўзлар.

Ҳатто ўзингиз ҳам сезмасдан мени
Севасиз, ташаккур айтай дилимдан.
Оромбахш тунлар ва оқшом кезлари
Чиқиб қолганингиз учун йўлимдан.

Бизга нур сочмаган Қуёш ҳурмати,
Ой учун — бизларга бўлмаган фонус,
Ташаккур, мени деб бемор эмассиз,
Сиз деб мен ҳам бемор эмасман,
Афсус…

* * *

Икки дарахт қўмсар бир-бирин
Шундоққина уйим олдида.
Улар кекса. Уй ҳам кўп қадим.
Мен-чи ёшман, англолмам сирин,
Дарахтларга келмайди раҳмим.

Қўл чўзади бири тўлиқиб,
Қараб туриш ҳатто малолдай —
Гўё сўнгги қувватин йиғиб
Ёр томон талпинган аёлдай,
Юксакроқ ва кучли шериги
Ундан кўра бахтсиздир, балким?

Икки дарахт: шафақ ёғдуси,
Ёмғир, ҳатто қорда ҳам бирга,
Ўзгармагай мудом орзуси,
Бу интиқлик бутун умрга.
Қўл чўзишар бир-бири томон,
Азал ҳукми — абад, бардавом…

* * *

Ўзинг асра, Худойим, сўнмоқда икки қуёш,
Бири кўкда, бирови чап кўксимда жонталош.

Улар каби кечира оламанми ўзимни?
Бул икки қуёш менинг оғдирди-ку эсимни.

Кўз қамашмас нурлардан сўнади иккови ҳам,
Қай бирин тафти баланд — аввал топгуси барҳам.

ҚАЛБ ВА НОМ

Базм чарақлаб ёнар экан то,
Қалбим ором тополмас сира.
Ажиб исм танламиш Худо,
У денгиздан менга хотира.

Рақс тушаман айланиб енгил,
Дилни эса тарк этмас алам.
Орзу ўзга, ўртанар кўнгил —
Денгиз туҳфасидир орзу ҳам!

Жўшқин куй-ла чорлар мени зал,
Ёғду сочар ўша заҳоти.
Менинг учун Тангрим этмиш ҳал:
Денгизга хос қалбим бисоти.

Ardoqli shoira Marina Svetayeva tavalludining 125 yilligi oldidan

Tarjimondan: Rus she’riyati tarixida Pushkin davri shoirlari ijodini qamragan yillar timsoliy tarzda “Oltin asr” nomini olgan bo‘lsa, XIX asr boshlari ijod qilgan shoirlar davri “Kumush asr” deb olgan. Men “Kumush asr” vakillaridan Gumilyov, Axmatova va Svetayevani juda yaxshi ko‘raman. Gumilyov she’rlaridagi jahongashta tuyg‘ular, Axmatovaning sokin hayqiriqlari, Svetayevaning devona satrlarini ta’riflashga ojizman. Qo‘limdan kelgani ularning go‘zal she’riyatiga maftun bo‘lish, xolos.

MARINA SVЕTAYEVA
SHE’RLAR
Gulnoz Mo‘minova tarjimalari

Dengizdan ham yiroqlarga ketgan aziz do‘st,
Mana sizga atirgullar — talpining, tuting.
Bisotimdan oluvdingiz (ming bora afsus)
Eng qadrli, eng topilmas zamin ne’matin.

Oh, aldandim, meni tunab ketishdi yomon:
Na uzuk bor va na maktub xotira uchun.
Ko‘z oldimdan ketmagaydir hattoki bir on
Hayrat to‘la ko‘zlar aro porlagan uchqun.

Unga yaqin borishimni o‘tirgan nigoh,
Xotiramda qolgan ko‘zlar — mehr kutguvchi
Va tabassum (gar adashsam, kechirsin Alloh)
Jon berar chog‘ gunohlardan forig‘ etguvchi!

Aziz do‘stim, ketgandirsiz manguga, balki,
Qirlar aro go‘zal vodiy kutmoqda sizni.
Shul jannatda duo qiling, ko‘rmayin toki
Sizdan o‘zga dengizchiyu yot bir dengizni.

***

Oq qog‘ozman farmoning uchun
Sen ne yozsang, ko‘nmoqqa tayyor.
Mudom asrab pokliging kuchin
Raqiblarni qaytargum yuz bor.

Sen yomg‘irsan va hayotbaxsh nur,
Saxiy zamin menman — hamrozing.
Tanho Yorsan, men-chi, ming shukur,
Qora tuproq va oq qog‘ozing!

***

Sening bilan g‘aroyib do‘stim,
Bo‘lishmasman quvonch, armonim.
Qismat ekan: to‘ldi kam-ko‘stim,
Hamroz bo‘ldi rangpar o‘g‘lonim.

Kungurador saroylar senda,
Unda o‘rmon, sahro tunlari.
Sen qo‘shinga qo‘yaver tanda,
Uning mulki — dengiz qumlari.

Dengizdamiz bugun, ertaga
O‘rmon ichra bo‘rilar hamdam.
O‘zgarmasin to‘shak ham nega?
Bugun — qumloq, ertaga — xarsang.

Uning uchun Pasxadagiday
Yorug‘ bo‘lsa tevarak, to‘rt yoq.
Tun qo‘lida fonus bo‘lsa oy,
Ertan yulduz bo‘lar shamchiroq.

Jasur, chaqqon otliq edi u,
Qadrli do‘st, ham jajji sulton.
Bir juft g‘amgin ko‘zni ko‘rdi-yu,
Qo‘shinini tark etdi shu on.

***

Shukr, meni deya bemor emassiz,
Shukr, sizni deya emasman bemor.
Ko‘nglim tinch, negaki og‘ir Yer shari
Poyimizdan suzib o‘tmagay zinhor.

Menga yoqar, balki, mazax bo‘lmoq, lek
Yurak ko‘tarolmas so‘zlar zavolin.
Nafasim bo‘g‘ilmas ko‘rganim chog‘i
Ko‘p oson topishgan qo‘llar visolin.

Ko‘nglim tinch, siz endi o‘zga dilbarni
Xotirjam quchasiz qarshimda hatto.
O‘zgaga baxsh etgan bo‘salarim-chun
Siz menga do‘zaxni ko‘rmangiz ravo.

Yoqimligim, manim yorug‘ ismimni
Eslamaysiz, yurak besamar bo‘zlar,
Biz uchun cherkovda, sukunat aro
Sira kuylanmagay ilohiy so‘zlar.

Hatto o‘zingiz ham sezmasdan meni
Sevasiz, tashakkur aytay dilimdan.
Orombaxsh tunlar va oqshom kezlari
Chiqib qolganingiz uchun yo‘limdan.

Bizga nur sochmagan Quyosh hurmati,
Oy uchun — bizlarga bo‘lmagan fonus,
Tashakkur, meni deb bemor emassiz,
Siz deb men ham bemor emasman,
Afsus…

* * *

Ikki daraxt qo‘msar bir-birin
Shundoqqina uyim oldida.
Ular keksa. Uy ham ko‘p qadim.
Men-chi yoshman, anglolmam sirin,
Daraxtlarga kelmaydi rahmim.

Qo‘l cho‘zadi biri to‘liqib,
Qarab turish hatto malolday —
Go‘yo so‘nggi quvvatin yig‘ib
Yor tomon talpingan ayolday,
Yuksakroq va kuchli sherigi
Undan ko‘ra baxtsizdir, balkim?

Ikki daraxt: shafaq yog‘dusi,
Yomg‘ir, hatto qorda ham birga,
O‘zgarmagay mudom orzusi,
Bu intiqlik butun umrga.
Qo‘l cho‘zishar bir-biri tomon,
Azal hukmi — abad, bardavom…

* * *

O‘zing asra, Xudoyim, so‘nmoqda ikki quyosh,
Biri ko‘kda, birovi chap ko‘ksimda jontalosh.

Ular kabi kechira olamanmi o‘zimni?
Bul ikki quyosh mening og‘dirdi-ku esimni.

Ko‘z qamashmas nurlardan so‘nadi ikkovi ham,
Qay birin tafti baland — avval topgusi barham.

QALB VA NOM

Bazm charaqlab yonar ekan to,
Qalbim orom topolmas sira.
Ajib ism tanlamish Xudo,
U dengizdan menga xotira.

Raqs tushaman aylanib yengil,
Dilni esa tark etmas alam.
Orzu o‘zga, o‘rtanar ko‘ngil —
Dengiz tuhfasidir orzu ham!

Jo‘shqin kuy-la chorlar meni zal,
Yog‘du sochar o‘sha zahoti.
Mening uchun Tangrim etmish hal:
Dengizga xos qalbim bisoti.