Cho’lpon she’riy to’plamlarining asl nusxalari: ”Tong sirlari” (1926)

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q
Ashampoo_Snap_2016.10.03_00h48m48s_002_.pngЧўлпоннинг энг кучли тўпламларидан бўлмиш «Тонг сирлари» нашр этилганига 90 йил тўлди.

    Бундан бир яримча йил аввал атоқли ўзбек олими Хайрулла Исматуллаев (1937-2008) томонидан эълон қилинган Абдулҳамид Чўлпон шеърларининг асл нусхалари ва улар боғлиқ тадқиқотлари билан таништиришни бошлаган эдик. Шу пайтгача Чўлпоннинг ҳаётлигида нашр этилган «Ўзбек ёш шоирлари» ( 1922), «Уйғониш” (1922), ”Булоқлар” (1924) тўпламлари ҳақидаги маълумотларни ва бу тўпламларга кирган шеърларини тақдим этган эдик. Бугун навбат роппа-роса 90 йил аввал нашрдан чиққан “Тонг Сирлари” (1926) тўпламига етди. Яқин кунларда “Соз” (1935) тўплами ҳақидаги маълумотни ҳам сизга ҳавола этамиз. Davomini o'qish

Rauf Parfi. Fitrat va Cho’lpon she’riyati haqida.

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati 1 izoh

Ashampoo_Snap_2016.10.01_22h50m43s_005_.png     Шеърият Аллоҳ одамни ер учун яратгани каби қадимийдир. Ёруғ дунёга келган инсон бор экан, инсон бўлиб туғилган экан — Инсон ҳақлари, инсон ҳуқуқи бордир. Инсон Ҳуқуқи — Шеърият ҳуқуқи. Инсон ва Табиат уйғунлиги абадий, табиат тартиботи ўзгармас, аммо инсон табиати ўзгарувчандир. Мувозанат бузилган жойда жаҳолатнинг қора қуёши ёниб фикр оламини зулматга чулғайди, қонга булғайди. Муборак уйғунлик йўлида жафо чекканларнинг карвонбошилари шоирлардир, эҳтимол. Шеърият чексизликдир — аммо, шеъриятнинг осмонига боқиб чексизликнинг ҳам чеки бор, деб ўйлайсиз… Davomini o'qish

Ma’rufjon Yo’ldoshev. Qahramon ruhiyatidagi so’z

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

dagi 07     Атоқли адиб Абдулҳамид Сулаймон Чўлпон қаламига мансуб «Кеча ва кундуз» асарига «Ўткан кунлар асари даражасида» деб баҳо берилган. У ўзбек адабиётидаги илк роман — дилогия бўлиб, икки китобдан иборат. Биринчи қисми «Кеча» 1933-34 йилларда Москвада ёзилган. Дастлабки боблари 1935 йилда Тошкентдаги адабий журналнинг 1-сонида босилган, асар 1936 йилда тўлиқ ҳолда нашр этилган. Davomini o'qish

Sen Turonning quyoshi eding… Mahmudxo’ja Behbudiyga bag’ishlovlar.

Muallif Adib: Jadidchilik tarixi va adabiyoti, YANGILIKLAR izoh yo'q

099011  Сиёсий, ижтимоий фаолияти ва билимининг кенглиги жиҳатидан Туркистоннинг ўша вақтдаги жадидларидан унга тенг келадигани йўқ деб ўйлайман  (Файзулла Хўжаев).  011  Агар Туркистонда Навоий ва Улуғбекдан бошқа бирор илм ва маданият арбобига ҳайкал қўйиладиган бўлса, у Маҳмудхўжа Беҳбудий ҳайкали бўлғусидир (Лазиз Азиззода). Davomini o'qish

Boybo’ta Do’stqorayev. Vannaychaxonning dardi yoxud Cho’lponshunoslikdagi ayrim muammolar xususida.

Muallif Adib: Jadidchilik tarixi va adabiyoti, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

055

    Чўлпон шеърлари бадиий маҳорат нуқтаи назаридан бир хил эмаслигининг боиси, бизнингча, ижодий фаолиятининг кўп қирралилиги билан боғлиқ. Унинг мумтоз шеърлар намунасига айланиб улгурган асарлари, образли қилиб айтганда, илҳом парисининг қанотида учган шоир Чўлпон томонидан ёзилган….

Davomini o'qish

Dilmurod Quronov. «Ilk avval ko’zimni ishq bilan ochdim…»

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

045     Сарлавҳага чиқарилган Чўлпон мисрасида “Анодин қай куни туғдим, сенинг ишқинг билан ёндим” дея фиғон чеккан хижронзада Машраб, умуман, Ҳақ ишқини куйлаб ўтган салафлар анъанасининг таъсири йўқ эмас. Бироқ мудом “кўнгли янгилик қидириб” яшаган Чўлпон салафлари фаол қўллаган “ишқ”, “ошиқ”, “ёр” образларига янгича маъно юклади: унинг талқинида “ёр” юрт озодлигию, “ошиқ” эркка ташна кўнгилдир… Davomini o'qish

Cho’lpon she’riy to’plamlarining asl nusxalari: ”Buloqlar” (1924)

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

09   Атоқли ўзбек олими Хайрулла Исматуллаев (1937-2008)  томонидан эълон қилинган Чўлпон шеърларининг асл нусхалари ва улар боғлиқ тадқиқотлари билан таништиришни давом этамиз. Бунгача Чўлпоннинг йилда нашр этилган «Ўзбек ёш шоирлари» ( 1922), «Уйғониш” (1922) тўпламлари ҳақидаги маълумотларни ва бу тўпламларга кирган шеърларини тақдим этган эдик. Бугун навбат ”Булоқлар” (1924) тўпламига етди. Эрта-индин “Тонг Сирлари” (1926), “Соз” (1935) тўпламлари ҳақидаги маълумотни ҳам сизга ҳавола этамиз. Davomini o'qish

Cho’lpon she’riy to’plamlarining asl nusxalari: ”Uyg’onish” to’plami (1922)

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati

033    Бундан аввал атоқли ўзбек олими Хайрулла Ҳ. Исматуллаевнинг Чўлпон шеърларининг асл нусхалари  хусусида ёзган илк мақоласи ва Чўлпоннинг 1922 йилда нашр этилган «Ўзбек ёш шоирлари» тўпламидаги шеърларини тақдим этган эдик. Бугун олимнинг  «Уйғониш” (1922) тўплами ҳақидаги мақоласи ва Чўлпоннинг илк тўпламига кирган шеърлари билан таништирамиз. Бирин-кетин ”Булоқлар” (1924), “Тонг Сирлари” (1926), “Соз” (1935) тўпламларига кирган шеърлар ва тўпламлар ҳақидаги Хайрулла Ҳ. Исматулла тадқиқотлари эълон қилиб борилади. Davomini o'qish

Boybo’ta Do’stqorayev. «Siyna»ni «sana»ga almashtirib bo’lmaydi (2004)

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

07   Чўлпон асарларининг хатолардан холи нашрини тайёрлаш адабиётшуносларнинг муҳим вазифаси бўлиб турибди. Акс ҳолда, ижоди фавқулодда мураккаб даврда кечган Чўлпондек адиб асарлари бўйича тайёрланадиган илмий-тадқиқот ишлари мазмунга, маслакка доир хатоларга йўл қўйилган қайта нашр матни асосида олиб борилса, чалкаш, қўпол ва мутлақо нотўғри хулосалар чиқарилишига ҳам олиб келиши мумкин. Davomini o'qish

Cho’lponning «Uyqu» she’ridagi bir so’z: «olos»mi, «alas»mi, «olis»mi, «olov»mi yoki boshqa so’zmi?

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

08

   Икки китобда икки хил ёзилган. 1991 йилда чоп этилган «Яна олдим созимни» (Тўпловчилар: Н.Каримов,Ш. Турдиев. Масъул муҳаррир ва сўзбоши муаллифи О.Шарафиддинов) тўпламида «олос» деб ёзилган. 1993 йилда нашр этилган Чўлпоннинг 3 жилдлигининг 1 томида «алас» деб келтирилган. Хуллас чалкашлик. Бу шеър илк марта эълон қилинган китобни кўришга эса имкониятим йўқ. Шеърни аниқроғи сўзни шоирнинг 1922 -26 йиллар оралиғида босилган «Уйғониш», «Булоқлар», «Тонг сирлари» китобидан кўриш керак. Davomini o'qish

«Uyqu» (Jim turing,shovqinlamang…) qo’shig’i, aniqrog’i «Shovqinlamang» so’zi haqida

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati комментария 4

056   Яхши шоир ва олим укаларимдан Алишер Назар  ўзининг фейсбук саҳифасида мана бу мулоҳазаларини ёзганини ўқидим: «Эрталаб, «Маҳалла» радиоканалида Ботир Қодиров қўшиқ айтаяпти: «Жим туринг, шовқинланманг…». «Шовқинланманг» деган сўзни эшитганмисиз? Мен эшитмаганман! Менимча, ўзбек тилида бунақа сўз йўқ.» Davomini o'qish

Cho’lponning tarjimachilik merosidan: Yelena Zart. Ikki hikoya

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

05

  Чўлпоннинг таржимонлик фаолияти ҳақида гапирилганда Эжен Потье, Максим Горький, Вильям Шекспир, Иван Тургенев, Леонид Андреев, Александр Пушкин, Абулқосим Лоҳутий, Александр Блок, Иван Франко, Рабиндранат Тагор, Антон Чехов, Николай Гоголь каби муаллифларнинг асарлари тилга олинади. Лекин ҳали Чўлпон таржимасидаги Елена Зарт асарлари билан у даражада таниш эмасмиз. Davomini o'qish