Бир ҳафтача олдин «Ёшлик» альманахининг 1980 йил 10-сонидан ўрин олган Шавкат Раҳмон шеърлари билан таништирган эдик. Бугун мазкур адабий тўпламдан ўрин олган Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Даврон шеърларини тақдим этмоқдамиз.
ХУРШИД ДАВРОН
ДАРЁ ЙЎҚДИР СОЧИНГДАН БОШҚА
Шеърлар
* * *
Тикиламан — осмон ўзгарди,
У гоҳ мовий, гоҳида қизил,
Мен шивирлаб айтган сўзларни
Сукунат жим кетар оқизиб.
Сўзларимга ўрадим яйраб
Ялпизларнинг мудроқ исини
Ва ногаҳон қуш каби сайраб
Уйғотдилар улар сўзимни.
Кеча тиниқ худди бўзадек…
Мен осмонга кўзимни тикдим —
Ёмғир остидаги кўзадек
Тўлиб кетди нурга юрагим.
* * *
Дарё йўқдир сочингдан бошқа,
Тўлқинида оқай десам.
Кўзингдан бошқа юлдуз йўқ,
Қарай десам, боқай десам.
Исмингдан бошқа бир сўз йўқ,
Айтай десам, тўяй десам.
Кўзингдан бошқа юлдуз йўқ,
Оловида куяй десам,
Меҳрингдан бошқа кундуз йўқ,
Суякларим тоблай десам.
Кўзингдан бошқа юлдуз йўқ,
Ўзга йўлдан кетай десам.
* * *
Бир чамбарак сут каби
осмонда ой
сузиб юрибди.
Ям-яшил яйловда кишнаб юрар
оппоқ бир от —
томчи сут…
* * *
Йигитларнинг дил ўтидан
Тирилади тунда най.
Рақс этиб сув ўтидай
Наво ойга ўрмалар.
Қиз сочлари илон каби
Товланади ойдинда.
Тун уммондек мавжланади,
Дарё порлар олтиндай.
Қиз тушида бинафшанинг
Сочларини ўради
Ва танига бинафшанинг
Хушбўй иси уради.
О, бу атир йигитларни
Айиради ҳушидан!
Уйғотинглар тезроқ қизни,
Уйғотинглар тушидан…
* * *
Рўмол ўраб кўчага чиқди,
Рўмолини ечди кўчада
Ва сочлари бирдан шовиллаб
Оқиб кетди елкаларидан.
Жуда гўзал аёл эди у!
Қандай гўзал аёл эди у!
Қанддай ширин аёл эди у!
Қайларгадир жўнаркан аёл
Қаландардай эргашди ҳилол.
МЕН СЕВАМАН…
— Мен севаман,—шивирлар аёл,—
Кирларингни ювиб бераман,
Дазмоллайман кўйлакларингни
Сени қучган қўлларим билан.
Бир кун тонгда тўшакда ётиб,
Жилмайганча шивирласам бас:
«Юрагимнинг остида кимдир
Худди сендек олмоқда нафас».
* * *
Кўчага чиқади хаёлчан эркак,
Осмонга боқади. Осмонда — қушлар,
Ерга эгилади — заъфар рангли барг
Унинг қўлларида шивирлай бошлар.
Хаёлчан эркакнинг кўксида қайғу
Япроқдек шивирлар, япроқдек заъфар,
Унга ором бермас тунлари уйқу,
Унга ором бермас кундузи зафар.
Хаёлчан эркакнинг кўзидан ўтар —
Тош йўлка. Тун. Ёмғир. Сокин бир титроқ.
Йўлак четларида ўсган гул-ўтлар,
Ерга бағрин босиб чайқалган қуш — боғ,
Эркак хаёлида бир аёл яшар,
У гулга сув қуяр, шивирлар эртак,
Сочларидан тунлар қуюлиб тушар,
Тушларига кирар хаёлчан эркак.
* * *
Сўз — қушдир,
Авайла қушни.
Авайла, сен уни ўраб қўй тушга,
Канотларин сила, эркала,
Ўз қонингни ичиргин қушга.
Шеър — учаётган қушга ўхшайди,
Қуёшни ичади у учиб-учиб,
Шеърнинг тўрт сатри —
қафас бўлмоғи,
Осмон бўлмоғи мумкин сўз учун.
* * *
Тунги боғлар суратга ўхшар,
Ҳар бир чизиқ аниқ ва қора,
Кундузи у мен каби яшар,
Тунда — қотиб қолган хотира.
Нозик чизиқ…
Ва кўпкарига
Кирган отдек шиддатли чизиқ.
Гўё барин боғ дафтарига
Қўйган каби мусаввир чизиб,
Боғлар тунда суратга ўхшар,
Қора тортиб қолар чизиқлар,
Шунда қанча узоқ тикилсанг,
Хотира ҳам шунча чўзилар.
ЧИРМОВИҚ ГУЛЛАГАН ТУН
Ойдин тундир — ғамгин, осуда,
Ой суратин тун чизар сувда.
Ҳайратланар чирмовиқ гули,
О, бу ҳайрат хавфли, доғули.
Не қиламиз тунда беуйқу
Бу шўх ҳайрат соларкан қутқу,
Шуълаларга чирмашиб, ёвуқ
Ойни чирмаб олса чирмовиқ.
* * *
Тунги боғлар — сирли, қўрқинчли,
Хусусан куз, хусусан, кеч куз.
Қора тунга бўлиб қўриқчи
Гувлаб турар боғчалар унсиз.
Оёғингнинг остида ногоҳ
«Чирс» этару синиб тушар шох.
Бироқ, улкан қушдек баногоҳ
Қалқиб кетар бутун улкан боғ.
Тунги боғлар қора ўпқондай
Гувлар бўрон уйғонган чоғлар,
Боғни четлаб ўтади тунда
Қўрқа-писа ойдин сўқмоқлар.
* * *
Кузни олиб ўтди деҳқонлар
Аравада, олмалар билан,
Хушбўй исин асраган тонглар
Югурдилар кузнинг ортидан.
Дарахтларнинг ранги қорайиб
Боғда эсди аччиқ куюнди.
Йўллар эса мисли қора ип
Чўзилдилар — ёмғирлар ювди.
Оқ қоғозга сиёҳ доғлари
Сочилгандек — айни шом ботар
Қўрқиб кетган кузак боғлари
Қарғаларни кўкка сачратар.
Қушлар сергак, қора олчадай
Кўзларида таҳлика фасли.
Кезиб юрар боғни кечалар
Ёғилмаган қорлар нафаси.
Аравада сават ва сават
Нақш олмалар осмонга боқар.
Кузни олиб кетди арава,
Аравага сиғмади боғлар.
МУҲАББАТ
Мана бир чақмоқ қанд.
Мана қора нон.
Тенг икки бўлиниб қўйилган улар.
Бурғоқ тўла қаҳва — яйрар ундан жон.
Маъюс кузатади сўлмаган гуллар.
* * *
Тушларимга кирар бу дарё—
Ўнгирлару боғлар оралаб,
Узоқлардан талпиниб оқар
Менинг кўзларимни қоралаб.
Ҳар кун дарё пойига келиб
Йўлбарслар сув ичади тонгда…
Bir haftacha oldin «Yoshlik» al`manaxining 1980 yil 10-sonidan o’rin olgan Shavkat Rahmon she’rlari bilan tanishtirgan edik. Bugun mazkur adabiy to’plamdan o’rin olgan O’zbekiston xalq shoiri Xurshid Davron she’rlarini taqdim etmoqdamiz.
XURSHID DAVRON
DARYO YO’QDIR SOCHINGDAN BOSHQA
She’rlar
* * *
Tikilaman — osmon o’zgardi,
U goh moviy, gohida qizil,
Men shivirlab aytgan so’zlarni
Sukunat jim ketar oqizib.
So’zlarimga o’radim yayrab
Yalpizlarning mudroq isini
Va nogahon qush kabi sayrab
Uyg’otdilar ular so’zimni.
Kecha tiniq xuddi bo’zadek…
Men osmonga ko’zimni tikdim —
Yomg’ir ostidagi ko’zadek
To’lib ketdi nurga yuragim.
* * *
Daryo yo’qdir sochingdan boshqa,
To’lqinida oqay desam.
Ko’zingdan boshqa yulduz yo’q,
Qaray desam, boqay desam.
Ismingdan boshqa bir so’z yo’q,
Aytay desam, to’yay desam.
Ko’zingdan boshqa yulduz yo’q,
Olovida kuyay desam,
Mehringdan boshqa kunduz yo’q,
Suyaklarim toblay desam.
Ko’zingdan boshqa yulduz yo’q,
O’zga yo’ldan ketay desam.
* * *
Bir chambarak sut kabi
osmonda oy
suzib yuribdi.
Yam-yashil yaylovda kishnab yurar
oppoq bir ot —
tomchi sut…
* * *
Yigitlarning dil o’tidan
Tiriladi tunda nay.
Raqs etib suv o’tiday
Navo oyga o’rmalar.
Qiz sochlari ilon kabi
Tovlanadi oydinda.
Tun ummondek mavjlanadi,
Daryo porlar oltinday.
Qiz tushida binafshaning
Sochlarini o’radi
Va taniga binafshaning
Xushbo’y isi uradi.
O, bu atir yigitlarni
Ayiradi hushidan!
Uyg’otinglar tezroq qizni,
Uyg’otinglar tushidan…
* * *
Ro’mol o’rab ko’chaga chiqdi,
Ro’molini yechdi ko’chada
Va sochlari birdan shovillab
Oqib ketdi yelkalaridan.
Juda go’zal ayol edi u!
Qanday go’zal ayol edi u!
Qandday shirin ayol edi u!
Qaylargadir jo’narkan ayol
Qalandarday ergashdi hilol.
MEN SEVAMAN…
— Men sevaman,—shivirlar ayol,—
Kirlaringni yuvib beraman,
Dazmollayman ko’ylaklaringni
Seni quchgan qo’llarim bilan.
Bir kun tongda to’shakda yotib,
Jilmaygancha shivirlasam bas:
«Yuragimning ostida kimdir
Xuddi sendek olmoqda nafas».
* * *
Ko’chaga chiqadi xayolchan erkak,
Osmonga boqadi. Osmonda — qushlar,
Yerga egiladi — za’far rangli barg
Uning qo’llarida shivirlay boshlar.
Xayolchan erkakning ko’ksida qayg’u
Yaproqdek shivirlar, yaproqdek za’far,
Unga orom bermas tunlari uyqu,
Unga orom bermas kunduzi zafar.
Xayolchan erkakning ko’zidan o’tar —
Tosh yo’lka. Tun. Yomg’ir. Sokin bir titroq.
Yo’lak chetlarida o’sgan gul-o’tlar,
Yerga bag’rin bosib chayqalgan qush — bog’,
Erkak xayolida bir ayol yashar,
U gulga suv quyar, shivirlar ertak,
Sochlaridan tunlar quyulib tushar,
Tushlariga kirar xayolchan erkak.
* * *
So’z — qushdir,
Avayla qushni.
Avayla, sen uni o’rab qo’y tushga,
Kanotlarin sila, erkala,
O’z qoningni ichirgin qushga.
She’r — uchayotgan qushga o’xshaydi,
Quyoshni ichadi u uchib-uchib,
She’rning to’rt satri —
qafas bo’lmog’i,
Osmon bo’lmog’i mumkin so’z uchun.
* * *
Tungi bog’lar suratga o’xshar,
Har bir chiziq aniq va qora,
Kunduzi u men kabi yashar,
Tunda — qotib qolgan xotira.
Nozik chiziq…
Va ko’pkariga
Kirgan otdek shiddatli chiziq.
Go’yo barin bog’ daftariga
Qo’ygan kabi musavvir chizib,
Bog’lar tunda suratga o’xshar,
Qora tortib qolar chiziqlar,
Shunda qancha uzoq tikilsang,
Xotira ham shuncha cho’zilar.
CHIRMOVIQ GULLAGAN TUN
Oydin tundir — g’amgin, osuda,
Oy suratin tun chizar suvda.
Hayratlanar chirmoviq guli,
O, bu hayrat xavfli, dog’uli.
Ne qilamiz tunda beuyqu
Bu sho’x hayrat solarkan qutqu,
Shu’lalarga chirmashib, yovuq
Oyni chirmab olsa chirmoviq.
* * *
Tungi bog’lar — sirli, qo’rqinchli,
Xususan kuz, xususan, kech kuz.
Qora tunga bo’lib qo’riqchi
Guvlab turar bog’chalar unsiz.
Oyog’ingning ostida nogoh
«Chirs» etaru sinib tushar shox.
Biroq, ulkan qushdek banogoh
Qalqib ketar butun ulkan bog’.
Tungi bog’lar qora o’pqonday
Guvlar bo’ron uyg’ongan chog’lar,
Bog’ni chetlab o’tadi tunda
Qo’rqa-pisa oydin so’qmoqlar.
* * *
Kuzni olib o’tdi dehqonlar
Aravada, olmalar bilan,
Xushbo’y isin asragan tonglar
Yugurdilar kuzning ortidan.
Daraxtlarning rangi qorayib
Bog’da esdi achchiq kuyundi.
Yo’llar esa misli qora ip
Cho’zildilar — yomg’irlar yuvdi.
Oq qog’ozga siyoh dog’lari
Sochilgandek — ayni shom botar
Qo’rqib ketgan kuzak bog’lari
Qarg’alarni ko’kka sachratar.
Qushlar sergak, qora olchaday
Ko’zlarida tahlika fasli.
Kezib yurar bog’ni kechalar
Yog’ilmagan qorlar nafasi.
Aravada savat va savat
Naqsh olmalar osmonga boqar.
Kuzni olib ketdi arava,
Aravaga sig’madi bog’lar.
MUHABBAT
Mana bir chaqmoq qand.
Mana qora non.
Teng ikki bo’linib qo’yilgan ular.
Burg’oq to’la qahva — yayrar undan jon.
Ma’yus kuzatadi so’lmagan gullar.
* * *
Tushlarimga kirar bu daryo—
O’ngirlaru bog’lar oralab,
Uzoqlardan talpinib oqar
Mening ko’zlarimni qoralab.
Har kun daryo poyiga kelib
Yo’lbarslar suv ichadi tongda…
