Suyima G’aniyeva. Ko’ngil shamchirog’i

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

08

1956 йилнинг бошлари эди. Домла жадаллик билан диссертацияни тугатишим зарурлигини, Навоий туғилган куни илмий ишим муҳокамага қўйилишини айтди. Мен ишни охирига етказолмай қолишдан хавотирда эканимни айтганимда, устоз бир ажиб гап айтдилар: “Бизлар ҳар йили, ҳатто Ленинградда даҳшатли уруш кетаётган пайтларда ҳам Навоийнинг таваллуд кунини катта-катта анжуманлар, навоийхонликлар билан ўтказиб келганмиз. Бу йил ҳам худди шундай бўлади. Сизнинг илмий ишингиз муҳокамаси ҳазратнинг туғилган кунига гўзал совға бўлади”. Davomini o'qish

Najmiddin Komilov. Aruziy she’r talaffuzi

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

087

Бадиий асар, жумладан, ғазални шарҳлашнинг ўз талаблари бор. Биринчи шарт шуки, шарҳ бу ҳамма вақт асарнинг ўзини англаш учун ёрдамчи восита, у ҳеч қачон шоир асарининг ўрнини боса олмайди. Шарҳ, шу каби, том маънодаги адабий ¬танқид ёхуд тадқиқот ҳам эмас, гарчи унда тадқиқотий ва интерпретацион хусусиятлар бўлса ҳам, шарҳнинг бош мақсади, таъкидлаганимиздай, асарнинг (жумладан ғазалнинг) қийин иборалари, кўп маъноли мураккаб ўринларини соддароқ қилиб тушунтиришдир. Davomini o'qish

Ibrohim Haqqul. “Ul quyosh oq uydayu men…”

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, Turk xalqlari tarixi, adabiyoti, madaniyati izoh yo'q

045
“Эски туркларда бир йигит уйланганда, — дейди Зиё Кўкалп, — ўзининг уйига келинни олиб келмаганидек, қайнатасиникига ҳам у бормасди. Зеро, ичкуёвлик бўлмаганидек, ичкелинлик ҳам йўқ эди. Йигит отасининг мол-мулкидан ўзига тегишли улушини, қиз эса оиласидан унга ажратилган бисотни олиб, ана ундан кейин бир уй қурилган. Мана шу янги уйга оқ уй, дейилган”. Davomini o'qish

Najmiddin Komilov. Ishq otashgohi

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi 1 izoh

077

   Алишер Навоийнинг бу ғазали «Насруллойи» куйи билан қиёмига етказиб ижро этилганда киши ўзини осмону фалакда ҳис этади. Гўе паризодлар нурли зулфларин ёзиб, илоҳий тажаллий тимсоли ўлароқ, поклик ва мутлақ гўзалликка ташна дилларни ўйнаётгандай, оламнинг беҳудуд сиру асрорини тушунтираётгандай бўладилар. Davomini o'qish

Nega Navoiyni qo’msaymiz?

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi комментария 2

003
Ўзбек қирқ ёшга етганида Навоийни қўмсаб қоларкан. Фақат ўзимга тегишли бўлганида бундай кескин хулосани матбуотга кўтариб юрмас эдим. Ишонаверинг, мен тенгиларнинг қайси биридан сўрасангиз, бу фикримни тасдиқлашади, кафолат бераман. Қизиғи шундаки, уларнинг орасида Ғарб адабиётига буткул ружу қўйганлари ҳам, ўзбек адабиёти у ёқда турсин, умуман мумтоз шарқ адабиётини писанд қилмай юрганлари ҳам, Гомердан бошлаб, Гонгора, Эдуард Юнггача, Кантдан тортиб Ницше, Фрейд, Фромму Карл Юнгларгача, Жойсдан Кафка-ю Беккет ва Камюгача сув қилиб ичганлари ҳам талайгина. Davomini o'qish

Ishqing,yuraging ersa,Navoiyni o’qi…

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

05
XV аср тазкиранавислик тарихидан чуқур хабардор Фитрат Навоийнинг форсий меросига Давлатшоҳ Самарқандий (»Тазкират уш-шуаро»), Абдураҳмон Жомий («Нафоҳат ул-унс»), Сом Мирзо («Туҳфаи Сомий»), Ризо Қулихон Ҳидоят («Мажма ул-фусаҳо»), Ҳусайн Воиз Кошифий («Тафсири форсий») каби форс тазкиранависларининг фикрига таянган ҳолда баҳо беради ва шоирнинг форсийда ҳам баракали ижод қилиши сабабларини «Муҳокамат ул-луғатайн»даги маълумотлар орқали асослайди: «Навоий ўн беш яшарликдан қирқ яшарликкача форс адабиёти билан кучли суратда машғул бўлган, замонида мавжуд форс девонларининг ҳаммасини бўлмаса ҳам кўпини кўрган. Мавлоно Жомийдан бошлаб, у замоннинг энг катта форс шоирлари ўз шеърларини кўрсатган, тузатиб беришини сўраганлар». Фитрат бу фикрлар орқали Навоий форс адабиётининг чуқур билимдони ва ижодкори, танқидчи ва тасҳиҳчиси, «энг улуғ форс шоирларининг энг машҳур, энг қийин асарларига форсийча жавоб ёзган уста бир санъаткор» эканлигини асослайди. Davomini o'qish

Alisher Navoiyning munojotlari

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi izoh yo'q

007

Ҳазрат Навоийнинг Аллоҳга, Пайғамбаримизга, саллаллоҳу алайҳи ва саллам, бағишланган ҳамд ва наът руҳидаги асарларини таҳлил қилганимизда уларда авлиё шоирнинг улуғвор олами, букилмас иродаси, мустаҳкам иймони намоён бўлишини кўрдик. Davomini o'qish

Sayfiddin Sayfulloh. Abadiy Vatan hikmati

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi izoh yo'q

055
Навоий ғазаллари вақти-вақти билан инсонни хокисорликка ундаб, унга муҳаққақ ўлимни эслатиб туради. Зотан, ҳар бир киши асли туфроқ бўлгани ва яна туфроққа қайтиши муқаррар эканини ҳис қилиб яшаса, унинг қалби уйғоқ бўлади. Бундай инсон такаббурликдан сақланади. Пайғамбаримиз с.а.в. тупрокда ўтириб нон ер ва: “Мен бандаман ва бандаларга ўхшаб таом ейман” дер эканлар. Аҳмад Яссавий ҳазратлари ҳикматларида “аслим туфроқ, наслим туфроқ, жисмим туфроқ” дея инсонларни мушоҳадага ундайди. Дарҳақиқат, тупроқда инсон моҳияти яширин. Davomini o'qish

Yashar Qosim. Meni she’r bog’iga yetaklagan kim?

Muallif Adib: O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati izoh yo'q

001

Бадиий ижод ҳодисаларига, адабий сиймоларга ҳаққоний баҳо бериш учун уларнинг генезисини, яъни келиб чиқиш ва вужудга келиш тарихини, адабий-маънавий сарчашмаларини, умуман, бадиий таъсирланиш ва маънавий-руҳий озиқланиш манбаларини аниқлаш жудаям зарурдир. Бунингсиз исталган шоир ёки санъаткор тўғрисида тугал тасаввур ҳосил этиш мушкул. Мумтоз адабиёт намояндаларига ҳам, замонавий ёзувчилар ижодига ҳам шу йўсинда ёндашилса, асл бадиий ҳақиқатни англаб етиш бирмунча осон кўчади. Davomini o'qish

Abdurashid Abdug’afurov. Ikki maqola & Nusratullo Jumaxo’ja. Zabardast olim edi.

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati, Xotira va yodnomalar izoh yo'q

011
Ўзбек адабиёти тарихининг забардаст тадқиқотчиси Абдурашид  Абдуғафуровнинг Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур, Муқимий, Фурқат, Огаҳий ва бошқа ижодкорлар тўғрисидаги ўнлаб китоблари, юзлаб мақолалари адабиётшунослигимиз тарихида сезиларли из қолдирган. А.Абдуғафуров меҳнатсевар, ўта синчков, толмас тадқиқотчи эди. У ўзбек адабиёти тарихининг дунё миқёсида ўрганилишини кузатишга ҳаракат қиларди. Davomini o'qish

Otaga qarshi isyon yoxud shahzoda Badiuzzamon qismati.

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, O'zbek tarixi, adabiyoti va madaniyati 1 izoh

Ashampoo_Snap_2016.12.29_14h48m09s_001_.png    Султон Ҳусайн Бойқародек подшоҳнинг бу тўнғич ўғли барча темурий шаҳзодалар каби тожу тахтга ниҳоятда ўч эди. Унинг ўз отасига қарши бош кўтариб исён оловини ёққанлиги, мамлакат, юрт бошига ғоят катта ташвиш ва таҳлика туғдиргани маълум. Ота-бола ўртасидаги ушбу беҳуда ихтилоф ва низо туфайли ҳисобсиз қонлар тўкилди, кўпгина ёш йигитлар умри хазон бўлди (Бу мавзуда мана саҳифада ҳам ўқинг). Davomini o'qish

Xurshid Davron. Navoiy kimdir? Turkmi? Chig’atoymi? O’zbekmi?

Muallif Adib: Alisher Navoiy hayoti va ijodi, Badiha, esse, maqola, suhbat, Turk xalqlari tarixi, adabiyoti, madaniyati 1 izoh

088

   Айтишим лозимки,ҳозир, бу ёзувларга киришишдан олдин, бор-йўғи бир кун олдин (ҳали Темур оғанинг ёзмишларидан бехабарлигимда) Озарбайжоннинг янги чиқажак «Китобчи» нашри томонидан берилган саволларга жавоб ёзарканман, «Сиз учун аъанавийликнинг асоси нима?» деган саволга » Мен учун аъанавийликнинг замини, энг аввало, туркий тилим ва халқим руҳининг бир қисми бўлмиш юрагимдир» деб жавоб ёзганимни эсладим. Davomini o'qish