Лорканинг 20 ёшида Кастилия бўйлаб қилган сафари ҳақида нашр этилган биринчи китоби Испанияга бўлган буюк муҳаббатининг тимсоли. Бу сафарда у қанақадир умумий бир миллат эмас, ўзи кўрган,суҳбатлашган одамлари ҳақида ёзишни англади,бу одамларнинг ҳар бирини чин юракдан севишини тушунди. Тушунди-ю, шеъри ўзгарди.Мана шу аниқ билган, таниган оддий одамларга бўлган муҳаббати Ватанга бўлган улкан муҳаббатга айланди…

Хуршид ДАВРОН
ШАВКАТ РАҲМОН ВА ФЕДЕРИКО ГАРСИА
ЛОРКА ҲАҚИДА

— Биласизми,Хуршид,нима учун мен Лоркани севаман, — деган эди Шавкат Раҳмон Сулаймон тоғининг тепасида,оқшом қўйнига чўкаётган Ўшни томоша қилиб, суҳбатлашиб ўтирганимизда, — Унинг шеърияти мени ватан ва миллатни севишга ўргатди.

— Нима олдин ватанни севмаганмисиз? – сўрадим мен.

Шавкат жилмайди. Тугай деб қолган сигаретаси тутунини ичига чуқур тортди-да, давом этди:

— Лоркага ўхшаб,озодлик учун ўлиш қўлимиздан келадими? Унинг илк шеърларидаёқ ватан озодлиги учун ўлмоқни тақдир деб билган инсонни кўраман. Лорка 20 ёшида ватанини кезиб улгурган эди.Унинг 20 ёшида Кастилия бўйлаб қилган сафари ҳақида нашр этилган биринчи китоби Испанияга бўлган буюк муҳаббатининг тимсоли. Бу сафарда у қанақадир умумий бир миллат эмас, ўзи кўрган,суҳбатлашган одамлари ҳақида ёзишни англади,бу одамларнинг ҳар бирини чин юракдан севишини тушунди. Тушунди-ю, шеъри ўзгарди.Мана шу аниқ билган, таниган оддий одамларга бўлган муҳаббати Ватанга бўлган улкан муҳаббатга айланди… ”

Шавкатнинг бу сўзларини эшитиб ўтирганимча, бир йилми –икки йилми аввал Шавкатга қилган ҳазилимдан уялиб кетдим.

  Бешёғочдаги боғда бўлиб ўтган улфати чорликдан чиқиб,ҳеч биримиз тарқалишни истамай автобуслар бекати четидаги темир тўсиқларда қушлардек қатор қўниб олганча қизғин суҳбатимизни давом эттирдик. Шавкат Ўша пайтлар Лоркани таржимасига энди киришган пайтлар эди.

– Мен Лоркани сиздан зўр таржима қиламан, – дедим Шавкатга ҳазиллашиб.

Аммо,Шавкат ҳазилимни қабул қилмай,қошини чимириб,жиддий тарзда:
– Қўлингиздан келмайди, – деди.

Мен ҳам ҳазилимни давом эттириб,бўш келмадим:

– Бари бир Лоркани сиздан зўр таржима қиламан, – дедим Шавкатга тик боқиб.
– Қилиб бўпсиз! – деди Шавкат олдингидан баттар жиддийлик билан.

Бу суҳбатимизни кузатиб ўтирган Усмон Азим ( Шавкат кўрмайдиган қилиб,менга “Калланг борми?” дегандай бармоғини боши узра айлантиркан) орага кирди:

– Бўпти! Иккалангга икки кун муҳлат, иккаланг ҳам Лорканинг битта шеърини олиб таржима қиласан,эртадан кейин менга кўрсатасанлар.Ким зўр таржима қилганини мен айтаман.

– Қайси шеърни таржима қиламиз? – деб сўради Шавкат мендан.

– Испан миршаблари ҳақидагиси, – дедим мен.

– Мен бу шеърни таржима қилиб бўлганман,– деди Шавкат. Усмон Азим хохолаб кулди – да,кейин “Ҳа,Шавкат–а!” дегандай бошини чайқаганча гапирди:

– Хўп,демайсизми,Шавкат.Бу билиб ўтирибдими,таржима қилган –қилмаганингизни,мана қилдим деб олиб келаверардингиз.Энди гап бундай,Хуршид,сиз ўша шеърни таржима қилиб олиб келасиз.Бўптими?

Мен рози бўлдим.Шу билан тарқалдик.

Ўша пайтларда жўраларим “Хуршиднинг боғи” деб атаган Чилонзор Оқтепасига яқин,Анҳор ёқасида жойлашган,Рауф ака бир неча марта тунагандан кейин “кулбаи шоҳ” деган ном билан шарафлаган ижарахонамга қайтиб келдиму Лорканинг китобини олиб шеърни икки–уч карра ўқиб чиқдим.Сўнг ичимда “Буларга бир кўрсатиб қўяй” деган ўй чўғ бўлиб ёнди,шекилли,тонггача ухламай шеърни таржима қилдим.

Хуллас,келишган муддатда Усмон Азим билан Шавкат Раҳмонга таржимани кўрсатдим. Ҳакам, ҳеч бўлмаса дуранг натижани эълон қилса керак,деб ўтирсам,Усмон Азим гапни чўзмай:
– Шавкатники яхши экан, – деди.

Мен бўш келмай:
– Меникиям зўр, – дедим Усмон Азимга эмас,Шавкатга қараб.

Шавкат,ҳали-ҳануз баъзан кўз ўнгимда лоп этиб пайдо бўладиган табассуми юзига ёйилди–ю, индамади.

Орадан неча кун ўтди,билмайман,бир кун Шавкат худди ўша мийиғи табассуми билан менга тикилди–да:
– Гап бор, – деди.

Кейин жуда бир муҳим гапни айтиши лозимдек,четга судраб чиқди ва яна жилмайганча:

– Хуршид,таржимангиздаги битта сўзни менга берасиз, – деди.
– Қайси сўзни? – деб сўрадим.

– Мен “О жарангдор лўли шаҳрим!” деб таржима қилган сатрни сиз “ О жарангдор лўли кентим!” деб ўгирибсиз,ана шу “кент” сўзини берасиз.
– Олаверинг! – дедим Шавкатнинг илтимосидан дилим ёришиб.

Аммо,Лорканинг китоби босмадан чиққач,Шавкат ўз сатрини ўзгартирмаганини кўрдим.Аммо, бу ҳақда сўраб ўтирмадим.

Қоғозларим ичида қаердадир ўша таржимам чанг босиб ётган бўлса керак.Топиб олсам,албатта,сизга кўрсатишга ваъда бераман.

Сулаймон тоғининг тепасида бўлиб ўтган суҳбатимизда Шавкат Раҳмон яна шундай деган эди:
– Лорканинг баъзи шеърларини худди ўзим ёзгандайман.

Йиллар ўтиб,шоир дўстимга хаёлан шивирлайман: “ Жўра,бугун шеърларинг сен севган оддий одамлар юрагидан жой олди.Бу шеърларинг орқали Ватанга бўлган буюк Муҳаббатинг миллатнинг асл фарзандлари юрагида яшамоқда. Сен бир шеърингда Ватан ҳақида шундай ёзган эдинг:

Жойлашгансан шунчалар чукур,
Ўз тубига яшринган юрак
Сенга етиб боргунча, менинг
Узун умрим етмаса керак…

Сенинг узун умринг давом этмоқда…

2012 йилнинг 13 апрели

ФЕДЕРИКО ГАРСИ ЛОРКА
ШЕЪРЛАР
Шавкат Раҳмон таржималари

МЕМЕНТО

Агар ўлсам,
кўминг мени гитара билан
қумлоқ водийга.

Агар ўлсам,
шудринг тўла ялпизлар аро,
пўртаҳол боғда.

Агар ўлсам,
пирпиракка айлансин,майли,
менинг юрагим.

Агар ўлсам…

ГИТАРА

Бошланяпти
гитар ноласи.
Синаяпти
тонг пиёласи.
Бошланяпти
гитар ноласи.
О кутмагин ундан
сукутни!
Сўрамагин ундан
сукутни!
Тиним билмай йиғлар гитара,
йиғлагандай дарёларда сув,
йиғлагандай денгизда шамол,
сукут сўраб ялинма энди!
Шундай йиғлар тонгни қўмсаб шом,
шундай йиғлар нишонсиз ўқлар,
шундай йиғлар ловиллаган қум
тароватли гулларни йўқлаб.
Илон нишин таҳликасида
қушлар шундай ўлар жонсарак.
О гитара,шўрлик гитара,
бешта ханжар санчилган юрак!

ТЕЛВАКЕЗИК РОМАНСИ

Яшил, сени суйди, яшил,
Яшил шамол. Яшил шохлар.
Денгизда бўш сузар қайиқ,
тоғда ўтлаб юрар от ҳам.
Белга қадар шомга туман
зулматига чўкиб уйлар.
яшил сочли, яшил танли.
нуқрадайин совуқ кўзлар.
Яшил, сени суйдим, яшил.
Лўли моҳи қизарган чоқ,
бор нарсалар унга қарар,
у борлиқни кўрмас бироқ.

Яшил, сени суйдим, яшил.
Юлдузларни қиров босган,
балиқ каби силлиқ зулмат
тиниқ тонглар йўлин очар.
Ғадир-будур япроқларин
анжир бодга ишқаб қолар.
Тоғ баҳайбат жайра каби
бир лаҳзада ҳурпайволар.
Ким келади? Қайдан келар?
Турар четан довни буйлаб,
яшил сочли, яшил танли,
ёвуз денгиз ҳақда ўйлаб.

Ошна, жон деб алишардим
шу отимни ҳужрасига,
кўзгусига жабдуғим бор.
Пичоқ берай кўрпасига.
Ошна, қара, қонга ботиб,
келадирман Кабра ёқдан.
Гар ихтиёр менда бўлса,
алишардим ўйлаб турмай.
Аммо менам мен эмасман,
меникимас бу ҳужра ҳам.
Ошна, жуда ўлгим келар
ўз уйимда, ўз катимда,
бўлсайди ўз шамчироғим,
яна ҳолланд чойшаби ҳам.
Ошна, қара, томоғимдан
тўшимгача тиғ ёрворган.
Кўрдим, оппоқ кўкрагингда
уч юз абраш гул қорайган.
Белбоғингда қон ивиган,
қон ҳидига тўла дуз ҳам.
Аммо менам мен эмасман,
меники ҳам эмас уй ҳам.
Ҳеч бўлмаса, чиқайин бир
манов баланд панжарага,
оҳ, чиқайин, кўройдинда
нурлар жавлон уриб етган
панжарадан ларзон-ларзон
сувлар рақсини кўрайин-да.

Мана, баланд панжарага
якин келар икки ошна.
Изларидан судралар қон,
изларидан қолар ёшлар.
Ғира-шира чироқлар ҳам
милт-милт ёнар томлар узра,
юз минглаган биллур дафлар
тонгнинг тотли хобин бузар.

Яшил, сени суйдим, яшил.
Яшил шамол. Яшил шохлар.
Мана, икки ошна ётар.
Олиб келар бод йироқдан —
оғизларда таъми қолар
шувоқ, эрман ва ялпизнинг.
Ошна, қани ялпиздан ҳам,
сафродан ҳам аччиқ қизинг?!
Неча тунким кўргам келди,
неча тунким шажарадай —
бир парча юз, қора танли —
боқди яшил панжарадан.

Лўли қизнинг юзи ойдай
сузар яшил ҳовуз узра.
Яшил сочли, яшил танли,
нуқрадайин совуқ кўзлар.
Сув мавжида қиз юзини
тутиб турар ой синиғи.
Кеча уйлар ўраб олган
майдончадай холи, сирли.
Шунда даста маст жандарм
эшикларни муштлаб урди.

Яшил, сени суйдим, яшил.
Яшил шамол. Яшил шохлар.
Денгизда бўш сузар қайиқ,
тоғда ўтлаб юрар от ҳам.

ДАСАРРА

Ваҳимали жарлик узра
ёвузлашган қон барқида
Албасетнинг пичоқлари
балиқлардай ярқирайди.
Ёритворар чўзилган нур
қояларнинг яшил бағрин,
ялт-юлт этар суворилар
ёноқлари, отлар сағри.
Қари зайтун авжларида
икки кампир солади дод.
Адоватнинг новвослари
четанларни бузади бот.
Қанотлари Албасетнинг
тиғларига менгазиб кетар
қора, хомуш малаклар-да
рўмолу қор сувин элтар.
Хуан Антонио Монтиля
отдан жарга қулар ногоҳ,
сафсаргулга тўла жисми,
чаккасида норлар анор.
Ўлимнинг тик йўлидан у
учар мисли олов зуннор.

Жандармалар гурас-гурас,
зайтунзордан елар буйлаб.
Тўкилган қон эса инграр
илондай жим қўшиқ куйлаб.
Энди сенёр жандармалар:
дунё шундоқ кўп қадимдан.
Карфагендан бешта одам,
тўртовлон ўлган Римдан.

Телба бўлиб анжирлару
лаҳча чўғдай садолардан,
ҳолсиз оқшом аста чўкар
қонталашган жароҳатга.
Гир айланиб учиб қолар
жарлик узра, фалакларда
кокиллари узун-узун,
зайтун жонли малаклар ҳам.

ПРЕСИОСА ВА ШАМОЛ

Дафназору биллур тўла
ғира-шира ойдин роҳда
ойдай дафни Пресиоса
даранглата уриб ўйнар.
Ситораси ўчган жимлик
суронлардан қочар нари —
балиқ тўла тунни ўйнаб
шопирётган денгиз сари.
Олис қорли чўққиларда
инглистонлар яшаган оқ
қўрғонларни гир қуршаган
соқчиларни босар мудроқ.
Ўйнашиб сув лўлилари,
ҳамлаларга чоғла нишиб,
эгар нақшин ғорлар сари
санобарнинг шохларини.

Ойдай дафни Пресиоса
даранглатар экан ногоҳ
пайдо бўлар кўз ўнгида
баҳайбат бир ёмон шамол.
Бу яланғоч Христофордир,
самовий тил, жисми кабир,
карар қизга ҳам вишиллар
найнинг хунук саси каби.

Ҳой, лўли қиз, этагингни
бир кўтариб, қайра ташлай,
қорнингдаги кўк атиргул
қўлларимда турсин яшнаб.

Пресиоса ойдай дафни
ташлаб қочар жонҳолатда.
Ўйнаб чўғдай шамширини
шамол қизни қува бошлар.

Совир денгиз тўлқинлари.
Бот бўзарар зайтунзорлар.
Куйлар ғорлар сурнайлари,
оғир зангин чалар қорлар.

Пресиоса, тезроқ, югур,
ахзар шамол етиб олар!
Пресиоса, тезроқ, югур,
кифтларингга човут солар!
Юлдузлардан ерга тушган
ярқираган тилли Сотир.

Пресиоса санобарзор
узра савлат тўкиб турған
инглистонлар консулининг
қўрғонига ўзин урар.

Қиз додини эшитган чоқ
чопиб келар апил-тапил,
беретларин қийшиқ кийган,
қора тўнли учта ҳарбий.

Бир бордоқда сут обкелиб,
лўли қизга тутар биров,
биров майли финжон тутар,
бечора қиз ичмас бироқ.

Йиғлаб-сиқтаб одамларға
не бўлганин суйлар беҳол,
ташқарида том сополин
аччиғидан ғажир шамол.

ОЙ ҲАҚИДА РОМАНС

Келди налғар ғорига ой
настариндан ўраб рўмол.
Карар, қарар бола фақир.
Бола фақир тикилар лол.
Ой қўлларин ёзиб, ўйнаб,
сўлқиллатиб қалай тусли,
беору пок кўкракларин,
олар тунги шамол ҳушин.
Беркиниб ол, ойим, ойим!
Келиб қолса лўлилар магар,
юрагингдан сандонларда
оқ ҳалқалар зарб қилишар.
Қўрқма, бола, қўрқма сира,
сен лўлилар келган тобда
сандонга бош қўйиб ётгин,
уйғонмассан сира хобдан.
Беркин, ойим, ойим, ойим!
Туйдим олис от дупурин.
Қўрқма, бола, бироқ босма
оҳорланган ипак нурим.

Отлиқ елар йироқлардан
ноғорадай чалиб дузни.
Шўрлик бола муз сандонга
бош қўйганча юмар кўзин.

Зайтунзордан бринжа туш —
лўлилар ҳам чиқиб келар,
бошларини тутиб баланд,
кўзларини қисиб келар.

Ўҳ, қайси бир оғоч ёқдан
додлаворар бойқуш ғариб.
Ой боланинг қўлчасидан
ушлаб кетар осмон сари.

Ногоҳ ғордан янграр фарёд,
хотин-халаж қий-чувлари.
Шамол эса кезар бедор.
Шамол кезар увлаб-увлаб.

ВИДО

Агар ўлсам —
Очиқ қўйинг манзарни!

Пўртаҳол ер болалар боғда.
(Кўринади менга манзардан.)

Ўроқчилар ўрмоқда буғдой.
(Эшитилар менга манзардан.)

Агар ўлсам —
Очиқ қўйинг манзарни!

ҚОРА ҒАМ ҲАҚИДА РОМАНС

Ғира-шира тоғдан пастга
Соледад киз тушар чоғда
тонгни излаб ҳадеб кора
ерни чўқир хўрозлар ҳам.
Мисдай сариқ танидан от,
туман, зулмат бўйи келар.
Сархуш сандон кўкраклари
бутун чўлга куйлаб келар.
Бемаҳалда, ҳой, Соледад,
кимни излаб юрибсан, айт?
Керак бўлса, излайман-да,
сенга нима, не ишинг бор?
Балки излаб юргандирман
ўтган шодлик, ўзимни зор.
Ай, Соледад, шўришим, ай!
Агар қайсар бўлса байтал,
ташлар ўзин шум денгизга,
чиқмагай ҳеч ундан қайта.
Эсга солма денгизни, қўй,
қора ғам ҳам зотан гўзал
баргаклари даҳшат сўнган
зайтунзордан пастда ўсар.
Ай, Соледад, шўришим, ай!
Сени эзган қандай ғамдир,
ёшинг — трунж суви, оғзинг
қанотдан аччиқ таъмдир.
Қандай буюк ғамдир! Уйда
телбадай бош урдим садга,
икки ўрим соч судралди
ташдан ичга, ичдан ташга.
Қандай ғамдир! Адо бўлдим,
жулдур кийган либосларим.
Нафис кўйлак, лозим қайда!
Қизғалдоқдай тар сонларим!
Хўжағатнинг сувин ичиб,
шабнамларда чўмил фақат
ҳам нотавон юрагингни
ўз ҳолига қўй, Соледад!
Пастда куйлаб оқар дарё,
чайқалади осмон, боғлар.
Гуллар эса ошқовоқранг —
янги нурдан кияр тожлар.
Ай, лўлининг қора ғами!
Мангу узлат, ноклар ғами!
Яширинган сирли сойлар,
милтираган тонглар ғами!

ЛЎЛИ РОҲИБА

Мўрду оҳак жимжитлиги.
Гулхайризор, сайҳон чети.
Роҳиба қиз зард шойига
гулашаббуй тикар бетин.
Фонуснинг оқ қалпоғида
етти мойил қуш пириллар.
Олис черков қорни катта
айиқ мисол тик ириллар.
Мунча яхши! Мунча нозик!
Ёнар гуллар зард шойида.
Ҳофизанинг бор гулларин
тикиб олсам деб шошилар.
Рангин пистон тасмасидан
шомурт гули, кунгабоқар!
Шийпон, қамар, тағин гули
заъфарон ҳам кўзни ёқар.
Ўчоқ ёқдан бешта норанж
тотли ширин бўй тарайди,
Бу Алмерий ёқда пишган
Исонинг беш ярасидир.
Ўтар кўркам икки отлиқ
роҳиба қиз кўз ўнгидан.
Бир тўлғаниб тушди кўкси
эриган энг сўнгги сасдан.
Бирдан қотди зор нигори
олис қирлар сари боқиб.
Ногоҳ шакар, ҳулво тўла
қалби титраб, синди охир.
Ўҳ, йигирма офтоб билан
қандоқ қалқиб кетар воҳа!
Хаёлнинг гож сойлари ҳам
мунча жавлон уриб оқар.
Бироқ тағин кашта тикар,
катак-катак пардада ҳур
эпкин билан шахмат ўйнар
уйқу босган оқшомги нур.

САН-МИКОИЛ
(Ғарнота)

Қават-қават панжаралар,
тоғлар, тоғлар, яна тоғлар,
оқ хачирлар, кўлкалари
ёнбағирдан ўрлаб борар.

Чексиз тунлар зулумоти
кўзларини ўраб, қийнар.
Сокин ҳаво қаърларида
ғижирлаб шўр тонглар синар.

Осмон оқёл хачирлардан
юмар тиниб кетган кўзин,
лаҳза сайин музлаётган
кўлкаларга тилар тўзим.
Ҳеч ким қўлин урмасин деб,
сойлар кийди муздан кўйлак.
Тоғлар, тоғлар, тоғлардаги
ёввойи ҳам очиқ сувлар.

Сан-Микоил баланд минор
токчасида қомати шан,
пойин байроқ ва чироқлар
чамбараги ўраб олган.

Бир малакки, ўргатилган,
соат тунги зангин чолур,
қаҳрин ечиб, андалибнинг
болу парин кийиб олур.
Тағин туюб олис кенту
гуллар бўйин нафасида,
куйлар уч минг шом ўсмири,
куйлар ойна қафасида.

Денгиз эса ойли манзар
қўшиқларин айтар форам,
ойдин соҳил бўйлаб сирли
шивирлайди қамишзорлар.
Мана, Мадрид қизлари ҳам
там-там юриб борар, шабий
туман аро думбалари
сайёралар каби кабир.
Келар ўктам йигитчалар,
ғамгин юзли аёллар ҳам,
куйиб қўмсар ўтган кунги
булбулларни хаёлларда.
Ва оқшомги ибодатда
захил юзли, қари, сўқир,
манилалик озғин роҳиб
бандаларга ваъзин ўқир.

Сан-Микоил миноранинг
токчасида олар ором,
порлоқ ипак юпқасида
тунги осмон суврати бор.

Сан-Микоил бир қиролдир
тоқ рақамлар, самовотга,
фарёдлару нигоҳларнинг
арабий бир назокати.

САН-РАФОИЛ
(Қурдоба)

I

Дилижонлар тезлаб борар
қип-яланғоч румий андом
қатларини мавжлар ювган
қамиш ўсган соҳил томон.
Гвадалнаҳр очур бағрин,
ўйма баргу биллур тошлар,
кирчил булут кўлкасига
ёндош чўкар дилижонлар.
Ғилдираклар изларин тун
яширган чоқ қайта-қайта
фоний дунё ғам-ғуссасин
тўқиб куйлар болакайлар.
Қурдобани қўрқитмас ҳеч
оқшом билан келар ғафлат,
шом қўрқинчли қасрларни
қурса ҳамки қават-қават,
тамал тошин беркитолмас —
анвор сочур тоза мармар.
Заъфар тоқи теппасида
кулранг осмон токларига
тикиб чиқар сабук шамол
нафис, митти япроқларни.
Кўприкда ўн зарби билан
баҳр берган чоғда хабар.
вайрон садлар аро наша
олиб ўтар савдогарлар.

II

Сувда тикиб қўяр икки
Қурдобани ёлғиз балиқ,
қамишзорнинг Қурдобаси
билан санган Қурдобани.
Ориқ, захил болакайлар —
Товит, Мерлин толиблари
либосларин отар ҳарён
сув бўйида ҳолсизланиб.
Улар қитмир савол бериб,
яъни, гуллар ранги билан
ой рангида фарқ борми деб,
балиқни хўп мазах қилар,
Бироқ балиқ зарлаб сувни,
мармарларга кўлка ташлаб,
қачонлардир сарандиблик
нарча либос кийган малак
қават-қават тўлқинлардан
бешик, сурон топган ерда
болаларга бир устундай
турмоқликка имкон берар,

Сувнинг ёлғиз балиқчаси.
Қурдобалар гўзал, лобар.
Бир Қурдоба мавжлар узра,
нилий кўкда бир Қурдоба.

САН-ЖАБРОИЛ
(Севилла)

I

Ойдин қамиш каби гўзал,
елкадору қизбел, шабий
тош олмадай юзи равшан,
шаҳло кўзи, ҳазин лаби,
асаблари тордай таранг,
кўчаларда танҳо дайдир.
Амирконий чуваклардан
синар мийно гулдай ҳаво,
кўкнинг фоний мотаминда
қарсиллатиб юрар равон.
Турса денгиз қирғоғида,
ўсал бўлур ўктам хурмо,
маҳобатли қироллар ҳам,
ҳатто йўлчи юлдуз Зуҳро.
Агар бошин қўймоқ бўлса,
яшма тошдай сийнага ул,
бир воҳани излаб қолар
эгилиб тиз чўккани тун.
Тунлар малак Жаброилни
гитаралар олқаб қолар,
у каптарлар ҳамроҳидир,
нафрати бор мажнунтолга.
Сан-Жаброил, гўдак она
қурсоғида йиғлар кезда
сенга либос олиб келган
лўлиларни қўйгин эслаб.

II

Анунсасон де лос Рейес
камар, жанда кийиб юрган,
қопқаларни очар пешвоз
ташқаридан келган нурга.
Яқин келар жилмайиб оқ
гунафшалар тутган нойиб,
бошин эгар Ҳиралданинг
жигарбанди Сан-Жаброил.
Заррин камзул гулларида
чирилдоқлар сайрагандай.
Ситоралар буржи бирдан
чучмўмага айлангандай.
Сан-Жаброил, учта севинч
кўкрагимни паррон бузди.
Юзларимга суман гулдай
тароватин сочди нуринг.
Тангри шоҳид, Анунсасон,
қорамағиз, ажойиб ой.
Насиб қилгай сулув ўғил —
сабодан ҳам хушбичимроқ.
Сан-Жаброил, айланайин!
Жаброилжон, кўзим нури!
Сенга лойиқ жой топилмас,
курси тўқий чиннигулдан.
Тангри шоҳид, Анунсасон,
жанда кийган бир ситора.
Бўлгай ўғлинг кўкрагида
битта хоч ҳам учта яра.
Сан-Жаброил, айланайин!
Жаброилжон, ҳушим оғди!
Ҳалитданоқ илиқ сутдан
чап эмчагим ёмон оғрир.
Тангри шоҳид, Анунсасон,
сулолага она ўзинг,
лўлиларнинг йўлларини
тунда ойдин қилур кўзинг.

Гўдак куйлар қурсоғида,
Асунсасон ҳушсиз турар.
Титрай бошлар чақалоқнинг
оғзида уч бодом ғўра.

Юксалар кўк зинасидан
Сан-Жаброил малаклардай.
Дасторгуллар каби ёнғай
юлдузлар ҳам фалакларда.

Xurshid DAVRON
SHAVKAT RAHMON VA FЕDЕRIKO GARSIA
LORKA HAQIDA

— Bilasizmi,Xurshid,nima uchun men Lorkani sevaman, — degan edi Shavkat Rahmon Sulaymon tog‘ining tepasida,oqshom qo‘yniga cho‘kayotgan O‘shni tomosha qilib, suhbatlashib o‘tirganimizda, — Uning she’riyati meni vatan va millatni sevishga o‘rgatdi.

— Nima oldin vatanni sevmaganmisiz? – so‘radim men.

Shavkat jilmaydi. Tugay deb qolgan sigaretasi tutunini ichiga chuqur tortdi-da, davom etdi:

— Lorkaga o‘xshab,ozodlik uchun o‘lish qo‘limizdan keladimi? Uning ilk she’rlaridayoq vatan ozodligi uchun o‘lmoqni taqdir deb bilgan insonni ko‘raman. Lorka 20 yoshida vatanini kezib ulgurgan edi.Uning 20 yoshida Kastiliya bo‘ylab qilgan safari haqida nashr etilgan birinchi kitobi Ispaniyaga bo‘lgan buyuk muhabbatining timsoli. Bu safarda u qanaqadir umumiy bir millat emas, o‘zi ko‘rgan,suhbatlashgan odamlari haqida yozishni angladi,bu odamlarning har birini chin yurakdan sevishini tushundi. Tushundi-yu, she’ri o‘zgardi.Mana shu aniq bilgan, tanigan oddiy odamlarga bo‘lgan muhabbati Vatanga bo‘lgan ulkan muhabbatga aylandi… ”

Shavkatning bu so‘zlarini eshitib o‘tirganimcha, bir yilmi –ikki yilmi avval Shavkatga qilgan hazilimdan uyalib ketdim.

Beshyog‘ochdagi bog‘da bo‘lib o‘tgan ulfati chorlikdan chiqib,hech birimiz tarqalishni istamay avtobuslar bekati chetidagi temir to‘siqlarda qushlardek qator qo‘nib olgancha qizg‘in suhbatimizni davom ettirdik. Shavkat O‘sha paytlar Lorkani tarjimasiga endi kirishgan paytlar edi.

– Men Lorkani sizdan zo‘r tarjima qilaman, – dedim Shavkatga hazillashib.

Ammo,Shavkat hazilimni qabul qilmay,qoshini chimirib,jiddiy tarzda:
– Qo‘lingizdan kelmaydi, – dedi.

Men ham hazilimni davom ettirib,bo‘sh kelmadim:

– Bari bir Lorkani sizdan zo‘r tarjima qilaman, – dedim Shavkatga tik boqib.
– Qilib bo‘psiz! – dedi Shavkat oldingidan battar jiddiylik bilan.

Bu suhbatimizni kuzatib o‘tirgan Usmon Azim ( Shavkat ko‘rmaydigan qilib,menga “Kallang bormi?” deganday barmog‘ini boshi uzra aylantirkan) oraga kirdi:

– Bo‘pti! Ikkalangga ikki kun muhlat, ikkalang ham Lorkaning bitta she’rini olib tarjima qilasan,ertadan keyin menga ko‘rsatasanlar.Kim zo‘r tarjima qilganini men aytaman.

– Qaysi she’rni tarjima qilamiz? – deb so‘radi Shavkat mendan.

– Ispan mirshablari haqidagisi, – dedim men.

– Men bu she’rni tarjima qilib bo‘lganman,– dedi Shavkat. Usmon Azim xoxolab kuldi – da,keyin “Ha,Shavkat–a!” deganday boshini chayqagancha gapirdi:

– Xo‘p,demaysizmi,Shavkat.Bu bilib o‘tiribdimi,tarjima qilgan –qilmaganingizni,mana qildim deb olib kelaverardingiz.Endi gap bunday,Xurshid,siz o‘sha she’rni tarjima qilib olib kelasiz.Bo‘ptimi?

Men rozi bo‘ldim.Shu bilan tarqaldik.

O‘sha paytlarda jo‘ralarim “Xurshidning bog‘i” deb atagan Chilonzor Oqtepasiga yaqin,Anhor yoqasida joylashgan,Rauf aka bir necha marta tunagandan keyin “kulbai shoh” degan nom bilan sharaflagan ijaraxonamga qaytib keldimu Lorkaning kitobini olib she’rni ikki–uch karra o‘qib chiqdim.So‘ng ichimda “Bularga bir ko‘rsatib qo‘yay” degan o‘y cho‘g‘ bo‘lib yondi,shekilli,tonggacha uxlamay she’rni tarjima qildim.

Xullas,kelishgan muddatda Usmon Azim bilan Shavkat Rahmonga tarjimani ko‘rsatdim. Hakam, hech bo‘lmasa durang natijani e’lon qilsa kerak,deb o‘tirsam,Usmon Azim gapni cho‘zmay:
– Shavkatniki yaxshi ekan, – dedi.

Men bo‘sh kelmay:
– Menikiyam zo‘r, – dedim Usmon Azimga emas,Shavkatga qarab.

Shavkat,hali-hanuz ba’zan ko‘z o‘ngimda lop etib paydo bo‘ladigan tabassumi yuziga yoyildi–yu, indamadi.

Oradan necha kun o‘tdi,bilmayman,bir kun Shavkat xuddi o‘sha miyig‘i tabassumi bilan menga tikildi–da:
– Gap bor, – dedi.

Keyin juda bir muhim gapni aytishi lozimdek,chetga sudrab chiqdi va yana jilmaygancha:

– Xurshid,tarjimangizdagi bitta so‘zni menga berasiz, – dedi.
– Qaysi so‘zni? – deb so‘radim.

– Men “O jarangdor lo‘li shahrim!” deb tarjima qilgan satrni siz “ O jarangdor lo‘li kentim!” deb o‘giribsiz,ana shu “kent” so‘zini berasiz.
– Olavering! – dedim Shavkatning iltimosidan dilim yorishib.

Ammo,Lorkaning kitobi bosmadan chiqqach,Shavkat o‘z satrini o‘zgartirmaganini ko‘rdim.Ammo, bu haqda so‘rab o‘tirmadim.

Qog‘ozlarim ichida qayerdadir o‘sha tarjimam chang bosib yotgan bo‘lsa kerak.Topib olsam,albatta,sizga ko‘rsatishga va’da beraman.

Sulaymon tog‘ining tepasida bo‘lib o‘tgan suhbatimizda Shavkat Rahmon yana shunday degan edi:
– Lorkaning ba’zi she’rlarini xuddi o‘zim yozgandayman.

Yillar o‘tib,shoir do‘stimga xayolan shivirlayman: “ Jo‘ra,bugun she’rlaring sen sevgan oddiy odamlar yuragidan joy oldi.Bu she’rlaring orqali Vatanga bo‘lgan buyuk Muhabbating millatning asl farzandlari yuragida yashamoqda. Sen bir she’ringda Vatan haqida shunday yozgan eding:

Joylashgansan shunchalar chukur,
O‘z tubiga yashringan yurak
Senga yetib borguncha, mening
Uzun umrim yetmasa kerak…

Sening uzun umring davom etmoqda…

2012 yilning 13 apreli

FЕDЕRIKO GARSI LORKA
SHE’RLAR
Shavkat Rahmon tarjimalari

MЕMЕNTO

Agar o‘lsam,
ko‘ming meni gitara bilan
qumloq vodiyga.

Agar o‘lsam,
shudring to‘la yalpizlar aro,
po‘rtahol bog‘da.

Agar o‘lsam,
pirpirakka aylansin,mayli,
mening yuragim.

Agar o‘lsam…

GITARA

Boshlanyapti
gitar nolasi.
Sinayapti
tong piyolasi.
Boshlanyapti
gitar nolasi.
O kutmagin undan
sukutni!
So‘ramagin undan
sukutni!
Tinim bilmay yig‘lar gitara,
yig‘laganday daryolarda suv,
yig‘laganday dengizda shamol,
sukut so‘rab yalinma endi!
Shunday yig‘lar tongni qo‘msab shom,
shunday yig‘lar nishonsiz o‘qlar,
shunday yig‘lar lovillagan qum
tarovatli gullarni yo‘qlab.
Ilon nishin tahlikasida
qushlar shunday o‘lar jonsarak.
O gitara,sho‘rlik gitara,
beshta xanjar sanchilgan yurak!

TЕLVAKЕZIK ROMANSI

Yashil, seni suydi, yashil,
Yashil shamol. Yashil shoxlar.
Dengizda bo‘sh suzar qayiq,
tog‘da o‘tlab yurar ot ham.
Belga qadar shomga tuman
zulmatiga cho‘kib uylar.
yashil sochli, yashil tanli.
nuqradayin sovuq ko‘zlar.
Yashil, seni suydim, yashil.
Lo‘li mohi qizargan choq,
bor narsalar unga qarar,
u borliqni ko‘rmas biroq.

Yashil, seni suydim, yashil.
Yulduzlarni qirov bosgan,
baliq kabi silliq zulmat
tiniq tonglar yo‘lin ochar.
G‘adir-budur yaproqlarin
anjir bodga ishqab qolar.
Tog‘ bahaybat jayra kabi
bir lahzada hurpayvolar.
Kim keladi? Qaydan kelar?
Turar chetan dovni buylab,
yashil sochli, yashil tanli,
yovuz dengiz haqda o‘ylab.

Oshna, jon deb alishardim
shu otimni hujrasiga,
ko‘zgusiga jabdug‘im bor.
Pichoq beray ko‘rpasiga.
Oshna, qara, qonga botib,
keladirman Kabra yoqdan.
Gar ixtiyor menda bo‘lsa,
alishardim o‘ylab turmay.
Ammo menam men emasman,
menikimas bu hujra ham.
Oshna, juda o‘lgim kelar
o‘z uyimda, o‘z katimda,
bo‘lsaydi o‘z shamchirog‘im,
yana holland choyshabi ham.
Oshna, qara, tomog‘imdan
to‘shimgacha tig‘ yorvorgan.
Ko‘rdim, oppoq ko‘kragingda
uch yuz abrash gul qoraygan.
Belbog‘ingda qon ivigan,
qon hidiga to‘la duz ham.
Ammo menam men emasman,
meniki ham emas uy ham.
Hech bo‘lmasa, chiqayin bir
manov baland panjaraga,
oh, chiqayin, ko‘roydinda
nurlar javlon urib yetgan
panjaradan larzon-larzon
suvlar raqsini ko‘rayin-da.

Mana, baland panjaraga
yakin kelar ikki oshna.
Izlaridan sudralar qon,
izlaridan qolar yoshlar.
G‘ira-shira chiroqlar ham
milt-milt yonar tomlar uzra,
yuz minglagan billur daflar
tongning totli xobin buzar.

Yashil, seni suydim, yashil.
Yashil shamol. Yashil shoxlar.
Mana, ikki oshna yotar.
Olib kelar bod yiroqdan —
og‘izlarda ta’mi qolar
shuvoq, erman va yalpizning.
Oshna, qani yalpizdan ham,
safrodan ham achchiq qizing?!
Necha tunkim ko‘rgam keldi,
necha tunkim shajaraday —
bir parcha yuz, qora tanli —
boqdi yashil panjaradan.

Lo‘li qizning yuzi oyday
suzar yashil hovuz uzra.
Yashil sochli, yashil tanli,
nuqradayin sovuq ko‘zlar.
Suv mavjida qiz yuzini
tutib turar oy sinig‘i.
Kecha uylar o‘rab olgan
maydonchaday xoli, sirli.
Shunda dasta mast jandarm
eshiklarni mushtlab urdi.

Yashil, seni suydim, yashil.
Yashil shamol. Yashil shoxlar.
Dengizda bo‘sh suzar qayiq,
tog‘da o‘tlab yurar ot ham.

DASARRA

Vahimali jarlik uzra
yovuzlashgan qon barqida
Albasetning pichoqlari
baliqlarday yarqiraydi.
Yoritvorar cho‘zilgan nur
qoyalarning yashil bag‘rin,
yalt-yult etar suvorilar
yonoqlari, otlar sag‘ri.
Qari zaytun avjlarida
ikki kampir soladi dod.
Adovatning novvoslari
chetanlarni buzadi bot.
Qanotlari Albasetning
tig‘lariga mengazib ketar
qora, xomush malaklar-da
ro‘molu qor suvin eltar.
Xuan Antonio Montilya
otdan jarga qular nogoh,
safsargulga to‘la jismi,
chakkasida norlar anor.
O‘limning tik yo‘lidan u
uchar misli olov zunnor.

Jandarmalar guras-guras,
zaytunzordan yelar buylab.
To‘kilgan qon esa ingrar
ilonday jim qo‘shiq kuylab.
Endi senyor jandarmalar:
dunyo shundoq ko‘p qadimdan.
Karfagendan beshta odam,
to‘rtovlon o‘lgan Rimdan.

Telba bo‘lib anjirlaru
lahcha cho‘g‘day sadolardan,
holsiz oqshom asta cho‘kar
qontalashgan jarohatga.
Gir aylanib uchib qolar
jarlik uzra, falaklarda
kokillari uzun-uzun,
zaytun jonli malaklar ham.

PRЕSIOSA VA SHAMOL

Dafnazoru billur to‘la
g‘ira-shira oydin rohda
oyday dafni Presiosa
daranglata urib o‘ynar.
Sitorasi o‘chgan jimlik
suronlardan qochar nari —
baliq to‘la tunni o‘ynab
shopiryotgan dengiz sari.
Olis qorli cho‘qqilarda
inglistonlar yashagan oq
qo‘rg‘onlarni gir qurshagan
soqchilarni bosar mudroq.
O‘ynashib suv lo‘lilari,
hamlalarga chog‘la nishib,
egar naqshin g‘orlar sari
sanobarning shoxlarini.

Oyday dafni Presiosa
daranglatar ekan nogoh
paydo bo‘lar ko‘z o‘ngida
bahaybat bir yomon shamol.
Bu yalang‘och Xristofordir,
samoviy til, jismi kabir,
karar qizga ham vishillar
nayning xunuk sasi kabi.

Hoy, lo‘li qiz, etagingni
bir ko‘tarib, qayra tashlay,
qorningdagi ko‘k atirgul
qo‘llarimda tursin yashnab.

Presiosa oyday dafni
tashlab qochar jonholatda.
O‘ynab cho‘g‘day shamshirini
shamol qizni quva boshlar.

Sovir dengiz to‘lqinlari.
Bot bo‘zarar zaytunzorlar.
Kuylar g‘orlar surnaylari,
og‘ir zangin chalar qorlar.

Presiosa, tezroq, yugur,
axzar shamol yetib olar!
Presiosa, tezroq, yugur,
kiftlaringga chovut solar!
Yulduzlardan yerga tushgan
yarqiragan tilli Sotir.

Presiosa sanobarzor
uzra savlat to‘kib turg‘an
inglistonlar konsulining
qo‘rg‘oniga o‘zin urar.

Qiz dodini eshitgan choq
chopib kelar apil-tapil,
beretlarin qiyshiq kiygan,
qora to‘nli uchta harbiy.

Bir bordoqda sut obkelib,
lo‘li qizga tutar birov,
birov mayli finjon tutar,
bechora qiz ichmas biroq.

Yig‘lab-siqtab odamlarg‘a
ne bo‘lganin suylar behol,
tashqarida tom sopolin
achchig‘idan g‘ajir shamol.

OY HAQIDA ROMANS

Keldi nalg‘ar g‘origa oy
nastarindan o‘rab ro‘mol.
Karar, qarar bola faqir.
Bola faqir tikilar lol.
Oy qo‘llarin yozib, o‘ynab,
so‘lqillatib qalay tusli,
beoru pok ko‘kraklarin,
olar tungi shamol hushin.
Berkinib ol, oyim, oyim!
Kelib qolsa lo‘lilar magar,
yuragingdan sandonlarda
oq halqalar zarb qilishar.
Qo‘rqma, bola, qo‘rqma sira,
sen lo‘lilar kelgan tobda
sandonga bosh qo‘yib yotgin,
uyg‘onmassan sira xobdan.
Berkin, oyim, oyim, oyim!
Tuydim olis ot dupurin.
Qo‘rqma, bola, biroq bosma
ohorlangan ipak nurim.

Otliq yelar yiroqlardan
nog‘oraday chalib duzni.
Sho‘rlik bola muz sandonga
bosh qo‘ygancha yumar ko‘zin.

Zaytunzordan brinja tush —
lo‘lilar ham chiqib kelar,
boshlarini tutib baland,
ko‘zlarini qisib kelar.

O‘h, qaysi bir og‘och yoqdan
dodlavorar boyqush g‘arib.
Oy bolaning qo‘lchasidan
ushlab ketar osmon sari.

Nogoh g‘ordan yangrar faryod,
xotin-xalaj qiy-chuvlari.
Shamol esa kezar bedor.
Shamol kezar uvlab-uvlab.

VIDO

Agar o‘lsam —
Ochiq qo‘ying manzarni!

Po‘rtahol yer bolalar bog‘da.
(Ko‘rinadi menga manzardan.)

O‘roqchilar o‘rmoqda bug‘doy.
(Eshitilar menga manzardan.)

Agar o‘lsam —
Ochiq qo‘ying manzarni!

QORA G‘AM HAQIDA ROMANS

G‘ira-shira tog‘dan pastga
Soledad kiz tushar chog‘da
tongni izlab hadeb kora
yerni cho‘qir xo‘rozlar ham.
Misday sariq tanidan ot,
tuman, zulmat bo‘yi kelar.
Sarxush sandon ko‘kraklari
butun cho‘lga kuylab kelar.
Bemahalda, hoy, Soledad,
kimni izlab yuribsan, ayt?
Kerak bo‘lsa, izlayman-da,
senga nima, ne ishing bor?
Balki izlab yurgandirman
o‘tgan shodlik, o‘zimni zor.
Ay, Soledad, sho‘rishim, ay!
Agar qaysar bo‘lsa baytal,
tashlar o‘zin shum dengizga,
chiqmagay hech undan qayta.
Esga solma dengizni, qo‘y,
qora g‘am ham zotan go‘zal
bargaklari dahshat so‘ngan
zaytunzordan pastda o‘sar.
Ay, Soledad, sho‘rishim, ay!
Seni ezgan qanday g‘amdir,
yoshing — trunj suvi, og‘zing
qanotdan achchiq ta’mdir.
Qanday buyuk g‘amdir! Uyda
telbaday bosh urdim sadga,
ikki o‘rim soch sudraldi
tashdan ichga, ichdan tashga.
Qanday g‘amdir! Ado bo‘ldim,
juldur kiygan liboslarim.
Nafis ko‘ylak, lozim qayda!
Qizg‘aldoqday tar sonlarim!
Xo‘jag‘atning suvin ichib,
shabnamlarda cho‘mil faqat
ham notavon yuragingni
o‘z holiga qo‘y, Soledad!
Pastda kuylab oqar daryo,
chayqaladi osmon, bog‘lar.
Gullar esa oshqovoqrang —
yangi nurdan kiyar tojlar.
Ay, lo‘lining qora g‘ami!
Mangu uzlat, noklar g‘ami!
Yashiringan sirli soylar,
miltiragan tonglar g‘ami!

LO‘LI ROHIBA

Mo‘rdu ohak jimjitligi.
Gulxayrizor, sayhon cheti.
Rohiba qiz zard shoyiga
gulashabbuy tikar betin.
Fonusning oq qalpog‘ida
yetti moyil qush pirillar.
Olis cherkov qorni katta
ayiq misol tik irillar.
Muncha yaxshi! Muncha nozik!
Yonar gullar zard shoyida.
Hofizaning bor gullarin
tikib olsam deb shoshilar.
Rangin piston tasmasidan
shomurt guli, kungaboqar!
Shiypon, qamar, tag‘in guli
za’faron ham ko‘zni yoqar.
O‘choq yoqdan beshta noranj
totli shirin bo‘y taraydi,
Bu Almeriy yoqda pishgan
Isoning besh yarasidir.
O‘tar ko‘rkam ikki otliq
rohiba qiz ko‘z o‘ngidan.
Bir to‘lg‘anib tushdi ko‘ksi
erigan eng so‘nggi sasdan.
Birdan qotdi zor nigori
olis qirlar sari boqib.
Nogoh shakar, hulvo to‘la
qalbi titrab, sindi oxir.
O‘h, yigirma oftob bilan
qandoq qalqib ketar voha!
Xayolning goj soylari ham
muncha javlon urib oqar.
Biroq tag‘in kashta tikar,
katak-katak pardada hur
epkin bilan shaxmat o‘ynar
uyqu bosgan oqshomgi nur.

SAN-MIKOIL
(G‘arnota)

Qavat-qavat panjaralar,
tog‘lar, tog‘lar, yana tog‘lar,
oq xachirlar, ko‘lkalari
yonbag‘irdan o‘rlab borar.

Cheksiz tunlar zulumoti
ko‘zlarini o‘rab, qiynar.
Sokin havo qa’rlarida
g‘ijirlab sho‘r tonglar sinar.

Osmon oqyol xachirlardan
yumar tinib ketgan ko‘zin,
lahza sayin muzlayotgan
ko‘lkalarga tilar to‘zim.
Hech kim qo‘lin urmasin deb,
soylar kiydi muzdan ko‘ylak.
Tog‘lar, tog‘lar, tog‘lardagi
yovvoyi ham ochiq suvlar.

San-Mikoil baland minor
tokchasida qomati shan,
poyin bayroq va chiroqlar
chambaragi o‘rab olgan.

Bir malakki, o‘rgatilgan,
soat tungi zangin cholur,
qahrin yechib, andalibning
bolu parin kiyib olur.
Tag‘in tuyub olis kentu
gullar bo‘yin nafasida,
kuylar uch ming shom o‘smiri,
kuylar oyna qafasida.

Dengiz esa oyli manzar
qo‘shiqlarin aytar foram,
oydin sohil bo‘ylab sirli
shivirlaydi qamishzorlar.
Mana, Madrid qizlari ham
tam-tam yurib borar, shabiy
tuman aro dumbalari
sayyoralar kabi kabir.
Kelar o‘ktam yigitchalar,
g‘amgin yuzli ayollar ham,
kuyib qo‘msar o‘tgan kungi
bulbullarni xayollarda.
Va oqshomgi ibodatda
zaxil yuzli, qari, so‘qir,
manilalik ozg‘in rohib
bandalarga va’zin o‘qir.

San-Mikoil minoraning
tokchasida olar orom,
porloq ipak yupqasida
tungi osmon suvrati bor.

San-Mikoil bir qiroldir
toq raqamlar, samovotga,
faryodlaru nigohlarning
arabiy bir nazokati.

SAN-RAFOIL
(Qurdoba)

I

Dilijonlar tezlab borar
qip-yalang‘och rumiy andom
qatlarini mavjlar yuvgan
qamish o‘sgan sohil tomon.
Gvadalnahr ochur bag‘rin,
o‘yma bargu billur toshlar,
kirchil bulut ko‘lkasiga
yondosh cho‘kar dilijonlar.
G‘ildiraklar izlarin tun
yashirgan choq qayta-qayta
foniy dunyo g‘am-g‘ussasin
to‘qib kuylar bolakaylar.
Qurdobani qo‘rqitmas hech
oqshom bilan kelar g‘aflat,
shom qo‘rqinchli qasrlarni
qursa hamki qavat-qavat,
tamal toshin berkitolmas —
anvor sochur toza marmar.
Za’far toqi teppasida
kulrang osmon toklariga
tikib chiqar sabuk shamol
nafis, mitti yaproqlarni.
Ko‘prikda o‘n zarbi bilan
bahr bergan chog‘da xabar.
vayron sadlar aro nasha
olib o‘tar savdogarlar.

II

Suvda tikib qo‘yar ikki
Qurdobani yolg‘iz baliq,
qamishzorning Qurdobasi
bilan sangan Qurdobani.
Oriq, zaxil bolakaylar —
Tovit, Merlin toliblari
liboslarin otar haryon
suv bo‘yida holsizlanib.
Ular qitmir savol berib,
ya’ni, gullar rangi bilan
oy rangida farq bormi deb,
baliqni xo‘p mazax qilar,
Biroq baliq zarlab suvni,
marmarlarga ko‘lka tashlab,
qachonlardir sarandiblik
narcha libos kiygan malak
qavat-qavat to‘lqinlardan
beshik, suron topgan yerda
bolalarga bir ustunday
turmoqlikka imkon berar,

Suvning yolg‘iz baliqchasi.
Qurdobalar go‘zal, lobar.
Bir Qurdoba mavjlar uzra,
niliy ko‘kda bir Qurdoba.

SAN-JABROIL
(Sevilla)

I

Oydin qamish kabi go‘zal,
yelkadoru qizbel, shabiy
tosh olmaday yuzi ravshan,
shahlo ko‘zi, hazin labi,
asablari torday tarang,
ko‘chalarda tanho daydir.
Amirkoniy chuvaklardan
sinar miyno gulday havo,
ko‘kning foniy motaminda
qarsillatib yurar ravon.
Tursa dengiz qirg‘og‘ida,
o‘sal bo‘lur o‘ktam xurmo,
mahobatli qirollar ham,
hatto yo‘lchi yulduz Zuhro.
Agar boshin qo‘ymoq bo‘lsa,
yashma toshday siynaga ul,
bir vohani izlab qolar
egilib tiz cho‘kkani tun.
Tunlar malak Jabroilni
gitaralar olqab qolar,
u kaptarlar hamrohidir,
nafrati bor majnuntolga.
San-Jabroil, go‘dak ona
qursog‘ida yig‘lar kezda
senga libos olib kelgan
lo‘lilarni qo‘ygin eslab.

II

Anunsason de los Reyes
kamar, janda kiyib yurgan,
qopqalarni ochar peshvoz
tashqaridan kelgan nurga.
Yaqin kelar jilmayib oq
gunafshalar tutgan noyib,
boshin egar Hiraldaning
jigarbandi San-Jabroil.
Zarrin kamzul gullarida
chirildoqlar sayraganday.
Sitoralar burji birdan
chuchmo‘maga aylanganday.
San-Jabroil, uchta sevinch
ko‘kragimni parron buzdi.
Yuzlarimga suman gulday
tarovatin sochdi nuring.
Tangri shohid, Anunsason,
qoramag‘iz, ajoyib oy.
Nasib qilgay suluv o‘g‘il —
sabodan ham xushbichimroq.
San-Jabroil, aylanayin!
Jabroiljon, ko‘zim nuri!
Senga loyiq joy topilmas,
kursi to‘qiy chinniguldan.
Tangri shohid, Anunsason,
janda kiygan bir sitora.
Bo‘lgay o‘g‘ling ko‘kragida
bitta xoch ham uchta yara.
San-Jabroil, aylanayin!
Jabroiljon, hushim og‘di!
Halitdanoq iliq sutdan
chap emchagim yomon og‘rir.
Tangri shohid, Anunsason,
sulolaga ona o‘zing,
lo‘lilarning yo‘llarini
tunda oydin qilur ko‘zing.

Go‘dak kuylar qursog‘ida,
Asunsason hushsiz turar.
Titray boshlar chaqaloqning
og‘zida uch bodom g‘o‘ra.

Yuksalar ko‘k zinasidan
San-Jabroil malaklarday.
Dastorgullar kabi yong‘ay
yulduzlar ham falaklarda.

Federiko Garsia Lorka. Eng qayg’uli shodlik. Shavkat Rahmon tarjimalari by Khurshid Davron on Scribd