Ардоқли шоира Зулфияхоним ўзининг бой адабий мероси, фаол ижодкор сифатидаги фаолиятида ўзбек аёлларининг салоҳияти нақадар юксак эканини кўрсатиб берди. У латиф ижоди билан миллионлаб кишиларга эзгулик, муҳаббат ва садоқатдан сабоқ берди. У қолдирган бой меросда жаҳон шеъриятидан қилинган таржималар ўзбек адабиёти хазинасидан муносиб ўрнини топди. Сизга тақдим этилаётган таржималар шоиранинг мутаржимлик санъати уммонидан бир томчи холос.

ЗУЛФИЯ
ЖАҲОН ШЕЪРИЯТИДАН ТАРЖИМАЛАР

А. С. ПУШКИН
ШЕЪРЛАР

МЕН СИЗГА АЧИНМАЙМАН

Мен сизга ачинмайман, вафосиз севгиларда
Беҳуда оқиб ўтган баҳоримнинг йиллари!
Мен сизга ачинмайман у оташин найларда
Эҳтирос-ла куйланган, эй тунларнинг сирлари.

Мен сизга ачинмайман, бевафо дўст, жўралар,
Базмларнинг тожлари, даврада айланган жом.
Мен сизга ачинмайман, хиёноткор гўзаллар,
Мени хаёл банд этган, хурсандчилик қилмас ром

Қайда, қайда қолдингиз, ёшликдаги орзулар,
Ва қалбнинг сокинлиги эркалатган кезлари1!
Қани аввалги оташ, илҳом бахш этган завқлар,
Келинг, келинг, муштоқман, баҳоримнинг йиллари.

САДОҚАТЛИ ГРЕК ҚИЗИ

Садоқатли грек қизи, йиғлама, ёринг
Душман ўқи кўксин тешиб шон билан ўлган.
Сен эмасми, кузатаркан ўз баҳодиринг,
Қонли шуҳрат жангларига йўлланма берган?
Дил сезаркан айрилиқнинг оғир ҳижронин,
Сўнг бор очди ёринг сенга иссиқ қучоғин,
Гўдагига бахт тилади тиёлмай ёшин,
Лекин, қора ялов эрк-ла ҳилпираб кетди.
Худди Аристогитондай қилич ўйнатиб,
Жангга ўзин отди-мардинг йиқила туриб
Жуда буюк ва муқаддас иш қилиб кетди.

….ГА

Ёқ, йўқ, муҳаббатнинг жўшқин раъйига
Энди мен бўлмасман телбаларча қул.
Озор ҳам бермайман дил оромига
Ёниш, ўрганишга ҳеч қўймайман йўл,

Бас энди, шайдолик етар! Ва аммо,
Не учун хаёлга толмайин бир зум,
Ногаҳон самовий, нозли, мусаффо
Қиз кўз олдимдан ўтаркан масъум?

Томоша қилмоққа тотли шавқ билан
Наҳотки, қолмади зарра ижозат?
Сукутда кузатмоқ, нигор изидан,
Тиламоқ мумкинмас бахту саодат.

Наҳот тилаб бўлмас ҳаёт неъматин
Унга ҳаловату ором ва шодлик?
Ҳаттоки барнонинг қалбига яқин
Рафиқа атовчи кимсага толе?

ВИДОЛАШУВ

Хаёлимда дилкаш қиёфанг
Эркалайман букун сўннги бор.
Қалбда умид уйғотиб аранг,
Қўрқоқ, ғамли ҳузурла севгинг
Эсламоқни қилдим ихтиёр.
Ўтиб борар умримиз йиллар —
Ўзгартириб ҳар иккимизни,
Эндилкда шоирга сендан
Совуқ қабр эпкини елар,
Ва сен учун шоир ҳам сўнган.
Юрагимнинг сўнгги видосин
Қабул этгин, э йироқ жонон:
Гўё бева қолган бир хотин,
Жўнатаркан қувғинга дўстин,
Сукут ичра қолган дўстсимон.

КЕЧИРАРМИКИНСАН

Кечирармикансан орзумдаги рашк,
Ишқдаги бу сифат телба ёнишни?
Содиқсан! Не учун севасан, яккаш —
Фикру хаёлимга қўрқув солишни.

Жазманлар қуршаган сенинг атрофинг,
Кўринмак истайсан барчага дилбар.
Гоҳ мунис, гоҳ маъюс сенинг нигоҳинг
Ҳаммага нечун пуч умид бахш этар?

Ақлимни банд этиб, ўзимни мафтун,
Бу бахтсиз севгимга ишончим комил,
Кўрмайсан, шовқинли гурунгда бутун
Суҳбатга бегона изтиробда дил, —

Танҳолик ҳасратин чекаман толиб,
Маҳрумман илтифот ва шавқатингдан…
Кетмоқчи бўламан: қўрқиб, ёлвориб
Кўзларинг қидирмас менинг изимдан

Ишвали сўзлар-ла қилмоқ бўлиб ром,
Мени гапга тутиб қолса бир жонон. —
Сен беғам, осуда, қувноқсан мудом,
Бу таънанг мен учун ўлимдан ёмон!

Гапирчи не учун менинг рақибим,
Мену сен икковни кўраркан хилват,
Сенга нечун сирли қилади таъзим?..
Айт-чи, ким берибди бунга ижозат?

Сўйла-чи! Не учун тўлғанар рашкда,
Не учун оқарар жамолинг кўриб?
Не учун кун ва тун ўртаси пайтда
Онангсиз, сен танҳо оласан кутиб?!

Лекин мен севимли… Мен-ла қолганда
Шу қадар муниссан, шу қадар дилдор1!
Бўсанг ўт! сен ишқдан суҳбат очганда
Самимий юрагинг этилар изҳор1!

Сенга кулгилидир мендаги азоб
Ва лекин севасан етади ақлим.
Азизим, қийнама, ҳеч қолмади тоб.
Билмайсан, нақадар кучлидир ишқим,
Билмайсан, қандай зўр менда изтироб.

…ГА

Эсимдадир ажиб дам ҳали:
Кўз олдимда бўлдинг намоён,
Пок гўзаллик даҳоси каби,
Бир лаҳзалик хаёл, тушсимон.

Ғам-аламдан дилим ёнганда
Тушларимда кўрдим чеҳрангни,
Ҳаётдаги бўм-бўш суронда
Келиб турди товшинг жаранги.

Йиллар ўтди. Исён бўрони
Хаёлларим совурди дилдан.
Ва унутдим дилбар садонгни,
Ўчди азиз чеҳранг ёдимдан.

Қувғинликнинг чангида нурсиз
Ғамга тўлиб кунларим ботди;
Худо, илҳом, кўз ёшисиз,
Ишқ, изтироб, ҳаётсиз оқди.

Мана, қалбга ошно бўлди най,
Кўз олдимда бўлдинг намоён,
Гўзалликнинг соф парисидай,
Бир лаҳзалик ажиб тушсимон.

Руҳим яна уйғонди бу дам,
Яна унда тирилди нажот;
Яна дилда худо ва илҳом,
Кўз ёши-ю муҳаббат, ҳаёт.

АГАР СЕНИ АЛДАСА ҲАЁТ

Агар сени алдаса ҳаёт
Сен ноумид бўлма ҳеч қачон.
Ғамли кунга қилгин итоат,
Хушнуд кунлар келади, ишон!

Қалб келажак ишқи-ла яшар;
Бу кунимиз қайғу ва доғли:
Бари оний, ўтишга шошар,
Ўтган эса, ҳамиша тотли.

ҚОНИМДА ЁНАДИ ОРЗУ ОТАШИ

Қонимда ёнади орзу оташи,
Сен менинг дилимга солдинг жароҳат;
Бўса ол:шаробу болдан ҳам ширин
Сенинг бўсаларинг,бағишлар роҳат.

Кел, меҳру севги-ла бошимга эгил,
Беисён, оромда тин олсин жоним:
Қувноқ, кун ботгунча уфққа енгил,
Қуюлгунча туннинг туманлари жим.

ЎЙЛАДИМКИ

Ўйладимки, юрак унутди
Муҳаббатнинг эзгу азобин,
Дедим ўтган бариси ўтди,
Ўтди. Қайтиб келмайди тағин.

Ўтиб кетди завқда, қайғуда
Ва ҳавойи енгил умидлар…
Аммо ўткир ҳусн олдида
Тушди яна ларзага улар.

ЛЕСЯ УКРАИНКА
ШЕЪРЛАР

ОҚШОМГИ СОАТДА

Қуёш оғиб уфққа ботди,
Деразамдан кумуш ой боқди.

Парпиради осмонда юлдуз,
Атроф ухлаб… ғусса юмди кўз.

Боққа чиқиб оламан нафас,
Ой нурида куйлайман бирпас…

Бу ер қандай тоза, кенг, эркин,
Унутилди ҳамма ғам секин.

Теварак боғ, уйлар қордай оқ,
Сайроқ булбул ўрмонда уйғоқ,

Волиндаги ҳаётдай худди.
Ҳаёт қайда бегона юртда?

Она қучган каби ардоқлаб,
Уйларни тун олган қучоқлаб,

Гўё ширин фарзанд бешигин
Тебратгандай аллалаб секин

Нафас олар баҳорги ел жим…
Юрак тўлар қўшиқларга лим…

1889

УМИД КУТАМАН

Бас! Тарқалинг, оғир хаёллар,
Ер юзида яшнади кўклам,
Наҳот ёлғиз ғусса, фарёдлар
Туманида сўлар ёшлик дам?

Йўқ! Мен кўзда ёш билан кулиб
Қайғуда ҳам қўймам куйларим,
Мен барибир умидга тўлиб
Кулмоқчиман, кетинг, ўйларим!

Мен ҳаттоки харобаликда,
Вайронада ўстираман гул.
Йўлларга гул экиб—совуқда
Суғораман кўз ёш-ла буткул.

Бу ёшлардан қўзғалмас бўрон,
Эрир ундан музлик қатламлар.
Мен эккан гул очилиб чандон
Балки келар ажиб кўкламлар.

Бу йўлларнинг чўққиларига
Зиналарни тошдан қуярман,
Харсангларни кўтарганда ҳам
Қўшиғимни тинмай куйларман.

Йилдай узун қоронғу тунлар
Мижжа қоқмай ўтаман уйғоқ,
Тунлар шоҳи—йўлчи юлдузни
Ўз кўзим-ла бўламан кўрмоқ.

Ҳа, кўзда ёш билан куламан,
Қайғуда ҳам қўймам куйларим.
Мен барибир умид кутаман,
Бас, тарқалинг, ғамгин ўйларим!

1890

КУЙЛАРИМ

Куйларим! Нега сиз чақмоқдай бўлиб,
Жангларда ёнувчи пўлат эмассиз?
Ё душман бошини бешафқат узиб
Ташловчи шамшири қасос эмассиз?

Эй менинг тобланган тиғим — куйларим,
Сизни қинингиздан олсам суғуриб,
Фақат оқизасиз дилдан хунларим,
Ёв бағрин тешмайсиз яшиндай уриб!..

Бағишлаб барча куч, билим, санъатни,
Мен пўлат шамширни чархлайман жангга,
Ярқираб деворнинг бўлиб зийнати
Турган бу пўлатдан не фойда менга?

Эй менинг курашга тайёр куйларим,
Биз ҳалок бўлмасмиз беҳуда ҳеч бир.
Балки сиз нотаниш жасур дўстларим
Қўлида бўлэрсиз душманга шамшир.

Кишанга теккан тиғ чиқарган садо
Душман қўрғонини қўпориб ташлар.
Озод қардошларнинг дардига даво
Бўлиб кураш сари, жанг сари бошлар.

Қасоскор ҳеч қачон жангда енгилмас,
Ҳужумга кираркан қўшиқ-ла ҳамдам.
Куйларим! Бу заиф қўлларга эмас,
Жасур курашчига ёр бўлинг ҳар дам!

1896

МАРВАРИД ЁШЛАР

Оҳ, ўлкам… бепоён далалар юрти,
Нечун ҳамма ёққа чўкмиш сукунат?
Нечун гулдуракни кутгандай худди
Мунғайган ўрмонда чирқираб фақат
Қушлар жим бўлади… туман ҳукмрон?
Ҳолимиз ёмон!..

Сен қайда, эй кўкнинг юлдузи — ҳурлик,
Осмонингдан пастга тушмайсан нечук?
Эркни нондай кутиб бизнинг ер шўрлик
Қийналди… ва ҳамон қуюқлашиб тун,
Ҳақиқат-ла яккаш риё қилар жанг,
Аҳволимиз танг!..

Бутун халқ, оилам, онам ва иним
Занжирда инграйди суяги қақшаб,
Украинам тани тилим ва тилим,
Яллиғлаб ёнади оловга ўхшаб.
Занжирни узишга мадад берар ким!
Билмайман, тангрим!..

Токай шундай бўлур, ё кулар тақдир?
Бу заиф қўлларга минг ва минг лаънат!
Нега қабр ичра туғилдик ахир,
Наҳот қуллик бордир қисматда фақат?
Гар шундай бўлса биз ўлмакка ҳозир…
Нақадар оғир!..

1897

ҚАЙСИН ҚУЛИЕВ
ШЕЪРЛАР

КЎЗЛАРИНГНИ СЕВАМАН…

Ёрқин, масъуд кунлар дилинг этган чоғ
Кўзларинг ёнишин жуда севаман.
Лекин ногоҳ кирса ҳасрат ё фироқ,
Бу кўзларни яна қиммат биламан.

Менннг битмас севгим кўзларинг сенинг,
Унда акс этганда бутун офтоб,
Мангулик танг қотган сониясининг
Таниш оташига бероламан тоб.

Ҳар недан мамнун, шод соатларда ҳам
Қаршимда кўзларинг иссиқ нурлари.
Мен уни излайман қийнаганда ғам,
Юпанч юртим бўлур қорачиқлари.

Бу кўзлардан ўқиб англайман айбим,
Шулар топиб берар гуноҳимга важ.
Бу кўзларда кўрдим умрим кўкламин,
Сўлмоғимни кўрмоқ ҳам менга қувонч…

* * *

Қаердадир, узоқларда инграйди аёл,
Қаердадир майин, маъсум айтади алла.
Жаҳондаги сира битмас ваҳима, малол
Алласининг оҳангида янграр баралла.

Жанг-жадалда ҳар отилган энг биринчн ўқ
Энг аввало, она қалбин тешиб ўтади.
Сўнгги жангда ким ғолибу ким мағлуб — фарқ йўқ,
Лекин она қалби дарду алам ютади.

ҲАЙРАТ БИЛАН ЯШАШ

Юлдуз чақнаб, тоғлар кирар минг рангга,
Қорлар эриб, гуллар баргин тўкар жим.
Жаҳонда бир недан тушмай ҳайратга
Яшаб ўтганларга келади раҳмим.

Қайдадир юз берган оддий бир ҳолга
Ҳайратдан ва завқдан ҳаяжонга ром
Боққан-чун олиму шоир ва рассом
Буюк кашфиётлар келар жаҳонга.

Мени лол этади кушлар ва гуллар,
Гарчанд тили, ранги — борлигича сир.
Ҳайратга солади сўзлар, жамоллар,
Қўшиқлар, шеърлар этади асир.

Куйлаб оқар жилға, тинглайман сайроқ
Қушларни ва денгиз гулдурашин маст.
Мўъжизалар ҳадя этади тупроқ,
Биздан ҳам кутади ҳайрат ва меҳнат.

ОНАЛАР КЎЗИ

Ўғил хушнуд куйлаб яйрайди тўйда —
Она кўзларида шодлик бир жаҳон.
Пўстинда дўстлари келтирар уйга —
Она кўзларида олам зимистон.

Она кўзларида кузги кенг дала,
Ҳовлида тароват тўкади кўклам…
Кўрдим оналарнинг кўзи бир йўла
Жаҳон ғам, шодлигин сиғдирганин ҳам…

ТЎҒРИМАСМИ…

«Тўғримасми, менга ҳам қийин!» —
Шивирлайди жароҳатли тош.
Туманли шом, тун, саҳармикин
Сукунатда тошга суҳбатдош?

Бўлмадими менга бир далда
Жароҳатли ва танҳо шу тош.
Сўзлашаман у билган тилда,
Ола билдим мен ундан сабоқ.

«Бор азобга беролдим чидаш»,—
Деганини ўзим эшитдим
Ва ўзимда сезиб куч, оташ,
Она-Ерда одимлаб кетдим…

АЙТИНГ, ТОҒЛАР…

— Тоғлар, айтинг шодлик бўларми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, чақнаб турсак биз мудом.
— Денгизлар, шодлик ҳеч бўлурми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, гар сув бўлмаса тамом.

— Ўрмон, сен айт, шодлик бўлурми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, шовул ўсиб турсак биз.
— Қушлар, айтинг, шодлик бўлурми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, битмас экан куйимиз.

— Далалар, шодлик ҳеч бўлурми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, тўлиб пишаркан донлар.
— Аёллар, шодлик ҳеч бўлурми ҳалок?
— Ҳалок бўлмас, токи бор болажонлар!..

ОНАМ СУЙГАН ИККИ ҚЎШИҚ

I

Нечоғ заиф бемор бўлса ҳам одам,
Тонггача бағрингдан топади даво.
Эй, тун оғушлайсан тоғу тошни ҳам,
Тирик жонга уйқу этасан ато,
Кексаю гўдакни омон асрагин,
Ғаму офатлардан яшасин нари.
Уйни қулашлардан ўзинг сақлагин,
Қирмасин бўрилар қирда подани.
Тошларни ағдарма, қиялаб пастга,
Ва бузма гўдаклар ширин оромин.
Уйқусизлик дардин билмасин кекса,
Қарилик тушлари тинч қўйсин жонин.
Тоғли йўллар тоши юлдуздай чақнаб,
Дарёлар жилвалансин ой тўккан нурда.
Тушида асалдай мевалар чайнаб,
Айиқчалар ухлаб ётсин ўнгирда.
Чарчади одамлар, толди жонивор ҳам,
Эй тун, тоғлар узра ўзинг ҳам ётдинг.
Бизни уйқумизда топмасин дард-ғам,
Ардоқ-ла оламга ёйгин қанотинг…

II

Ғарибларга таянч тоғ,
Беморларга шифо бўл.
Бошига ғам тушганга
Насиб бўлсин осойиш.
Узоқ йўлга чиққанга
Омад ўзи бўлсин эш.

Йўл юрганга бер мурод,
Метин бўлсин бардоши.
Чиқсин доно, тадбиркор
Етаклаган йўл боши.
Фақат тинглаб ширин сўз,
Яйраб ўссин ҳар бола.
Бирон жон бўлса уйсиз,
Бер, қуламас бошпана!
Учқур паррандаларга
Бағишла чексиз осмон!
Юпун, оч бандаларга
Еткиз тўярли ош-нон!
Совқотганда оловга
Қуруққина бер ўтин.
Тил ато қил соқовга
Очгин сўқир дийдасин.

Йиғлаганнинг ёшин арт,
Бахш эт ишонч ва имон.
Бегуноҳга бер қудрат,
Гуноҳкорни эт пушмон.
Ёр эт ҳаммага тақдир,
Орзуларга тўкис қил.
Ҳар кимсага бир бахт бер
Ва туҳфа айла хушфеъл дил…

ГАБРИЭЛА МИСТРАЛЬ
ШЕЪРЛАР

А Л Л А

Тун доронғу, тун ғариб
Тун ичра колди денгиз.
Мен бешигинг тебратиб,
Ўзни сезмайман ёлғиз.

Осмон оламда ғариб,
Ойни ҳам кучди денгиз.
Сени қўлда кўтариб.
Ўзни сезмайман ёлғиз.

Инсон ер узра ғариб,
Топилмас бирон ғамсиз.
Сен билан тўлиқ бағрим,—
Эмасман якка-ёлғиз…

ЭЗГУЛИК

Сенга атаб мен айтсам қўшик,
Бутун замин унутар ғамни.
Кулгинг мисол мулойим, илиқ
Тоғу тошлар, қирлар тикани.

Сенга атаб айтаман қўшиқ,
Дилдан қувиб оғир ўйларни.
Нафасингдан меҳрга тўлиқ
Ҳатто илон, қоплон уйлари.