Гилвикнинг ёзишича, деярли 19 ёшигача у француз тилини билмаган. Шоир туғилган оила гоҳ бретон, гоҳ валон, гоҳо эса Швейцария яшовчи немисларгагина хос бўлган олмон тилида ўзаро мулоқот қилган. Фақат ҳарбий хизматга чақирилгандан кейингина у француз тилини ўзлаштира бошлаган.
Эжен Гилвик
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржимаси
Эжен Гильвик (Гийевик, фр. Eugène Guillevic) 1907 йилнинг 5 августида Франциянинг Атлантика соҳили бўйлаб ёйилган Бретани вилоятидаги Карнак шаҳрида дунёга келган. Кейинчалик унинг оиласи дастлаб Бельгияга чегарадош қишлоққа, кейинчалик эса Швейцарияга туташ бўлган Элзас вилоятига кўчиб ўтган. Гилвикнинг ёзишича, деярли 19 ёшигача у француз тилини билмаган.Шоир туғилган оила гоҳ бретон, гоҳ валон, гоҳо эса Швейцария яшовчи немисларгагина хос бўлган олмон тилида ўзаро мулоқот қилган. Фақат ҳарбий хизматга чақирилгандан кейингина у француз тилини ўзлаштира бошлаган.
Илк шеърлари матбуотда 1939 йилда босилган.1942 йили биринчи шеърий китоби чоп этилган. Рус тилини ўрганиб рус ва украин шоирларини таржима қилган. Ўтган асрнинг 60 йилларига келиб Эжен Гилвик жаҳон шеъриятининг энг ёрқин вакилларидан бирига айланди.
Шоир 1997 йилнинг 19 мартида дунёдан кўз юмган.
Ўзбек тилида Эжен Гилвикнинг шеърлари 1984 йилда нашр этилан “Француз шоирлари” тўпламининг таркибида эълон қилинган.
* * *
Ўтлоқларга бордим мен сенсиз,
Гулзорларга бордим мен сенсиз.
Сенсиз ўтдим юз сўқмоқни мен,
Сенсиз ётдим жилға ёнида,
Сенсиз оқшом бўйида ёлғиз
Оғир-вазмин қадамлар босдим.
Бошқа чидолмайман энди –
Сенсиз.
* * *
Раҳмат сенга,эй денгиз,
Сен бизга ўхшамайсан.
Биз каби хаёллар сурмайсан
Иложсиз нарсалар ҳақида.
Масалан,ҳаловат ҳақида.
* * *
Ҳар бир қушча бўғзида
Садоқат яшириндир
Келажак баҳорларга.
* * *
Сўзлар —
Дунёни англашга керак.
Дарахтга боқасану
Ҳатто уни ушламай туриб
Айтасан “Япроқлар” деб
Бу дегани дарахт билан
Нур сари талпинасан,
Салқин шамол эсишин кутиб.
Бу эса қўрқувларинг
Юрагингдан кетди дегани.
ЭНГ БИРИНЧИ КУН
Поль Элюарга
Ажойиб бўлади —
Энг биринчи бўлиб тонгни қаршилаб
Қуёшни кўрган дарахт.
Соялар кетган энг биринчи кун,
Золимлар битган энг биринчи кун,
Ўзи билан ўзи қолган эркин халқ
Қаршилайди тонгда қуёшни.
Ажойиб бўлади —
Энг биринчи куннинг тонгида
Дарахтни қучган қуёш.
Ажойиб бўлади —
Кўчаларга чиққан одамлар
Қувончдан бақирган одамлар
Қуёш билан дарахт бир-бирин
Қучоқлаб турганини кўрган
Энг биринчи озодлик куни.
* * *
Қулоқ солдим —
Билдим,қуш экан,
Сайраётган қуш.
Қулоқ солдим —
Қуш сайрар эди,
Сайрар эди йўлимга пешвоз.
Менимча,бу ердан ўтишимни ҳам
Олдиндан билган бу сайраётган қуш.
Бу ердан ўтишимни олдиндан билган
Шовиллаган дарахтлар,
Чексиз,бепоён дала,
Осмонга туташ йўллар.
Бутун вужудим билан сездим ўша дам
Дарахтларнинг,далаларнинг,осмоннинг
Ажралмас бир бўлагиману
Бу очиқ кунларда ҳар ён таралган
Улар ишончининг давомидайман.
Қуш эса менинг аксу садом,
Менинг эгизагим,
Ё менинг ўзим.
Ортиқ менга бўйсунмаган юрагимнинг парчаси
Сингиб бораётир дарахтларга,далаларга,осмонга.
* * *
Кимдир куйлар
Сукунат,бўлса керак.
Сукунатдан узоқда
Кимдир йиғлайди гирён.
Менимча,йиғлаётган
Соғинч билан тўлган Вақт.
ҚУДУҚ
Демак,қудуққа,
Зулмат қаърига.
Ҳамма нарсадан йироқ,
Барчадан узоқ
Ва зулмат қаърида
Барчасини унутмоқ учун
Барчасини эсламоқ лозим.
Ахир,тўхтанг,байрам-чи,байрам,
Ким учун келади байрам?
Ахир, бир куни, албатта, келади —
Байрам.
* * *
Ҳаёт жуда қиммат бўлиб кетяпти,
Деганларида,ўйлаб қоламан.
Бу хотинларимиз
Семириб кетган дегани эмас,
Дарахтлар
Булутларга тегай-тегай деб
Баландлаб ўсгани учун
Гулбаргида ўтирганча дунёни
Сайр қилиб кезиш дегани эмас,
Ошиқларнинг тонгдан шомгача
Айрилмасдан юриши дегани ҳаммас.
Бу дегани яшаш тобора
Қийинлашиб боряпти,
Ҳаёт
Кундан кунга қийин дегани,холос.
* * *
Дарахт танасига санчилар арра
Ва иккига бўлинар дарахт.
Аммо қайин эмас,арранинг
Фарёдига чидаб бўлмайди.
БАЛЛАДА
Барча баҳор жилғалари
интилади унинг қошига.
Барча саҳройи отлар
деразаси остида кишнар
Сайхонлару боғларда қушлар
жўр бўлади шодмон сасига
Хонадаги барча буюмлар
қўлларининг тафтини сақлар
* * *
Шамол,қумлоқ ва денгиз,
Бир-бирингизга
Айни шу ерда учрашув тайинлагансиз.
Нечун энди бу иддао:
Тўсатдан учрашиб қолгандек гўё.
* * *
Мабодо мен яшаган ҳар соат
Бир йилга айланса-да,
Айланса-да ҳатто асрга,
Ҳатто,субҳи азонда
Хўроз тиним билмасдан
Юз йил қўшиқ айтганида ҳам,
Ҳатто,қуёш
Қўшни том устида порлаши учун
Юз йилда ўрмалаб осмонга чиқса,
Мен бари бир сенинг ёнимда
Эканингга кўниколмасдим.
Gilvikning yozishicha, deyarli 19 yoshigacha u fransuz tilini bilmagan. Shoir tug‘ilgan oila goh breton, goh valon, goho esa Shveysariya yashovchi nemislargagina xos bo‘lgan olmon tilida o‘zaro muloqot qilgan. Faqat harbiy xizmatga chaqirilgandan keyingina u fransuz tilini o‘zlashtira boshlagan.
Ejen Gilvik
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimasi
Ejen Gilvik 1907 yilning 5 avgustida Frantsiyaning Atlantika sohili bo’ylab yoyilgan Bretani viloyatidagi Karnak shahrida dunyoga kelgan. Keyinchalik uning oilasi dastlab Belgiyaga chegaradosh qishloqqa, keyinchalik esa Shveytsariyaga tutash bo’lgan Elzas viloyatiga ko’chib o’tgan. Gilvikning yozishicha,deyarli 19 yoshigacha u frantsuz tilini bilmagan.Shoir tug’ilgan oila goh breton, goh valon, goho esa Shveytsariya yashovchi nemislargagina xos bo’lgan olmon tilida o’zaro muloqot qilgan. Faqat harbiy xizmatga chaqirilgandan keyingina u frantsuz tilini o’zlashtira boshlagan.
Ilk she’rlari matbuotda 1939 yilda bosilgan.1942 yili birinchi she’riy kitobi chop etilgan. Rus tilini o’rganib rus va ukrain shoirlarini tarjima qilgan. O’tgan asrning 60 yillariga kelib Ejen Gilvik jahon she’riyatining eng yorqin vakillaridan biriga aylandi.
Shoir 1997 yilning 19 martida dunyodan ko’z yumgan.
O’zbek tilida Ejen Gilvikning she’rlari 1984 yilda nashr etilan “Frantsuz shoirlari” to’plamining tarkibida e’lon qilingan.
* * *
O’tloqlarga bordim men sensiz,
Gulzorlarga bordim men sensiz.
Sensiz o’tdim yuz so’qmoqni men,
Sensiz yotdim jilg’a yonida,
Sensiz oqshom bo’yida yolg’iz
Og’ir-vazmin qadamlar bosdim.
Boshqa chidolmayman endi –
Sensiz.
* * *
Rahmat senga,ey dengiz,
Sen bizga o’xshamaysan.
Biz kabi xayollar surmaysan
Ilojsiz narsalar haqida.
Masalan,halovat haqida.
* * *
Har bir qushcha bo’g’zida
Sadoqat yashirindir
Kelajak bahorlarga.
* * *
So’zlar —
Dunyoni anglashga kerak.
Daraxtga boqasanu
Hatto uni ushlamay turib
Aytasan “Yaproqlar” deb
Bu degani daraxt bilan
Nur sari talpinasan,
Salqin shamol esishin kutib.
Bu esa qo’rquvlaring
Yuragingdan ketdi degani.
ENG BIRINCHI KUN
Pol Elyuarga
Ajoyib bo’ladi —
Eng birinchi bo’lib tongni qarshilab
Quyoshni ko’rgan daraxt.
Soyalar ketgan eng birinchi kun,
Zolimlar bitgan eng birinchi kun,
O’zi bilan o’zi qolgan erkin xalq
Qarshilaydi tongda quyoshni.
Ajoyib bo’ladi —
Eng birinchi kunning tongida
Daraxtni quchgan quyosh.
Ajoyib bo’ladi —
Ko’chalarga chiqqan odamlar
Quvonchdan baqirgan odamlar
Quyosh bilan daraxt bir-birin
Quchoqlab turganini ko’rgan
Eng birinchi ozodlik kuni.
* * *
Quloq soldim —
Bildim,qush ekan,
Sayrayotgan qush.
Quloq soldim —
Qush sayrar edi,
Sayrar edi yo’limga peshvoz.
Menimcha,bu yerdan o’tishimni ham
Oldindan bilgan bu sayrayotgan qush.
Bu yerdan o’tishimni oldindan bilgan
Shovillagan daraxtlar,
Cheksiz,bepoyon dala,
Osmonga tutash yo’llar.
Butun vujudim bilan sezdim o’sha dam
Daraxtlarning,dalalarning,osmonning
Ajralmas bir bo’lagimanu
Bu ochiq kunlarda har yon taralgan
Ular ishonchining davomidayman.
Qush esa mening aksu sadom,
Mening egizagim,
YO mening o’zim.
Ortiq menga bo’ysunmagan yuragimning parchasi
Singib borayotir daraxtlarga,dalalarga,osmonga.
* * *
Kimdir kuylar
Sukunat,bo’lsa kerak.
Sukunatdan uzoqda
Kimdir yig’laydi giryon.
Menimcha,yig’layotgan
Sog’inch bilan to’lgan Vaqt.
QUDUQ
Demak,quduqqa,
Zulmat qa’riga.
Hamma narsadan yiroq,
Barchadan uzoq
Va zulmat qa’rida
Barchasini unutmoq uchun
Barchasini eslamoq lozim.
Axir,to’xtang,bayram-chi,bayram,
Kim uchun keladi bayram?
Axir, bir kuni, albatta, keladi —
Bayram.
* * *
Hayot juda qimmat bo’lib ketyapti,
Deganlarida,o’ylab qolaman,
Bu xotinlarimiz
Semirib ketgan degani emas,
Daraxtlar
Bulutlarga tegay-tegay deb
Balandlab o’sgani uchun
Gulbargida o’tirgancha dunyoni
Sayr qilib kezish degani emas,
Oshiqlarning tongdan shomgacha
Ayrilmasdan yurishi degani hammas.
Bu degani yashash tobora
Qiyinlashib boryapti,
Hayot
Kundan kunga qiyin degani,xolos.
* * *
Daraxt tanasiga sanchilar arra
Va ikkiga bo’linar daraxt.
Ammo qayin emas,arraning
Faryodiga chidab bo’lmaydi.
BALLADA
Barcha bahor jilg’alari
intiladi uning qoshiga.
Barcha sahroyi otlar
derazasi ostida kishnar
Sayxonlaru bog’larda qushlar
jo’r bo’ladi shodmon sasiga
Xonadagi barcha buyumlar
qo’llarining taftini saqlar
* * *
Shamol,qumloq va dengiz,
Bir-biringizga
Ayni shu yerda uchrashuv tayinlagansiz.
Nechun endi bu iddao:
To’satdan uchrashib qolgandek go’yo.
* * *
Mabodo men yashagan har soat
Bir yilga aylansa-da,
Aylansa-da hatto asrga,
Hatto,subhi azonda
Xo’roz tinim bilmasdan
Yuz yil qo’shiq aytganida ham,
Hatto,quyosh
Qo’shni tom ustida porlashi uchun
Yuz yilda o’rmalab osmonga chiqsa,
Men bari bir sening yonimda
Ekaningga ko’nikolmasdim.
