Таниқли турк шоираси Ешим Ағаоғлу (Yeşim Ağaoğlu) билан икки йилча аввал Боку шаҳрида ўтказилган Шоирлар кунида танишган эдим. Ешим Ағаоғлу 1966 йили Туркиянинг қадимий пойтахти Истанбулда бир пайтлар Озарбайжоннинг Қорабоғ ўлкасидан кўчиб келган оилада туғилган. Истанбул Университети Адабиёт факултетининг археология ва санъат тарихи бўлимида, кейинчалик эса коммуникацион технологиялар факултетининг радио-телевидение ва кино бўлимида таҳсил олган. унингдек, у Нью-Йоркдаги визуал санъат мактабида ҳам таълим олган.
Шоиранинг илк шеърлари 80-йилларда турли адабиёт нашрларида эълон қилинган. Шу пайтгача унинг 10 дан ортиқ шеърий тўпламлари (Yanlışlar Şehrinde Randevu (1995), Hırsızlama Aşklar, Gri Yalnızlıklar (1996), Portakal Tek Meyve Değildir (1997), Başka Gezegenin İnsanları (1997), New York Blues (1997),Özlem Şehirleri (2006), Eflatun Sır (2007), Güllerin Ağırlığı (2007), Sana Şiir Yazmasam Olur mu? (2011) ) нашр этилди. Шоиранинг шеърлари жуда кўп (рус, итальян, инглиз, испан ва бошқа) тилларга таржима қилиниб, кўплаб шеърий антологиялар ва адабий вебсайтларда эълон қилинган. Озарбайжонда шоиранинг икки китоби чоп этилган. Бакудаги учрашувимиз пайтида Ешим хоним энди босмадан чиққан «Гулларнинг оҳирлиги» («Güllerin Ağırlığı) номли шеърий тўпламини дастхати билан тортиқ қилган эди.
Ешим Ағаоғлу турк шеъриятида кенг томир отган модерн оқимининг вакиласи. Шеърларида инсон ҳаёти кино кадрлари сифатида акс этади. Бу шоиранинг шеъриятдан ташқари фото, кино ва видео арт билан жиддий шуғулланишининг таъсири ҳамдир. Шоира бу соҳалардаги машғулотини шеърларининг давоми сифатида кўради. Унинг айнан фото, кино ва видео арт билан боғлиқ ишлари Озарбайжон, Грузия, Босна ва Герцеговина,Норвегияда бўлиб ўтган шахсий кўргазмаларда, шунингдек, Германия, Франция, Польша, Нидерланд, Италия, Болгария, Ўзбекистан, Корея, Бразилия, Мўғилистон ва АҚШда ўтказилган турли йўналишдаги санъат кўргазмаларида намойиш этилган.
Яқинда Ешим Ағаоғлу китобини ижодий тажрибалар қилишдан чўчимайдиган ёш шоир ва таржимон Рафиқ Сайдуллога бериб, шоиранинг шеърларини ўқиб кўришни, маъқул келса, уларни ўзбекчалаштиришни илтимос қилган эдим. Бугун эса унинг илк табдил-таржималарини сизга тақдим этишдан мамнунман.
Хуршид Даврон
2015
Ешим АҒАОҒЛУ
ШЕЪРЛАР
ҚОҒОЗ ҚУШЛАР
оппоқ қушлар
бўғилар кўк юзинда
учмоқни унутмиш
қоғоз қанотли қушлар
болалик саҳифаларидан чизиб кесганим
бир йўлини топиб кўк юзига қочмишлар
тумшуқсиз улар
қонсиз ва жонсиз
қоғоз қушлар
бўғилар кўк юзинда
ҚАШҚИР БОСҚИНИ
қашқирлар бош суқар
ақлимнинг энг хилват кўчаларига
улувларин эшита олмассиз
эшкак эшарман тўлин ой томон
назм қайиғига миниб
қайиқни кўра олмассиз
севгилим ким
сочлари қандай рангда
нечун тор келмас дунё
била олмассиз
тун бўйи тўптупук тупурсам
кимларни қандай ўлдирурман
англатмам
англарсиз
ПАРИНИ АЛДАШ
о сен шоирга шеърлар ёздирган пари
даъватим очиқ таклифсиз кел
ўткир қанотларинг сенинг
ёмғирларда ивиса
чойинг ҳозир хоҳласанг қаҳванг
қорларда совқотсанг музлаб қолса қанотларинг
шаробим илиқ уйим иссиқ
истасанг кел кўкламда
деразам очиқ
хонамда гуллар атри
истасанг гар ёзда кел
иссиқ кўп иссиқ бўлсин
муздек тарвузни баҳам кўрарман
сочларингни ёз хонамга
о сен шоирга шеърлар ёздирган пари
энг кескир қанотларингла кел
сирим сир
келишингдан кимсага сўз очмайман
ШОИРЛИК МУШКУЛ ИШ
том орзумдаги қуёш ниҳон
булутли бир ёз куни
дўстларим ёд этишмади
бори узоқ танишлар излади
шоирларга шеърга беландим
«2000 йилликда не кечур шоирлар ҳоли»
боқ не ҳақда ўй сурар улар
шеърёзар дўстим не мушкул иш
қоғозларга маънолар юкламоқ
қай бир пайтда маъносизлик
дўстлар ёд этмади бугун
ҳа яна суратларга боқдим
вақтнинг тез ўтмоғи маълум
БАРЧА ЗАМОНЛАРНИНГ ФИЛЬМИ
мен барча замонлар режиссёри
сен энг моҳир чироқ устаси
аввал чақмоқ тайёрла илк лавҳа учун
мўл мовий ранг ойна синиғи
ортидан гумбур гумбур момақалдироқ саси
сўнгра бир шаррос ёмғир
кейин тўлин ойни кўрсат
отилиб чиққин саҳнага қашқир аёл
қора чодрангни ёпиниб
сўйлоқ тишларингни ботир тиғдек ярқироқ
ўлдир панжаларинг ила
ва сўр тўйиб тўйиб қонини
қашқир одамнинг
ўша сенга ҳиёнат қилди
чақмоқлар ижод эт чироқ устаси
сен ҳам туш ҳайқириб қашқир аёл қашқир одам ёнига
йирик тасвирга ўт оператор
хўб ғаройиб бу сўнгги саҳна
сен энг моҳир чироқ устаси
ёлғиз мен учун
ялтироқ юлдузлар ёғдира олармисан
ва ой бир қайиқ шаклида
ҳавойи ранглар қирмизи яшил бинафша мовий
яқинроқ кел қўрқма чироқ устаси
мен эски мелодрамалар режиссёри
ТАҲЛИКАЛИ МУНОСАБАТЛАР
бир уй
бир одам
икки жонсиз манекен
ва бир дераза
ялонғоч манекенлар ҳар куни дераза ёнида
табиийки кўкраклари ва сонлари тош мисол
бирисининг оёқлари икки ён керилган V
бошқасининг елкаси ҳам бўйни мўматалоқ
одам тонгдан то тунгача
на сўзлайди на кулар
қаршисида манекенлар
кўчага тикилиб қолар ёки уларга
кеч тушган заҳоти пардалар туширилар
хира бир ёғду таралар
аммо якунини билмасман
чин сўзим
кейинги тонг ҳам айнан шу
фотосурат каби фарқсиз
манекенларнинг оёқлари
яна ҳаддан ташқари V
баъзан алмашиб қолар мўматалоқларнинг ўрни
мана масала қаерда
Рафиқ Сайдулло таржималари
Taniqli turk shoirasi Yeshim Ag’aog’lu bilan ikki yilsa avval Boku shahrida o’tkazilgan Shoirlar kunida tanishgan edim. Yeshim Ag’aog’lu 1966 yili Turkiyaning qadimiy poytaxti Istanbulda bir paytlar Ozarbayjonning Qorabog’ o’lkasidan ko’chib kelgan oilada tug’ilgan. Istanbul Universiteti Adabiyot fakultetining arxeologiya va san’at tarixi bo’limida, keyinchalik esa kommunikatsion texnologiyalar fakultetining radio-televidenie va kino bo’limida tahsil olgan. uningdek, u N`yu-Yorkdagi vizual san’at maktabida ham ta’lim olgan.
Shoiraning ilk she’rlari 80-yillarda turli adabiyot nashrlarida e’lon qilingan. Shu paytgacha uning 10 dan ortiq she’riy to’plamlari (Yanlışlar Şehrinde Randevu (1995), Hırsızlama Aşklar, Gri Yalnızlıklar (1996), Portakal Tek Meyve Değildir (1997), Başka Gezegenin İnsanları (1997), New York Blues (1997),Özlem Şehirleri (2006), Eflatun Sır (2007), Güllerin Ağırlığı (2007), Sana Şiir Yazmasam Olur mu? (2011) ) nashr etildi. Shoiraning she’rlari juda ko’p (rus, ital`yan, ingliz, ispan va boshqa) tillarga tarjima qilinib, ko’plab she’riy antologiyalar va adabiy vebsaytlarda e’lon qilingan. Ozarbayjonda shoiraning ikki kitobi chop etilgan. Bakudagi uchrashuvimiz paytida Yeshim xonim endi bosmadan chiqqan «Gullarning ohirligi» («Gullerin Ag?rl?g?) nomli she’riy to’plamini dastxati bilan tortiq qilgan edi.
Yeshim Ag’aog’lu turk she’riyatida keng tomir otgan modern oqimining vakilasi. She’rlarida inson hayoti kino kadrlari sifatida aks etadi. Bu shoiraning she’riyatdan tashqari foto, kino va video art bilan jiddiy shug’ullanishining ta’siri hamdir. Shoira bu sohalardagi mashg’ulotini she’rlarining davomi sifatida ko’radi. Uning aynan foto, kino va video art bilan bog’liq ishlari Ozarbayjon, Gruziya, Bosna va Gertsegovina,Norvegiyada bo’lib o’tgan shaxsiy ko’rgazmalarda, shuningdek, Germaniya, Frantsiya, Pol`sha, Niderland, Italiya, Bolgariya, O’zbekistan, Koreya, Braziliya, Mo’g’iliston va AQShda o’tkazilgan turli yo’nalishdagi san’at ko’rgazmalarida namoyish etilgan.
Yaqinda Yeshim Ag’aog’lu kitobini ijodiy tajribalar qilishdan cho’chimaydigan yosh shoir va tarjimon Rafiq Saydulloga berib, shoiraning she’rlarini o’qib ko’rishni, ma’qul kelsa, ularni o’zbekchalashtirishni iltimos qilgan edim. Bugun esa uning ilk tabdil-tarjimalarini sizga taqdim etishdan mamnunman.
Xurshid Davron
2015
Yeshim AG’AOG’LU
SHE’RLAR
QOG’OZ QUSHLAR
oppoq qushlar
bo’g’ilar ko’k yuzinda
uchmoqni unutmish
qog’oz qanotli qushlar
bolalik sahifalaridan chizib kesganim
bir yo’lini topib ko’k yuziga qochmishlar
tumshuqsiz ular
qonsiz va jonsiz
qog’oz qushlar
bo’g’ilar ko’k yuzinda
QASHQIR BOSQINI
qashqirlar bosh suqar
aqlimning eng xilvat ko’chalariga
uluvlarin eshita olmassiz
eshkak esharman to’lin oy tomon
nazm qayig’iga minib
qayiqni ko’ra olmassiz
sevgilim kim
sochlari qanday rangda
nechun tor kelmas dunyo
bila olmassiz
tun bo’yi to’ptupuk tupursam
kimlarni qanday o’ldirurman
anglatmam
anglarsiz
PARINI ALDASH
o sen shoirga she’rlar yozdirgan pari
da’vatim ochiq taklifsiz kel
o’tkir qanotlaring sening
yomg’irlarda ivisa
choying hozir xohlasang qahvang
qorlarda sovqotsang muzlab qolsa qanotlaring
sharobim iliq uyim issiq
istasang kel ko’klamda
derazam ochiq
xonamda gullar atri
istasang gar yozda kel
issiq ko’p issiq bo’lsin
muzdek tarvuzni baham ko’rarman
sochlaringni yoz xonamga
o sen shoirga she’rlar yozdirgan pari
eng keskir qanotlaringla kel
sirim sir
kelishingdan kimsaga so’z ochmayman
SHOIRLIK MUSHKUL ISH
tom orzumdagi quyosh nihon
bulutli bir yoz kuni
do’stlarim yod etishmadi
bori uzoq tanishlar izladi
shoirlarga she’rga belandim
«2000 yillikda ne kechur shoirlar holi»
boq ne haqda o’y surar ular
she’ryozar do’stim ne mushkul ish
qog’ozlarga ma’nolar yuklamoq
qay bir paytda ma’nosizlik
do’stlar yod etmadi bugun
ha yana suratlarga boqdim
vaqtning tez o’tmog’i ma’lum
BARCHA ZAMONLARNING FIL`MI
men barcha zamonlar rejissori
sen eng mohir chiroq ustasi
avval chaqmoq tayyorla ilk lavha uchun
mo’l moviy rang oyna sinig’i
ortidan gumbur gumbur momaqaldiroq sasi
so’ngra bir sharros yomg’ir
keyin to’lin oyni ko’rsat
otilib chiqqin sahnaga qashqir ayol
qora chodrangni yopinib
so’yloq tishlaringni botir tig’dek yarqiroq
o’ldir panjalaring ila
va so’r to’yib to’yib qonini
qashqir odamning
o’sha senga hiyonat qildi
chaqmoqlar ijod et chiroq ustasi
sen ham tush hayqirib qashqir ayol qashqir odam yoniga
yirik tasvirga o’t operator
xo’b g’aroyib bu so’nggi sahna
sen eng mohir chiroq ustasi
yolg’iz men uchun
yaltiroq yulduzlar yog’dira olarmisan
va oy bir qayiq shaklida
havoyi ranglar qirmizi yashil binafsha moviy
yaqinroq kel qo’rqma chiroq ustasi
men eski melodramalar rejissori
TAHLIKALI MUNOSABATLAR
bir uy
bir odam
ikki jonsiz maneken
va bir deraza
yalong’och manekenlar har kuni deraza yonida
tabiiyki ko’kraklari va sonlari tosh misol
birisining oyoqlari ikki yon kerilgan V
boshqasining yelkasi ham bo’yni mo’mataloq
odam tongdan to tungacha
na so’zlaydi na kular
qarshisida manekenlar
ko’chaga tikilib qolar yoki ularga
kech tushgan zahoti pardalar tushirilar
xira bir yog’du taralar
ammo yakunini bilmasman
chin so’zim
keyingi tong ham aynan shu
fotosurat kabi farqsiz
manekenlarning oyoqlari
yana haddan tashqari V
ba’zan almashib qolar mo’mataloqlarning o’rni
mana masala qaerda
Rafiq Saydullo tarjimalari
