13 июнь — таниқли португал шоири Фернандо Пессоа туғилган кун
Севимли шоирларимдан бирига айланган Фернандо Пессоа шеърларидан бир нечасини 40 йилча аввал таржима қилганман. Орадан шунча вақт ўтиб ёш шоир Мирзоҳид Музаффарнинг Пессоа шеърларини ўзбек тилига таржима қилганидан беҳад хурсанд бўлдим.
Фернандо Пессоа
ШЕЪРЛАР
Жаҳон адабиётида “шеъриятнинг Кафкаси” номи билан машҳур бўлган Фернандо Пессоа ( Fernando António Nogueira Pessoa) 1888 йил 13 июнда Португалия пойтахти Лиссабон шаҳрида дунёга келган. Португал авангард шеъриятининг асосчиси ҳисобланган Пессоа ўзида экзистенциализм ва абсурд элементларини қўллаган илк шоир ҳисобланади. Унинг турли йилларда нашр этилган шеърий тўпламларидан ташқари “Анархистнинг ўлими” номли романи бўлиб, бу роман Пастернакнинг “Доктор Живаго” си ёзилишига туртки бўлган асарлардандир. Жаҳон назмида янги саҳифа очиб берган Фернандо Пессоа 1935 йил 30 ноябр куни вафот этади.
Автопсихография
Барига чап бериб ўтади шоир,
дунёга қолдирар у фақат танин
ҳатто алдай олар қайғуни моҳир
қалбмас қайғу англар қалбда эканин
Унинг ёзганларин ўқиган одам
сўз эмас қайғуни ўқийди қониб
вале шоир қалби бўм-бўшдир…
шеърхон
йиғлар шу бўшлиқнинг дардидан ёниб
Шафаққа йўналар бу мангу йўллар
унда бир фойтундир шоирнинг қалби.
фойтун ғилдирагин ғичирлашини
биз шеър деб атаймиз телбалар каби.
Рутубат
Руҳимни туманлар чулғамиш — турғун
мавҳумот манзили ичра мавжудман
ҳечлик соғинчидан ёнаман маҳзун
балки қалб оройиш топади шундан
Мени қуршамишдир ям-яшил зулмат
туманлар шаклида
тўрт томонимдан
ва қароғим ичра ёнар рутубат
ёнар…
ҳарорати ўтар жонимдан
Мени сигор янглиғ чекар лаҳзалар
ёзуқсиз китобдай итқитар фурсат
баридан кечаман —
бу Бор нарсалар
менинг мавжудлигим билдирар фақат…
Фош
Мен сизни алдадим, дейди у бирдан —
қаранг, ахир бари ёзиб бўлинган…
алам-ла ҳайқиргум сўзлар томонга —
ахир ҳисларимнинг божи тўланган!
Барчаси туш эди,
бари туш эди
бизни лақиллатди пурқайғу онлар
наҳот бу одамлар шу қадар бедил
ва шундай гўзалми ўшал ёлғонлар?
Сукутдан силқиган сўзларим аро
интиқом кўринар
қаро интиқом
балки еб кетгандир ҳақиқатларни
сиз айтган…
шеър номли ваҳший бир ҳайвон
Илтижо
Қушча виқор билан боқар самодан
Заминни қанотин остида кўриб.
Уни унутмишдир боғлар,
Қуш эса
Кўз ташлар уларга юксакда туриб
Ва қуёш томонга айлагай парвоз;
Чўққилар — пойида ғариб, бечора.
Тупроқ жилвасига айламай парво,
Лаҳзада қанотин қоқар минг бора.
Осмоннинг тоқига етишди қушча,
Буюклик аршига йўл олис гарчи.
О, қушча!
Бир бора қулагин кўкдан,
Бир бора мен учун бўлгин ерпарчин.
Токи юксакликлар соғинчи ила
Ёнган бу қалбимдан арисин алам.
Қулагин, парвозга кўниккан руҳим
Ўргансин қулашнинг фалсафасин ҳам…
Бир бора қулагин…
Оралиқ
Кўзимни юмаман.
Ғафлатга ботган
Йўл олгум туш томон сукутни ича.
Руҳим дарёлари оқур шарқираб
Чексиз кенликларнинг томири ичра.
Қирғоқлар — бу ташна заминнинг қўли,
Рўёга дўнади жами масофа.
Дайдийди кўксимда аллаким, гўё
Излаган нарсасин шу ердан топар.
Аммо кўксим бўшлиқ —
яҳлит бир ҳечлик,
йўқолгум шу ҳечлик қоралиғида.
Ўлим ва тириклик қоришар бирдан
Уйқумда,
Хуш ва туш оралиғида.
Унутилган дунёда
Ўзимиз шу дунё ичинда
Бир шарпа эрурмиз бесас, беёҳу
Қалб аро сукунат айлайди сурон
Биз — одам шаклида яралган қайғу,
Ботинда мавжудман деган бир исён.
Тунлар — қора туман, чулғар теграмни,
Ёнимдан ўтади рангин соялар.
Чорлайман гуноҳга ботиб Эгамни,
Фарёдим ўтказмас қаро қоялар
Ва дилга соламан бир шаффоф ғамни.
Умрим умидларга тушади асир,
Ичимни тирнайди эзгулик, риё.
Тирик васвасалар бергайдир овоз.
Нигоҳим қаърига сингитиб рўё
Ёлғон-ла ўзини фош этар бехос
Бизларни унутган беқадр дунё.
Инглиз тилидан Мирзоҳид Музаффар таржималари
13 iyun — taniqli portugal shoiri Fernando Pessoa tug‘ilgan kun
Sevimli shoirlarimdan biriga aylangan Fernando Pessoa sheʼrlaridan bir nechasini 40 yilcha avval tarjima qilganman. Oradan shuncha vaqt oʻtib yosh shoir Mirzohid Muzaffarning Pessoa sheʼrlarini oʻzbek tiliga tarjima qilganidan behad xursand boʻldim.
Fernando Pessoa
SHEʼRLAR
Jahon adabiyotida “sheʼriyatning Kafkasi” nomi bilan mashhur boʻlgan Fernando Pessoa ( Fernando António Nogueira Pessoa) 1888 yil 13 iyunda Portugaliya poytaxti Lissabon shahrida dunyoga kelgan. Portugal avangard sheʼriyatining asoschisi hisoblangan Pessoa oʻzida ekzistensializm va absurd elementlarini qoʻllagan ilk shoir hisoblanadi. Uning turli yillarda nashr etilgan sheʼriy toʻplamlaridan tashqari “Anarxistning oʻlimi” nomli romani boʻlib, bu roman Pasternakning “Doktor Jivago” si yozilishiga turtki boʻlgan asarlardandir. Jahon nazmida yangi sahifa ochib bergan Fernando Pessoa 1935 yil 30 noyabr kuni vafot etadi.
Avtopsixografiya
Bariga chap berib oʻtadi shoir,
dunyoga qoldirar u faqat tanin
hatto alday olar qaygʻuni mohir
qalbmas qaygʻu anglar qalbda ekanin
Uning yozganlarin oʻqigan odam
soʻz emas qaygʻuni oʻqiydi qonib
vale shoir qalbi boʻm-boʻshdir…
sheʼrxon
yigʻlar shu boʻshliqning dardidan yonib
Shafaqqa yoʻnalar bu mangu yoʻllar
unda bir foytundir shoirning qalbi.
foytun gʻildiragin gʻichirlashini
biz sheʼr deb ataymiz telbalar kabi.
Rutubat
Ruhimni tumanlar chulgʻamish — turgʻun
mavhumot manzili ichra mavjudman
hechlik sogʻinchidan yonaman mahzun
balki qalb oroyish topadi shundan
Meni qurshamishdir yam-yashil zulmat
tumanlar shaklida
toʻrt tomonimdan
va qarogʻim ichra yonar rutubat
yonar…
harorati oʻtar jonimdan
Meni sigor yangligʻ chekar lahzalar
yozuqsiz kitobday itqitar fursat
baridan kechaman —
bu Bor narsalar
mening mavjudligim bildirar faqat…
Fosh
Men sizni aldadim, deydi u birdan —
qarang, axir bari yozib boʻlingan…
alam-la hayqirgum soʻzlar tomonga —
axir hislarimning boji toʻlangan!
Barchasi tush edi,
bari tush edi
bizni laqillatdi purqaygʻu onlar
nahot bu odamlar shu qadar bedil
va shunday goʻzalmi oʻshal yolgʻonlar?
Sukutdan silqigan soʻzlarim aro
intiqom koʻrinar
qaro intiqom
balki yeb ketgandir haqiqatlarni
siz aytgan…
sheʼr nomli vahshiy bir hayvon
Iltijo
Qushcha viqor bilan boqar samodan
Zaminni qanotin ostida koʻrib.
Uni unutmishdir bogʻlar,
Qush esa
Koʻz tashlar ularga yuksakda turib
Va quyosh tomonga aylagay parvoz;
Choʻqqilar — poyida gʻarib, bechora.
Tuproq jilvasiga aylamay parvo,
Lahzada qanotin qoqar ming bora.
Osmonning toqiga yetishdi qushcha,
Buyuklik arshiga yoʻl olis garchi.
O, qushcha!
Bir bora qulagin koʻkdan,
Bir bora men uchun boʻlgin yerparchin.
Toki yuksakliklar sogʻinchi ila
Yongan bu qalbimdan arisin alam.
Qulagin, parvozga koʻnikkan ruhim
Oʻrgansin qulashning falsafasin ham…
Bir bora qulagin…
Oraliq
Koʻzimni yumaman.
Gʻaflatga botgan
Yoʻl olgum tush tomon sukutni icha.
Ruhim daryolari oqur sharqirab
Cheksiz kenliklarning tomiri ichra.
Qirgʻoqlar — bu tashna zaminning qoʻli,
Roʻyoga doʻnadi jami masofa.
Daydiydi koʻksimda allakim, goʻyo
Izlagan narsasin shu yerdan topar.
Ammo koʻksim boʻshliq —
yahlit bir hechlik,
yoʻqolgum shu hechlik qoraligʻida.
Oʻlim va tiriklik qorishar birdan
Uyqumda,
Xush va tush oraligʻida.
Unutilgan dunyoda
Oʻzimiz shu dunyo ichinda
Bir sharpa erurmiz besas, beyohu
Qalb aro sukunat aylaydi suron
Biz — odam shaklida yaralgan qaygʻu,
Botinda mavjudman degan bir isyon.
Tunlar — qora tuman, chulgʻar tegramni,
Yonimdan oʻtadi rangin soyalar.
Chorlayman gunohga botib Egamni,
Faryodim oʻtkazmas qaro qoyalar
Va dilga solaman bir shaffof gʻamni.
Umrim umidlarga tushadi asir,
Ichimni tirnaydi ezgulik, riyo.
Tirik vasvasalar bergaydir ovoz.
Nigohim qaʼriga singitib roʻyo
Yolgʻon-la oʻzini fosh etar bexos
Bizlarni unutgan beqadr dunyo.
Ingliz tilidan Mirzohid Muzaffar tarjimalari
