Ҳафталарким Ҳазрат Навоийни варақлаб, юрагимга ўт тушди. Дилрабо байтларга ҳавас қилиб, арузда бир туркум машқ қилдим. Булар – ожизона тақлидлардир, холос. Нуқта қўйилган ҳар қандай шеърни ким биландир бўлишиш эҳтиёжи ҳар биримизда қанчалар баланд… Балки шундан, бу туркумни, Муқаддас Рамазон ойи барчамизга хосиятлик бўлишини тилаб Сизга, «Хуршид Даврон кутубхонаси» сайти ўқувчисига йўллаяпман. Ҳурмат билан муаллиф.

Нодира АФОҚОВА
ҲАЗРАТ НАВОИЙНИНГ ЕТТИ ГЎЗАЛИ

1

Муҳаббат шавқидан борлиқни қилдинг, раббано, пайдо!
Муҳаббат шавқидан борми бўлак бир шавқ яна аъло?

Муҳаббат шавқидан этдинг қаро тупроқни юксак, сўнг
Қаро тупроқ бўлиб шуъла била пайванд – самар зебо.

Муҳаббат шавқини солдинг – яратмоқ завқи бу, ёраб!
Юрак чоқин йўлин юргай. Куяр, кул ўлмагай илло.

Муҳаббат шавқидан кўзлар этар мўъжизалар зоҳир:
Қуёшдай порлагай тунлар ичинда чеҳраи Лайло.

Муҳаббат шавқидан мастлар бўлиб, тўймай шаробига,
Яна хуммор, яна махмур; яна ошиқ, яна шайдо.

Муҳаббат шавқидан мажнун эсам, ахтарсалар чора,
Муножотлар қилай: “Ҳаргиз бу шавқдан этмагил айро!”

Муҳаббат шавқидан фоллар очибмен; чиқди бу, Ҳазрат:
“Эрур пайдолиғинг пинҳон, вале пинҳонлиғинг пайдо” (1).

2

Эй! Набий ҳамда расуллар ўтдилар кўб, эй ҳабиб,
Бўлдингиз марғублар ичра бунча марғуб, эй ҳабиб.

Офтобдур – теграсида коинот юлдузлари
Ким, қиёсу миқёсингиз шунга тортиб, эй ҳабиб.

Бўлди пайдо барчадан аввал у нури Мустафо,
Сизни суймиш – шундан эрмиш буйла тартиб, эй ҳабиб.

Бунча фазлу, бунча рутба! Ҳам “Ҳабибуллоҳ” санаб,
Аллоҳ-аллоҳ, иззатингиз бунча ортиб, эй ҳабиб!

Тушларимга кирсангиз… Кимман таманно этгали?
“Суратим, — дебсиз, — фақат ўзимга мансуб”, эй ҳабиб.

Тунлари Мино намоён – тоғ эрур, ойдоғ эмас,
Ой эмас кўк қўйнида Сиздан у мактуб, эй ҳабиб.

Бу муҳаббат шевасиким – иштиқоқу иншиқоқ: (2-3)
“Ҳақ ўзин қилди муҳиб, сен ойни маҳбуб, эй ҳабиб”.

3

Кел, менинг жонимни олгил, сиғмаяпти – тормен,
Жонни олса ул фаришта, деб йўлингга зормен.

Билмадим, топгаймисен, чунки маним ҳолим будур:
Йўқ хабар ўздин ўзимга: йуқми мен ё бормен?

Қўрқаманким: топсангу шаҳд этмасанг, раҳм айласанг,
Ўлмагим нақд, олмасанг жонни – ажаб абгормен.

Токи бу абгор аро жондан бўлак ҳам кўп ғаним:
Жонни қўй, кўнглимни олгил – шунга ҳам тайёрмен.

Таъна қилма сўйладинг деб ҳуш била беҳуш аро,
Олдинг ақлу ҳушни ҳам қандоқ бўлай ҳушёр мен?

Ишқ недир? Кўзга кўринмас сирдурур ишқ. Худдики
Шул кўринмас заррадин мен хастамен, бедормен.

Кел кечикмай, қонидан кеч мендан ўзга ишқ элин,
«Не тирикмен, не ўлик, не соғ, не бемормен».

4

То соғинмоқ бўлди касбим, ваҳ, мени соғинди зуҳд,
То унутмоқ бўлди касбинг – менга бу олам унут.

Ё борурга изн бергил, ё ўзинг кел… Во дариғ!
Бори исён бундайин шарт айламак. Маъзур тут.

Ишқ – ё дард, ё шифодур; ёки малҳам, ёки заҳр –
Англамак осон эмас – мен гоҳи бехуд, гоҳи худ.

Ё ҳушим айланса тушга – ҳажридан кетсам йироқ,
Ё тушим айланса ҳушга – васлидан келса умид.

Ё ҳажрдан, ё васлдан – ваҳ, муқаррар биттаси –
Ёрилур охир бу дил ҳам тўзғигай пардек вужуд.

Ҳар на айтсам, ҳар на қилсам – эл билар, ўтгай кулиб,
Боиси – гул фасли таъсир айламиш мажнунга зуд.

Бу алаҳлаш хастанингдир – қилма парво, инжима:
«Ё соғинмоғни соғин, ёхуд унутмоқни унут!».

5

Бўл омон. Сенким, менга қисмат қадарли беомон,
Бу омонлик баҳсида мен – бир, икингиз – бир томон.

Исминг айтсам гар, тушар титроққа товуш пайларим,
Ул арузлардан равон – булбул тилини тишлабон.

Тим қаро осмонда сузса ой тўлин, девонаман,
Мўъжизадирким, кўзинг акси эмиш ой-осмон.

Ўзни қўймоқ истарам бир дам хаёлан ёнинга,
Ваҳ, шу ҳам бўлмас муяссар. Бу нечук сир – ноаён?

Жабрингу қаҳринг, жафойинг, иддаойинг яхшидир,
Эътиборсиз қўймадинг, бас. Қилмасанг парво – ёмон.

Ихтиёрим бўлса, тушмас эрдим ишқинг домига,
То тушибмен: «Тушмаганларга, — дегаймен, – алъамон ! (4)»

Яхшилик қилмоқ эсанг, бас, бир «ёмонимсан» десанг,
«Яхшилардин яхшисен сен, мен – ёмонлардин ёмон»…

6

Куйма дерлар дўстлар, бу хорижи имкон эрур,
Ғам эрур куймаслик ортиқ, куймагим осон эрур.

Куймак эрмиш то туғилмай аҳли ишқнинг қисмати,
Ҳақ ўзи ўт солган – ошиқ кўкси оташдон эрур.

Тунда оҳим учқунидан илма-тешикдир фалак,
Доғ эрур ой асраёлмай, тунги гар посбон эрур.

Ўт била ўйнашгай ошиқ – балки, чорлар фитрати,
Билмадим, парвона оё, балки бир нодон эрур.

Балки, асли қуш яралган – бунча оташ, бунча тафт!
Бир нафас қўнмиш заминга, ошиён – осмон эрур.

Ўт бўлай, тупроқ бўлай – қадримга етса-етмаса,
Қадр сўрмак шеваси йўқ – ишқ ажаб лисон эрур.

Икки ўтдир жону жонон – мен паришон ўртада:
“Жон эрур, жонон эмас, ё жон эмас, жонон эрур”.

7

Сўрма ҳолим… Айланиб минг, етти осмон бўлди паст,
Ер тубанлар сори учди… Қайдаман мен шул нафас?

Очилиб, оташ бўлиб, гоҳ сочилиб, гоҳ замҳарир…
Тўрт фасл бир лаҳзалик ҳол шарҳига тамсил эмас.

Сўрма ҳолим боисин. Билсанг, етар: бўлди азал
Ким, бино олам биноси – не сабаб, не эрди қасд.

Ҳам “Сиғар”дир, ҳам “Шабоб”, гоҳи “Васат”, гоҳи “Кибар” –
Барчаси ҳолимдан айтур – ишқпарастмиз, ҳақпараст.

Гоҳи даврон, гоҳи маҳрам, гоҳи кўнгил бўлдилар
Шоири бечорага ағёр – бу оё янгимас?

Бода ич, синдир қадаҳни! Бошни ол, кет бир сари!
Жаври ағёр бирла ёрдин шул шиорим бўлди, бас!

Минг синиб, минг бут ўлибман. Энди билдим, Ҳазратим:
“Билмагай ҳолим шикастин кўрмаган бунча шикаст”.

10-24.05.2016.

ИЗОҲЛАР

1. Барча ғазалларнинг охирги мисраси Ҳазрат Алишер Навоий каламига мансуб.
2. Иштиқоқ – ар. ажратиш. Ўзакдош сўзларни қўллашдан иборат усул, бадиий санъат. Ҳазрат Навоийнинг мисраси бизнинг байтда тазмин қилинган наът-ғазали бошдан-оёқ мазкур бадиий санъат асосида яратилган.
3. Иншиқоқ – ар. ёрилиш. Муҳаммад (с.а.в.) томонларидан кўрсатилган ойни иккига бўлишдан иборат мўъжизага ишора. Қуръони Каримда “Иншиқоқ” номли сураям мавжуд.
4. “Ёрдам бер!” маъносидаги ундов сўз.

     Haftalarkim Hazrat Navoiyni varaqlab, yuragimga o’t tushdi. Dilrabo baytlarga havas qilib, aruzda bir turkum mashq qildim. Bular – ojizona taqlidlardir, xolos. Nuqta qo’yilgan har qanday she’rni kim bilandir bo’lishish ehtiyoji har birimizda qanchalar baland… Balki shundan, bu turkumni, Muqaddas Ramazon oyi barchamizga xosiyatlik bo’lishini tilab Sizga, «Xurshid Davron kutubxonasi» sayti o’quvchisiga yo’llayapman. Hurmat bilan muallif.

Nodira AFOQOVA
HAZRAT NAVOIYNING YETTI GO’ZALI

1

Muhabbat shavqidan borliqni qilding, rabbano, paydo!
Muhabbat shavqidan bormi bo’lak bir shavq yana a’lo?

Muhabbat shavqidan etding qaro tuproqni yuksak, so’ng
Qaro tuproq bo’lib shu’la bila payvand – samar zebo.

Muhabbat shavqini solding – yaratmoq zavqi bu, yorab!
Yurak choqin yo’lin yurgay. Kuyar, kul o’lmagay illo.

Muhabbat shavqidan ko’zlar etar mo»jizalar zohir:
Quyoshday porlagay tunlar ichinda chehrai Laylo.

Muhabbat shavqidan mastlar bo’lib, to’ymay sharobiga,
Yana xummor, yana maxmur; yana oshiq, yana shaydo.

Muhabbat shavqidan majnun esam, axtarsalar chora,
Munojotlar qilay: “Hargiz bu shavqdan etmagil ayro!”

Muhabbat shavqidan follar ochibmen; chiqdi bu, Hazrat:
“Erur paydolig’ing pinhon, vale pinhonlig’ing paydo” (1) .

2

Ey! Nabiy hamda rasullar o’tdilar ko’b, ey habib,
Bo’ldingiz marg’ublar ichra buncha marg’ub, ey habib.

Oftobdur – tegrasida koinot yulduzlari
Kim, qiyosu miqyosingiz shunga tortib, ey habib.

Bo’ldi paydo barchadan avval u nuri Mustafo,
Sizni suymish – shundan ermish buyla tartib, ey habib.

Buncha fazlu, buncha rutba! Ham “Habibulloh” sanab,
Alloh-alloh, izzatingiz buncha ortib, ey habib!

Tushlarimga kirsangiz… Kimman tamanno etgali?
“Suratim, — debsiz, — faqat o’zimga mansub”, ey habib.

Tunlari Mino namoyon – tog’ erur, oydog’ emas,
Oy emas ko’k qo’ynida Sizdan u maktub, ey habib.

Bu muhabbat shevasikim – ishtiqoqu inshiqoq (2,3) :
“Haq o’zin qildi muhib, sen oyni mahbub, ey habib”.

3

Kel, mening jonimni olgil, sig’mayapti – tormen,
Jonni olsa ul farishta, deb yo’lingga zormen.

Bilmadim, topgaymisen, chunki manim holim budur:
Yo’q xabar o’zdin o’zimga: yuqmi men yo bormen?

Qo’rqamankim: topsangu shahd etmasang, rahm aylasang,
O’lmagim naqd, olmasang jonni – ajab abgormen.

Toki bu abgor aro jondan bo’lak ham ko’p g’anim:
Jonni qo’y, ko’nglimni olgil – shunga ham tayyormen.

Ta’na qilma so’ylading deb hush bila behush aro,
Olding aqlu hushni ham qandoq bo’lay hushyor men?

Ishq nedir? Ko’zga ko’rinmas sirdurur ishq. Xuddiki
Shul ko’rinmas zarradin men xastamen, bedormen.

Kel kechikmay, qonidan kech mendan o’zga ishq elin,
«Ne tirikmen, ne o’lik, ne sog’, ne bemormen».

4

To sog’inmoq bo’ldi kasbim, vah, meni sog’indi zuhd,
To unutmoq bo’ldi kasbing – menga bu olam unut.

YO borurga izn bergil, yo o’zing kel… Vo darig’!
Bori isyon bundayin shart aylamak. Ma’zur tut.

Ishq – yo dard, yo shifodur; yoki malham, yoki zahr –
Anglamak oson emas – men gohi bexud, gohi xud.

YO hushim aylansa tushga – hajridan ketsam yiroq,
YO tushim aylansa hushga – vaslidan kelsa umid.

YO hajrdan, yo vasldan – vah, muqarrar bittasi –
Yorilur oxir bu dil ham to’zg’igay pardek vujud.

Har na aytsam, har na qilsam – el bilar, o’tgay kulib,
Boisi – gul fasli ta’sir aylamish majnunga zud.

Bu alahlash xastaningdir – qilma parvo, injima:
«Yo sog’inmog’ni sog’in, yoxud unutmoqni unut!».

5

Bo’l omon. Senkim, menga qismat qadarli beomon,
Bu omonlik bahsida men – bir, ikingiz – bir tomon.

Isming aytsam gar, tushar titroqqa tovush paylarim,
Ul aruzlardan ravon – bulbul tilini tishlabon.

Tim qaro osmonda suzsa oy to’lin, devonaman,
Mo»jizadirkim, ko’zing aksi emish oy-osmon.

O’zni qo’ymoq istaram bir dam xayolan yoninga,
Vah, shu ham bo’lmas muyassar. Bu nechuk sir – noayon?

Jabringu qahring, jafoying, iddaoying yaxshidir,
E’tiborsiz qo’ymading, bas. Qilmasang parvo – yomon.

Ixtiyorim bo’lsa, tushmas erdim ishqing domiga,
To tushibmen: «Tushmaganlarga, — degaymen, – al’amon (4) !»

Yaxshilik qilmoq esang, bas, bir «yomonimsan» desang,
«Yaxshilardin yaxshisen sen, men – yomonlardin yomon»…

6

Kuyma derlar do’stlar, bu xoriji imkon erur,
G’am erur kuymaslik ortiq, kuymagim oson erur.

Kuymak ermish to tug’ilmay ahli ishqning qismati,
Haq o’zi o’t solgan – oshiq ko’ksi otashdon erur.

Tunda ohim uchqunidan ilma-teshikdir falak,
Dog’ erur oy asrayolmay, tungi gar posbon erur.

O’t bila o’ynashgay oshiq – balki, chorlar fitrati,
Bilmadim, parvona oyo, balki bir nodon erur.

Balki, asli qush yaralgan – buncha otash, buncha taft!
Bir nafas qo’nmish zaminga, oshiyon – osmon erur.

O’t bo’lay, tuproq bo’lay – qadrimga yetsa-yetmasa,
Qadr so’rmak shevasi yo’q – ishq ajab lison erur.

Ikki o’tdir jonu jonon – men parishon o’rtada:
“Jon erur, jonon emas, yo jon emas, jonon erur”.

7

So’rma holim… Aylanib ming, yetti osmon bo’ldi past,
Yer tubanlar sori uchdi… Qaydaman men shul nafas?

Ochilib, otash bo’lib, goh sochilib, goh zamharir…
To’rt fasl bir lahzalik hol sharhiga tamsil emas.

So’rma holim boisin. Bilsang, yetar: bo’ldi azal
Kim, bino olam binosi – ne sabab, ne erdi qasd.

Ham “Sig’ar”dir, ham “Shabob”, gohi “Vasat”, gohi “Kibar” –
Barchasi holimdan aytur – ishqparastmiz, haqparast.

Gohi davron, gohi mahram, gohi ko’ngil bo’ldilar
Shoiri bechoraga ag’yor – bu oyo yangimas?

Boda ich, sindir qadahni! Boshni ol, ket bir sari!
Javri ag’yor birla yordin shul shiorim bo’ldi, bas!

Ming sinib, ming but o’libman. Endi bildim, Hazratim:
“Bilmagay holim shikastin ko’rmagan buncha shikast”.

10-24.05.2016.

IZOHLAR

1. Barcha g’azallarning oxirgi misrasi Hazrat Alisher Navoiy kalamiga mansub.
2. Ishtiqoq – ar. ajratish. O’zakdosh so’zlarni qo’llashdan iborat usul, badiiy san’at. Hazrat Navoiyning misrasi bizning baytda tazmin qilingan na’t-g’azali boshdan-oyoq mazkur badiiy san’at asosida yaratilgan.
3. Inshiqoq – ar. yorilish. Muhammad (s.a.v.) tomonlaridan ko’rsatilgan oyni ikkiga bo’lishdan iborat mo»jizaga ishora. Qur’oni Karimda “Inshiqoq” nomli surayam mavjud.
4. “Yordam ber!” ma’nosidagi undov so’z.