Атоқли шоир Собир Рустамхонлини 70 ёши билан қутлаймиз!
Собир Рустамхонли шеърлари билан ўтган асрнинг 70-йилларида, шоирнинг ўзи билан 2013 йилнинг ёзида танишдим. Ҳар йили 5 июнь — машҳур шоир Микойил Мушфиқ туғилган кунда Озарбайжонда ўтказиладиган Шоирлар кунига таклиф қилган дўстларим мендан кимлар билан учрашмоқни исташимни сўрашганда Собир Рустамхонли номини ҳам тилга олгандим. Бугун Бокуда атоқли шоирнинг 70 ёшга тўлиши муносабати билан тантанали маросим бўўлиб ўтади. Мен ўзбек шоирлари, шоир шеърияти ихлосмандлари номидан Собир Рустамхонлини чин дилдан қутлайман ва саломатлик, янги асарлар тилайман.
Собир РУСТАМХОНЛИ
ШЕЪРЛАР
Озар тилидан Тоҳир Қаҳҳор таржимаси
Собир Рустамхонли 1946 йилда Озарбайжоннинг Ўрдамли туманида туғилган. «Қишлок йўли» номли илк шеъри 1964 йилда «Озарбайжон ганжлари» газетасида босилган. «Танимок истасанг» (1970), «Севгим, севинчим» (1974), «Хабар кутиб» (1979), «Ганжа қайғуси» (1981), «Яша, она тилим» (1983), «Қон ёддоши» (1986), «Умр китоби» (1989), «Ўлганда байроққа ўралурмен». «Ичимдаги дард оғочи», «Бу юрт менга таниш», «Замон мендан кечар» (1993) каби йигирмадан ортиқ китоблари нашр этилган. Бу асарларнинг кўпчилиги рус, турк ва бошқа тилларга таржима килинган. Айниқса, «Умр китоби» бир неча туркий тилларга ўгирилган ва китобхонлар меҳрини козонган.
ТОҒЛАР
Юксакдан йўл солиб, ўрдан ошмадим,
Қўрқдим аҳдимизни бузарсиз, тоғлар.
Сизга мос шеър битиб, қайнаб-тошмадим,
У шеърни ўзингиз ёзарсиз, тоғлар.
Қўшиқ айтай десам, келмайдир сасим,
Энди йўл юришга етмас нафасим,
Орқага қайтишга йўқдир ҳавасим,
Қабримни қояда қазарсиз, тоғлар.
Оқ туман кўрингай байроғим каби,
Шаршара тинмагай сўроғим каби.
Ойни, ёниб турган чироғим каби,
Кечалар устимга осарсиз, тоғлар.
САРБОН
Бу йўлларда мен бир сарбон,
Карвонимга ҳурганни кўр!
Яхшилигим Ҳаққа аён,
Ёмонлигим кўрганни кўр!
Эгри қараб дўст-ёрига,
Ҳаром қўшиб бозорига,
Юртнинг тарих — мозорига
Кириб, топтаб юрганни кўр!
Ватан боғи чечак очар,
Чечагимиз ёғду сочар…
Ўзи экмай, ҳар ебқочар
Боғбон каби турганни кўр!..
ҚИСМАТИМ
Орамизда Ораз* бўлдинг,
Кечадирман, бахтим, сени!
Тубан ердан олиб, кўкка
Учадирман, бахтим, сени!
Замонларнинг оқишинда
Золимларнинг ёқишинда,
Қардошларнинг боқишинда
Қучадирман, бахтим, сени!
Қирғоқсиз бир наҳр бўлсанг,
Қуёшсиз бир саҳар бўлсанг,
Дунё тўла заҳар бўлсанг —
Ичадирман, бахтим, сени!
- Ораз — дарё номи
ОТИ ГЎЗАЛ
Отинг — юрагимни безаган орзу,
Отингдай гўзал, шўх бўла олсанг, кел!
Баҳори вафосиз ўгган умримга
Янги баҳор бўлиб кела олсанг, кел!
Юрагим инграйди замондан ҳорғин,
Кераксиз ташвишу гумондан ҳорғин.
Умримнинг кўзи ҳам тумандан ҳорғин,
У туман пардасин юла олсанг, кел!
Ҳижрон йўлдош, йўлга қайғу узанди,
Бахтсизлигим кўриб, бахтим ўсанди.
Толе кулдирганда, кулмоқ осондир,
У йиғла деганда, кула олсанг, кел!
Бир куни ўлимим қўлимдан тутгай,
Миндирар фалаклар ҳуркитган отга;
Қабримда руҳимдек кўкарган ўтга
Кўзёш тўкиб, уни силай олсанг, кел!..
МИКОИЛ БАХШИ
Эшигингни қоқдик, Микоил бобо,
Устоз оёғига келганларданмиз.
Дедилар: Кўзёши қуримас асло! —
Қардош ёшин арта билганларданмиз.
Минг бир дардимизнинг давоси созинг,
Ҳаёт эшигини очар ҳар сўзинг,
Бошингга тож берган толеми, ўзинг?
Миллат шони! Сенга елганларданмиз.
Устингдан фалакни тўфони эзар,
Мардлигинг Эронни, Туронни кезар,
Кишининг иши ҳам ўзига менгзар,
Бир майизни ҳалол бўлганларданмиз.
Одилни чақирдинг, жавоб келмади,
Бу зиндон дунёда юзинг кулмади,
Қайғунгга севинган ғофил билмади,
Бизлар ҳам охирда кулганларданмиз.
Кумуш сочларингни чулғаб саҳарга,
Юз йилнинг тиззасин теккиздинг ерга,
Ҳаққа топинганлар тош қўйган қирга
Биз ҳам бош қўйгунча ўлганларданмиз.
ЧИДОЛМАЙМАН
Эркин ўсган тоғ ўтиман,
Ўрганга ҳеч чидолмайман.
Аччиқ сўз-ла жон ачитиб
Турганга ҳеч чидолмайман.
Кесиб ёлғон қўли билан,
Осиб талон йўли билан,
Ҳолим илон тили билан
Сўрганга ҳеч чидолмайман.
Йўлимизни бура-бура,
Кўксимизни ёра-ёра,
Суякдан кўшк қура-қура
Юрганга ҳеч чидолмайман.
Мол йиғавер, йўлдан озган.
Бироқ ўлим қабринг қазган.
Эй, бахтимни қора ёзган,
Қорангга ҳеч чидолмайман!..
Орзуларим ёнар бир ўт,
Орзуларим ўсар бир ўт,
Дунё ити, наридан ўт
Ҳурганга ҳеч чидолмайман!…
САҚЛАСИН
Йўл тополмай, юз тутарман Тангрига,
Ишимизни сўзимиздан сақласин.
Бу бир дарддир, ким туймаса, у туяр,
Бир озганни юзимиздан сақласин.
Тепамизни тоғлар шоҳи деб билдик,
Кулбамизни саройдир деб лоф қилдик.
Очкўз бўлдик, дўст ҳаққини ҳам юлдик,
Кўз текканни кўзимиздан сақласин.
Ҳақ истаган ярасига туз қўйди,
Нафсин ёмон кўрган уни бот тийди,
Илк ҳосилдир, пок ниятдир, пок уйдир —
Кўча кўрган изимиздан сақласин.
Минг уй исир бир ўчоқнинг қўрига,
Юз мард тушар бир номарднинг тўрига,
Қўшин керак — ҳар сотқиндан қўригай,
Кўпимизни озимиздан сақласин.
Умрни қўл қилди баҳсга баҳсимиз,
Ғийбат сўқдик бўғилганда сасимиз,
Белимизга кўп юк қўйди нафсимиз,
Қорнимизни оғзимиздан сақласин.
Терс боқишдан оғу томар чўракка,
Совуқ сўздан шайтон кирар юракка.
Ёлғиз қоя узра туман тез чўкар,
Севгимизни нозимиздан сақласин.
Уй қурган мен, қўшним қудуқ қазгандир,
Ўнг қўл ясаб, чап қўл уни бузгандир,
Бошқасига жавоб бермоқ осондир —
Оллоҳ бизни ўзимиздан сақласин!..
СЎЗИНГ ҚОЛДИМИ?
Мен билан ҳар ерда тортишма, сотқин,
Ҳақдан сўзламоққа сўзинг қолдими?
Сотдинг бу миллатнинг пахтасин, нефтин,
Бозорга солгани бўзинг қолдими?
Ўзга қўғирчоғи, ўзга сасисан,
Асрлар тинганда, акс-садосисан.
Қўлдан-қўлга ўтган пул қоғозисан,
Ўз рангинг қолдими, юзинг қолдими?
Элни парчаладинг ётни деб ҳатто,
Сен ҳам замон қилган бир янглиш, хато.
Ақл майдонида пул ўтмас, илло,
Тикка олишмоққа тизинг қолдими?
Ёвни севинтирдинг, бизни бўзлатдинг,
Ётга гул узатдинг, менга тош отдинг,
Миллатнинг ўтини душманга сотдинг,
Энди исинмоққа кўзинг қолдими?
Келган фармонларга ҳар жумланг тўла,
Ғўддайган, шу кунга қолдингми? Ўл-а!
Пок виждон сўзини оғзингга олма!
Бошдан айрилгансан, эсинг қолдими?
Сизлар куладирсиз, мен ғам тошиман,
Ҳар синиқ кўнгилнинг суҳбатдошиман,
Мен — қоя ёзуви, қон ёддошиман,
Боқ, миллий йўлларда изинг қолдими?
Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Даврон Озарбайжон халқ шоири Собир Рустамхонли билан. Баку, 2013 йил
Sobir Rustamxonli she’rlari bilan o’tgan asrning 80-yillarida, shoirning o’zi bilan 2013 yilning yozida tanishdim. Har yili 5 iyun` — mashhur shoir Mikoyil Mushfiq tug’ilgan kunda Ozarbayjonda o’tkaziladigan Shoirlar kuniga taklif qilgan do’stlarim mendan kimlar bilan uchrashmoqni istashimni so’rashganda Sobir Rustamxonli nomini ham tilga olgandim.
Sobir RUSTAMXONLI
SHE’RLAR
Ozar tilidan Tohir Qahhor tarjimasi
Sobir Rustamxonli 1946 yilda Ozarbayjonning O’rdamli tumanida tug’ilgan. «Qishlok yo’li» nomli ilk she’ri 1964 yilda «Ozarbayjon ganjlari» gazetasida bosilgan. «Tanimok istasang» (1970), «Sevgim, sevinchim» (1974), «Xabar kutib» (1979), «Ganja qayg’usi» (1981), «Yasha, ona tilim» (1983), «Qon yoddoshi» (1986), «Umr kitobi» (1989), «O’lganda bayroqqa o’ralurmen». «Ichimdagi dard og’ochi», «Bu yurt menga tanish», «Zamon mendan kechar» (1993) kabi yigirmadan ortiq kitoblari nashr etilgan. Bu asarlarning ko’pchiligi rus, turk va boshqa tillarga tarjima kilingan. Ayniqsa, «Umr kitobi» bir necha turkiy tillarga o’girilgan va kitobxonlar mehrini kozongan.
TOG’LAR
Yuksakdan yo’l solib, o’rdan oshmadim,
Qo’rqdim ahdimizni buzarsiz, tog’lar.
Sizga mos she’r bitib, qaynab-toshmadim,
U she’rni o’zingiz yozarsiz, tog’lar.
Qo’shiq aytay desam, kelmaydir sasim,
Endi yo’l yurishga yetmas nafasim,
Orqaga qaytishga yo’qdir havasim,
Qabrimni qoyada qazarsiz, tog’lar.
Oq tuman ko’ringay bayrog’im kabi,
Sharshara tinmagay so’rog’im kabi.
Oyni, yonib turgan chirog’im kabi,
Kechalar ustimga osarsiz, tog’lar.
SARBON
Bu yo’llarda men bir sarbon,
Karvonimga hurganni ko’r!
Yaxshiligim Haqqa ayon,
Yomonligim ko’rganni ko’r!
Egri qarab do’st-yoriga,
Harom qo’shib bozoriga,
Yurtning tarix — mozoriga
Kirib, toptab yurganni ko’r!
Vatan bog’i chechak ochar,
Chechagimiz yog’du sochar…
O’zi ekmay, har yebqochar
Bog’bon kabi turganni ko’r!..
QISMATIM
Oramizda Oraz* bo’lding,
Kechadirman, baxtim, seni!
Tuban yerdan olib, ko’kka
Uchadirman, baxtim, seni!
Zamonlarning oqishinda
Zolimlarning yoqishinda,
Qardoshlarning boqishinda
Quchadirman, baxtim, seni!
Qirg’oqsiz bir nahr bo’lsang,
Quyoshsiz bir sahar bo’lsang,
Dunyo to’la zahar bo’lsang —
Ichadirman, baxtim, seni!
- Oraz — daryo nomi
OTI GO’ZAL
Oting — yuragimni bezagan orzu,
Otingday go’zal, sho’x bo’la olsang, kel!
Bahori vafosiz o’ggan umrimga
Yangi bahor bo’lib kela olsang, kel!
Yuragim ingraydi zamondan horg’in,
Keraksiz tashvishu gumondan horg’in.
Umrimning ko’zi ham tumandan horg’in,
U tuman pardasin yula olsang, kel!
Hijron yo’ldosh, yo’lga qayg’u uzandi,
Baxtsizligim ko’rib, baxtim o’sandi.
Tole kuldirganda, kulmoq osondir,
U yig’la deganda, kula olsang, kel!
Bir kuni o’limim qo’limdan tutgay,
Mindirar falaklar hurkitgan otga;
Qabrimda ruhimdek ko’kargan o’tga
Ko’zyosh to’kib, uni silay olsang, kel!..
MIKOIL BAXSHI
Eshigingni qoqdik, Mikoil bobo,
Ustoz oyog’iga kelganlardanmiz.
Dedilar: Ko’zyoshi qurimas aslo! —
Qardosh yoshin arta bilganlardanmiz.
Ming bir dardimizning davosi sozing,
Hayot eshigini ochar har so’zing,
Boshingga toj bergan tolemi, o’zing?
Millat shoni! Senga yelganlardanmiz.
Ustingdan falakni to’foni ezar,
Mardliging Eronni, Turonni kezar,
Kishining ishi ham o’ziga mengzar,
Bir mayizni halol bo’lganlardanmiz.
Odilni chaqirding, javob kelmadi,
Bu zindon dunyoda yuzing kulmadi,
Qayg’ungga sevingan g’ofil bilmadi,
Bizlar ham oxirda kulganlardanmiz.
Kumush sochlaringni chulg’ab saharga,
Yuz yilning tizzasin tekkizding yerga,
Haqqa topinganlar tosh qo’ygan qirga
Biz ham bosh qo’yguncha o’lganlardanmiz.
CHIDOLMAYMAN
Erkin o’sgan tog’ o’timan,
O’rganga hech chidolmayman.
Achchiq so’z-la jon achitib
Turganga hech chidolmayman.
Kesib yolg’on qo’li bilan,
Osib talon yo’li bilan,
Holim ilon tili bilan
So’rganga hech chidolmayman.
Yo’limizni bura-bura,
Ko’ksimizni yora-yora,
Suyakdan ko’shk qura-qura
Yurganga hech chidolmayman.
Mol yig’aver, yo’ldan ozgan.
Biroq o’lim qabring qazgan.
Ey, baxtimni qora yozgan,
Qorangga hech chidolmayman!..
Orzularim yonar bir o’t,
Orzularim o’sar bir o’t,
Dunyo iti, naridan o’t
Hurganga hech chidolmayman!…
SAQLASIN
Yo’l topolmay, yuz tutarman Tangriga,
Ishimizni so’zimizdan saqlasin.
Bu bir darddir, kim tuymasa, u tuyar,
Bir ozganni yuzimizdan saqlasin.
Tepamizni tog’lar shohi deb bildik,
Kulbamizni saroydir deb lof qildik.
Ochko’z bo’ldik, do’st haqqini ham yuldik,
Ko’z tekkanni ko’zimizdan saqlasin.
Haq istagan yarasiga tuz qo’ydi,
Nafsin yomon ko’rgan uni bot tiydi,
Ilk hosildir, pok niyatdir, pok uydir —
Ko’cha ko’rgan izimizdan saqlasin.
Ming uy isir bir o’choqning qo’riga,
Yuz mard tushar bir nomardning to’riga,
Qo’shin kerak — har sotqindan qo’rigay,
Ko’pimizni ozimizdan saqlasin.
Umrni qo’l qildi bahsga bahsimiz,
G’iybat so’qdik bo’g’ilganda sasimiz,
Belimizga ko’p yuk qo’ydi nafsimiz,
Qornimizni og’zimizdan saqlasin.
Ters boqishdan og’u tomar cho’rakka,
Sovuq so’zdan shayton kirar yurakka.
Yolg’iz qoya uzra tuman tez cho’kar,
Sevgimizni nozimizdan saqlasin.
Uy qurgan men, qo’shnim quduq qazgandir,
O’ng qo’l yasab, chap qo’l uni buzgandir,
Boshqasiga javob bermoq osondir —
Olloh bizni o’zimizdan saqlasin!..
SO’ZING QOLDIMI?
Men bilan har yerda tortishma, sotqin,
Haqdan so’zlamoqqa so’zing qoldimi?
Sotding bu millatning paxtasin, neftin,
Bozorga solgani bo’zing qoldimi?
O’zga qo’g’irchog’i, o’zga sasisan,
Asrlar tinganda, aks-sadosisan.
Qo’ldan-qo’lga o’tgan pul qog’ozisan,
O’z ranging qoldimi, yuzing qoldimi?
Elni parchalading yotni deb hatto,
Sen ham zamon qilgan bir yanglish, xato.
Aql maydonida pul o’tmas, illo,
Tikka olishmoqqa tizing qoldimi?
Yovni sevintirding, bizni bo’zlatding,
Yotga gul uzatding, menga tosh otding,
Millatning o’tini dushmanga sotding,
Endi isinmoqqa ko’zing qoldimi?
Kelgan farmonlarga har jumlang to’la,
G’o’ddaygan, shu kunga qoldingmi? O’l-a!
Pok vijdon so’zini og’zingga olma!
Boshdan ayrilgansan, esing qoldimi?
Sizlar kuladirsiz, men g’am toshiman,
Har siniq ko’ngilning suhbatdoshiman,
Men — qoya yozuvi, qon yoddoshiman,
Boq, milliy yo’llarda izing qoldimi?
