Оташнафас шоир Асқар Маҳкам ХХ аср тожик шеъриятининг тенгсиз сиймоси Лойиқ Шерали хотирасига бағишлаганн мақоласида ўртаниб ёзади: «Шеър Лойиқ билан келди,Лойиқ билан кетди…» Дарҳақиқат, ХХ аср тожик шеъриятида Лойиқ шеърияти бамисоли Помирдек юксалиб турибди. Қолган барча тоғлар унинг пастида…
ЛОЙИҚ
ҚАТРАЛАР
Самандар Воҳидов таржимаси
* * *
Сенинг ҳар бир сўзинг нотакрор, Хайём,
Қўлингда мангудир ҳикмат тўла жом.
Ҳар кимки, бу жомга лаб босмас, мастдир,
Кимки, лаб узмас, оқилу ҳушёр мудом.
* * *
Қиши бахтли эрур: топса маъқул ёр,
Қайга қадам қўйса — айласа гулзор,
Ҳар тонг уйқусидан гўдак йиғиси,
Бешик қўнғироғи айласа бедор.
* * *
Токай ўтганларга суянмоқ лозим?
Рудакий, Ҳофиз деб фахр этмоқ лозим?
Ахир вақт етди-ку, сухан мулкида —
Янги Хайём, Ҳофиз яратмоқ лозим!
* * *
Дарё, дарё! Бизга монандсан, дарё!
Сен ҳам волидангга биздек бевафо.
Чашма ўғлисану — қочасан ундан,
Тоғнинг ўғлисану— яшайсан жудо.
* * *
Бўлолмас, бирга ҳеч ер бирла осмон,
Келолмас дунёга беғам бир Инсон.
Кеча ёмғир йиғисидан эшитдим:
Кўрмаганмиш киприги намсизни жаҳон.
* * *
Сипқориб майли қадаҳни баъзилар,
Қудратин ҳар ишга қодир ҳис қилар.
Кўпни кўрган бўрига кўп учрадим —
Ваҳми зўру қалбини қўрқув тилар.
* * *
Не мушкуллар давоси сен ўзингсан,
Юракларнинг сафоси сен ўзингсан.
Ва лекин жами оқилларнинг, эй, ишқ,—
Мудом жабри, жазоси сен ўзингсан.
* * *
Ўзин кўкда сезар юзсиз киборлар,
Юрар ерда юраги беғуборлар.
Қачон ўлчар эсанг фойда-зиённи,
Юзсизлар ерда-ю, кўкда ори борлар,
* * *
Ўзимдан ўзга йўқ бирор табибим,
Ўзимдан ўзга йўқ дилдор ҳабибим.
Билиб олдим умр сўқмоқларида:
Ўзимдан ўзга йўқ зинҳор рақибим.
* * *
Халқ бахтин куйламоқ шоир матлаби,
Шоирлик саводин йўқдир мактаби.
Замонага фидоийдир аҳли шеър,
Шоирлик оламин йўқдир мансаби.
* * *
Бизнинг дардимиздан баъзилар шодмон,
Бизнинг бахтимиздан баъзилар гирён,
Тирик сайд наздида баргдек қалтираб
Ўлик сайд наздида баъзилар полвон.
* * *
Гулим! Сен бўлмасанг қалбни эзар ғам,
Кўзимга тангу тор кўринар олам.
Сен келсанг, тупроқ ҳам зарга айлангай,
Сен кетсанг, тупроққа айланар зар ҳам.
* * *
Эй гул, қаддинг менга эди-ку ҳамқад,
Васлинг менга раво кўрганди қисмат.
Найлайки, ишқ аро менга алам ёр,
Ўзгалар топди завқ, мен эса ҳасрат.
* * *
Билмадим муҳаббат ўйинми, макр?
Ҳаётдан пандми у ва ёки таҳқир?
«Сенсиз ҳаётим йўқ», дейди-ю, аммо,
Сенсиз ҳам бахтли у, сен эса ҳақир.
* * *
Ҳайкал ўрнатишар, ўлса гар шоир,
Байтларин саноғин олишар бир-бир
Ва лекин ҳеч кимни ўйлатмас, ҳайҳот,
Унинг қалби аро ўлган қанча шеър.
* * *
Қайноқ қонимиздан ясанг фаввора,
Кўзимиз нуридан ясанг сайёра.
Агар ўлсак, дўстлар, бизнинг тобутдан —
Бешиклар ясангиз бериб ранг, оро.
* * *
Гоҳида ошнолар алдаса, найлай,
Гоҳ дўстлар риёдан сўйласа, найлай,
Аёллар мардлигин этганда ошкор —
Эркаклар заифлик айласа, найлай.
* * *
Гумроҳ йўл топса-ю бўлолса сарвар,
Эсга олмас, унга ким бўлди раҳбар.
Етилгунча қуёшга сажда айлаб,
Сўнг қиё боқмас экан кунгабоқар.
* * *
Ўлим тўймас экан асло одамдан,
Ўтармиз гоҳ шодмон, гоҳ йиғлаб ғамдан.
Арғувон шаробдан қуйгин, эй соқий,
Аввал ўздан кетай, сўнгра оламдан.
* * *
Ўзин мақтаганлар бўлур афсона,
Девон ёзмай туриб, бўлур девона.
Аввал ҳавас айлаб ойга етмоқни,
Охир хира шамга бўлур парвона.
* * *
Онамнинг қабридан олинг бир кафт хок,
Отамнинг қабридан олинг бир кафт хок,
Мен ўлсам, фарзандга сўнгги ҳадядек,—
Шуларни қабримга сепинг ўшал чоқ.
* * *
Ҳамон дардинг билан бағрим тиғларман,
Сенинг қисматингга бесас йиғларман.
Шўр бахт тақдирингга менман сабабчи,
Ўлсам ҳам, шу гуноҳ қалбда, ўларман.
* * *
Оламда ошиқ кўп, лек Мажнун танҳо,
Оламда қайроқ кўп, олтин кам аммо.
Океан сарҳадсиз, бироқ суви шўр,
Ундан тоғда жўшган чашма минг аъло.
* * *
Эй тоғ, ҳар тошингни деб жон бердик,
Юзлаб азиз бошларни қурбон бердик.
Эй Шарқ тупроғи, сен топталмагин деб —
Биз сенга умримизни эҳсон бердик.
* * *
Бизга, беиз ўтмоқ, эмасдир тақдир,
Беҳунар эмасмиз, дилда кўп тадбир.
Биз келдик, қўлларда қалам тутганча —
Оталар хатосин эткали таҳрир.
* * *
Бизсиз дунё бўларди номукаммал,
Бизнинг йўлимизга эди у маҳтал. ’
Умр хатосидан қўрққанлар, илк бор —
Хатога йўл қўйган туғилган маҳал.
* * *
Онажон, умримга ибтидо ҳам сен,
Йўлимда бир умр жон фидо ҳам сен.
Сен мени туғмасанг — ўлмас ҳам эдим,
Гўёки умримга интиҳо ҳам сен.
* * *
Қадаҳ кўтарингиз эслаб номимни,
Даврада бўш қўйманг бнр дам жойимни.
Қабримга ўрнатинг, лавҳа ўрнига —
Мастликда синдирган бирор жомимни.
* * *
Бугун сен бахтлисан гўё ҳаммадан,
Гўё сен чавандоз, давр — учқур саман.
Сен нонга бойсану мен эса жонга,
Сенинг томинг баланд, менда ном баланд.
LOYIQ
QATRALAR
Samandar Vohidov tarjimalari
Loyiq Sherali (tojikcha: Loiq Sheraly 1941 yil, 20 mayda Panjakent tumanining Mazori Sharif qishlog’ida tug’ilgan. «Ko’klam»(1966), «Ilhom»(1968), «Tilak»(1971), «Tashna ko’ngil»(1974), «Sohillar»(1972), «Vatan tuprog’i»(1975), «Yomg’ir tomchilari»(1976), «Yo’lovchi»(1979), «Tosh sahifa»(1980), «Ko’z kulbasi»(1982), «Yorug’ kun»(1984), «Qalb uyi»(1986), «Ona duosi»(1991), «To’lgan jom»(1991), «Men va daryo»(1991), «Ishq avvaliyu oxiri»(1994), «Sassiz faryod»(1997) nomli she’riy to’plamlari hamda ikki tomlik «Kulliyot»i(2001) nashr etilgan. S.Yesenin, Gyote, S.Kaputikyan, E.Mejelaytis, Q.Quliev, Yordan Milev, G.Ptitsin, M.Svetlov, R.Hamzatov, YE.Yevtushenko, E.Vohidov she’rlarini tojik tiliga tarjima qilgan. A.Ro’dakiy nomidagi Tojikiston Davlat hamda xalqaro Nilufar mukofotlarining sovrindori. 1965 yildan buyon SSSR yozuvchilari Ittifoqining a’zosi. Tojikiston xalq shoiri. 2000 yil, 30 iyunda vafot etgan.
* * *
Sening har bir so’zing notakror, Xayyom,
Qo’lingda mangudir hikmat to’la jom.
Har kimki, bu jomga lab bosmas, mastdir,
Kimki, lab uzmas, oqilu hushyor mudom.
* * *
Qishi baxtli erur: topsa ma’qul yor,
Qayga qadam qo’ysa — aylasa gulzor,
Har tong uyqusidan go’dak yig’isi,
Beshik qo’ng’irog’i aylasa bedor.
* * *
Tokay o’tganlarga suyanmoq lozim?
Rudakiy, Hofiz deb faxr etmoq lozim?
Axir vaqt yetdi-ku, suxan mulkida —
Yangi Xayyom, Hofiz yaratmoq lozim!
* * *
Daryo, daryo! Bizga monandsan, daryo!
Sen ham volidangga bizdek bevafo.
Chashma o’g’lisanu — qochasan undan,
Tog’ning o’g’lisanu— yashaysan judo.
* * *
Bo’lolmas, birga hech yer birla osmon,
Kelolmas dunyoga beg’am bir Inson.
Kecha yomg’ir yig’isidan eshitdim:
Ko’rmaganmish kiprigi namsizni jahon.
* * *
Sipqorib mayli qadahni ba’zilar,
Qudratin har ishga qodir his qilar.
Ko’pni ko’rgan bo’riga ko’p uchradim —
Vahmi zo’ru qalbini qo’rquv tilar.
* * *
Ne mushkullar davosi sen o’zingsan,
Yuraklarning safosi sen o’zingsan.
Va lekin jami oqillarning, ey, ishq,—
Mudom jabri, jazosi sen o’zingsan.
* * *
O’zin ko’kda sezar yuzsiz kiborlar,
Yurar yerda yuragi beg’uborlar.
Qachon o’lchar esang foyda-ziyonni,
Yuzsizlar yerda-yu, ko’kda ori borlar,
* * *
O’zimdan o’zga yo’q biror tabibim,
O’zimdan o’zga yo’q dildor habibim.
Bilib oldim umr so’qmoqlarida:
O’zimdan o’zga yo’q zinhor raqibim.
* * *
Xalq baxtin kuylamoq shoir matlabi,
Shoirlik savodin yo’qdir maktabi.
Zamonaga fidoiydir ahli she’r,
Shoirlik olamin yo’qdir mansabi.
* * *
Bizning dardimizdan ba’zilar shodmon,
Bizning baxtimizdan ba’zilar giryon,
Tirik sayd nazdida bargdek qaltirab
O’lik sayd nazdida ba’zilar polvon.
* * *
Gulim! Sen bo’lmasang qalbni ezar g’am,
Ko’zimga tangu tor ko’rinar olam.
Sen kelsang, tuproq ham zarga aylangay,
Sen ketsang, tuproqqa aylanar zar ham.
* * *
Ey gul, qadding menga edi-ku hamqad,
Vasling menga ravo ko’rgandi qismat.
Naylayki, ishq aro menga alam yor,
O’zgalar topdi zavq, men esa hasrat.
* * *
Bilmadim muhabbat o’yinmi, makr?
Hayotdan pandmi u va yoki tahqir?
«Sensiz hayotim yo’q», deydi-yu, ammo,
Sensiz ham baxtli u, sen esa haqir.
* * *
Haykal o’rnatishar, o’lsa gar shoir,
Baytlarin sanog’in olishar bir-bir
Va lekin hech kimni o’ylatmas, hayhot,
Uning qalbi aro o’lgan qancha she’r.
* * *
Qaynoq qonimizdan yasang favvora,
Ko’zimiz nuridan yasang sayyora.
Agar o’lsak, do’stlar, bizning tobutdan —
Beshiklar yasangiz berib rang, oro.
* * *
Gohida oshnolar aldasa, naylay,
Goh do’stlar riyodan so’ylasa, naylay,
Ayollar mardligin etganda oshkor —
Erkaklar zaiflik aylasa, naylay.
* * *
Gumroh yo’l topsa-yu bo’lolsa sarvar,
Esga olmas, unga kim bo’ldi rahbar.
Yetilguncha quyoshga sajda aylab,
So’ng qiyo boqmas ekan kungaboqar.
* * *
O’lim to’ymas ekan aslo odamdan,
O’tarmiz goh shodmon, goh yig’lab g’amdan.
Arg’uvon sharobdan quygin, ey soqiy,
Avval o’zdan ketay, so’ngra olamdan.
* * *
O’zin maqtaganlar bo’lur afsona,
Devon yozmay turib, bo’lur devona.
Avval havas aylab oyga yetmoqni,
Oxir xira shamga bo’lur parvona.
* * *
Onamning qabridan oling bir kaft xok,
Otamning qabridan oling bir kaft xok,
Men o’lsam, farzandga so’nggi hadyadek,—
Shularni qabrimga seping o’shal choq.
* * *
Hamon darding bilan bag’rim tig’larman,
Sening qismatingga besas yig’larman.
Sho’r baxt taqdiringga menman sababchi,
O’lsam ham, shu gunoh qalbda, o’larman.
* * *
Olamda oshiq ko’p, lek Majnun tanho,
Olamda qayroq ko’p, oltin kam ammo.
Okean sarhadsiz, biroq suvi sho’r,
Undan tog’da jo’shgan chashma ming a’lo.
* * *
Ey tog’, har toshingni deb jon berdik,
Yuzlab aziz boshlarni qurbon berdik.
Ey Sharq tuprog’i, sen toptalmagin deb —
Biz senga umrimizni ehson berdik.
* * *
Bizga, beiz o’tmoq, emasdir taqdir,
Behunar emasmiz, dilda ko’p tadbir.
Biz keldik, qo’llarda qalam tutgancha —
Otalar xatosin etkali tahrir.
* * *
Bizsiz dunyo bo’lardi nomukammal,
Bizning yo’limizga edi u mahtal. ’
Umr xatosidan qo’rqqanlar, ilk bor —
Xatoga yo’l qo’ygan tug’ilgan mahal.
* * *
Onajon, umrimga ibtido ham sen,
Yo’limda bir umr jon fido ham sen.
Sen meni tug’masang — o’lmas ham edim,
Go’yoki umrimga intiho ham sen.
* * *
Qadah ko’taringiz eslab nomimni,
Davrada bo’sh qo’ymang bnr dam joyimni.
Qabrimga o’rnating, lavha o’rniga —
Mastlikda sindirgan biror jomimni.
* * *
Bugun sen baxtlisan go’yo hammadan,
Go’yo sen chavandoz, davr — uchqur saman.
Sen nonga boysanu men esa jonga,
Sening toming baland, menda nom baland.
