Ҳар бир миллат адабиёти унинг кўп асрлик тарихи, маданияти ва дунёқарашига мос бўлади. Болгария адабиёти ҳам бундан мустасно эмас. Жаҳоннинг барча халқларида бўлгани каби болгар адабиётининг туб илдизлари ҳам унинг бой фольклорига бориб тақалади. Мазкур адабиётнинг илк ривожланиш босқичларида диний ривоятлар алоҳида аҳамият касб этган. Болгария шоирлари ижодида ватан ва миллат ҳурлиги, қалб эркинлиги, ҳаёт мантиғи куйланади.
«Қатрада қуёш акс этади», деган ҳикмат бор. Шу ҳикматга асосан айтиш мумкинки, бугун сизга тақдим этилаётган болгар шоирларининг шеърлари улкан болгар шеърияти уммонидан бир қатрадир.

БОЛГАРИЯ ШЕЪРИЯТИДАН
Рус тилидан Гулноз Мўминова таржималари

Пенчо Славейков
(1866-1912)

Куз барглари қовжироқ, заъфар,
Ерга сочар уларни бўрон.
Қадамимдан синар хазонлар,
Соясидан айрилмиш ўрмон.

Хазонларнинг шивирлашларин
Соясидан айри ўрмонда,
Англагайман кузнинг бўрони
Мени ерга қулатганган онда

КЕЧА КЎЗ ЁШ ТЎКАР…

Кеча кўз ёш тўкар сокин ва сўзсиз,
Аччиқ алам билан тан олар, эссиз:
Оппоқ кун Кечани олмас ёдига,
Оппоқ кун ҳеч қачон етмас додига.
Билишни истамас: у нега маҳзун,
Бу теран ва абад қайғу не учун?

Тонг нурли жамолин кўрсатган чоғлар,
Майсалар бўйнида шудринг мунчоқлар.
Бу шаффоф томчилар қайноқ, шашқатор,
Лек сира ачинмас Кун деган ғаддор.
Боқар — табассуми ёрқин ва майин,
Гўё бу ғуссага дахли йўқдайин.

***

Тушимда ҳам, ўнгимда ҳам, ёр,
Жамолингга этдинг маҳлиё —
Бамисоли тундай фусункор
Нур сочувчи кундуздай гўё.

Соғинаман кундузи тунни,
Соғинчларим азоб жонимга.
Тунлар эса туш кўриб кунни
Чорлагайман уни ёнимга.

Пейо Яворов
(1878-1914)

СОҲИРА

Қалбим — қалбинг асирга олган
Итоаткор қулдир,умрбод
Кўзларингга термулиб қолган…
Дуо қилар, ёлворар нолон,
У йил сайин бўлмоқда барбод.
Қалбинг парво қилмагай сира,
Қалбинг қулдир, қалбинг — соҳира.
Зўр ташналик бермоқда азоб,
Чорловимга бир бора жавоб
Қайтармади илоҳа қалбинг.
Икки чашминг ёнаётир жим,
Сокин қалбинг тимсоли — сабот.
Уни афсун тўла маросим
Хижолатга солмоқда наҳот?

Николай Лилиев
(1885-1960)

* * *

Навбаҳорнинг майин ёмғири
Том устида сочмоқда жаранг.
Тинглаганча баҳор ёмғирин
Қанча умид кўз очар, қаранг!

Шу баҳорий майин ёмғир-ла
Уйғонмоқда оҳиста Замин.
Шу баҳорий майин ёмғирлар
Сўзлаб берар кўклам эртагин!

Кўкламойнинг ёмғири майин —
Бахт шуъласин йўйманг саробга.
Тинглаганча баҳор ёмғирин
Қанча орзу чиқар рўёбга!

Александр Геров
(1919-1997)

КУН

Кун сен билан тўлиқ — сенсан фитрати,
Шундайин улуғвор, поёнсиз бу кун.
Сен борки, бу чексиз куннинг фурсати
Лаҳзага айланар гўё мен учун.

Юлдузлар ёпинчиқ тўқишар тунга,
Самовот бағрида таратганча нур.
Ёр ёнимда бўлган кун учун сенга,
Эй абадий лаҳза, минг бор ташаккур!

Димитр Методиев
(1922-1995)

КУЗ

Олам уйқу ҳамда тўзғинликка банд,
Ерга, одамларга бериб ўзини,
Сокин ва улуғвор — гўё донишманд,
Сўниб бораётир ёрқин куз куни.

Йиғлама ҳадик-ла, қўйгил ғуссани,
Ҳа, кунларни баргдай совурди фурсат.
Лекин теракзорнинг сарғиш гулхани
Яшил дала узра ёнмоқда бу вақт.

***

Абадиймас менинг қўшиғим,
Лек ўзимга қилар кифоя.
Мен номаълум аскарман — умри
Улуғ жангда топган ниҳоя.

Бир кун кимдир мотам гулларин
Таъзим билан қўяди ерга —
Боқиб юксак супада турган,
Танилмаган жасур шоирга.

Воймир Асенов
(1939 -2013)

БИЛЛУР

Севар эдим сени, муҳаббат,
Исминг нақши чекилмиш жонга.
Бугун тавба кунидур албат,
Сажда қилгум сен бор томонга.

Эҳтиросинг буюк, телбаваш —
Этар бизни жаннатдан жудо.
Сени қўмсаб, изладим яккаш
Зоҳидмасман, кечирсин Худо.

Пайдо бўлдинг қаршимда, жўшқин
Оламингни этиб намоён.
Ўт гирдоби ичра ёнардим,
Алдамадинг сен мени шу он.

Қалбим ўтда айладинг абгор —
Аммо қалқдим Қақнус қушидай.
Севги, боққин, тўрт атрофинг қор —
Сен гўзалсан ошиқ тушидай!

Бугун яна чорладинг қайта,
Куйинг ичра биллурий садо…
Пешвоз чиқгум, сен аввалгидай
Ҳузуримга қайтарсан, илло!

Валентина Димитрова Радинска
(1951)

МАДҲИЯ

Эрта кетсам ҳаётдан — кўзим юммоққа шошма,
Гажак билакузук ва узугим тақ қўлимга.
Яшириб дафтаримни, қаламимни тарошла —
Қабр сири ноаён — у тегишли ўлимга.

Эрта кетсанг ҳаётдан — мумкин бўлмоғи содир,
Ягонам эдинг, — дея тан олгумдир ниҳоят.
Титроқ бармоқларингдан бўса олгум бирма-бир,
Узоқдан нур таратган юрагингни ҳам албат.

Бори шу. Ҳаммасига чидашим энди тайин,
Сенсиз ҳаёт не керак? Сенсиз у зулматдайин.
Томоша, саҳна ўша, парда ҳам ўша тағин,
Дўстлар чиқарар ёддан, ғанимлар эслар узоқ.
Афсуски,кўролмаймиз томошанинг охирин.

Лек сезамиз уруғнинг хўрсинишин далада,
Қор каби оқ илдизнинг ўсганини илғаймиз.
Замин ости сувлари қувват берган паллада
Бола ҳайрати билан инсондек боқар илдиз

Ва йилларни оралаб ўтар буғдойиқ гўё,
Мангу яшил қони-ла дилларга қувват бериб,
Олисларда юксалган баҳайбат тоғлар аро
Қўяжакдир Севгимиз ёт кўзлардан яшириб.

Таржимон ҳақида:
Гулноз Мўминова — 1978 йилда Шаҳрисабз туманида таваллуд топган. Ўзбекистон Миллий университетининг журналистика факультетида таҳсил олган. . «Фасллар шивири», «Сайёҳ қушлар», «Аил синиқлари» каби тўпламлари, матбуотда, шу жумладан «Хуршид Даврон кутубхонаси» сайтида  бир қанча таржималари ва шеърлари эълон қилинган.

  Har bir millat adabiyoti uning ko’p asrlik tarixi, madaniyati va dunyoqarashiga mos bo’ladi. Bolgariya adabiyoti ham bundan mustasno emas. Jahonning barcha xalqlarida bo’lgani kabi bolgar adabiyotining tub ildizlari ham uning boy fol`kloriga borib taqaladi. Mazkur adabiyotning ilk rivojlanish bosqichlarida diniy rivoyatlar alohida ahamiyat kasb etgan. Bolgariya shoirlari ijodida vatan va millat hurligi, qalb erkinligi, hayot mantig’i kuylanadi. «Qatrada quyosh aks etadi», degan hikmat bor. Shu hikmatga asosan aytish mumkinki, bugun sizga taqdim etilayotgan bolgar shoirlarining she’rlari ulkan bolgar she’riyati ummonidan bir qatradir.

BOLGARIYA SHE’RIYATIDAN
Rus tilidan Gulnoz Mo’minova tarjimalari

Pencho Slaveykov
(1866-1912)

Kuz barglari qovjiroq, za’far,
Yerga sochar ularni bo’ron.
Qadamimdan sinar xazonlar,
Soyasidan ayrilmish o’rmon.

Xazonlarning shivirlashlarin
Soyasidan ayri o’rmonda,
Anglagayman kuzning bo’roni
Meni yerga qulatgangan onda

KECHA KO’Z YOSH TO’KAR…

Kecha ko’z yosh to’kar sokin va so’zsiz,
Achchiq alam bilan tan olar, essiz:
Oppoq kun Kechani olmas yodiga,
Oppoq kun hech qachon yetmas dodiga.
Bilishni istamas: u nega mahzun,
Bu teran va abad qayg’u ne uchun?

Tong nurli jamolin ko’rsatgan chog’lar,
Maysalar bo’ynida shudring munchoqlar.
Bu shaffof tomchilar qaynoq, shashqator,
Lek sira achinmas Kun degan g’addor.
Boqar — tabassumi yorqin va mayin,
Go’yo bu g’ussaga daxli yo’qdayin.

***

Tushimda ham, o’ngimda ham, yor,
Jamolingga etding mahliyo —
Bamisoli tunday fusunkor
Nur sochuvchi kunduzday go’yo.

Sog’inaman kunduzi tunni,
Sog’inchlarim azob jonimga.
Tunlar esa tush ko’rib kunni
Chorlagayman uni yonimga.

Peyo Yavorov
(1878-1914)

SOHIRA

Qalbim — qalbing asirga olgan
Itoatkor quldir,umrbod
Ko’zlaringga termulib qolgan…
Duo qilar, yolvorar nolon,
U yil sayin bo’lmoqda barbod.
Qalbing parvo qilmagay sira,
Qalbing quldir, qalbing — sohira.
Zo’r tashnalik bermoqda azob,
Chorlovimga bir bora javob
Qaytarmadi iloha qalbing.
Ikki chashming yonayotir jim,
Sokin qalbing timsoli — sabot.
Uni afsun to’la marosim
Xijolatga solmoqda nahot?

Nikolay Liliev
(1885-1960)

* * *

Navbahorning mayin yomg’iri
Tom ustida sochmoqda jarang.
Tinglagancha bahor yomg’irin
Qancha umid ko’z ochar, qarang!

Shu bahoriy mayin yomg’ir-la
Uyg’onmoqda ohista Zamin.
Shu bahoriy mayin yomg’irlar
So’zlab berar ko’klam ertagin!

Ko’klamoyning yomg’iri mayin —
Baxt shu’lasin yo’ymang sarobga.
Tinglagancha bahor yomg’irin
Qancha orzu chiqar ro’yobga!

Aleksandr Gerov
(1919-1997)

KUN

Kun sen bilan to’liq — sensan fitrati,
Shundayin ulug’vor, poyonsiz bu kun.
Sen borki, bu cheksiz kunning fursati
Lahzaga aylanar go’yo men uchun.

Yulduzlar yopinchiq to’qishar tunga,
Samovot bag’rida taratgancha nur.
Yor yonimda bo’lgan kun uchun senga,
Ey abadiy lahza, ming bor tashakkur!

Dimitr Metodiev
(1922-1995)

KUZ

Olam uyqu hamda to’zg’inlikka band,
Yerga, odamlarga berib o’zini,
Sokin va ulug’vor — go’yo donishmand,
So’nib borayotir yorqin kuz kuni.

Yig’lama hadik-la, qo’ygil g’ussani,
Ha, kunlarni bargday sovurdi fursat.
Lekin terakzorning sarg’ish gulxani
Yashil dala uzra yonmoqda bu vaqt.

***

Abadiymas mening qo’shig’im,
Lek o’zimga qilar kifoya.
Men noma’lum askarman — umri
Ulug’ jangda topgan nihoya.

Bir kun kimdir motam gullarin
Ta’zim bilan qo’yadi yerga —
Boqib yuksak supada turgan,
Tanilmagan jasur shoirga.

Voymir Asenov
(1939 -2013)

BILLUR

Sevar edim seni, muhabbat,
Isming naqshi chekilmish jonga.
Bugun tavba kunidur albat,
Sajda qilgum sen bor tomonga.

Ehtirosing buyuk, telbavash —
Etar bizni jannatdan judo.
Seni qo’msab, izladim yakkash
Zohidmasman, kechirsin Xudo.

Paydo bo’lding qarshimda, jo’shqin
Olamingni etib namoyon.
O’t girdobi ichra yonardim,
Aldamading sen meni shu on.

Qalbim o’tda aylading abgor —
Ammo qalqdim Qaqnus qushiday.
Sevgi, boqqin, to’rt atrofing qor —
Sen go’zalsan oshiq tushiday!

Bugun yana chorlading qayta,
Kuying ichra billuriy sado…
Peshvoz chiqgum, sen avvalgiday
Huzurimga qaytarsan, illo!

Valentina Dimitrova Radinska
(1951)

MADHIYA

Erta ketsam hayotdan — ko’zim yummoqqa shoshma,
Gajak bilakuzuk va uzugim taq qo’limga.
Yashirib daftarimni, qalamimni taroshla —
Qabr siri noayon — u tegishli o’limga.

Erta ketsang hayotdan — mumkin bo’lmog’i sodir,
Yagonam eding, — deya tan olgumdir nihoyat.
Titroq barmoqlaringdan bo’sa olgum birma-bir,
Uzoqdan nur taratgan yuragingni ham albat.

Bori shu. Hammasiga chidashim endi tayin,
Sensiz hayot ne kerak? Sensiz u zulmatdayin.
Tomosha, sahna o’sha, parda ham o’sha tag’in,
Do’stlar chiqarar yoddan, g’animlar eslar uzoq.
Afsuski,ko’rolmaymiz tomoshaning oxirin.

Lek sezamiz urug’ning xo’rsinishin dalada,
Qor kabi oq ildizning o’sganini ilg’aymiz.
Zamin osti suvlari quvvat bergan pallada
Bola hayrati bilan insondek boqar ildiz

Va yillarni oralab o’tar bug’doyiq go’yo,
Mangu yashil qoni-la dillarga quvvat berib,
Olislarda yuksalgan bahaybat tog’lar aro
Qo’yajakdir Sevgimiz yot ko’zlardan yashirib.

Tarjimon haqida:
Gulnoz Mo’minova — 1978 yilda Shahrisabz tumanida tavallud topgan. O’zbekiston Milliy universitetining jurnalistika fakultetida tahsil olgan. . «Fasllar shiviri», «Sayyoh qushlar», «Ail siniqlari» kabi to’plamlari, matbuotda, shu jumladan «Xurshid Davron kutubxonasi» saytida bir qancha tarjimalari va she’rlari e’lon qilingan.